WYMAGANIA EDUKACYJNE Z FIZYKI W KLASIE PIERWSZEJ GIMNAZJUM w ZS im. Piastów Śląskich OPRACOWANO NA PODSTAWIE PROGRAMU Ciekawa fizyka, wyd. WSiP POZIOMY WYMAGAŃ EDUKACYJNYCH: K - konieczny ocena dopuszczająca (2) P - podstawowy ocena dostateczna (3) R - rozszerzający ocena dobra (4) D - dopełniający ocena bardzo dobra (5) Ocenę celującą otrzymuje uczeń, który: posiada wiadomości i umiejętności wykraczające poza program nauczania, potrafi stosować wiadomości w sytuacjach trudnych (nietypowych, problemowych), umie formułować problemy i dokonuje analizy lub syntezy nowych zjawisk, umie rozwiązywać problemy w sposób nietypowy, osiąga sukcesy w konkursach pozaszkolnych, sprostał wymaganiom K, P, R, D. 1
KRYTERIA OGÓLNE OCENIANIA Z FIZYKI Ocena celująca Ocenę tę otrzymuje uczeń, który posiada wiedzę i umiejętności obejmujące cały obowiązujący program nauczania, twórczo rozwija własne uzdolnienia i zainteresowania, uczestniczy w zajęciach pozalekcyjnych, pomysłowo i oryginalnie rozwiązuje nietypowe zadania o wyższym stopniu trudności, bierze udział i osiąga sukcesy w konkursach i olimpiadach fizycznych, biegle wykorzystuje wiedzę i umiejętności z lekcji fizyki na innych przedmiotach. Ocena bardzo dobra Ocenę tę otrzymuje uczeń, który opanował pełny zakres wiadomości i umiejętności przewidziany programem nauczania, potrafi sprawnie, wykorzystywać zdobytą wiedzę do rozwiązywania problemów fizycznych w życiu codziennym, samodzielnie rozwiązywać zadania o podwyższonym stopniu trudności, samodzielnie zdobywać wiedzę, sprawnie korzystać ze wskazówek nauczyciela przy rozwiązywaniu zadań nietypowych, poprawnie posługiwać się językiem fizycznym, przeprowadzać rozmaite rozumowania dedukcyjne oraz wykonywać dodatkowe doświadczenia, jest aktywny na lekcji, bierze udział w konkursach. Ocena dobra Ocenę tę otrzymuje uczeń, który opanował wiedzę i umiejętności przewidziane podstawą programową oraz potrafi samodzielnie rozwiązywać typowe zadania, wykazać się znajomością i rozumieniem podstawowych pojęć, posługiwać się językiem fizycznym, przeprowadzać podstawowe doświadczenia, przejawia aktywność na lekcji. Ocena dostateczna Ocenę tę otrzymuje uczeń, który opanował wiadomości i umiejętności przewidziane podstawą programową konieczne do dalszego kształcenia, co pozwala mu na wykazywanie się znajomością i rozumieniem podstawowych pojęć fizycznych, stosowaniem poznanych wzorów i umiejętnością rozwiązywania typowych zadań i ćwiczeń, wykonywania prostych obliczeń i doświadczeń. Ocena dopuszczająca Uczeń opanował wiadomości przewidziane podstawą programową w takim zakresie, że potrafi samodzielnie lub z pomocą nauczyciela wykonać ćwiczenia i doświadczenia o niewielkim stopniu trudności, wykazać się znajomością i rozumieniem najprostszych pojęć fizycznych, stara się w miarę swoich możliwości pracować na lekcji i odrabiać zadania domowe. Ocena niedostateczna Ocenę tę otrzymuje uczeń, który nie opanował podstawowych wiadomości i umiejętności wynikających z programu nauczania, nie radzi sobie ze zrozumieniem najprostszych pojęć, popełnia rażące błędy w rozumowaniu, nie potrafi (nawet przy pomocy nauczyciela) wykonać najprostszych doświadczeń i zadań, nie wykazuje najmniejszych chęci współpracy w celu uzupełnienia braków i nabycia podstawowej wiedzy i umiejętności, wykazuje natomiast lekceważący stosunek do przedmiotu, nie pracuje na lekcji, nie odrabia prac domowych. SPOSOBY SPRAWDZANIA I OCENIANIA OSIĄGNIĘĆ UCZNIÓW 1. Prace klasowe (sprawdziany) są obowiązkowe, obejmują materiał z jednego działu. Zapowiadane są z tygodniowym wyprzedzeniem, poprzedzone lekcją powtórzeniową. Czas trwania 45 min. Jeżeli z przyczyn losowych uczeń nie może sprawdzianu napisać z całą klasą powinien uczynić to w terminie ustalonym przez nauczyciela (na poprawie, która odbywa się na lekcji) nie dłużej jednak niż 2 tygodnie od właściwego terminu klasówki. Ocena ze sprawdzianu i jego poprawy brane są pod uwagę przy wystawianiu ocen rocznych/semestralnych.. Prace klasowe uczniów zostają u nauczyciela, do wglądu rodzica w godzinach konsultacji, są przechowywane do końca danego roku szkolnego. Wydawane są jedynie na wniosek rodzica(opiekuna), a następnie podpisane wracają do nauczyciela. 2. Kartkówki mają na celu sprawdzenie wiadomości z 3 ostatnich lekcji. Kartkówka nie jest zapowiadana. Czas trwania 10-15 min. 3. Odpowiedzi ustne uczeń wykazuje się znajomością materiału z 3 poprzednich lekcji, stosuje pojęcia fizyczne i wykazuje się poprawnością językową, wykonuje krótkie obliczenia. 4. Aktywność ucznia w ciągu semestru jest premiowana ocenami na bieżąco. 5. Za udział w konkursach fizycznych uczniowie są nagradzani w następujący sposób: - etap szkolny: udział- ocena cząstkowa bardzo dobry; I, II, III miejsce ocena cząstkowa celujący, - etap pozaszkolny: udział ocena cząstkowa celujący; I, II, III miejsce ocena końcowa celujący. 6. Prace domowe (w tym zadania doświadczalne) wszystkie prace domowe są obowiązkowe. Brak pracy domowej skutkuje otrzymaniem oceny niedostatecznej. Prace domowe podlegają sprawdzeniu, jednak nie zawsze ocenie. Kryteria oceny pracy domowej są takie same jak pozostałych prac pisemnych (skala poniżej). 7. Po dłuższej nieobecności w szkole uczeń zgłasza nieprzygotowanie do zajęć nauczycielowi i ma prawo być nieoceniany na jednej lekcji (nieobecność do 3 dni włącznie) lub dwóch lekcjach (nieobecność powyżej 3 dni), musi też uzupełnić braki spowodowane jego niedyspozycją w jak najszybszym czasie (do 2 tyg. od jego powrotu do szkoły). 8. Oceny z prac klasowych, kartkówek, odpowiedzi ustnych, prac domowych, aktywności oraz za udział w konkursach stanowią bazę do wystawienia oceny semestralnej i rocznej. 9. W przypadku sprawdzianów pisemnych, kartkówek i prac domowych przyjmuje się skalę punktową przeliczaną na oceny liczbowe wg następujących kryteriów: 100%-90% - ocena bardzo dobra 89% - 75% - ocena dobra 74% - 50% - ocena dostateczna 49%-33% - ocena dopuszczająca 32%-0% - ocena niedostateczna Ocenę celującą otrzymuje uczeń, który otrzyma co najmniej 90% maksymalnej liczby punktów i bezbłędnie rozwiąże zadanie dodatkowe. WARUNKI OTRZYMANIA WYŻSZEJ OCENY NIŻ PRZEWIDYWANA 1. Uczeń ma prawo do poprawy oceny w ciągu 2 tygodni od momentu jej otrzymania: a) termin i warunki poprawy ustala nauczyciel; b) ocena uzyskana z poprawy jest wpisywana do dziennika obok pierwotnej oceny; c) w sytuacji wyjątkowej nauczyciel może zezwolić na ponowną poprawę oceny. 2. Uczeń nieobecny na pracy pisemnej ma obowiązek napisać ją w terminie i na warunkach ustalonych przez nauczyciela. W przypadku braku ustalenia terminu, uczeń zobowiązany jest w terminie do dwóch tygodni napisać daną pracę pisemną. Termin może ulec przedłużeniu w przypadku dłuższej choroby ucznia. 3.Uczeń, który bez usprawiedliwienia opuścił lekcję, na której była zapowiedziana praca pisemna lub sprawdzian umiejętności jest zobowiązany napisać pracę lub zaliczyć sprawdzian na najbliższej lekcji po powrocie do szkoły. 4. Poprawy pozostałych ocen mogą odbywać się na konsultacjach. 2
Wiadomości Umiejętności Wymagania programowe Temat lekcji w podręczniku K - konieczne P - podstawowe R rozszerzające D dopełniające Kategorie celów poznawczych C. Stosowanie wiadomości w sytuacjach D. Stosowanie wiadomości w sytuacjach A. Zapamiętanie B. Rozumienie typowych problemowych 1. Czym zajmuje się fizyka, czyli o śmiałości stawiania pytań Uczeń umie: podać definicję fizyki jako nauki. wyjaśnić, czym zajmuje się fizyka. wykazać, że fizyka jest podstawą postępu technicznego. udowodnić na przykładach, że fizyka jest nauką doświadczalną. 2. Pomiary w fizyce wykonać pomiar jednej z podstawowych wielkości fizycznych, np. długości, czasu lub masy, wymienić podstawowe wielkości fizyczne i ich jednostki w układzie SI. wyjaśnić, na czym polega pomiar, wyjaśnić, czym jest niepewność pomiaru, wskazać przyczyny niepewności pomiaru. uzasadnić, że podstawą eksperymentów fizycznych są pomiary, określić niepewność pomiaru, obliczyć średnią wyników pomiaru i niepewność względną. przeliczać jednostki z użyciem przedrostków, wykazać, że każdy pomiar jest obarczony niepewnością pomiarową. 3. Oddziaływania i ich podać przykłady oddziaływań bezpośrednich skutki i oddziaływań na odległość, podać przykłady statycznych i dynamicznych skutków oddziaływań. podać przykłady oddziaływań grawitacyjnych, planować i przeprowadzić eksperyment magnetycznych i elektrycznych, dotyczący oddziaływań elektrycznych rozróżniać skutki oddziaływań trwałe lub/i magnetycznych. i nietrwałe. uzasadnić na przykładach, że przyczyną zjawisk fizycznych są oddziaływania. 4. Wzajemność oddziaływań. Siła jako miara oddziaływań podać przykład oddziaływania i określić oddziałujące ciała. wyjaśnić, na czym polega wzajemność oddziaływań, wyjaśnić, że miarą oddziaływań jest siła. dokonać pomiaru siły za pomocą siłomierza. zaprojektować i wykonać zgodnie z projektem siłomierz, rysować wektory różnych sił działających na ciało. 5. Równowaga sił. Siła wypadkowa podać definicję siły wypadkowej. wyjaśnić, co to znaczy, że siły się równoważą. podać przykłady i narysować siły równoważące się, obliczyć i narysować siłę wypadkową w przypadku sił działających w tym samym kierunku. 3
6. Masa i ciężar ciała podać definicje masy i ciężaru ciała, podać jednostki masy i ciężaru. odróżnić ciężar od masy ciała, określić, za pomocą jakich przyrządów pomiarowych mierzymy masę i ciężar. obliczyć ciężar wybranych ciał, znając ich masę, zmierzyć masę i ciężar ciała. wyjaśnić, że ciężar ciała wynika z oddziaływania grawitacyjnego i zależy od miejsca, w którym ciało się znajduje, wyjaśnić, że ciała o tej samej masie, ale znajdujące się na różnych planetach, mają różne ciężary, przeliczać jednostki masy, przedstawić na przykładach i wyjaśnić zależność między masą ciała a jego ciężarem. 7. Ruch. Względność ruchu określić, czym jest ruch, zdefiniować tor i drogę, podać jednostki prędkości. określić, jakie wielkości fizyczne są niezbędne do obliczenia wartości prędkości. obliczyć średnią wartość prędkości, wyznaczyć prędkość przemieszczania się, mając wynik pomiaru odległości i czasu, zastosować pojęcie prędkości do opisu ruchu, odczytać przebytą drogę z wykresu s(t) i prędkość z wykresu v(t). przeliczać jednostki prędkości (m/s na km/h i odwrotnie), wyjaśnić różnicę między prędkością średnią a chwilową. 8. Rodzaje energii i jej przemiany podać przykłady potwierdzające, że do wykonania pracy niezbędna jest energia, wymienić formy energii występujące w przyrodzie i najbliższym otoczeniu. wymienić przykłady przemian energii i wskazać kierunek przemian. *9. Naturalne zasoby energii. Energia alternatywna podać sposoby oszczędzania energii, podać przykłady konwencjonalnych i niekonwencjonalnych źródeł energii. wyjaśnić, dlaczego należy oszczędzać energię, uzasadnić, dlaczego istnieje konieczność poszukiwania nowych źródeł energii. wyjaśnić, dlaczego korzystanie z różnych form energii alternatywnej przyczynia się do ochrony środowiska Ziemi. zaprojektować i zbudować model elektrowni wodnej lub wiatrowej. 10. Budowa cząsteczkowa materii wyjaśnić, że substancje są zbudowane z cząsteczek i atomów, wyjaśnić, co to jest zjawisko dyfuzji, podać przykłady potwierdzające wzajemne oddziaływanie cząsteczek, podać składniki atomu i jądra atomowego. podać przykłady i wyjaśnić zjawiska świadczące o tym, że wszystkie atomy i cząsteczki są w nieustannym ruchu, wykazać, na czym polega zjawisko kontrakcji. wykazać doświadczalnie i wyjaśnić związek między szybkością zjawiska dyfuzji a temperaturą ciał, opisać i porównać budowę ciał stałych, cieczy i gazów z punktu widzenia teorii kinetyczno cząsteczkowej budowy materii. zaproponować i wykonać doświadczenie potwierdzające nieustanny ruch drobin (atomów i cząsteczek) w ciałach stałych, cieczach i gazach, podać przykłady świadczące o słuszności teorii kinetyczno cząsteczkowej budowy materii, wykazać doświadczalnie, że istnieje oddziaływanie międzycząsteczkowe. 4
11. Stany skupienia materii wymienić trzy stany skupienia materii, podać przykłady różnych substancji w różnych stanach skupienia, wymienić przemiany stanów skupienia, podać definicję topnienia i krzepnięcia, parowania i skraplania oraz sublimacji i resublimacji. podać przykłady tych samych substancji w różnych stanach skupienia, wykazać doświadczalnie, że topnienie i krzepnięcie zachodzi w tej samej temperaturze, wykazać różnicę między parowaniem i wrzeniem. opisać i porównać właściwości substancji w różnych stanach skupienia w kontekście teorii kinetyczno cząsteczkowej budowy materii. wykazać zależność właściwości materii w różnych stanach skupienia od budowy, wykazać doświadczalnie, że podczas topnienia do ciała stałego należy dostarczać energię, a w procesie krzepnięcia energia jest przez ciecz oddawana, podać przykłady zjawiska parowania i wyjaśnić, od czego zależy szybkość parowania w tych sytuacjach. 12. Gęstość materii podać definicję gęstości i zapisać wzór, podać jednostki gęstości (kg/m 3 i g/cm 3 ). wyjaśnić zależność gęstości od temperatury. porównać gęstości tej samej substancji w różnych stanach skupienia. przeliczać jednostki gęstości, korzystać ze wzoru na gęstość do obliczenia masy lub objętości. 13. Wyznaczanie gęstości ciał stałych obliczyć objętość ciała stałego o regularnych kształtach (prostopadłościan), zmierzyć masę ciała. wyznaczyć objętość ciała stałego o nieregularnych kształtach, obliczyć lub wyznaczyć (w przypadku ciał o nieregularnych kształtach) gęstość ciał stałych na podstawie pomiarów masy i wymiarów ciała. zmierzyć objętość ciała, które nie tonie w wodzie. 14. Wyznaczanie gęstości cieczy podać, za pomocą jakich przyrządów możemy zmierzyć objętość cieczy (np. menzurka, zlewka). stosować do obliczeń związek między masą, gęstością i objętością (dla ciał stałych i cieczy), wyznaczyć masę, objętość i gęstość cieczy. 15. Budowa wewnętrzna i właściwości ciał stałych podać przykłady substancji o budowie krystalicznej i bezpostaciowej. wykazać zależność między właściwościami ciał stałych a ich budową wewnętrzną, wyjaśnić, że w ciałach o budowie krystalicznej atomy ułożone są w sposób regularny, tworząc sieć krystaliczną, wyjaśnić stałość kształtu i objętości ciał stałych. omówić budowę kryształu na przykładzie soli kamiennej, dokonać podziału ciał stałych na krystaliczne i bezpostaciowe oraz podać odpowiednie przykłady. wyhodować samodzielnie kryształ, przeprowadzić badania podatności ciał na różne rodzaje odkształceń (np. ściskanie, rozciąganie, skręcanie). 16. Budowa wewnętrzna i właściwości cieczy i gazów podać przykłady gazów rozpuszczalnych w wodzie. rozróżnić siły spójności od sił przylegania w cieczach, wyjaśnić mechanizm powstawania zjawiska napięcia powierzchniowego. porównać budowę wewnętrzną ciał stałych, cieczy i gazów, wykonać doświadczenie potwierdzające istnienie napięcia powierzchniowego, wyjaśnić rolę rozpuszczania się gazów w wodzie dla organizmów. wykazać, że kształt powierzchni swobodnej cieczy w naczyniu (menisk) zależy od relacji między wartościami sił spójności i przylegania, podać przykłady występowania w przyrodzie zjawiska włoskowatości i wyjaśnić jego rolę i skutki. 5
17. Rozszerzalność temperaturowa ciał stałych podać przykłady z własnych obserwacji potwierdzające zjawisko rozszerzalności temperaturowej ciał stałych. wyjaśnić, jak zmienia się objętość ciał stałych, cieczy i gazów wraz ze zmianą ich temperatury, wyjaśnić, od czego i jak zależy przyrost długości ciał stałych przy zmianie temperatury. wyjaśnić przyczyny temperaturowej rozszerzalności ciał stałych, podać przykłady zapobiegania negatywnym skutkom zjawiska rozszerzalności temperaturowej ciał. wyjaśnić, dlaczego w budownictwie są stosowane konstrukcje z żelaza i betonu. 18. Rozszerzalność temperaturowa cieczy i gazów podać, jakie zjawisko fizyczne jest wykorzystywane w termometrach cieczowych. wyjaśnić, na czym polega wyjątkowa rozszerzalność temperaturowa wody. wyjaśnić przyczyny temperaturowej rozszerzalności cieczy i gazów, zademonstrować rozszerzalność temperaturową cieczy i gazów, opisać zmiany gęstości wody przy zmianie temperatury, wykazać znaczenie anomalnej rozszerzalności temperaturowej wody w przyrodzie. 19. Ciśnienie podać definicję ciśnienia i zapisać wzór, nazwać jednostkę ciśnienia. rozróżnić pojęcia nacisku na powierzchnię (siły nacisku) i ciśnienia, jako nacisku na jednostkową powierzchnię. posługiwać się pojęciem ciśnienia, zademonstrować skutki różnych ciśnień wywieranych na podłoże, przeliczać jednostki ciśnienia. korzystać ze wzoru na ciśnienie do obliczenia wartości siły lub pola powierzchni. 20. Ciśnienie w cieczach i w gazach nazwać przyrząd do pomiaru ciśnienia w zbiornikach zamkniętych, nazwać przyrząd do pomiaru ciśnienia atmosferycznego, podać wartość średniego ciśnienia atmosferycznego (1013 hpa) na poziomie morza. wyjaśnić, że przyczyną ciśnienia wywieranego na podłoże oraz ciśnienia cieczy na dno naczynia jest ciężar, zapisać wzór na ciśnienie hydrostatyczne i wyjaśnić znaczenie symboli we wzorze, wyjaśnić, od czego zależy ciśnienie hydrostatyczne. zademonstrować, że gaz wywiera ciśnienie, podać przykłady zastosowania w technice i w życiu codziennym sprężonego powietrza, podać przykłady zastosowania w technice i w życiu codziennym wody pod dużym ciśnieniem. zaplanować i przeprowadzić doświadczenie potwierdzające zależność ciśnienia od gęstości (rodzaju) cieczy i od wysokości słupa cieczy (od głębokości), zaplanować i przeprowadzić doświadczenie potwierdzające istnienie ciśnienia atmosferycznego, obliczać ciśnienie hydrostatyczne. 21. Prawo Pascala podać treść prawa Pascala. podać przykłady zastosowania prawa Pascala. sprawdzić doświadczalnie słuszność prawa Pascala, wyjaśnić działanie podnośników hydraulicznych lub pneumatycznych, stosować prawo Pascala do obliczeń. 6
22. Prawo Archimedesa podać treść prawa Archimedesa. Wymagania szczegółowe podać wzór na obliczanie siły wyporu zaplanować doświadczenie i wykonać pomiar stosować prawo Archimedesa do obliczeń, i wyjaśnić znaczenie symboli we wzorze, siły wyporu za pomocą siłomierza dla ciała określić, jaka część objętości kry jest wyjaśnić, od czego i jak zależy siła wyporu, jednorodnego o gęstości większej od zanurzona w wodzie. wyjaśnić, że siła wyporu jest różnicą wskazań gęstości wody. siłomierza w powietrzu (ciężaru ciała) i po zanurzeniu ciała w wodzie. 23. Zastosowanie prawa Archimedesa wymienić przykłady zastosowania siły wyporu wyjaśnić zjawisko pływania ciał na podstawie (prawa Archimedesa). prawa Archimedesa, wyjaśnić, dlaczego balony i sterowce unoszą się w powietrzu. wyjaśnić, dlaczego okręt wykonany z materiałów o dużo większej gęstości od wody nie tonie. zaprojektować i wykonać model łodzi podwodnej, analizować i porównywać wartości siły wyporu dla ciał zanurzonych w cieczy lub gazie, zademonstrować, jak działa areometr. *24. Aerodynamika opisać aerodynamiczny kształt pojazdu. podać przykłady świadczące o działaniu sił oporu podczas ruchu ciał w cieczach i w gazach. wyjaśnić powstawanie siły nośnej działającej na samolot, porównać i wyjaśnić różnice w powstawaniu siły nośnej balonu i samolotu. 7