KAROTENOIDY W ŻYWNOŚCI Ludmiła Bogacz-Radomska Katedra Biotechnologii i Analizy Żywności Wydział Inżynieryjno-Ekonomiczny Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu VIII Konferencja Naukowo-Techniczna z cyklu Nauka-Praktyce pt.: Żywność wczoraj i dziś organizowana w ramach obchodów XLII Wrocławskich Dni Nauki i Techniki Wrocław, 25 listopada 2016 r. European network to advance carotenoid research and applications in agro-food and health
Charakterystyka karotenoidów KAROTENOIDY KAROTENY 40 ATOMÓW C NIE ZAWIERAJĄ O 2 KSANTOFILE 40 ATOMÓW C ZAWIERAJĄ ATOM O 2 APOKAROTENOIDY PONIŻEJ 40 ATOMÓW C Należą do tetraterpenów. Zalicza się je do lipidów izoprenowych, ponieważ zbudowane są z ośmiu reszt izoprenowych. Pełnią także rolę barwników organicznych. Barwa wynika z licznych sprzężonych wiązań podwójnych, tworzących układy chromoforowe; obecność więcej niż 7 układó nadaje im barwę. Są nierozpuszczalne w wodzie i bardzo dobrze rozpuszczają się w rozpuszczalnikach niepolarnych lub mało polarnych.
METODY OTRZYMYWANIA KAROTENOIDÓW EKSTRAKCJA Z MATERIAŁU ROŚLINNEGO BIOSYNTEZA Z UDZIAŁEM DROBNOUSTROJÓW SYNTEZA CHEMICZNA - r. Wittiga - zw. Grignarda
Światowy rynek karotenoidów wyceniany w dolarach amerykańskich szacowany jest na 1,24 mld USD w roku 2016. kantaksantyn a likopen inne beta-karoten Jego wartość prognozowana na rok 2021 ma wynieść 1,53 mld USD, natomiast wskaźnik CAGR (compound annual growth rate) aż 3,78% od 2016 do 2021. astaksantyna luteina Schemat segmentacji rynku w zależności od rodzaju związków
Rodzaj preparatu karotenowego Rodzaj materiału roślinnego Mieszanina karotenów Olej palmowy nierafinowany Marchew Alfalfa (Lucerna siewna) Trawa Pokrzywa Ekstrakcja rozpuszczalnikowa Oleożywica likopenowa Dojrzałe pomidory Lycopersicon esculentum Ekstrakcja rozpuszczalnikowa Rodzaj ekstrakcji Rodzaj karotenoidów i ich wzór sumaryczny aceton, metyloetyloketon, metanol, etanol, propan-2-ol, heksan, dichlorometan i ditlenek węgla Głównie ß-karoten (85%), &-karoten (15%) i śladowe ilości γ-karotenu dichlorometan, ditlenek węgla, octan etylu, aceton, propan-2-ol, metanol, etanol, i heksan); rozpuszczalnik jest usuwany Likopen C 40 H 56 C 40 H 56 Barwa Pomarańczowa Pomarańczowo- czerwona Olej Rodzaj rozpuszczalnika Tłuszcz Heksan Tłuszcz Zastosowanie Barwnik do: napojów bezalkoholowych, nieklarownych, o smaku owoców południowych; tłuszczów jadalnych, serów topionych, pieczywa Barwnik do: przetworów pomidorowych, dżemów, marmolady.
1. Żywienie człowieka - Żywność i napoje Segmenty zastosowań karotenoidów Masło, margaryna, tłuszcze, oleje, ser, napoje, lody, jogurty, desery, mąka, cukierki, żelki, sosy zimne, produkty mięsne - Składniki żywności Suplementy diety i nutraceutyki - w celu nadania koloru - z powodu właściwości przeciwutleniających 2. Żywienie zwierząt - Pasze - Karma dla zwierząt domowych - Pokarm dla ryb i skorupiaków 3. Farmaceutyki i kosmetyki Pomaga w utrzymaniu dobrej kondycji zwierząt Umożliwia osiągnięcie intensywnego wybarwienia mięsa i skóry u ryb Używany do obniżenia ryzyka zapadalności na niektóre choroby Produkty do pielęgnacji skóry i włosów
Wpływ karotenoidów na zdrowie Karotenoidy chronią lipidy zawarte w błonach komórkowych przed stresem oksydacyjnym. W ten sposób utrzymują sygnały komunikacji między komórkami i receptorami w ścianie komórkowej, co zapewnia normalne funkcjonowanie komórek i zwiększanie odporności organizmu ludzkiego. Karotenoidy działają jako katalizatory inaktywujące reaktywne formy tlenu zwłaszcza w liposomach. Niektóre badania dowodzą, że nie zawsze wykazują one silne właściwości chroniące komórkę przed stresem oksydacyjnym i wolnymi rodnikami. Osłabienie tych właściwości związane jest z działaniem w różnych frakcjach tłuszczowych organizmu. β-karoten może także działać peroksydacyjnie w warunkach wysokiej prężności tlenu (0,1 MPa).
Wpływ karotenoidów na zdrowie Badania ex vivo dotyczące przeciwutleniającego potencjału β-karotenu prowadzone we frakcji LDL nośnika odpowiedzialnego za transport cholesterolu w organizmie ludzkim potwierdziły ochronne działanie β- karotenu. Jednakże niektóre badania wskazywały na zwiększenie oksydacji LDL w obecności β-karotenu i innych karotenoidów jak luteiny czy zeaksantyny. Ponadto doświadczenia przeprowadzane na grupie zdrowych ludzi polegające na suplementowaniu diety β-karotenem nie zawsze skutkowały zwiększeniem ochrony frakcji LDL w czasie ekspozycji na czynniki oksydacyjne. Wyniki były uzależnione od czasu stosowania diety, różnych typów i wielkości populacji, a także innych niewyjaśnionych czynników. Badania in vivo wykazały, że obecność dialdehydu malonowego, będącego produktem końcowym utleniania lipidów, zmniejsza się wraz z długotrwałym spożyciem β-karotenu.
Podsumowanie Właściwości barwiące oraz związana z barwą aktywność biologiczna powodują, że spektrum zastosowań karotenoidów wciąż się rozszerza, co nie pozostanie bez wpływu na wielkość rynku wytwarzania i sprzedaży tych substancji. Wraz z rosnącym zapotrzebowaniem na lepszą jakość żywności oraz prozdrowotnym zachowaniem konsumentów i poszukiwaniem naturalnych źródeł dodatków do żywności, w tym barwników, oczekuje się wzrostu rynku naturalnych karotenoidów.
European network to advance carotenoid research and applications in agro-food and health Praca niniejsza realizowana jest w ramach Akcji COST EUROCAROTEN, której celem jest wymiana i rozwój wiedzy pomiędzy naukowcami europejskimi zajmującymi się karotenoidami.