Moja cieka do kariery MATERIAŁY METODYCZNO-INFORMACYJNE DLA UCZNIÓW I RODZICÓW SZKÓŁ GIMNAZJALNYCH Szkoła podstawowa, gimnazjum, szkoła ponadgimnazjalna to miejsca i czas, kiedy uczniowie rozwijaj swoje umiejtnoci i zdolnoci, zdobywaj wiedz z rónych dziedzin nauki oraz poznaj wiat zawodów. Na kadym etapie edukacjimog podj decyzj, kim chc by w przyszłoci, jaki zawód wykonywa, gdzie pracowa. Problem z głowy maj Ci, którzy od dziecistwa wiedz, kim chc zosta, a z czasem te marzenia przekształcaj w działania, na przykład uczestniczc w pozalekcyjnych kołach naukowych; rozwijajc swoje zainteresowania, czytajc opracowania i poradniki zwizane z danym zawodem; odwiedzajc fora internetowe; szukajc kontaktu z osobami pracujcymi w danym zawodzie; wybierajc szkoły/klasy, których profil zapewnia im odpowiedni poziom wiedzy z przedmiotów niezbdnych do zdania matury i kontynuowania nauki w szkolnictwie wyszym, co prowadzi do zrealizowania celu i zdobycia wymarzonego zawodu. Wielu uczniów nie wie jednak, jaki zawód wybra dla siebie. Zwłaszcza na pocztkowych etapach nauki. W gimnazjum nie wszyscy myl o tym, czym bd zawodowo zajmowa si w przyszłoci. Czsto nawet i starsi uczniowie nie zaprztaj sobie myli tym problemem, odkładajc na póniej decyzje o wyborze zawodu, zastanawianie si nad tym, co bd robi kiedy, w bliej nieokrelonej przyszłoci. S te tacy, którzy wci zmieniaj zdanie, nie mog si zdecydowa, bo na przykład tak wiele zawodów im si podoba. Szukaj podpowiedzi i pytaj innych kolegów, rodziców, nauczycieli jaki zawód maj wybra? gdzie pój do szkoły? Sami uczniowie mog sobie pomóc w udzieleniu odpowiedzi na te pytania. Bardzo wana jest równie rola Rodziców w poszukiwaniu i odkrywaniu wspólnie z gimnazjalist najlepszej drogi zawodowej. 1
Jak wybra zawód? Kilka pomysłów dla Gimnazjalistów Jakie kroki naleałoby podj, aby umiejtnie i jak najlepiej wybra drog zawodow w przyszłoci? Bardzo wane jest, aby pozna swoje mocne i słabe strony, swoje cechy osobowoci i swoje predyspozycje zawodowe. Nie wszystkie zdolnoci znane s od razu. Twoje zainteresowania i pasje pojawiaj si w trakcie nauki czy spotka z ciekawymi ludmi Pewne umiejtnoci mona te wykształci w działaniu, podczas zaj pozalekcyjnych czy w ramach kół zainteresowa. Naley zatem nauczy si kierowa sob, rozwija swoje zdolnoci i szuka działa, w których mona si wykaza. Pierwszy krok do wyboru zawodu, to poznanie samego siebie oraz zapoznanie si z rodzajami zawodów i ich charakterystykami. Na pocztku dobrze jest zastanowi si i odpowiedzie sobie na podstawowe pytania, na przykład takie jak te: Czy najlepiej uczysz si i zapamitujesz słuchajc innych, patrzc czy wykonujc jakie wiczenia? Lubisz pracowa w grupie czy indywidualnie? Wolisz sam podejmowa decyzj czy chtnie radzisz si innych? Jaki charakter pracy Ci interesuje (praca fizyczna/umysłowa)? Jakie s Twoje wartoci? Co jest dla Ciebie wane? Aby odpowiedzie na te i inne pytania, które pomog w rozpoznaniu Twoich predyspozycji zawodowych, na tym etapie edukacji, warto wypełni Test do badania predyspozycji i zainteresowa uczniów w szkole gimnazjalnej, przygotowany przez Powiatowe Centrum Edukacyjne w Lubaniu (www.predyspozycje.prv.pl) lub inne testy, które moesz wypełni w Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej w Twoim miecie. Na pewno dobrze byłoby gdyby take zapoznał si z ofert szkół ponadgimnazjalnych w Twoim miecie albo regionie, zastanowił si wspólnie z nauczycielem wychowawc jakie s dalsze etapy kształcenia, niezbdne do tego, aby wykonywa wybrany przez Ciebie zawód. Take poszukiwanie i pogłbianie informacji o rónych zawodach, na przykład na lekcjach wychowawczych albo podczas rozmów z Rodzicami, umoliwi Ci wstpne zapoznanie si z rynkiem pracy, gdy zawód powinien nie tylko przynosi satysfakcj, ale równie zabezpiecza realizacj potrzeb materialnych. 2
Co mog zrobi Rodzice, aby pomóc Gimnazjalicie w wyborze przyszłego zawodu? Na pewno w podjciu decyzji zawodowej przez dziecko niezbdna jest pomoc rodzica, wsparcie i zachcanie do mylenia o przyszłej pracy. Co doradzi dziecku, aby wybór szkoły czy zawodu był trafny? Adekwatny do zdolnoci i moliwoci dziecka a przy tym ciekawy, odpowiadajmy jego zainteresowaniom i co niebagatelne dajcy szanse na znalezienie dobrej pracy. Bardzo wane jest, by zawód, jaki dziecko wybierze był dla niego interesujcy. Psycholodzy, doradcy zawodowi, pedagodzy a i codzienne dowiadczenie podpowiada, e niezwykle wane jest by dopasowa uzdolnienia i cechy osobowoci człowieka do wykonywanego zawodu. Kady zawód bowiem wymaga od człowieka pewnych umiejtnoci i cech charakteru, a ich obecno moe si przyczyni do sukcesów zawodowych i awansu. Pierwszy krok, jaki wspólnie z dzieckiem moe wykona rodzic, to pomóc mu w rozpoznaniu jego predyspozycji i zainteresowa. Mona to zrobi rozmawiajc z dzieckiem o tym, co lubi robi w czasie wolnym, jakich przedmiotów lubi si uczy najbardziej, jakie czynnoci zwizane z nauk i dniem codziennym sprawiaj mu zadowolenie, kim chciałoby zosta w przyszłoci i gdzie pracowa. Warto take skorzysta z pomocy doradcy zawodowego w poradni psychologiczno-pedagogicznej (np. w Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej w Lubaniu działa Pracownia Doradztwa i Preorientacji Zawodowej). Mona równie zachci dziecko do wypełnienia Testu do badania predyspozycji i zainteresowa uczniów w szkole gimnazjalnej, opracowanego przez Powiatowe Centrum Edukacyjne w Lubaniu (www.predyspozycje.prv.pl). Nastpny krok to rozmowa o rónych typach szkół i uwiadomienie dziecka o czasie trwania nauki w szkołach ponadgimnazjalnych (2 lata szkoła zawodowa, 4 lata technikum, 3 lat liceum i liceum profilowane, 8 lat liceum i studia na wyszej uczelni). Kryteria, jakie naley wzi pod uwag przy wyborze dalszego kształcenia to przede wszystkim dotychczasowe postpy szkolne, zapał i motywacja do nauki, aspiracje dziecka ale te warunki finansowania edukacji dziecka. Jeli dziecko w miar dobrze do tej pory radziło sobie z nauk, startuje w konkursach i olimpiadach szkolnych, osiga wysokie wyniki w nauce, bierze udział w olimpiadach przedmiotowych, odnosi sukcesy sportowe czy społeczne w szkole gimnazjalnej, to wybranie liceum i kontynuowanie nauki na studiach nie powinno by dla niego zbytnim obcieniem. 3
Dla dziecka, które raczej z trudem radzi sobie z nauk, raczej niechtnie zaglda do podrczników, nie przejawia wikszego zainteresowania szkoł, naleałoby pomyle o krótszej ciece kształcenia, czyli o szkole zawodowej. Kontynuowanie nauki w liceach ogólnokształccych przez uczniów słabo zmotywowanych do nauki, jest czstym błdem, gdy uczniowie ci z trudem radz sobie z opanowaniem minimum programowego. Po szkole zawodowej zawsze mog uzupełni wykształcenie i podnie kwalifikacje. Drugim krokiem jest wybranie typu szkoły, w której dziecko bdzie kontynuowało nauk. Jeli gimnazjalista wybierze liceum ogólnokształcce, to powinien zdecydowa, do której szkoły złoy dokumenty i jaki profil klasy wybra. ródłem informacji o szkołach mog by Targi Edukacyjne, Dni Otwarte w liceach, Informatory (np. Informator gimnazjalisty. Najlepsze licea i technika w Polsce. Wydawnictwo: Perspektywy Press, 2011) oraz ulotki opracowywane i rozpowszechniane przez poszczególne szkoły. Szczególnie polecane s Dni Otwarte organizowane przez szkoły ponadgimnazjalne, podczas których bezporednio zarówno dziecko jak i rodzic moe si przekona jak wyglda dana placówka (obejrze budynek, otoczenie, klasy, pracownie, sprawdzi jaki jest dojazd do szkoły, jaki bdzie koszt dojazdu), mona osobicie porozmawia z nauczycielami i uczniami szkoły o klimacie i atmosferze w szkole, istniejcych kołach zainteresowa, aktywnociach uczniów na rzecz szkoły. Ucze wówczas sam albo z kolegami bd rodzicami moe oceni, czy to jest ta szkoła, w której chce si dalej uczy. Wybór profilu klasy moe by podyktowany analiz ocen szkolnych z poszczególnych przedmiotów na przestrzeni ostatnich lat. Wysokie oceny z konkretnych przedmiotów wskazuj prawdopodobnie na zainteresowania ucznia oraz na łatwo przyswajania wiedzy z danej dziedziny. Jeli dziecko ma ze wszystkich przedmiotów wysokie oceny szkolne, moe wzi pod uwag klasy o profilu ogólnym bd klasy o najwyszym poziomie nauki. Jednak rozpoznanie uzdolnie u dziecka to przyjrzenie si nie tylko jego ocenom szkolnym, ale take tym formom zaj, które dziecko chtnie podejmuje i stara si jak najlepiej je zrealizowa. Na przykład uzdolnienia wzrokowo-przestrzenne mog si ujawnia na lekcjach geometrii (rysunki figur, rzuty figur) lub plastyki (rysunek, dekoracja pokoju). 4
Jeli gimnazjalista wybierze liceum profilowane naley pamita, e ta szkoła nie przygotuje dziecka do zawodu, a jedynie ukierunkuje pod wzgldem zainteresowa. Do podjcia decyzji potrzebne bd informacj o poszczególnych placówkach (tak jak w przypadku liceum ogólnokształccego) oraz uwzgldnienie, e licea profilowane najbliej Lubania s w Zgorzelcu, Jeleniej Górze, w Piechowicach i Chojnowie. Istotne jest, aby uzyska informacj, co kryje si pod nazw danego profilu oraz jakie s dodatkowe zajcia w danym profilu. Po ukoczeniu nauki w liceum profilowanym w celu zdobycia zawodu naley kontynuowa nauk w szkole policealnej lub na uczelni wyszej. Wanym kryterium przy wyborze takiej szkoły jest okrelenie zainteresowa dziecka, gdy profilowane licea powinny by wybierane przez uczniów o przynajmniej czciowo wykrystalizowanych zainteresowaniach. Jeli gimnazjalista wybierze technikum lub szkoł zawodow to oprócz zebrania informacji o placówkach, rozpoznania własnych zainteresowa, niezbdne jest okrelenie preferencji zawodowych i uzdolnie zwizanych z danym zawodem oraz ocena stanu zdrowia dziecka. Jest to bardzo istotne, poniewa ocena stanu zdrowia i okrelenie przewlekłych schorze somatycznych dziecka wie si z szeregiem przeciwwskaza zdrowotnych, które mog uniemoliwi nauk i wykonywanie zawodu. Zgłaszajc si do poradni psychologiczno-pedagogicznej naley mie ze sob dokumenty potwierdzajce stan zdrowia dziecka, gdy poradnia moe wyda opinie do szkoły w celu objcia ucznia np. indywidualnym tokiem nauczania. Wybór technikum czy zasadniczej szkoły zawodowej to jednoczenie wybór zawodu, z którym ma si do czynienia ju w trakcie nauki szkolnej w postaci praktyk zawodowych. Tabela zawodów Pomocna w rozmowie z gimnazjalist na temat przyszłego zawodu moe by ponisza tabela, w której wymienione zostały przykładowe typy i podtypy zawodów oraz wymagania, jakie stawiane s kandydatom do danego zawodu. Warto, wspólnie z dzieckiem, podczas rozmowy, analizujc zawartoci tabeli zwróci uwag na to, jakie zawody s teraz na tym etapie nauki atrakcyjne czy ciekawe dla dziecka. Tabela moe okaza si pomocna w okreleniu preferencji zawodowych gimnazjalisty (skłonnoci człowieka do wykonywania okrelonych czynnoci, posługiwania si specjalistycznymi narzdziami pracy w danym rodowisku zawodowym). 5
Typy i podtypy zawodów Zawody danego typu Wymagania (zadania zawodowe; zdolnoci psychofizyczne) stawiane w tym zawodzie człowiekowi 1. człowiektechnika np. elektryk, naukowiec, kierowca, np. zdolnoci manualne, zdolnoci techniczne, logiczne mylenie, wytrwało 2. człowiekprzyroda np. mikrobiolog, weterynarz, lenik, agronom np. spostrzegawczo, zdolno orientowania si w warunkach ekstremalnych, odporno, wytrzymało na brak komfortu 3. człowiekczłowiek np. nauczyciel, sprzedawca, lekarz, policjant, fryzjer np. odpowiedzialno, umiejtno nawizywania kontaktów z innymi, dua wraliwo społeczna 4. człowiekwizerunek artystyczny np. aktor, malarz, muzyk, pisarz np. ekspresyjno, kreatywno, bogata wyobrania, oryginalno 5. człowiekdane np. informatyk, makler giełdowy, ekonomista, ksigowy np. logiczne mylenie, opanowanie, wytrwało, ambicja, pewno siebie, zdolnoci arytmetyczne Zawody, jakie wykonuj ludzie, mona najogólniej podzieli na zawody zwizane z: technik, przyrod, ludmi, wizerunkiem artystycznymi i danymi 1. Rodzic poprzez rozmow z dzieckiem na temat, w jakim rodowisku dziecko chciałoby pracowa (np. fabryka, biuro, praca na powietrzu) oraz jakie czynnoci chciałoby wykonywa (obsługa maszyn, pomoc ludziom, opieka nad zwierztami i przyrod, praca z danymi, prowadzenie prac badawczych, zarzdzanie biznesem, działalno społeczna czy artystyczna, itp.) moe wspólnie z nim okreli wstpnie preferencje zawodowe swojego dziecka. 1 ródło: m.in. z http://www.interklasa.pl (Zawodowe samookrelenie. Temat 2. Dziedzina ekonomiki. Klasyfikacja zawodów.) i Rozpoznawanie predyspozycji i zainteresowa gwarancj yciowego sukcesu. Test do badania predyspozycji i zainteresowa uczniów w szkole podstawowej (PCE Luba) 6
Gdy trudno okreli zainteresowania? Naley w tym miejscu zwróci uwag na sytuacj, w której gimnazjalista okazuje brak zainteresowania wyborem zawodu i prezentuje postaw wszystko mi jedno kim bd. Taka postawa najczciej jest reprezentowana przez dwie kategorie uczniów. Pierwsza kategoria to dzieci, które nie widz dla siebie niczego interesujcego w wiecie zawodów. Jest to najczciej zwizane z tym, e w niewielkim stopniu orientuj si, jakie zawody mog wykonywa, zwykle nie wiedz dokładnie, czym zajmuj si zawodowo rodzice i inne bliskie osoby z rodziny, gdzie pracuj i na czym polega ich praca. Takie dzieci mog si dobrze uczy, ale zdarza si, e ich zdolnoci nie zostały odkryte, a nauczyciele i rodzice nie zwrócili uwagi na predyspozycje dziecka, by moe nie zachcili i nie rozwinli zamiłowania do jakiegokolwiek przedmiotu czy hobby. Dlatego czsto tacy gimnazjalici wybieraj szkoły ponadgimnazjalne które wybrał kolega albo koleanka lub takie do których idzie wikszo lub s modne. Druga grupa to dzieci, które wszystkim si interesuj, podejmuj róne formy działania i s bardzo aktywne, jeli chodzi o nauk. Jednak problem tkwi w okreleniu, co najbardziej lubi robi, co im si najbardziej podoba i z jakim zawodem chciałyby zwiza si w przyszłoci. Dlatego aby wybra najlepsz dla dziecka drog zawodow nie naley zaniedbywa na etapie edukacji w szkole gimnazjalnej okazji do rozmów z dzieckiem o jego planach i zainteresowaniach w kontekcie przyszłego zawodu! 7
W jako sposób rozmawia z dzieckiem o przyszłym zawodzie? Wskazówki dla Rodziców uczniów Szkół Działania 1. Ustal wspólnie z dzieckiem co chciałoby robi w przyszłoci? jak długo chciałoby si uczy po ukoczeniu gimnazjum? jakie ma plany i zamiary zawodowe? 2. Ustal wspólnie z dzieckiem, w jakiego typu szkole zamierza kontynuowa nauk. Kryteria, które naley wzi pod uwag przy podejmowaniu decyzji edukacyjno-zawodowych Dotychczasowe postpy szkolne Motywacja dziecka do dalszej nauki Zainteresowania dziecka Sytuacja finansowa rodziny Rodzaj szkoły (liceum ogólnokształcce, liceum profilowane, technikum, szkoła zawodowa) Odległo od miejsca zamieszkania RODZAJ SZKOŁY LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCCE - Któr szkoł wybra? - Jaki profil klasy wybra? LICEUM PROFILOWANE - Jaki profil wybra? TECHNIKUM I SZKOŁA ZAWODOWA - Jaki zawód wybra? KRYTERIA WYBORU Postpy w nauce, wynik egzaminu kocowego w gimnazjum Wraenie na temat szkoły i panujcej w niej atmosfery Odległo szkoły od miejsca zamieszkania Przedmioty, z których dziecko ma najlepsze oceny Zainteresowania dziecka (Jakie przedmioty preferuje? Jakie zainteresowania pozaszkolne samodzielnie rozwija np. czytajc ksiki z danej dziedziny?) Postpy w nauce, wynik egzaminu kocowego w gimnazjum Wraenie na temat szkoły i panujcej w niej atmosfery Odległo szkoły od miejsca zamieszkania Przedmioty, z których dziecko ma najlepsze oceny Zainteresowania dziecka (Co lubi robi? Co robi chtnie?) Postpy w nauce, wynik egzaminu kocowego w gimnazjum Wraenie na temat szkoły i panujcej w niej atmosfery Odległo szkoły od miejsca zamieszkania Przedmioty, z których dziecko ma najlepsze oceny Zainteresowania dziecka (Co lubi robi? Co robi chtnie?) Uzdolnienia dziecka (Co robi dobrze?) Preferencje zawodowe dziecka (Skłonnoci zawodowe) Stan zdrowia dziecka (ewentualne przeciwwskazania zdrowotne) 8
Lektury dla zainteresowanych Gimnazjalistów i Rodziców 1. Informator gimnazjalisty. Najlepsze licea i technika w Polsce Wydawnictwo: Perspektywy Press, 2011 2. Rozpoznawanie predyspozycji i zainteresowa gwarancj yciowego sukcesu. Test do badania predyspozycji i zainteresowa uczniów w szkole gimnazjalnej (PCE Luba) 3. http://www.interklasa.pl ( Jak wybra dalsz ciek kształcenia? ) 4. http://www.interklasa.pl ( Sztuka kierowania własn karier. ) 5. Grzegorz Gwis Jak pomóc dziecku wybra zawód i szkoł? (http://www.pppkonst.webd.pl/) 6. http://www.interklasa.pl (Zawodowe samookrelenie. Temat 2. Dziedzina ekonomiki. Klasyfikacja zawodów.) 9
WICZENIE Odpowiedz na pytania a nastpnie porozmawiaj o swoich odpowiedziach ze swoimi rodzicami lub wychowawc W jakim zawodzie chciałby pracowa? Jakie przedmioty najbardziej lubisz? Czym zajmujesz si po lekcjach? Czy wiesz do jakiej szkoły powiniene pój, eby zrealizowa swoje plany zawodowe? Z kim chciałby porozmawia o swojej przyszłej szkole i planach na przyszło? 10