Polska, podobnie jak 6 innych państw unijnych, nie zdecydowała się jeszcze na likwidację podatku kapitałowego. Polska, podobnie jak 6 innych państw unijnych, nie zdecydowała się jeszcze na likwidację podatku kapitałowego. Od stycznia 2009 r. zmienione zostały zasady opodatkowania gromadzenia kapitału. Ostatnia nowelizacja Ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych zwolniła kilka rodzajów transakcji kapitałowych z opodatkowania. Na gruncie prawa krajowego zmiany zasad i reguł opodatkowania czynności kapitałowych wprowadziła Ustawa z 7 listopada 2008 r. o zmianie Ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych (DzU nr 209, poz. 1319). Zmian dokonano także na gruncie prawa wspólnotowego. W UE dokonała tego dyrektywa dotycząca podatków pośrednich od gromadzenia kapitału 2008/7/WE. Od 1 stycznia 2009 r. zmieniła ona zapisy dyrektywy 69/335/EWG. Zadaniem nowelizacji krajowej i wspólnotowej jest uproszczenie zasad opodatkowania gromadzenia kapitału. W prawie unijnym podkreślono jednocześnie potrzebę zniesienia tego typu obciążenia fiskalnego. Wskazano, że ten rodzaj podatku jest obciążeniem przestarzałym i ogranicza podejmowanie oraz prowadzenie działalności gospodarczej, szczególnie w obszarze bankowym i funduszy inwestycyjnych. I chociaż obecnie obowiązująca nowelizacja jest korzystniejsza niż normy obowiązujące do końca ub.r., to jednak niektóre jej zapisy mogą budzić kontrowersje interpretacyjne u podatników, w szczególności w szeroko pojętej branży 1 / 8
bankowej i finansowej. To z kolei może doprowadzić do kierowania sporów podatników z organami podatkowymi do rozstrzygania kolejno przed WSA, następnie w drodze kasacji do NSA albo do ETS. Co nie jest opodatkowane? Nowelizacja Ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych (upcc) zlikwidowała z dniem 1 stycznia tego roku podatek od czynności i transakcji kapitałowych, typu: - podział spółek kapitałowych, - łączenie, - przekształcenia ustrojowe, - wniesienie aportu do spółki w postaci oddziału innej spółki, - wymiana udziałów spółek kapitałowych. Tego typu transakcje finansowe i kapitałowe zostały wyłączone spod jurysdykcji znowelizowanej upcc. W art. 2 pkt 6 nowej upcc wyłączono literalnie tego typu działania restrukturyzacyjne, które w konsekwencji mogą przyczynić się do przyrostu i gromadzenia kapitału. Jest to pierwszy, ale zdecydowanie mały krok w kierunku zniesienia tego podatku. Ustawodawca nie wymienił wśród czynności wyłączonych z opodatkowania podziału spółki kapitałowej, w sytuacji zwiększenia lub podwyższenia kapitału spółki. Ustawodawca zatem w ogóle zrezygnował z tej transakcji kapitałowej, jako zmiany umowy spółki. A więc tego typu transakcja nie podlega pcc. 2 / 8
Łączenie spółek i ETS Zniesienie opodatkowania w prawie polskim, transakcji łączenia spółek kapitałowych, nie wynika wprost z implementacji zapisów dyrektywy 69/335/EWG lub znowelizowanych przepisów tej dyrektywy w innej o sygnaturze 2008/7/WE, a raczej z konieczności przestrzegania orzeczeń Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości w tym zakresie. ETS wielokrotnie przypominał, że łączenie spółek oraz transakcje kapitałowe z tym zrównane powinny pozostać poza sankcjami opodatkowania podatkiem kapitałowym. Trybunał wspomniał o tym m.in. w takich orzeczeniach, jak: - wyrok z 13 lutego 1996 r. w sprawie C - 197/94 Societe Bautiaa and Societe Francaise Maritime oraz - wyrok z 30 marca 2006 r. w sprawie C - 46/04 Aro Tubi Trafilerie. Z analizy obu orzeczeń ETS wynika dobitnie, że połączenie następuje, gdy jedna spółka kapitałowa wniosła swoje udziały, swoje aktywa do innej spółki kapitałowej już istniejącej i działającej na rynku, zaś wynagrodzeniem za taki wkład kapitałowy jest wyłącznie przyznanie akcji spółce przejmującej. Natomiast obydwie spółki posiadają swoje siedziby w tym samym państwie wspólnotowym. Transakcja tego typu jest objęta zakresem art. 7 (1) dyrektywy 69/335/EWG. Tym samym nie może ona podlegać opodatkowaniu w ramach podatku 3 / 8
kapitałowego w jakimkolwiek państwie wspólnotowym. Według zapisów nowej dyrektywy połączenie spółek powoduje zwiększenie kapitału spółki przejmującej w wyniku wniesienia aktywów majątkowych, do którego zastosowanie ma zwolnienie z opodatkowania. Wniesienie aportu Od stycznia tego roku opodatkowaniu nie podlegają również transakcje polegające na wniesieniu do spółki kapitałowej aportu w postaci oddziału innej spółki kapitałowej. Zmiana tego typu akurat jest podyktowana koniecznością implementacji do polskiego prawa podatkowego zapisów art. 4 (1) (a) dyrektywy 2008/7/WE. W dyrektywie jest także mowa o dopuszczeniu do częściowej rekompensaty za przenoszenie z jednej do drugiej spółki składników majątkowych w innej postaci niż papiery wartościowe. Wprowadzona w polskim prawie i obowiązująca obecnie zmiana jest odpowiedzią polskiego ustawodawcy na orzeczenie ETS, które zostało jeszcze wydane pod rządami poprzedniej dyrektywy 335. Jest też m.in. odpowiedzią na orzeczenie Trybunału z 12 grudnia 1991 r. w sprawie C - 164/90 Muwi Bouwgroep BV. ETS orzekł wówczas, że:...ze sformułowania w art. 7 ust. 1 lit b dyrektywy 335, w szczególności w odniesieniu do pojęcia aktywów i pasywów, wynika bardzo jednoznacznie, że dotyczy to sytuacji, kiedy jedna spółka kapitałowa przenosi do innej różne składniki majątkowe, które mogą niezależnie stanowić całość albo jedynie część 4 / 8
tych aktywów i pasywów. Tworzą więc jednostkę zdolną do prowadzenia wszelkiej działalności gospodarczej. Tego typu stwierdzenie znalazło wsparcie również w innym orzeczeniu ETS z 13 października 1992 r. w sprawie C - 51/90 Commerz Credit Bank AG. Trybunał uznał w nim m.in., że zespół składników kapitałowych stanowiących oddział spółki jest gałęzią działalności w rozumieniu regulacji prawnych Wspólnoty, w szczególności dyrektywy 335. ETS zdefiniował dokładniej pojęcie gałąź działalności. Jest to zdaniem Trybunału część banku lub innego przedsiębiorstwa, która składa się na cały zespół aktywów i pasywów, osób zdolnych do prowadzenia statutowej działalności zgodnie z prawem krajowym i wspólnotowym. Oddział podobnie jest zdefiniowany w dyrektywie Rady UE 1990/434/EWG z 23 lipca 1990 r. w sprawie wspólnego systemu opodatkowania w przypadku łączenia, podziałów, wydzieleń, wnoszenia aktywów i wymiany udziałów dotyczących spółek różnych krajów wspólnoty oraz przeniesienia statutowej siedziby SE, do SCE pomiędzy krajami unijnymi (Dz UE L. 1990 r. nr 225, poz. 1 ze zm.). Unijny ustawodawca podkreślił w szczególności w art. 2 tej dyrektywy, że oddział, to wszystkie aktywa oraz pasywa spółki, wydzielone organizacyjnie i stanowiące niezależną jednostkę gospodarczą. A to z kolei oznacza, że podmiot taki może istnieć za pomocą własnych środków majątkowych i pozamajątkowych. W obecnie obowiązującym prawie unijnym pojęcie gałąź działalności zostało zastąpione pojęciem oddziału. Zrobiono to w celu ujednolicenia unijnej terminologii i by uniknąć różnic interpretacyjnych na obszarze UE. W polskiej Ustawie z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych w art. 4a (DzU z 2000 r. nr 54, poz. 654 ze zm.), podobnie jak w innych aktach prawa podatkowego, niestety nie implementowano tego pojęcia. A szkoda. Zamiast pojęcia oddział użyte jest nadal określenie: zorganizowana część przedsiębiorstwa. Mimo to, jak dotychczas ta różnica nie stanowiła problemów interpretacyjnych na gruncie prawa krajowego. 5 / 8
Wymiana, zamiana, podział Obecnie, od początku tego roku nie jest opodatkowana również wymiana udziałów kapitałowych. A więc dotyczy to sytuacji, gdy dochodzi do zmiany treści umowy polegającej praktycznie na wniesieniu aportu w rodzaju akcji albo udziałów. Wniesienie aportu jest obecnie wyłączone z pcc, ale tylko w przypadku, gdy spółka poprzez tego typu transakcję majątkową uzyska większość głosów w spółce, do której jest wnoszony aport, albo gdy większość głosów już posiada. Nowelizacja upcc jest w tej sytuacji odpowiedzią na zapisy zawarte w dyrektywie 2008/7/WE. Zwolniona z opodatkowania jest obecnie transakcja podziału spółek kapitałowych. Polski ustawodawca z dniem 1 stycznia 2009 r. pozostawił tę czynność poza zakresem oddziaływania upcc. To wynika, chociaż nie wprost, z zapisów wspomnianej dyrektywy 7. Przekształcenia kapitałowe 6 / 8
Kolejną transakcją kapitałową, którą polski ustawodawca wyłączył z opodatkowania jest przekształcanie spółki kapitałowej. W rozumieniu dyrektywy 7 przekształcanie jednej spółki w inną spółkę nie jest działaniem restrukturyzacyjnym. A więc w tym przypadku przepisy prawa krajowego są nawet korzystniejsze dla podatnika niż prawo unijne, co bardzo rzadko się zdarza. Nastąpiło tak, bo doszło do bezpośredniego włączenia zapisów dyrektywy 7 do polskiego prawa podatkowego. W art. 7 aktu unijnego jest mowa, że zakazane jest opodatkowanie przekształceń spółki kapitałowej jednej w inną zupełnie postać spółki. Zwolniona z pcc jest także umowa udzielenia pożyczki przez wspólnika lub udziałowca. Aby tego typu transakcja nie była objęta podatkiem od czynności cywilnoprawnych jak normalna" umowa pożyczki na podstawie zapisu zawartego w treści art. 1 upcc, wprowadzono zasadę zwolnienia od podatku w nowym art. 9, pkt 10 lit. i Ustawy z 19 grudnia 2003 r. o zmianie Ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych (DzU z 2004 r. nr 6, poz. 42). Opodatkowaniu nie podlegają przenosiny spółek z innego kraju unijnego do Polski. Podatek jest jednak pobierany w przypadku przenoszenia spółki kapitałowej z Polski do kraju spoza Wspólnoty. Dotychczas transakcje przenoszenia siedziby z innego kraju unijnego do Polski były opodatkowane w kraju, podobnie jak to miało miejsce w Austrii i Grecji. Czynność ta nie była zgodna z prawem unijnym w świetle orzeczeń ETS. Trybunał w dwóch orzeczeniach z: - 8 listopada 2007 r. w sprawie C - 251/06 Ing Auer, - oraz z 7 czerwca 2007 r. w sprawie C - 178/05 Komisja Europejska przeciw Grecja, stwierdził m.in., że państwo wspólnotowe nie ma uzasadnienia prawnego ani ekonomicznego do opodatkowania przenosin" lub przeprowadzek" spółek kapitałowych w obrębie Wspólnoty i to niezależnie od tego, czy podmioty gospodarcze tego typu faktycznie podlegają podatkowi kapitałowemu. Tak więc implementując tego typu interpretacje prawa unijnego, polski ustawodawca w art. 1 ust. 3 był zmuszony do rezygnacji poboru podatku w odniesieniu do transakcji przenoszenia siedziby spółki lub ośrodka zarządzania w obszarze granic UE. 7 / 8
Straty i zwolnienia Zupełną nowością w obecnie obowiązującej i znowelizowanej upcc jest zwolnienie z opodatkowania transakcji polegającej na podwyższeniu kapitału założycielskiego spółki w okolicznościach, gdy wcześniej o taką samą wartość kapitał został obniżony. A to nastąpiło w sytuacji poniesionych strat wynikających z prowadzonej przez spółkę działalności gospodarczej lub z powodu nietypowych innych strat. W tym przypadku jest to odpowiedź polskiego ustawodawcy na zapis zawarty w art. 12 dyrektywy 7. Według wspomnianego zapisu, w przypadku wkładu kapitałowego podwyższającego kapitał założycielski spółki, czynność ta nie jest objęta zasadą opodatkowania w sytuacji, gdy czynność podwyższenia kapitału miała miejsce w ciągu 4 lat od dnia zmniejszenia kapitału, które było następstwem poniesionych strat ekonomicznych lub żywiołowych przez spółkę. Obowiązująca od 2009 r. nowelizacja upcc odnosi się także do spółek, które będą chciały zmienić siedzibę. Zmienia formalnie konstrukcję z odliczenia od podstawy podatku i stanowi, że podstawą tą jest stosowanie wcześniej opodatkowania krajowym pcc lub opodatkowanie podobnym podatkiem w innym kraju wspólnotowym. 8 / 8