Wszyscy ludzie mają jedną wspólną cechę są różni Uczeń z Zespołem Aspergera. Uczeń z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim. rzuca się w oczy, jak bardzo są oni różni. Nie są świadomi olbrzymiego wysiłku, jaki będą musieli podjąć by móc żyć w świecie, w którym dla nikogo nie czyni się wyjątku, w świecie, do którego wymagań muszą się dostosować. M. Everard Understending students with Asperger s Syndrom (1976) 1
ZAGADNIENIA CZĘŚĆ I Uczeń z Zespołem Aspergera 1. Czym jest Zespół Aspergera i jak go rozpoznać. a) Kryteria diagnostyczne. b) Zaburzenia sensoryczne. c) Inne problemy. 2. Funkcjonowanie dziecka z autyzmem w wieku szkolnym. 3. Jak wspomagać pracę dziecka z Zespołem Aspergera. 4. Gdzie szukać wsparcia. 5. Przykłady ćwiczeń ważnych w rozwoju kompetencji społecznych. 6. Ćwiczenie mocne, słabe strony ucznia z Zespołem Aspergera oraz wynikające z nich potrzeby. CZĘŚĆ II Uczeń z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim 1. Charakterystyka upośledzenia umysłowego w stopniu lekkim definicja, objawy. 2. Wskazówki do pracy w szkole. 3. Dostosowanie wymagań edukacyjnych przykłady. 4. Przykłady ćwiczeń. 2
OPIS ZAGADNIEŃ CZĘŚĆ I Uczeń z Zespołem Aspergera CZYM JEST ZESPÓŁ ASPERGERA Zespół Aspergera (ZA) należy do całościowych zaburzeń neurorozwojowych. Charakteryzuje się brakiem odpowiednich dla wieku umiejętności, które są uwarunkowane dojrzewaniem mózgu. Iloraz inteligencji dzieci z ZA jest co najmniej w normie intelektualnej. Charakterystyczna jest dobra pamięć mechaniczna, która dotyczy faktów oraz rozległa, czasami akademicka wiedza dotycząca interesującej dziecko dziedziny. Dziecko może ujawniać ponadprzeciętne zdolności czy talenty np. do nauk ścisłych czy przyrodniczych, talent plastyczny, muzyczny. Słaby jest poziom rozumienia, myślenia abstrakcyjnego o czymś, co nie istnieje. Wnioskowanie, rozwijanie pojęć, wydawanie osądów również jest na niskim poziomie. SKĄD NAZWA Po raz pierwszy termin Asperger s Syndrome został użyty w 1981 r. w publikacji Lorny Wing. Stwierdziła ona, że zaburzenia zostały opisane w 1944 r. przez dr. Hansa Aspergera, który nazwał je psychopatią autystyczną. JAK ROZPOZNAĆ ZESPÓŁ ASPERGERA Najczęściej wymienia się zespół sześciu głównych kryteriów diagnostycznych Gillbergów z 1989 r. Są to: 1. zaburzenia interakcji społecznej, nieumiejętność lub brak chęci współpracy w grupie, 2. zaburzenia mowy i języka, 3. zawężone, specjalistyczne zainteresowania, połączone czasem z obsesyjnym zainteresowaniem jedną dziedziną, 4. zachowania powtarzalne, rutynowe, niezmienne, 5. trudności w komunikacji niewerbalnej, 6. niezdarność ruchowa (nie zawsze). Spełnienie co najmniej trzech z wymienionych kryteriów jest konieczne do potwierdzenia diagnozy ZA. Przez wiele lat trwała dyskusja w kręgach naukowych, czy zespół Aspergera jest osobnym zaburzeniem czy też należy go traktować jako łagodniejszą formę autyzmu. Jednak wiele badań pokazało różnicę pomiędzy tymi dwoma schorzeniami, co ostatecznie dało odzwierciedlenie we współczesnych klasyfikacjach chorób. 3
Ad 1. Problemy w interakcjach społecznych wynikają z braku zdolności do mentalizacji, czyli do rozpoznawania stanu umysłu innych ludzi. Nazywane czasami jest to ślepotą umysłu. Dzieci z ZA nie wiedzą, co inni czują, co wiedzą, czego chcą. Typowe objawy: trudności w braniu pod uwagę oraz szybkim rozumieniu tego, że inni myślą myślę, że ty myślisz, myślę, że on myśli, trudności w rozumieniu, że inni nie wiedzą, co ja myślę skoro ja tak myślę, to wszyscy myślą tak samo, trudności w dostrzeganiu uczuć i pragnień innych osób (brak empatii), trudności w tworzeniu umysłowych reprezentacji osób, przedmiotów, zdarzeń. Inaczej mówiąc, ślepota umysłu to brak zdolności do zauważania i rozumienia tego, czego dana osoba nie mówi wprost, brak umiejętności czytania pomiędzy wierszami. Z tego powodu częstą trudnością dla takiego dziecka jest nawiązanie lub utrzymanie przyjaźni z powodu braku zrozumienia tych drobnych aspektów życia społecznego opisujących, jak to zrobić. Normalnie uczymy się tych reguł od wczesnego dzieciństwa, nauka odbywa się spontanicznie poprzez naśladowanie, obserwację. Człowiek z ZA nie potrafi się tego nauczyć intuicyjnie. Powinien być nauczany drogą intelektualną, a więc wyćwiczyć umiejętności w określonych sytuacjach społecznych, wielokrotnie powtarzanych w różnych okolicznościach. Nie znaczy to, że te osoby nie są wrażliwe i nie potrzebują więzi oraz sympatii. Cierpią, ponieważ nie rozumieją, o co chodzi w tych wszystkich umownych zachowaniach, słowach i gestach w ich otoczeniu. Dzieci z ZA nie potrafią uogólniać zasad i przenosić na kolejne sytuacje społeczne. Potrzebują częstych i precyzyjnych instrukcji, JAK SIĘ ZACHOWAĆ, CO POWIEDZIEĆ. Brak umiejętności odczytywania uczuć i myśli innych osób może powodować: 1. brak chęci do dzielenia się własnymi przeżyciami, myślami, 2. nieliczenie się z interesem innych, popełnianie gaf. W rozmowie dziecko z ZA może uporczywie wracać do jednego tematu lub pytań dotyczących kwestii, która je bardzo interesuje. Nie uwzględnia potrzeb osoby, z którą rozmawia, a właściwie do której mówi. Charakterystyczną cechą dzieci z ZA jest brak znajomości konwenansów społecznych, rozumienie tego co wypada, a co nie wypada, brak wyczucia odpowiedniego dystansu do rozmówcy. Problemem może być nadmierna bezpośredniość, prawdomówność bez uwzględniania uczuć innych, drobiazgowość, sztywność w trzymaniu się regulaminów. 4
Ad 2. i Ad 5. Rozwój mowy jest prawidłowy. Słownictwo mimo młodego wieku jest bogate i obfituje w dorosłe i naukowe sformułowania. Jednak dzieci mają problem z użyciem mowy do komunikacji. Występują zaburzenia w postaci wysokości głosu, intonacji, akcentu, mowa jest sztywna i pedantyczna, zaznacza się uszkodzenie zdolności rozumienia języka przede wszystkim znaczeń przenośnych i ukrytych. Dzieci odczytują komunikaty wprost, dosłownie. Nie rozumieją ironii, czasami żartów. Dziecko ma problemy z naprzemienna komunikacją. Nie wie, kiedy może już mówić, że nie może przerywać. Dzieci z ZA nie posługują się slangiem młodzieżowym czy potocznymi określeniami, mogą poprawiać innych. Mogą nie posługiwać się gestami, mimika jest sztywna, nieadekwatna do sytuacji, do nastroju. Same również mogą mieć problem z odczytywaniem gestów i mimiki innych osób. Mają kłopoty z kontaktem wzrokowym. UWAGA NA PRZENOŚNE SFORMUŁOWANIA! 5