Możliwe konsekwencje biologiczne terapii STI571

PRACA POGLĄDOWA Review Article Acta Haematologica Polonica 2007, 38, Nr 1, str. 5 13 MARTA BARAŃSKA, KRZYSZTOF LEWANDOWSKI Możliwe konsekwencje biologiczne terapii STI571 Possible biological consequences of STI571 treatment Katedra i Klinika Hematologii i Chorób Rozrostowych Układu Krwiotwórczego Akademii Medycznej w Poznaniu Kierownik: Prof. dr hab. med. Mieczysław Komarnicki STRESZCZENIE Wyniki ostatnio przeprowadzonych badań sugerują, że STI571 może ingerować w stabilność genetyczną komórek Ph+ przewlekłej białaczki szpikowej. Goldberg i wsp. potwierdził zmniejszoną akumulację białka p53 w komórkach pacjentów z przewlekłą białaczką szpikową leczonych imatinibem. Okazało się, że STI571 hamuje aktywność nie tylko kinazy tyrozynowej bcr-abl, ale również kinazę punktu kontrolnego 1 (ang. Chk 1, checkpoint kinase 1). Skutkuje to zmniejszeniem poziomu fosforylacji białka p53, które staje się bardziej podatne na hamujące działanie białka Mdm2. Przedstawione zmiany mogą prowadzić do upośledzenia mechanizmów naprawczych DNA i występowania zaburzeń genetycznych. Wykazano, że częstość pojawiania się dodatkowych aberracji cytogenetycznych [trisomia 8, monosomia 7, brak Y oraz monosomia 15, zaburzenia struktury chromosomów w postaci translokacji i delecji: 3 del (20) (q11) 2 del (7) (q21q36), del (11q), del (7p)] u chorych leczonych imatinibem jest znamiennie wyższa niż u pacjentów otrzymujących inne rodzaje terapii. Znaczenie kliniczne występowania dodatkowych aberracji genetycznych u chorych z przewlekłą białaczką szpikową wymaga dalszych obserwacji. Wiadomo jednak, że pacjenci z obecnością choroby klonalnej Ph- i +8 lub -7/7q- szybciej wykazują objawy progresji choroby. SŁOWA KLUCZOWE: Przewlekła białaczka szpikowa STI571 Niestabilność genetyczna Aberracje genetyczne SUMMARY Recent studies suggest that STI571 may affect genetic stability of chronic myeloid leukemia (CML) Ph+ cells. Goldberg et al. confirmed the decreased accumulation of p53 protein in CML cells of patients treated with imatinib. STI571 inhibits not only the bcr-abl tyrosine kinase, but also checkpoint kinase 1 (Chk1). It leads to decreased level of p53 phosphorylation and increased p53 susceptibility to Mdm2-dependant inhibition. This may lead to impairment of DNA repair mechanism and occurrence of genetic abnormalities. It is proven, that frequency of additional cytogenetic aberrations in CML patients treated with imatinib [trisomy 8, monosomy 7, Y loss, trisomy 15, structural chromosomal abnormalities including translocations and deletions: 3 del (20) (q11) 2 del (7) (q21q36), del (11q), del (7p)] is significantly higher than that observed in CML patients treated with other modalities. The clinical significance of additional genetic aberrations needs more studies. However, it is known that CML patients with the Ph negative disease and +8 or -7/7q can sooner present symptoms of disease progression. KEY WORDS: Chronic myeloid leukemia STI 571 Genomic instability Genetic abnormalities

6 M. BARAŃSKA, K. LEWANDOWSKI Translokacja t(9:22)(q34:q11) jest typowym zaburzeniem genetycznym obecnym u pacjentów z przewlekłą białaczką szpikową. Konsekwencją translokacji na poziomie molekularnym jest powstanie hybrydowego genu BCR-ABL kodującego białko fuzyjne o aktywności kinazy tyrozynowej bcr-abl. Przypuszcza się, że ekspresja kinazy tyrozynowej bcr-abl jest odpowiedzialna za niekontrolowaną proliferację macierzystych komórek krwiotwórczych (Ph+) (1). Proces ten odbywa się za pośrednictwem białek wiążących RNA mających wpływ na regulowanie procesu translacji. Należą do nich między innymi: La (SSB), hnrnp E2 (PCBP2 lub α-cp2), hnrnp K i PABP2. Komórkowa ekspresja wymienionych białek koreluje z poziomem onkogenu BCR- ABL i ulega znacznemu zwiększeniu w fazie przełomu blastycznego. Wymienione białka pełnią funkcję pozytywnego lub negatywnego regulatora procesu translacji specyficznych fragmentów mrna. W badaniach eksperymentalnych najwięcej uwagi poświęcono regulacji procesu translacji fragmentów c/ebpα oraz mdm2 mrna, odpowiedzialnych za procesy różnicowania i czas przeżycia komórek nowotworowych przewlekłej białaczki szpikowej. Wykazano, że zwiększona aktywność białka Mdm2 prowadzi do zmniejszenia wrażliwości komórek BCR-ABL(+) na sygnał apoptotyczny (2). Rycina 1 ilustruje możliwe interakcje onkogenu BCR-ABL z białkami wiążącymi RNA. BCR/ABL c/ebpα STI571 mdm2 hnrnp E2 Ex 1 Ex2 La + BLOK RÓŻNICOWANIA WYDŁUŻENIE CZASU ŻYCIA KOMÓREK Ryc. 1. Wpływ BCR/ABL na translację mrna kodującego białka c/ebpα i mdm2 Fig. 1. Effect of BCR/ABL on c/ebpα and mdm2 mrna translation Białko bcr-abl zlokalizowane jest głównie w cytoplazmie komórek białaczkowych (3). Po zadziałaniu czynnika uszkadzającego kwas dezoksyrybonukleinowy (DNA) BCR-ABL przemieszcza się do jądra komórkowego i wiąże się z jednym z najważniejszych białek regulatorowych cyklu komórkowego - ATR (ataxia-telangiectasia and rad 3-related protein). ATR jest homologiem białka ATM (ataxia-telangiectasia mutant

Możliwe konsekwencje biologiczne terapii STI571 7 protein) odpowiedzialnym za regulowanie procesów komórkowych prowadzących do utrzymania stabilności genomu. Blokowanie funkcji ATR przez białko bcr-abl prawdopodobnie upośledza szlaki sygnałowe kontrolowane przez ATR, co prowadzi do akumulacji defektów DNA w komórkach BCR-ABL (+). Dierov i wsp (4) wykazali, że po ekspozycji komórek BCR-ABL (+) na etopozyd dochodzi do zwiększenia ilości uszkodzeń obu nici DNA (5), a także nasilenia syntezy radioopornego fenotypu DNA. Obecność genu fuzji BCR-ABL prowadzi także w tych przypadkach do zakłóceń przebiegu cyklu komórkowego w punkcie kontrolnym intra-s (4). Analiza naturalnego przebiegu choroby wykazała, że przewlekłą białaczkę szpikową cechuje skłonność do akumulacji dodatkowych aberracji cytogenetycznych. Wiadomo, że niestabilność genetyczna jest jedną z najbardziej charakterystycznych cech komórek nowotworowych. Może się ona objawić pojawieniem się nowych aberracji chromosomowych, mutacji, niestabilnością mikrosatelitarną (MSI), a także utratą heterozygotyczności (LOH) w określonym lotus (6, 7). MSI polega na zmianie długości (wielkości) alleli na skutek zwiększenia lub zmniejszenia liczby powtórzeń nukleotydowych. Utrata heterozygotyczności (LOH) oznacza delecję jednego z dwóch alleli tego samego genu, prowadzącą do jego hemizygotyczności. Jak dotąd zidentyfikowano szereg mechanizmów prowadzących do akumulacji anomalii genetycznych u chorych na przewlekłą białaczką szpikową. Najważniejsze z nich to 1) nasilenie procesu metylacji genów (w tym m.in. proksymalnego promotora onkogenu ABL1, genu p16ink4a i p14arf) (8, 9, 10), 2) zmniejszenie ekspresji białka BRCA1 odpowiedzialnego za utrzymanie integralności genomu (11), 3) nasilenie degradacji DNA-PKs warunkujące zmniejszoną efektywność procesu naprawy DNA po zadziałaniu promieniowania jonizującego (12), a także 4) mutacje genu kodującego białko p53 (8, 13). Analiza podłoża molekularnego przewlekłej białaczki szpikowej umożliwiła opracowanie nowych leków blokujących proliferację oraz indukujących apoptozę komórek z ekspresją białka bcr-abl. Jednym z najlepiej poznanych leków o aktywności inhibitora kinazy tyrozynowej jest STI571 (signal transduction inhibitor 571, Imatinib, Glivec )(14). Imatinib jest aktualnie lekiem z wyboru w leczeniu chorych na przewlekłą białaczkę szpikową. STI571 jest kompetytywnym inhibitorem kinaz c-abl, bcrabl, PDGF-R i c-kit (15). Blokuje on miejsce wiązania ATP uniemożliwia przenoszenie grupy fosforanowej z cząsteczki ATP na tyrozynę białka substratowego, co prowadzi do zahamowania aktywacji białek przekazujących sygnał proliferacyjny do jądra komórkowego i apoptozy komórek białaczkowych. Zastosowanie imatinibu u chorych wrażliwych na działanie leku prowadzi do ustąpienia klinicznych objawów choroby, zmniejszenia ilości komórek nowotworowych Ph+ w ocenie cytogenetycznej, a także ilości transkryptu BCR-ABL w ocenie molekularnej. Znaczącym problemem staje się zjawisko wtórnej oporności na imatinib u chorych pierwotnie dobrze odpowiadających na leczenie. Najczęstszą przyczyną rozwoju oporności na imatinib są mutacje punktowe domen kinazy tyrozynowej bcr-abl, które zwykle polegają na zamianie pojedynczego aminokwasu w centrum katalitycznym enzymu, co uniemożliwia przyłączenie cząsteczki leku do kinazy bcr-abl (16, 17). W przypadkach tych ekspozycja na

8 M. BARAŃSKA, K. LEWANDOWSKI STI571 prowadzi do wzrostu i dojrzewania klonów wrażliwych, przy jednoczesnej promocji klonów opornych. Prawdopodobieństwo rozwoju oporności na imatinib jest większe w późnych fazach choroby. Ocena 2-roczna wykazała, że oporność na imatinib wystąpiła u 80% chorych w fazie przełomu blastycznego oraz u 40 50% w fazie akceleracji przewlekłej białaczki szpikowej. Zjawisko to dotyczy także około 10% chorych w fazie przewlekłej choroby, którzy dotychczas leczeni byli jedynie interferonem (18). Niezmiernie rzadko mutacje punktowe domen kinazy tyrozynowej wykrywane są przed rozpoczęciem leczenia (19). Ostatnio ukazały się doniesienia sugerujące, że STI571 może ingerować w stabilność genetyczną komórki Ph+. Goldberg i wsp. (13) zwrócił uwagę na zmniejszoną akumulację białka p53 w komórkach nowotworowych pacjentów z przewlekłą białaczką szpikową leczonych STI571. Czechowska i wsp. (20) opisali związek pomiędzy stosowaniem imatinibu a uszkodzeniem DNA w komórkach Ph+ polegającym na modyfikacji zasad purynowych i pirymidynowych na drodze utleniania oraz alkilacji. POZIOM AKUMULACJI P53 A STOSOWANIE STI571 P53 'strażnik genomu', jest białkiem kodowanym przez jeden z najważniejszych genów supresorowych nowotworów. W warunkach prawidłowych gen p53 hamuje transformację nowotworową komórek (21). Do aktywacji genu p53 dochodzi pod wpływem wielu różnych czynników, w tym promieniowania ultrafioletowego (UV), X, γ, hipoksji, zmiany temperatury i potencjału redoks, delecji nukleotydu, zmian w budowie czynników wzrostowych oraz mikrotubul. W przypadku uszkodzenia struktury Uszkodzenie DNA (np. (np. promieniowaniem X) X) Zahamowanie cyklu komórkowego p53 Zahamowanie cyklu komórkowego Naprawa DNA Brak możliwości naprawy DNA APOPTOZA Eliminacja komórek uszkodzonych i i potencjalnie kancerogennych Ryc. 2. Wpływ p53 na komórkowe mechanizmy eliminacji uszkodzeń DNA Fig. 2. The influence of p53 on cellular mechanisms of DNA damage elimination

Możliwe konsekwencje biologiczne terapii STI571 9 DNA, białko p53 zatrzymuje cykl komórkowy uniemożliwiając powielenie uszkodzonego fragmentu DNA do chwili jego usunięcia przez mechanizmy naprawcze. Gdy uszkodzenie jest zbyt duże, aby mogło być naprawione, białko p53 kieruje komórkę na tor zaprogramowanej śmierci (apoptozy) co prowadzi do jej eliminacji (22). Obecność mutacji genu p53 potwierdzono w dużym odsetku nowotworów, a ich występowanie koreluje zwykle ze złym rokowaniem. W przewlekłej białaczce szpikowej, w odróżnieniu od większości chorób nowotworowych, częstość mutacji genu kodującego p53 jest niska. W fazie przewlekłej choroby p53 pozostaje w postaci niezmutowanej u większości pacjentów. U 25 30% pacjentów w przełomie blastycznym potwierdzono utratę niektórych alleli genu p53 (13). Według aktualnych hipotez, regulacja białka p53 w komórce odbywa się na drodze szeregu mechanizmów. Jak dotąd poznano kilka sposobów regulacji komórkowego poziomu biała p53. Najważniejszym z nich jest interakcja z białkami wiążącymi p53 (głównie Mdm2) oraz fosforylacja p53. Mdm2 blokuje zdolność p53 do aktywacji genów związanych z procesami naprawy i apoptozy komórki. Mdm2 doprowadza także do degradacji p53 przez ubikwitynację. Katalizowane przez ATM (ataxia teleangiectasia mutated protein) (23) lub c-abl (24) doczepienie grup fosforanowych do Mdm2, utrudnia degradację cząsteczek p53 przez Mdm2. Na stężenie p53 w komórce mają także wpływ enzymy biorące udział w fosforylacji białka p53. Fosforylacja seryny w pozycji 20 zabezpiecza białko p53 przed degradacją lub inhibicją zależną od Mdm2. Chk 2 (kinaza punktu kontrolnego, checkpoint kinase) i Plk3 katalizują proces fosforylacji Ser20 w odpowiedzi na promieniowanie jonizujące oraz działanie wolnych rodników tlenowych. Promieniowanie UV indukuje fosforylację p53 z udziałem Chk1 lub JNK (25). Promieniowanie UV STI571 Promieniowanie jonizujące wolne rodniki tlenowe Aktywacja Chk1 Aktywacja Chk2 Fosforylacja Ser20 białka p53 aktywność p53 Ryc. 3. Wpływ STI571 na komórkowe mechanizmy regulacji ekspresji p53 Fig. 3. The influence of STI571 on cellular regulation of p53 expression

10 M. BARAŃSKA, K. LEWANDOWSKI U pacjentów leczonych STI571 w sytuacji stresu komórkowego dochodzi do zmniejszonej akumulacji p53 w komórkach przewlekłej białaczki szpikowej. Sprawna funkcjonalnie kinaza bcr-abl katalizuje fosforylację kinazy Chk1, co prowadzi do przyłączenia reszty fosforanowej do Ser20 białka p53 i zwiększenia poziom p53 w komórce w odpowiedzi na działanie czynników uszkadzających DNA. STI571 hamuje aktywność nie tylko kinazy tyrozynowej bcr-abl, ale również Chk1. Skutkuje to zmniejszeniem poziomu fosforylacji Ser20 białka p53, które to staje się bardziej podatne na hamujące działanie białka Mdm2 (13). WOLNE RODNIKI TLENOWE Ostatnio zwrócono uwagę na zwiększoną komórkową syntezę wolnych rodników tlenowych (ROS) w komórkach bcr-abl (+). Mechanizm tego zjawiska nie jest dotychczas poznany (26). Wolne rodniki tlenowe należą do typowych promotorów karcynogenezy. Ich obecność zaburza strukturę DNA protoonkogenu prowadząc do jego ekspresji oraz transformacji nowotworowej komórki. Wolne rodniki mogą także uszkadzać fosfolipidy błony komórkowej, receptory białkowe i kanały jonowe, co zwiększa szkodliwe oddziaływanie karcynogenów na poziomie komórki. Wydaje się, że w komórkach nowotworowych BCR-ABL (+) nadprodukcja ROS łącznie z niestabilnością genetyczną zwiększa ryzyko wystąpienia mutacji domen kinazy tyrozynowej bcr-abl (27). Czechowska i wsp. (20) udowodnili, że imatinib w stężeniu od 0,2-2muM powoduje uszkodzenia DNA w liniach komórkowych K562 i BV173 BCR-ABL (+). Podobnego efektu nie potwierdzono w odniesieniu do prawidłowych limfocytów. Uszkodzenie DNA indukowane przez STI571 powstaje prawdopodobnie na skutek modyfikacji zasad purynowych i pirymidynowych na drodze alkilacji lub utleniania z udziałem wolnych rodników tlenowych. Można więc przypuszczać, że działanie terapeutyczne STI571 polega nie tylko na hamowaniu aktywności kinazy tyrozynowej, ale również na bezpośrednim uszkodzeniu DNA komórek BCR-ABL dodatnich oraz upośledzeniu efektywności mechanizmów naprawczych DNA w komórkach. Jak dotąd nie udowodniono jednak związku pomiędzy indukowanym przez imatinib uszkodzeniem DNA a pojawianiem się mutacji punktowych domen kinazy tyrozynowej bcr-abl prowadzących do oporności na leczenie imatinibem. PODSUMOWANIE Mutacje punktowe domen kinazy bcr-abl są najczęstszą przyczyną rozwoju wtórnej oporności na leczenie STI571. Jak dotąd ich pojawianie się tłumaczono niestabilnością genetyczną komórek Ph-dodatnich prowadzącą do nagromadzenia dodatkowych aberracji cytogenetycznych w trakcie trwania choroby. Niepokój budzi jednak zwiększona częstość wykrywania klonalnych zaburzeń chromosomalnych u pacjentów, którzy

Możliwe konsekwencje biologiczne terapii STI571 11 w trakcie terapii imatinibem uzyskali całkowitą odpowiedź cytogenetyczną. Saudreau i wsp. (28) stwierdzili, że częstość pojawiania się dodatkowych aberracji cytogenetycznych u chorych leczonych imatinibem jest znamiennie wyższa niż u pacjentów otrzymujących inne rodzaje terapii. Zidentyfikowali także szereg dodatkowych aberracji cytogenetycznych w komórkach Ph-ujemnych u pacjentów leczonych STI571. Aberracje te dotyczyły zmiany ilości chromosomów (m.in. trisomia 8, monosomia 7, brak Y oraz monosomia 15), a także zaburzeń struktury chromosomów w postaci 4 typów translokacji i 7 rodzajów delecji: 3 del (20) (q11) 2 del (7) (q21q36), del (11q), del (7p). Znaczenie kliniczne występowania dodatkowych aberracji genetycznych u chorych z przewlekłą białaczką szpikową wymaga dalszych badań. Jak dotąd wykazano, że niektóre dodatkowe aberracje klonalne w komórkach Ph-ujemnych wykrywane są jedynie przejściowo, a ich obecność wydaje się nie wpływać w sposób znaczący na przebieg choroby. Wiadomo jednak także, że pacjenci, u których potwierdzono obecność klonów komórkowych Ph- oraz +8 lub 7/7q-, zwykle szybko ujawniają objawy progresji choroby. Dotychczas jednoznacznie nie potwierdzono mutagennego działania imatinibu na komórki hematopoetyczne. Relatywnie duża częstość pojawiania się nowych aberracji cytogenetycznych w trakcie leczenia imatinibem skłania jednak do bardziej wnikliwej analizy mechanizmów działania leku. Ingerencja STI571 w proces akumulacji białka p53 w komórce może być przykładem niekorzystnego oddziaływania imatinibu na aktywność procesów naprawczych warunkujących stabilność genomu. Z tego powodu ocena znaczenia klinicznego tego zjawiska wymaga dalszych badań. PIŚMIENNIECTWO 1. Mauro JM, DrukerBJ. Chronic myelogenous leukemia. Curr Opin Oncol 2001; 13: 3 7. 2. Perrotti D, Calabretta B. Translational regulation by the p210 BCR/ABL oncoprotein. Oncogene 2004; 23: 3222 3229. 3. Wetzler M, Talpaz M, Van Etten RA, Hirsh-Ginsberg C, Beran M, Kurzrock R. Subcellular localization of Bcr, Abl and Bcr-Abl proteins in normal and leukemic cells and correlation of expression with myeloid differentiation. J Clin Invest 1993; 92: 1925 1939. 4. Dierov J, Dierova R, Carroll M. BCR/ABL translocates to the nucleus and disrupts an ATR dependent intra-s phase checkpoint. Cancer Cell 2004; 5: 275 285. 5. Costanzo V, Shechter D, Lupardus PJ, Cimprich KA, Gottesman M, Gautier J. An ATR- and Cdc7-dependent DNA damage check-point that inhibits initiation of DNA replication. Mol Cell 2003; 11: 203 213. 6. Krskova-Honzatkova L, Cermak J, Sajdova J, Stary J, Sedlacek P, Sieglova Z. Microsatellite instability in hematological malignancies. Leuk Lymphoma 2002; 43(10): 1979 1986. 7. Stembalska-Kozłowska A, Śmigiel R, Schlade-Bartusiak K, Duś D, Sąsiadek M. Niestabilność genetyczna w nowotworach.ii. Niestabilność mikrosatelitarna i utrata heterozygotyczności. Post Biol Kom 2003; 30: 635 646. 8. Dworakowska D. Rola białka p53, prb, P21WAF1/CIP1, PCNA, mdm2 oraz cykliny D1 w regulacji cyklu komórkowego oraz apoptozy. OP 2005; 8/4: 223 228.

12 M. BARAŃSKA, K. LEWANDOWSKI 9. Guinn BA, Mills KI. p53 mutations, methylation and genomic instability in the progression of chronic myeloid leukaemia. Leuk Lymphoma 1997; 26(3 4): 211 226. 10. Rachmilewitz EA. The role of methylation in CML. Przegl Lek. 2000; 57 Suppl 1: 25 26. 11. Deutsch E, Jarrousse S, Buet D, Dugray A, Bonnet ML, Vozenin-Brotons MC, Guilhot F, Turhan AG, Feunteun J, Bourhis J. Down-regulation of BRCA1 in BCR-ABL-expressing hematopoietic cells. Blood 2003; 101(11): 4583 4588. 12. Deutsch E, Dugray A, AbdulKarim B, Marangoni E, Maggiorella L, Vaganay S, M Kacher R et al. BCR-ABL down-regulates the DNA repair protein DNA-PKcs. Blood 2001; 97(7): 2084 2090. 13. Goldberg Z, Levav Y, Krichevsky S, Fibach E, Haupt Y. Treatment of chronic myeloid leukemia cells with imatinib (STI571) impairs p53 accumulation in response to DNA damage. Cell Cycle. 2004; 3(9):1188 1195. 14. Mauro MJ, Druker BJ. STI571: targeting BCR-ABL as therapy for CML. The Oncologist 2001; 6: 233 238. 15. Deininger MWN, O Brien SG, Ford JM, Druker BJ. Practical management of patients with chronic myeloid leukemia receiving imatinib. J Clin Oncol 2003; 8: 1637 1647. 16. Shah NP, Nicoli JM, Nagar B et al. Multiple BCR-ABL kinase domain mutations confer polyclonal resistance to the tyrosine kinase inhibitor imatinib (STI571) In chronic phase and blast crisis chronic myeloid leukemia. Cancer Cell 2002; 2: 117 125. 17. Von Bubnoff N, Schneller F, Peschel C, Duyster J. BCR-ABL gene mutations in relation to clinical resistance of Philadelphia-chromosome-positive leukaemia to STI571: a prospective study. Lancet 2002; 359: 487 491. 18. Deininger M, Buchdunger E, Druker BJ. The development of imatinib as a therapeutic agent for chronic myeloid leukemia. Blood 2005; 105: 2640 2653. 19. Roche-Lestienne C, Soenen-Cornu V, Grardel-Duflos N, Laï JL, Philippe N, Facon T, Fenaux P, Preudhomme C. Several types of mutations of the Abl gene can be found in chronic myeloid leukemia patients resistant to STI571, and they can pre-exist to the onset of treatment. Blood 2002, 100: 1014 1018. 20. Czechowska A, Poplawski T, Drzewoski J, Blasiak J. Imatinib (STI571) induces DNA damage in BCR/ABL-expressing leukemic cells but not in normal lymphocytes. Chem Biol Interact. 2005; 152(2-3): 139 150. 21. Attardi LD, Jacks T. The role of p53 in tumour suppression: lessons from mouse models. Cell Mol Life Sci 1999; 55: 48 63. 22. Lotem J, Peled-kamar M, Groner Y, Sachs L. Cellular oxidative stress and the control of apoptosis by wild-type p53, cytotoxic compounds, and cytokines. Proc Natl Acad Sci USA. 1996; 93: 9166 9171. 23. Maya R, Balass M, Kim ST, Shkedy D, Leal JF, Shifman O et al. ATM-dependent phosphorylation of Mdm2 on serine 395: role in p53 activation by DNA damage. Genes Dev 2001; 15: 1067 1077. 24. Goldberg Z, Vogt Sionow R, Berger M, Zwang Y, Perets R, Van Etten RA et al. Tyrosine phosphorylation of Mdm2 by c-abl: implications for p53 regulation. Embo J 2002; 21: 3715 3727. 25. Shieh SY, Ahn J, Tamai K, Taya Y, Prives C. The human homologs of checkpoint kinases Chk1 and Cds (Chk2) phosphorylate p53 at multiple DNA damage-inducible sites. Genes Dev 2000; 14: 289 300. 26. Sattler M, Verma S, Shrikhandr G, Byrne CH, Pride YB, Winkler T, Greenfield EA, Salgia R, Griffin JD. The BCR/ABL tyrosine kinase induces production of reactive oxygen species in hematopoietic cells. J Biol Chem 2000; 275: 24273 24278. 27. Koptyra M, Falinski R, Nowicki MO, Stoklosa T, Majsterek I, Nieborowska-Skorska M, Blasiak J, Skorski T. BCR/ABL kinase induces self-mutagenesis via reactive oxygen species to encode imatinib resistance. Blood. 2006; 108(1): 319 327.

Możliwe konsekwencje biologiczne terapii STI571 13 28. Saudreau V, Terre C, Gervais C, Mozziconacci MJ, Dastugue N, Talmant P, Auger N et al. Follow-up of 52 patients with clonal chromosomal abnormalities in Philadelphia negative (Ph-) celles during Gleevec treatment of chronic myeloid leukemia (CML). Hematology J 2005; 90(s2): 44. Praca wpłynęła do Redakcji 1.09.2006 r. i została zakwalifikowana do druku 2.03.2007 r. Adres Autorów: lek. med. Marta Barańska prof. AM dr hab. med. Krzysztof Lewandowski Katedra i Klinika Hematologii i Chorób Rozrostowych Układu Krwiotwórczego, Akademii Medycznej w Poznaniu 60-569 Poznań ul. Szamarzewskiego 84 tel. +61 8459345 e-mail: krzysztof.lewandowski@sk1.am.poznan.pl