PRZYRODA 4. WYMAGANIA EDUKACYJNE NA POSZCZEGÓLNE OCENY KLASA CZWARTA Wydawnictwo Edukacyjne ŻAK Autor: Agnieszka Zdziarska OCENY *Ucznia obowiązują wiadomości i umiejętności na daną ocenę oraz na oceny niższe. dopuszczająca* dostateczna* dobra* bardzo dobra* celująca* JA I MOJE OTOCZENIE. UCZEŃ: - rozumie pojęcia: przyroda żywa, przyroda nieożywiona, obserwacja, doświadczenie, mikroskop posługuje się zmysłami podczas obserwacji stosuje zasady bezpieczeństwa podczas obserwacji i doświadczeń przyrodniczych przeprowadza przy znacznej pomocy nauczyciela obserwacje doświadczenia i pomiary wg pojęcia: przyroda żywa, przyroda nieożywiona, obserwacja, -wykorzystuje umiejętności i nawyku obserwacji w życiu codziennym, - przeprowadza przy niewielkiej pomocy nauczyciela obserwacje doświadczenia i pomiary wg - samodzielnie posługuje się prostymi przyrządami (termometr) znaczenie pojęć: przyroda żywa, przyroda nieożywiona, obserwacja, - przeprowadza samodzielnie obserwacje doświadczenia i pomiary wg pisemnej - określa przy nieznacznej pomocy nauczyciela cel doświadczenia i obserwacji, zapisuje wyniki i formuje wnioski - samodzielnie posługuje się mikroskopem przyroda żywa, przyroda nieożywiona, obserwacja, - określa samodzielnie cel doświadczenia i obserwacji, zapisuje wyniki i formuje wnioski - obserwuje i rejestruje różne miejsca wschodu i zachodu Słońca - samodzielnie przeprowadza obserwacje pogody, notuje wyniki obserwacji i prezentuje wyniki tych obserwacji w klasie - potrafi samodzielnie zaprojektować doświadczenie lub obserwacje określić jego cel, zapisać wyniki, sformułować wnioski oraz zaprezentować na forum klasy wyniki swojego badania - w formie wizualnej prezentuje w klasie wyniki zaobserwowanych miejsc wschodu lub zachodu Słońca przy pomocy nauczyciela - samodzielnie przeprowadza - ocenia swój tryb życia i jego posługuje się prostymi nauczyciela posługuje się obserwacje pogody i notuje wpływ na zdrowie przyrządami (termometr) mikroskopem wyniki obserwacji - rozpoznaje rośliny odróżnia podstawowe - uzasadnia, dlaczego uprawiane przez człowieka - potrzeby człowieka od przeprowadza obserwacje niektóre czynniki są do życia rozpoznaje niektóre trujące ułatwiających życie pogody i notuje wyniki niezbędne rośliny występujące w jest przekonany o potrzebie obserwacji - ocenia wpływ przyrody na środowisku naturalnym życia w rodzinie - wymienia i określa rolę samopoczucie potrafi wymienić, które części dostrzega potrzeby własne czynników i przedmiotów - samodzielnie organizuje roślin są trujące i innych ludzi potrzebnych i niezbędnych optymalne warunki uczenia do życia się w domu odpowiednio uczestniczy w - wymienia i określa rolę - sporządza samodzielnie życiu rodziny czynników i przedmiotów dzienny plan zajęć zgodny z wymienia czynniki ułatwiających życie zasadami 1
wpływające na samopoczucie w szkole i w domu stosuje zasady prawidłowego uczenia się sporządza przy znacznej pomocy nauczyciela dzienny plan zajęć stosuje reguły prawidłowego planu codziennych zajęć wybiera właściwą formę wypoczynku rozpoznaje rośliny powszechnie uprawiane przez człowieka - rozpoznaje niektóre trujące rośliny domowe stosuje zasady opieki nad roślinami oraz zasady postępowania z roślinami zawierającymi substancje trujące rozpoznaje zwierzęta hodowane przez człowieka stosuje zasady opieki nad zwierzętami - rozumie pojęcia: widnokrąg, sklepienie niebieskie, dzień, noc, doba, kompas - wskazuje w terenie widnokrąg - wie, że zmienia się długość cienia w zależności od położenia źródła światła, - wie, że w zależności od pory dnia zmienia się kierunek i długość cienia - wymienia pozytywne i negatywne czynniki wpływające na samopoczucie w szkole i w domu - proponuje sposoby eliminowania czynników negatywnych - organizuje sobie w domu z pomocą dorosłych optymalne warunki uczenia się - sporządza przy niewielkiej pomocy nauczyciela dzienny plan zajęć - rozpoznaje rośliny uprawiane przez człowieka - rozpoznaje niektóre trujące rośliny występujące w środowisku naturalnym; potrafi podać ich nazwy posługując się atlasem roślin - wyraża osobisty stosunek do hodowanych zwierząt pojęcia: widnokrąg, sklepienie niebieskie, dzień, noc, doba, kompas -wskazuje w terenie widnokrąg, powierzchnie widnokręgu i sklepienie niebieskie - wskazuje zmiany kierunku i długości cienia w zależności od źródła światła - wskazuje przy pomocy - rozpoznaje rośliny uprawiane przez człowieka - rozpoznaje niektóre trujące rośliny występujące w środowisku naturalnym, zna ich nazwy - wyraża osobisty stosunek do hodowanych zwierząt i do zachowań ludzi w stosunku do zwierząt ORIENTACJA W TERENIE. UCZEŃ: znaczenie pojęć: widnokrąg, sklepienie niebieskie, dzień, noc, doba, kompas - obserwuje i rejestruje zmiany kierunku i długości cienia rzucanego przez obiekty w terenie - wskazuje przy niewielkiej pomocy nauczyciela w miejscu obserwacji kierunek i wysokość Słońca na niebie widnokrąg, sklepienie niebieskie, dzień, noc, doba, kompas - obserwuje i rejestruje miejsca wschodów lub zachodów Słońca - wskazuje w miejscu obserwacji kierunek i wysokość Słońca na niebie (dzienną wędrówkę Słońca) - samodzielnie buduje prosty - prezentuje w formie graficznej (multimedialnej) na forum klasy wyniki obserwacji wschodów i zachodów Słońca, formułuje wnioski na podstawie swoich obserwacji 2
- wymienia elementy kompasu (igła magnetyczna, tarcza z zaznaczonymi kierunkami geograficznymi) - zna polskie nazwy kierunków geograficznych (główne i pośrednie) - wyznacza w terenie przy pomocy nauczyciela główne kierunki geograficzne - posługuje się polskimi nazwami kierunków geograficznych - wyznacza za pomocą kompasu kierunek północny w swoim najbliższym otoczeniu - wymienia właściwości magnesu - pojęcia: plan, mapa, legenda mapy, znaki kartograficzne, wskazuje główne kierunki na planach i mapach posługując się polskimi nazwami czyta plan miejscowości i mapę topograficzną korzystając z legendy odszukuje położenie własnego miejsca obserwacji za pomocą planu miejscowości nauczyciela wysokość Słońca i kierunek jego ruchu po niebie (dzienną wędrówkę Słońca) - wyznacza główne kierunki w terenie za pomocą kompasu - wymienia i prawidłowo zapisuje nazwy polskie i skróty międzynarodowe kierunków geograficznych - opisuje budowę kompasu - omawia właściwości magnesu buduje prosty kompas wyznacza za pomocą kompasu główne kierunki geograficzne i kierunki pośrednie w swoim najbliższym otoczeniu pojęcia: plan, mapa, legenda mapy, znaki kartograficzne, mapa topograficzna, - wskazuje kierunki główne na mapach - posługuje się polskimi nazwami kierunków geograficznych nauczyciela czyta plan miejscowości i mapę topograficzną korzystając z legendy nauczyciela orientuje mapę w terenie za pomocą (dzienną wędrówkę Słońca) - wyznacza w terenie za pomocą kompasu kierunki główne i pośrednie - posługuje się kierunkami geograficznymi w praktyce - samodzielnie buduje prosty kompas - wymienia elementy kompasu i wyjaśnia do czego służą - wymienia czynniki zakłócające prawidłowe działanie kompasu - wyznacza za pomocą kompasu główne kierunki geograficzne i kierunki pośrednie w swoim najbliższym otoczeniu PLAN I MAPA. UCZEŃ: znaczenie pojęć: plan, mapa, legenda mapy, znaki kartograficzne, mapa topograficzna, - wskazuje kierunki główne i pośrednie na planach i mapach - posługuje się polskimi nazwami i skrótami kierunków geograficznych - czyta plan miejscowości i mapę topograficzną korzystając z legendy - potrafi wskazać różnice między mapą topograficzną a planem kompas i wyjaśnia zasady jego działania plan, mapa, legenda mapy, znaki kartograficzne, mapa topograficzna, - posługuje się polskimi nazwami oraz skrótami polskimi i międzynarodowymi kierunków geograficznych - opisuje wady i zalety mapy topograficznej - opisuje wady i zalety planu - opisuje położenie własnej miejscowości w stosunku do rzek dróg i linii kolejowych oraz kierunki i odległości do siedzib gminy, powiatu i województwa - opisuje położenie własnej miejscowości w Polsce i w Europie 3
wykonuje pomiar odległości w terenie odczytuje skalę mapy - rozumie pojęcia: mieszanina jednorodna, mieszanina niejednorodna, roztwór, rozpuszczalnik, dyfuzja, ciało stałe, ciecz, gaz, krzepniecie, topnienie, parowanie, komórka, organizm - wymienia poznane właściwości substancji wykonuje proste obserwacje i doświadczenia na podstawie - rozróżnia w otoczeniu mieszaniny jednorodne niejednorodne - rozróżnia trzy stany kompasu - odszukuje położenie własnego miejsca obserwacji za pomocą planu miejscowości nauczyciela wyznacza kierunki geograficzne w terenie za pomocą mapy turystycznej, planów miejscowości i map w atlasie - odczytuje przy niewielkiej pomocy nauczyciela informacje zawarte na planach miejscowości, mapach turystycznych najbliższej okolicy i mapach w atlasie nauczyciela posługuje się skalą mapy pojęcia: mieszanina jednorodna, mieszanina niejednorodna, roztwór, rozpuszczalnik, dyfuzja, ciało stałe, ciecz, gaz, krzepniecie, topnienie, parowanie, komórka, organizm nauczyciela wykonuje obserwacje i doświadczenia na podstawie - klasyfikuje mieszaniny do odpowiedniej grupy - otrzymuje roztwory wodne - prezentuje za pomocą modelu drobinowego trzy stany skupienia materii - orientuje mapę w terenie i odszukuje położenie własnego miejsca obserwacji na planie miejscowości - wyznacza kierunki i posługuje się nimi na planach miejscowości, mapie turystycznej najbliższej okolicy i na mapach w atlasie -samodzielnie odczytuje informacje z planów miejscowości, mapy topograficznej najbliższej okolicy i z map w atlasie - posługuje się skalą mapy MATERIA I JEJ STANY SKUPIENIA. UCZEŃ: znaczenie pojęć: mieszanina jednorodna, mieszanina niejednorodna, roztwór, rozpuszczalnik, dyfuzja, ciało stałe, ciecz, gaz, krzepniecie, topnienie, parowanie, komórka, organizm - wykonuje obserwacje i doświadczenia na podstawie - dowodzi, że woda jest rozpuszczalnikiem - dowodzi że materia zbudowana jest z drobin w ciągłym ruchu - porównuje ściśliwość ciał stałych gazów i cieczy - korzysta z planów miejscowości, mapy topograficznej najbliższej okolicy i z map w atlasie do wyznaczania kierunków w terenie i obliczania odległości w linii prostej - wyznacza w terenie za pomocą obiektów i mapy kierunki główne i pośrednie mieszanina jednorodna, mieszanina niejednorodna, roztwór, rozpuszczalnik, dyfuzja, ciało stałe, ciecz, gaz, krzepniecie, topnienie, parowanie, komórka, organizm - podaje przykłady wykorzystania roztworów wodnych - przedstawia zjawisko dyfuzji na modelu lub schematycznym rysunku - określa cel doświadczenia i obserwacji, zapisuje wyniki i formułuje wnioski - podaje przykłady - prezentuje na forum klasy metody rozdzielania mieszaniny na składniki, zapisuje wyniki, formułuje wnioski 4
skupienia materii - rozróżnia stany skupienia wody - dokonuje podziału na materię żywą i nieożywioną - określa organizm jako istotę żywą - rozumie, że kryształy nie są istotami żywymi - rozumie pojęcia: pogoda, ciśnienie atmosferyczne, wiatr, wiatromierz, prędkość wiatru, temperatura powietrza, termometr, skraplanie, para wodna, chmury, mgła, rosa, pokrywa lodowa, grad, topnienie, gołoledź, chmura, zachmurzenie, deszcz, śnieg, burza, tęcza, piorun, błyskawica, grzmot, światło, - wymienia cechy powietrza odczytuje z barometru wartość ciśnienia atmosferycznego i podaje w odpowiednich jednostkach posługując się modelem wiatromierza określa kierunek i prędkość wiatru - odczytuje z termometru pokojowego i zaokiennego wartość temperatury powietrza i podaje ją we właściwych jednostkach - rozpoznaje różne stany skupienia wody w przyrodzie w ciągu roku - identyfikuje substancje na podstawie ich temperatur topnienia i wrzenia - uzasadnia, że powstający kryształ nie jest istotą żywą - prezentuje na modelu drobinowym właściwości ciał stałych, cieczy i gazów - przedstawia znaczenie wody dla życia organizmów wodnych - wyjaśnia istotę zjawiska rozszerzalności cieplnej ciał stałych cieczy i gazów występowania i wykorzystania zjawiska rozszerzalności cieplnej ciał stałych, cieczy i gazów POGODA I JEJ WPŁYW NA CZŁOWIEKA I PRZYRODĘ.UCZEŃ: znaczenie pojęć: pogoda, ciśnienie atmosferyczne, wiatr, wiatromierz, prędkość wiatru, temperatura powietrza, termometr, skraplanie, para wodna, chmury, mgła, rosa, pokrywa lodowa, grad, topnienie, gołoledź, chmura, zachmurzenie, deszcz, śnieg, burza, tęcza, piorun, błyskawica, grzmot, światło, - wyjaśnia przyczyny powstawania wiatru - buduje prosty wiatromierz i określa z jego wykorzystaniem kierunek i prędkość wiatru - rozpoznaje różne rodzaje chmur oraz opadów i osadów atmosferycznych (w terenie) - opisuje wygląd tęczy warunki jej występowania długości dnia i nocy w ciągu roku wysokości Słońca w ciągu dnia pojęcia: pogoda, ciśnienie atmosferyczne, wiatr, wiatromierz, prędkość wiatru, temperatura powietrza, termometr, skraplanie, para wodna, chmury, mgła, rosa, pokrywa lodowa, grad, topnienie, gołoledź, chmura, zachmurzenie, deszcz, śnieg, burza, tęcza, piorun, błyskawica, grzmot, światło, - opisuje cechy powietrza - wymienia główne składniki powietrza - odczytuje z barometru wartość ciśnienia atmosferycznego i podaje w odpowiednich jednostkach buduje prosty wiatromierz i określa z jego wykorzystaniem kierunek i prędkość wiatru - wymienia warunki właściwego umocowania termometru zaokiennego i pomiaru temperatury powietrza - korzystając atlasu chmur pogoda, ciśnienie atmosferyczne, wiatr, wiatromierz, prędkość wiatru, temperatura powietrza, termometr, skraplanie, para wodna, chmury, mgła, rosa, pokrywa lodowa, grad, topnienie, gołoledź, chmura, zachmurzenie, deszcz, śnieg, burza, tęcza, piorun, błyskawica, grzmot, światło, -podaje przykłady wpływu pogody na nasze zdrowie i samopoczucie - opisuje przebieg burzy wysokości Słońca w ciągu dnia i wysokości Słońca w południe w ciągu roku pogody w ciągu doby oraz w różnych porach roku - wyjaśnia wpływ pogody wciągu roku na przyrodę ożywioną porównuje warunki życia w lesie, na polu i na łące - odczytuje prognozę pogody z prostej mapy synoptycznej 5
- rozpoznaje różne rodzaje opadów i osadów atmosferycznych - stosuje w praktyce zasady bezpieczeństwa w przypadku burzy, huraganu, pokrywy lodowej na rzekach i jeziorach - porównuje długości dnia i nocy w ciągu roku - opisuje zmiany pogody w różnych porach roku - opisuje wpływ pogody w ciągu roku na przyrodę ożywioną - wymienia rodzaje czynnego odpoczynki w zależności od pór roku - rozumie pojęcia: krajobraz naturalny, krajobraz przekształcony (antropogeniczny),pagórek, wzgórze, góra, dolina, kotlina, skała lita, skała luźna, morze, wody lądowe, wody płynące, wody stojące, źródło, rzeka, potok, strumień, dopływ, ujście, rzeka główna, jezioro, powódź, środowisko lądowe, środowisko wodne, ściółka, runo leśne, podszyt, korony drzew, łąka,, gleba, organizm glebowy, rośliny jednoroczne, rośliny wieloletnie, organizmy samożywne, konsumenci, rozpoznaje różne rodzaje chmur oraz opadów i osadów atmosferycznych (w terenie) - opisuje wygląd tęczy - wyjaśnia niebezpieczeństwa związane z burzą, mgłą i gołoledzią - opisuje różnice długości dnia i nocy w ciągu roku przy pomocy nauczyciela - opisuje zmiany wysokości Słońca w ciągu dnia i wysokości Słońca w południe w ciągu roku - opisuje zmiany pogody w ciągu doby oraz w różnych porach roku - opisuje wpływ pogody w ciągu roku na przyrodę ożywioną w lesie, na polu i na łące pojęcia: krajobraz naturalny, krajobraz przekształcony (antropogeniczny), pagórek, wzgórze, góra, dolina, kotlina, skała lita, skała luźna, morze, wody lądowe, wody płynące, wody stojące, źródło, rzeka, potok, strumień, dopływ, ujście, rzeka główna, jezioro, powódź, środowisko lądowe, środowisko wodne, ściółka, runo leśne, podszyt, korony drzew, łąka,, gleba, organizm glebowy, rośliny jednoroczne, rośliny wieloletnie, organizmy samożywne, konsumenci, - opisuje wysokości Słońca w południe w ciągu roku pogody w ciągu doby - opisuje zmiany pogody w różnych porach roku - wyjaśnia wpływ pogody w ciągu roku na przyrodę ożywioną w lesie, na polu i na łące NAJBLIŻSZA OKOLICA. UCZEŃ: znaczenie pojęć: krajobraz naturalny, krajobraz przekształcony (antropogeniczny), pagórek, wzgórze, góra, dolina, kotlina, skała lita, skała luźna, morze, wody lądowe, wody płynące, wody stojące, źródło, rzeka, potok, strumień, dopływ, ujście, rzeka główna, jezioro, powódź, środowisko lądowe, środowisko wodne, ściółka, runo leśne, podszyt, korony drzew, łąka,, gleba, organizm glebowy, rośliny jednoroczne, rośliny wieloletnie, organizmy krajobraz naturalny, krajobraz przekształcony (antropogeniczny), pagórek, wzgórze, góra, dolina, kotlina, skała lita, skała luźna, morze, wody lądowe, wody płynące, wody stojące, źródło, rzeka, potok, strumień, dopływ, ujście, rzeka główna, jezioro, powódź, środowisko lądowe, środowisko wodne, ściółka, runo leśne, podszyt, korony drzew, łąka,, gleba, organizm glebowy, rośliny jednoroczne, rośliny wieloletnie, organizmy samożywne, konsumenci, - samodzielnie projektuje zestaw doświadczeń dotyczących stanu czystości wody zbiornika położonego w okolicach szkoły, przeprowadza badania, opisuje je i interpretuje wyniki 6
organizmy cudzożywne, przejrzystość, rośliny wynurzone, rośliny o pływających liściach, rośliny zanurzone, skrzela, krążenie materii, materia nieorganiczna, materia organiczna, bakterie i grzyby, - wymienia składniki krajobrazu naturalnego i przekształconego przez człowieka w najbliższej okolicy szkoły - rozpoznaje formy rzeźby terenu występujące w okolicy szkoły - wymienia główne rodzaje skał - rozpoznaje rodzaje wód w najbliższej okolicy - stosuje zasady bezpiecznego wypoczynku nad wodami latem i zimą wskazuje na mapie główne rzeki i jeziora w Polsce - odszukuje na mapie rzekę lub jezioro położone najbliżej własnej miejscowości - rozpoznaje i nazywa warstwy lasu - na podstawie ilustracji nazywa typowe organizmy lasu, pola, łąki wymienia potrzeby pokarmowe roślin i zwierząt - podaje przykłady organizmów samożywnych i organizmy cudzożywne, przejrzystość, rośliny wynurzone, rośliny o pływających liściach, rośliny zanurzone, skrzela, krążenie materii, materia nieorganiczna, materia organiczna, destruenci (bakterie i grzyby) - rozpoznaje w terenie składniki krajobrazu naturalnego i przekształconego przez człowieka - rozpoznaje i opisuje formy rzeźby terenu występujące w okolicy szkoły - rozpoznaje skały lite i luźne występujące w okolicy szkoły - rozpoznaje i opisuje rodzaje wód w najbliższej okolicy - wskazuje na mapie główne rzeki i jeziora w Polsce wykonuje graficzny podział środowisk lądowych i wodnych nauczyciela wymienia czynniki decydujące o różnorodności środowisk lądowych nauczyciela charakteryzuje warstwy lasu nauczyciela przyporządkowuje organizmy czterech warstw lasu samożywne, konsumenci, organizmy cudzożywne, przejrzystość, rośliny wynurzone, rośliny o pływających liściach, rośliny zanurzone, skrzela, krążenie materii, materia nieorganiczna, materia organiczna, destruenci (bakterie i grzyby) - rozpoznaje i opisuje rodzaje wód w najbliższej okolicy i opisuje ich cechy - wykonuje graficzny podział środowisk lądowych i wodnych - wymienia czynniki decydujące o różnorodności środowisk lądowych - przyporządkowuje organizmy czterech warstw lasu - opisuje warunki życia w lesie, na polu i na łące - rozpoznaje i nazywa typowe organizmy lasu pola i łąki - opisuje wyniki doświadczeń dotyczących przepuszczalności wody przez piasek i glinę - opisuje wpływ organizmów na środowisko wodne - na przykładach wyjaśnia przystosowania roślin do pobierania energii słonecznej i wody - ocenia sposoby zabezpieczania się roślin przed utratą wody - podaje dwie cechy organizmy cudzożywne, przejrzystość, rośliny wynurzone, rośliny o pływających liściach, rośliny zanurzone, skrzela, krążenie materii, materia nieorganiczna, materia organiczna, destruenci (bakterie i grzyby) - wyjaśnia przyczyny i skutki powodzi - porównuje warunki życia w lesie, na polu i na łące - interpretuje wyniki doświadczeń dotyczących przepuszczalności wody przez piasek i glinę oraz wpływu organizmów na środowisko - wykazuje związek budowy z wytrzymałością na złamanie na przykładzie łodygi trzciny - podaje i uzasadnia dwie cechy przystosowawcze zwierząt do życia w różnych środowiskach lądowych - samodzielnie sporządza model lub schemat przedstawiający proste zależności pokarmowe - wykazuje różnice między środowiskiem wodnym a lądowym porównując wilgotność i temperaturę, przejrzystość, ilość tlenu, gęstość - wyjaśnia od czego zależy ilość tlenu w wodzie -analizuje przystosowania roślin i zwierząt w budowie 7
cudzożywnych - wykazuje różnice między środowiskiem wodnym a lądowym porównując wilgotność i temperaturę - rozpoznaje zwierzęta związane ze środowiskiem wodnym - opisuje niektóre przystosowania roślin i zwierząt w budowie zewnętrznej i czynności życiowych do życia w wodzie - korzystając z atlasu roślin i zwierząt rozpoznaje i nazywa typowe organizmy lasu pola i łąki - opisuje wyniki doświadczeń dotyczących przepuszczalności wody przez piasek i glinę - wymienia sposoby zabezpieczania się roślin przed utratą wody - wymienia przykłady roślin rozsiewających owoce mające w swym wnętrzu nasiona - podaje cechę przystosowawczą zwierząt do życia w różnych środowiskach lądowych - wymienia potrzeby pokarmowe roślin i zwierząt - przedstawia proste zależności pokarmowe posługując się modelem lub schematem - wykazuje różnice między środowiskiem wodnym a lądowym porównując wilgotność i temperaturę, przejrzystość - korzystając z atlasu organizmów wodnych przyporządkowuje rośliny wodne do trzech stref przedstawia większość przystosowań roślin i zwierząt w budowie zewnętrznej i czynności życiowych do życia w wodzie przystosowawcze zwierząt do życia w różnych środowiskach lądowych - porównuje potrzeby pokarmowe roślin i zwierząt - na podstawie wzorcowego modelu lub schematu sporządza własny schemat lub model zależności pokarmowych - wykazuje różnice między środowiskiem wodnym a lądowym porównując wilgotność i temperaturę, przejrzystość, ilość tlenu - przyporządkowuje rośliny wodne do trzech stref - przedstawia przykłady przystosowań roślin i zwierząt w budowie zewnętrznej i czynności życiowych do życia w wodzie - przedstawia obieg materii, posługując się schematem zewnętrznej i czynności życiowych do życia w wodzie - samodzielnie sporządza schemat obiegu materii, 8
- rozumie pojęcia: pyły, kwaśne opady, wskaźnik zanieczyszczenia powietrza, smog, - określa swój sposób postępowania, przyczyniającego się do poprawy stanu środowiska w swojej okolicy przedstawia obieg materii, posługując się schematem pojęcia: pyły, kwaśne opady, wskaźnik zanieczyszczenia powietrza, smog, -określa za pomocą skali porostowej stopień zanieczyszczenia dwutlenkiem siarki powietrza, którym oddycha - proponuje działania sprzyjające środowisku przyrodniczemu w swojej okolicy CZŁOWIEK A ŚRODOWISKO. UCZEŃ: znaczenie pojęć: pyły, kwaśne opady, wskaźnik zanieczyszczenia powietrza, smog, - dokonuje biologicznej oceny jakości wody nauczyciela wyjaśnia współzależność między jakością wody a występowaniem w niej określonych organizmów pyły, kwaśne opady, wskaźnik zanieczyszczenia powietrza, smog, - wyjaśnia współzależność między jakością wody a występowaniem w niej określonych organizmów - dowodzi, ze zanieczyszczenia znajdujące się w powietrzu i w glebie zanieczyszczają również wodę - na podstawie porostów występujących w okolicach szkoły analizuje stopień zanieczyszczenia powietrza dwutlenkiem siarki i wysnuwa wnioski o stopniu zanieczyszczenia 9