Kontrakty terminowe na akcje
Zawartość prezentacji podstawowe informacje o kontraktach terminowych na akcje, zasady notowania, wysokość depozytów zabezpieczających, przykłady wykorzystania kontraktów, ryzyko związane z inwestycjami w kontrakty, kwestie podatkowe, gdzie szukać dalszych informacji?
Co to jest kontrakt terminowy? To umowne zobowiązanie do dokonania lub przyjęcia w oznaczonym terminie w przyszłości dostawy określonego instrumentu bazowego po cenie określonej w chwili zawarcia umowy lub zobowiązanie do dokonania równoważnego rozliczenia pieniężnego.
Gdzie na świecie notowane są kontrakty terminowe na akcje? Przykłady giełd na których notowane są kontrakty na akcje: ADEX (Grecja), OMX (Szwecja), Węgry, LIFFE NYSE Euronext, MEFF (Hiszpania), Włochy; Sydney, Hong Kong; OneChicago (USA)
Wybrane elementy standardu Liczba akcji przypadająca na jeden kontrakt 100 lub 1000 sztuk Jednostka notowania W PLN za 1 akcję Wartość kontraktu Kurs kontraktu liczba akcji w kontrakcie Miesiące wykonania 3 najbliższe z cyklu: marzec, czerwiec, wrzesień, grudzień H - marzec, M - czerwiec, U - wrzesień, Z - grudzień
Wybrane elementy standardu cd. Dzień wygaśnięcia 3 piątek miesiąca wykonania Dzienny kurs rozliczeniowy Kurs zamknięcia dla danej serii kontraktu Ostateczny kurs rozliczeniowy Kurs ostatniej transakcji instrumentu bazowego w dniu wygaśnięcia Ostateczna cena rozliczeniowe Ostateczny kurs rozliczeniowy liczba akcji w kontrakcie Rozliczenie Pieniężne w zł Sytuacje szczególne W przypadku operacji na akcjach lub realizacji praw z akcji, będących instrumentami bazowymi dla kontraktów terminowych, Zarząd Giełdy może przeprowadzić korektę kursu rozliczeniowego oraz zmienić liczbę akcji przypadających na jeden kontrakt
Kalendarz obrotu kontraktami na akcje w ciągu roku I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII marzec czerwiec wrzesień grudzień marzec > czerwiec >
Nazwa skrócona kontraktu F XYZ k rr gdzie: F - rodzaj instrumentu XYZ - skrót nazwy instrumentu bazowego (określony przez Giełdę ) k - kod określający miesiąc wykonania kontraktu (określony przez Giełdę ) rr dwie ostatnie cyfry roku wykonania Przykład: FTPSZ11 kontrakt terminowy na akcje spółki Telekomunikacja Polska S.A. z terminem wygaśnięcia w grudniu 2011 roku
Zasady obrotu notowania ciągłe w godzinach: 8:45 17:05, kontrakty terminowe mają dogrywkę, jednostka transakcyjna 1 kontrakt, obrót wspomagany działaniem animatorów rynku, maksymalny wolumen zlecenia 500 kontraktów. Szczegóły dotyczące obrotu opisane są w Szczegółowych Zasadach Obrotu Giełdowego i Regulaminie GPW dostępne na stronie internetowej www.gpw.pl
Inwestor działający na kontraktach Posiada specjalny rachunek w domu maklerskim rachunek praw pochodnych; Wpłaca i utrzymuje depozyty zabezpieczające w domu maklerskim; Zapoznał się z Warunkami obrotu dla programu kontraktów terminowych na akcje spółek.
System bieżących rozrachunków rynkowych system bieżących rozrachunków służy do zarządzania ryzykiem; inwestor, który kupuje lub sprzedaje kontrakt, wpłaca depozyt zabezpieczający; depozyt to określona procentowa wartość kontraktu; wartość depozytu wyznaczana jest przez Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych; wartość depozytów uaktualniania jest po zakończeniu sesji poprzez proces dziennych rozrachunków.
Przykład nr 1. Bieżące rozrachunki (depozyty) kupno 3 kontraktów po kursie 50 zł (za akcję), wielkość kontraktu 100 akcji; zakładany poziom wstępnego depozytu zabezpieczającego = 20% (depozyt, który inwestor wpłaca zawierając transakcję); zakładany poziom właściwego depozytu zabezpieczającego = 14,3% (depozyt, który musi być utrzymywany w domu maklerskim); wielkość wstępnego depozytu zabezpieczającego: 3 x 20% (50 zł 100 akcji) = 3 000 zł poziom właściwego depozytu zabezpieczającego: 3 x 14,3% (50 zł 100 akcji) = 2 145 zł
Przykład nr 1. Bieżące rozrachunki D D+1 D+2 50 zł 3 000 zł 3 240 zl 3 090 zł 2 145 zł 2 317 zł 2 210 zł 52 zł 54 zł 51,50 zł 3*(52zł - 50 zł)*100 = 600zł 3*(54 zł - 52 zł)*100 = 600 zł 3*(51,50 zł - 54 zł)*100 = -750 zł 3 600 zł 4 200 zł 3 450 zł 2 400 zł 1800 zł (uzupełnienie do kwoty 3240 zł) 3 990 zł
Jakie możliwości dają kontrakty? spekulacja na wzrost/spadek kursu akcji danej spółki; alternatywa dla krótkiej sprzedaży; arbitraż; transakcje spreadowe: operowanie na kontraktach na akcje i indeksy giełdowe, operowanie na różnych seriach tej samej klasy kontraktów, operowanie na kontraktach na różne akcje, hedging zabezpieczanie portfela akcji.
Spekulacja Osiąganie zysku wynikającego ze zmian cen kontraktów, powiększonego działaniem dźwigni finansowej. Działanie narażone na duże ryzyko inwestycyjne. Polega na otwieraniu pozycji (długiej, krótkiej) na rynku. kupno kontraktu (pozycja długa) liczymy na wzrost kursu akcji i kontraktu; sprzedaż kontraktu (pozycja krótka) liczymy na spadek kursu akcji i kontraktu.
Spekulacja cd. niższe koszty transakcyjne niż na rynku akcji, możliwość kupna lub sprzedaży kontraktu na akcję poszczególnych spółek, płynny rynek umożliwia szybsze zajęcie pozycji, możliwość prostej spekulacji na spadek cen akcji.
Pozycje w kontrakcie na akcje Pozycja Wzrost kursu kontraktu Spadek kursu kontraktu Nabycie kontraktu Długa (long) Zyski Straty Sprzedaż kontraktu Krótka (short) Straty Zyski
Przykład nr 2. Spekulacja na wzrost kursu Rynek kasowy Kurs akcji spółki 50 zł. Inwestor nabywa 330 akcji. Wartość inwestycji 16 500 zł. Rynek terminowy Kurs czerwcowych kontraktów na akcje spółki wynosi 55 zł. Inwestor nabywa 3 kontrakty o wartości 16500 zł (3 x 100 55 zł). Depozyt zabezpieczający na poziomie 20% - inwestor wpłaca 3300 zł Czas trwania inwestycji 2 miesiące. Zakładamy wzrost kursu akcji i kursu kontraktu terminowego o 10% Uwaga: we wszystkich przykładach w niniejszej prezentacji pominięto opłaty transakcyjne
Przykład nr 2. Spekulacja na wzrost kursu Rynek kasowy Rynek terminowy Wzrost kursu do 55 zł daje zysk na poziomie 1650 zł (18 150 zł 16 500 zł) Wzrost kursu do 60,5 zł. Inwestor sprzedaje kontrakt. Zysk z operacji równy jest 1650 zł (18 150 zł 16 500 zł) Stopa zwrotu równa 10% (1 650 zł / 16 500 zł) 100% Stopa zwrotu równa 50%. (1650 zł / 3300 zł) 100%
Przykład nr 2. Spekulacja na wzrost kursu - porównanie inwestycji założenia: kurs nabycia akcji i kontraktu 55 zł; depozyt 20%; wielkość kontraktu 100 akcji kurs akcje i kurs kontraktu terminowegow dniu zamknięcia pozycji stopa zwrotu z inwestycji na rynku kasowym stopa zwrotu z inwestycji na rynku terminowym dla nabywcy stopa zwrotu z inwestycji dla wystawcy kontraktu terminowego 70 27,3% 136,4% -136,4% 65 18,2% 90,9% -90,9% 60 9,1% 45,5% -45,5% 55 0% 0% 0,0% 50-9,1% -45,5% 45,5% 45-18,2% -90,9% 90,9% 40-27,3% -136,4% 136,4%
zysk/strata w zł Przykład nr 2. Porównanie zysków/strat 5000 4000 3000 2000 nabywca wystawca 1000 0 40 45 50 55 60 65 70-1000 -2000 kurs kontraktu na akcje -3000-4000 -5000
Transakcje zabezpieczające - hedging Ograniczanie ryzyka strat na rynku kasowym poprzez działania na rynku terminowym Zabezpieczenie przed: spadkiem wartości posiadanych akcji, poprzez sprzedaż kontraktów wzrostem wartości akcji, które chcemy nabyć w przyszłości poprzez kupno kontraktów
Hedging zakupowy - long hedge RYNEK KASOWY RYNEK TERMINOWY wzrost kursu akcji wzrost kursu kontraktu wzrost kosztów zakupu STRATA Pozycja długa ZYSK STRATA ZYSK + 0
Hedging sprzedażowy - short hedge RYNEK KASOWY spadek cen akcji RYNEK TERMINOWY spadek kursu kontraktu Pozycja długa STRATA Pozycja krótka ZYSK STRATA + ZYSK 0
Przykład nr 3. Hedging sprzedażowy 1. W styczniu inwestor posiada w portfelu 1 500 akcji, aktualna cena akcji wynosi 50 zł, wartość portfela 75 000 zł; 2. Obawia się spadku cen akcji ale nie chce ich sprzedawać; 3. Aktualny kurs kontraktu terminowego na akcje spółki, wygasającego w marcu wynosi 55 zł; 4. Inwestor sprzedaje 15 kontraktów terminowych na akcje: 5. Wnosi depozyt równy 16 500 zł 15 100 55 zł = 82 500 zł;
Przykład nr 3. Hedging sprzedażowy 6. Tak jak przewidywał inwestor, kurs akcji spadł o zakładane 10%; 7. Wartość portfela na rynku kasowym spadła do 67 500 zł, strata inwestora wynosi 7 500 zł; 8. Kurs kontraktu terminowego spadł do 49 zł (-7,5%); 9. Inwestor zamyka pozycję na rynku terminowym, kupując 5 kontraktów; 10. Zysk z operacji na kontraktach wyniósł 6 000 zł [100 15 (53 zł - 49 zł) = 6 000 zł]
Przykład nr 3. Hedging sprzedażowy 11. Na rynku kasowym inwestor stracił 7 500 zł, na rynku terminowym inwestor zarobił 6 000 zł; 12. W sumie, inwestor dzięki zabezpieczeniu portfela kontraktami terminowymi stracił tylko 1 500 zł = (- 7500 zł + 6000 zł); 13. Strata stanowi tylko 2% początkowej wartości portfela. Bez zabezpieczenia, strata wyniosła by 10% (5 razy więcej).
Arbitraż Wykorzystywanie różnicy pomiędzy rynkowym, a teoretycznym kursem kontraktu terminowego Efekty arbitrażu: pewna kwota zysku minimum ryzyka brak wstępnych nakładów finansowych
Arbitraż Możliwości dokonania arbitrażu: Kontrakty przewartościowane cena rynkowa powyżej ceny teoretycznej Sprzedaż kontraktów Kupno akcji Kontrakty niedowartościowane cena rynkowa poniżej ceny teoretycznej Kupno kontraktów Sprzedaż akcji
Kurs teoretyczny kontraktu F n (I - D) x 1 360 F - kurs kontraktu, I - kurs instrumentu bazowego, r - stopa wolna od ryzyka, D wartość bieżąca dywidendy n - czas do wygaśnięcia kontraktu (dni).
Przykład nr 4. Arbitraż Założenia: kurs akcji = 28 zł; stopa procentowa wolna od ryzyka = 6%; spółka nie wypłaciła dywidendy; czas do wygaśnięcia kontraktu = 90 dni; kurs kontraktu terminowego na akcje 29 zł; wielkość kontraktu 100 akcji.
Przykład nr 4. Arbitraż Obliczamy wartość teoretyczną kontraktu: F ( I D) x(1 r n ) 360 F 90 28 (1 0,06 ) 360 kontrakt jest przewartościowany o 58 gr. 28,42
Przykład nr 4. Arbitraż DZIAŁANIA: sprzedaż 50 kontraktów terminowych po kursie 29 zł, wartość transakcji 145 000 zł zaciągnięcie kredytu na 90 dni wg stopy 6% zakup pakietu 5000 akcji o wartości 140 000 zł ZAMKNIĘCIE POZYCJI: zamknięcie pozycji na rynku terminowym, sprzedaż akcji, zwrot kredytu i odsetek,
Przykład nr 4. Arbitraż Kurs akcji i kontraktu terminowego w dniu wygaśnięcia kontraktu (w PLN) 25,2 28 30,8 Procentowa zmiana ceny -10% 0 10% Wynik operacji na rynku terminowym 19 000 5 000-9 000 Wynik operacji na rynku kasowym -14 000 0 14 000 Kwota odsetek od kredytu -2 100-2 100-2 100 Całkowity zysk ze strategii (w PLN) 2 900 2 900 2 900
Przykład nr 5. Arbitraż Założenia: kurs akcji 50 zł; stopa oprocentowania wolna od ryzyka 6%; spółka nie wypłaciła dywidendy; liczba dni do wygaśnięcia kontraktu = 90; kurs kontraktu na akcje = 50 zł; wielkość kontraktu 100 akcji.
Przykład nr 5. Arbitraż Obliczamy wartość teoretyczną kontraktu: n F ( I D) x(1 r ) 360 F 90 50 (1 0,06 ) 360 50,75 kontrakt jest niedowartościowany o 0,75 zł.
Przykład nr 5. Arbitraż DZIAŁANIA: kupno 30 kontraktów po kursie 50 zł, wartość transakcji 150 000 zł, sprzedaż 3000 akcji po kursie 50 zł, wartość transakcji 150 000 zł lokata kwoty na 90 dni wg stopy wolnej od ryzyka 6% ZAMKNIĘCIE POZYCJI zamknięcie pozycji na rynku terminowym, sprzedaż kontraktów kupno akcji zamknięcie lokaty
Przykład nr 5. Arbitraż Kurs akcji i kontraktu terminowego w dniu wygaśnięcia kontraktu (w PLN) 45 50 55 Procentowa zmiana ceny -10% 0 10% Wynik operacji na rynku terminowym -15 000 0 15 000 Wynik operacji na rynku kasowym 15 000 0-15 000 Kwota odsetek od kredytu 2 250 2 250 2 250 Całkowity zysk ze strategii (w PLN) 2 250 2 250 2 250
Spready czasowe Jest to spekulacja na zmianie różnicy pomiędzy cenami różnych serii kontraktów terminowych. Nie jest istotny kierunek zmiany rynku. Ważna jest analiza skali zamian wartości różnych serii kontraktów terminowych.
Spready czasowe - działania przewidywanie Krótsza seria Dłuższa seria ZMNIEJSZENIE się spreadu KUPNO SPRZEDAŻ ZWIĘKSZENIE się spreadu SPRZEDAŻ KUPNO
Transakcje spreadowe na różnych instrumentach transakcje spreadowe na kontraktach na akcje i na indeks, inwestor wierzy, że akcje w stosunku do indeksu są przewartościowane lub niedowartościowane, akcje przewartościowane w stosunku do indeksu - sprzedaż kontaktów na akcje, zakup kontraktów na indeks, akcje niedowartościowane w stosunku do indeksu - zakup kontaktów na akcje, sprzedaż kontraktów na indeks.
Przykład nr 6. Transakcje spreadowe (akcje + indeks WIG20) W styczniu: cena akcji spółki 50 zł, indeks WIG20 1650 pkt. kurs marcowych kontraktów na akcje spółki 55 zł, na WIG20 1700 pkt. Inwestor ocenia że akcje spółki będą się zachowywać lepiej niż WIG20. Kupuje 3 kontrakty na akcje i sprzedaje 1 kontrakt na WIG20. Kupno kontraktów na akcje spółki (o wartości) 16 500 zł, sprzedaż jednego kontraktu na WIG20 po kursie 1650 pkt (wartość transakcji 16 500 zł)
Przykład nr 6. Transakcje spreadowe (akcje+indeks WIG20) Złożone depozyty (dla uproszczenia 20% ) równe są 6 600 zł (nie uwzględniają korelacji); W ciągu 2 miesięcy kurs akcji spółki rośnie do 57 zł (+14%), WIG20 rośnie do 1700 pkt (+ 3%); Kurs kontraktów terminowych na akcje spółki rośnie do 62 zł (+12,7%), na WIG20 rośnie do 1750 pkt (+2,9%).
Przykład nr 6. Transakcje spreadowe (akcje + indeks WIG20) Inwestor zamyka obie pozycje. 3 kontrakty na akcje (62zł-55zł) 300 akcji=2100 zł Kontrakty na WIG20 (1700-1750) 10 = - 500 zł Na całej operacji inwestor zarobił 1600 zł Stopa zwrotu 24%, zysk/depozyt = 1 600 zł / 6 600 zł 100%
Ryzyko związane z inwestowaniem w kontrakty terminowe Ryzyko rynkowe wynika ze zmian kursu kontraktu, które zależą od zmian ceny instrumentu bazowego: jest potęgowane przez efekt dźwigni małe wahania kursów na rynku kasowym mają proporcjonalnie większy wpływ na wartość depozytu zabezpieczającego; może doprowadzić do poniesienia strat przekraczających wielkość pierwotnej inwestycji straty mogą być większe niż pierwotnie wpłacony depozyt zabezpieczający.
Ryzyko związane z inwestowaniem w kontrakty terminowe Ryzyko płynności wynika z małej aktywności na rynku braku płynności; płynność może być różna na różnych seriach kontraktów terminowych; zawarcie transakcji może być utrudnione lub będzie pociągać za sobą dużą zmianę kursu.
Ryzyko związane z inwestowaniem w kontrakty terminowe Ryzyko specyficzne kursy pojedynczych akcji (instrumentów bazowych) mogą mieć większą zmienność (większe wahania cen) niż inne instrumenty z powodu większej zmienności, kontrakty na akcję mogą być bardziej ryzykowną inwestycją niż kontrakty na indeksy
Podatki dla osób fizycznych Od 1.01.2004 r. dochody uzyskiwane przez osoby fizyczne z odpłatnego zbycia kontraktów terminowych oraz z realizacji praw wynikających z tych kontraktów podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym na zasadach szczególnych, według stawki 19 %. Szczegóły ustawa z dnia 26.07.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, art. 17 ust. 1 oraz art. 30b (w brzmieniu wg ustawy z dnia 12.11.2003 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych innych ustaw Dz.U. Nr 202, poz. 1956).
Gdzie szukać dodatkowych informacji? Strony internetowe - www.gpw.pl oraz www.pochodne.gpw.pl: Warunki obrotu dla programu kontraktów terminowych na akcje spółek ; Standardy kontraktów terminowych; Informacje o seriach kontraktów w obrocie; Wyniki sesji. Informacje dostępne w domach maklerskich; Szkolenia dotyczące kontraktów terminowych.