TEORETYCZNE PODSTAWY EDUKACJI Sze ścio la tek w szko le Kon cep cja wdra Ŝa nej re for my pro gra mo wej trak tu je kształ ce nie ogól ne ja ko fun da ment do dal sze go wszechstronnego roz wo ju dziec ka. n Kry sty na Dą bek Wza pi sie no wej pod sta wy pro gra - mo wej czy ta my: Szko ła ła god nie wpro wa dza uczniów w świat wie dzy, dba jąc o ich har mo nij ny roz wój in te lek tu al ny, etycz - ny, emo cjo nal ny, spo łecz ny i fi zycz ny 1. Edu ka cja na szcze blu szko ły pod sta wo - wej zo sta ła po dzie lo na na dwa eta py: I etap edu ka cyj ny, obej mu ją cy kla sy I III szko ły pod sta wo wej, zwa ny edu ka cją wcze snosz kol ną, oraz II etap edu ka cyj ny obej mu ją cy uczniów klas IV VI szko ły pod sta wo wej. Dzie ci wy peł nia ją ce obec nie obo wią zek szkol ny w kla sach I III szko ły pod sta wo wej ma ją od 6 do 9/10 lat. Naj więk sze zró Ŝni co - wa nie dzie ci z uwa gi na ich wiek do ty czy obec nych klas I (uczniów, któ rzy roz po czę li na ukę w ro ku szkol nym 2009/2010). Ró Ŝni - ce w wie ku dzie ci, nie ty le me try kal nym, co roz wo jo wym, ma ją istot ne zna cze nie w prze bie gu i or ga ni za cji pro ce su dy dak - tycz ne go. Zda rza się, Ŝe się ga ją one na wet czte rech lat roz wo jo wych. Prze ja wia ją się głów nie w za kre sie osią gnię tej przez dziec - ko doj rza ło ści do po dej mo wa nia kon kret nej ak tyw no ści. Zmia ny roz wo jo we Doj rza łość szkol na sze ścio lat ka, je go go - to wość do pod ję cia na uki w szko le jest nie - wąt pli wie zwią za na z do tych cza so wy mi do - świad cze nia mi. Dziec ko sze ścio let nie ma bo wiem za so bą ogrom ną ilość prze Ŝyć i do - świad czeń, któ re ukształ to wa ły w nim juŝ okre ślo ny oso bo wy wi ze ru nek, je go in dy wi du - al no ść 2. Przed szko le wy po sa Ŝa dziec ko w kom pe ten cje po znaw cze, spo łecz ne, emo - cjo nal ne, fi zycz ne oraz w umie jęt no ści sa - mo ob słu go we, któ re łącz nie sta no wią fun - da ment do je go szkol nej ka rie ry. Na le Ŝy pa mię tać, Ŝe do bre przy go to wa nie dziec ka do pod ję cia na uki w szko le to w du Ŝej mie - rze osią gnię cie od po wied niej go to wo ści w za kre sie pro ce sów po znaw czych; spo - strze ga nia, w tym spo strze ga nia wzro ko wo - -słu cho we go, my śle nia, pa mię ci, mo wy. Od - po wied nio przy go to wa ne dziec ko ma spo re szan se na roz wój. Co to jest roz wój? Co kry je się pod tym po ję ciem. W. Okoń de fi niu je roz wój w na - stę pu ją cy spo sób: Pro ces po le ga ją cy na do - ko ny wa niu się okre ślo nych zmian ja ko ścio - 1 Roz po rzą dze nie Mi ni stra Edu ka cji Na ro do wej z dnia 23 grud nia 2008 r. w spra wie pod sta wy pro gra mo wej wy cho wa nia przed szkol ne go oraz kształ ce nia ogól ne go w po szcze gól nych ty pach szkół, Za łącz nik nr 2: Pod - sta wa pro gra mo wa kształ ce nia ogól ne go dla szkół pod sta wo wych. 2 Z. Ra ta jek, Dziec ko sze ścio let nie w Pol sce i na świe cie, (w:) Dziec ko sze ścio let nie w szko le, (red.) J. Kar czew - ska, M. Kwa śniew ska, Kiel ce 2009, Wy daw nic two Pe da go gicz ne ZNP. 2/ 2011 5
wych i ilo ścio wych... jest pro ce sem prze mian na stę pu ją cych ja ko wy nik ście ra nia się prze - ciw staw nych sił, przy czym stop nio wo na ra - sta ją ce zmia ny ilo ścio we prze cho dzą w zmia - ny ja ko ścio we 3. W przy to czo nej de fi ni cji au tor zwra ca uwa gę na zna cze nie zmia ny. Wa Ŝność zmia - ny dla roz wo ju dziec ka pod kre śla rów nieŝ D. Klus -Stań ska, któ ra wska zu je zmia nę o cha rak te rze roz wo jo wym ja ko bar dzo istot - ną dla ca łe go prze bie gu pro ce su roz wo ju. Zmia na wa Ŝna roz wo jo wo to ta, któ ra nie jest chwi lo wa, ale dłu go trwa ła, nie jest zmia ną po je dyn czą, ale na le Ŝy do zło Ŝo ne go cią gu zmian, ma cha rak ter względ nie nie od wra cal - ny, pro wa dzi do wzra sta ją ce go zró Ŝni co wa nia oraz ro sną cej je go we wnętrz nej in te gra cji Dojrzałość szkolna sześciolatka, jego gotowość do podjęcia nauki w szkole jest niewątpliwie związana z dotychczasowymi doświadczeniami. i zło Ŝo no ści... 4 Zmia na roz wo jo wa ozna cza po stęp w po szcze gól nych pro ce sach (po - znaw czych) oraz w opa no wa niu po szcze gól - nych umie jęt no ści (czy ta nia, pi sa nia, li cze - nia, kon stru owa nia wy po wie dzi...). Do kona nie się ta kiej zmia ny jest mo Ŝli we przez stwo rze nie dziec ku sprzy ja ją cych wa run ków do na uki, uwzględ nia ją cych je go in dy wi du - al ne po trze by i mo Ŝli wo ści. Sze ścio let ni uczeń lu bi dzia łać, jest ak tyw ny, po trze bu je czę stej zmia ny ak tyw no ści. Zmia na źró dła ak tyw no ści wy po sa Ŝa dziec ko w no we do - świad cze nia i prze Ŝy cia, z ko lei zmia na tre ści ak tyw no ści roz wi ja je w za kre sie po - szcze gól nych dzie dzin i ro dza jów edu ka cji (za: J. Uszyń ska -Jar moc). Ak tyw ność dziec ka Ak tyw ność dziec ka mo Ŝna roz pa try wać w wie lu aspek tach. Ze wzglę du na do mi nu - ją ce in te rak cje spo łecz ne wy ró Ŝnia my ak - tyw ność in dy wi du al ną, gru po wą, ze spo ło wą; ze wzglę du na do mi na cję pro ce sów psy - chicz nych lub wy raź ną prze wa gę za an ga Ŝo - wa nia jed nej ze sfer wy ró Ŝnia my ak tyw ność in te lek tu al ną, emo cjo nal ną, prak tycz ną; ze wzglę du na dzie dzi nę dzia łal no ści, w któ rej się prze ja wia, wy ró Ŝnić mo Ŝna ak tyw ność wer bal ną, ru cho wą, pla stycz ną, mu zycz ną. Sa ma zaś ak tyw ność mo Ŝe mieć cha rak ter twór czy lub od twór czy (za: J. Uszyń ska -Jar - moc). Ka Ŝda ak tyw ność dziec ka mo Ŝe być roz pa try wa na jed no cze śnie ze wzglę du na wszyst kie wy mie nio ne kry te ria 5. To spo strze - Ŝe nie jest bar dzo wa Ŝne, gdyŝ wska zu je na ko niecz ność roz pa try wa nia ak tyw no ści ucznia wie lo aspek to wo. Pe da go dzy pod kre śla ją, Ŝe to oto cze nie two rzy od po wied nie wa run ki do do ko na nia się owej roz wo jo wej zmia ny po znaw czej. Two rząc te wa run ki, na le Ŝy pa mię tać o wdra Ŝa niu w Ŝy cie szkol ne ta kich sy tu acji dy dak tycz nych, w któ rych prze bie gu wi docz - ne bę dzie pierw szeń stwo ak tyw no ści wła - snej ucznia nad prze ka zem spo łecz nym. Zna czy to, Ŝe dziec ko uczy się przez dzia - ła nie, prze kształ ca nie, od kry wa nie, mo dy fi - ko wa nie, in ter pre to wa nie... I te pro ce sy po - win ny wy stą pić pod czas za jęć, w któ rych sam na uczy ciel bę dzie tyl ko dys kret nym kie - row ni kiem i twór cą sy tu acji sprzy ja ją cych roz wo jo wi dziec ka. Po win no ścią na uczy cie la w pro ce sie edu ka cji jest wy ko rzy sta nie na tu - ral nych sy tu acji oraz two rze nie opty mal nych wa run ków sprzy ja ją cych po dej mo wa niu przez dziec ko in te rak cji z ró wie śni ka mi i do - ro sły mi w ró Ŝnych sy tu acjach i kon tek stach spo łecz ny ch 6. 3 W. Okoń, Słow nik pe da go gicz ny, War sza wa 1990, PWN. 4 D. Klus -Stań ska, J. Kruk, Two rze nie wa run ków dla roz wo jo wej zmia ny po znaw czej i kon stru owa nia wie dzy przez dziec ko, (w:) Pe da go gi ka wcze snosz kol na dys kur sy, pro ble my, roz wią za nia, (red.) D. Klus -Stań ska, M. Szczep - ska -Pust kow ska, War sza wa 2009, Wy daw nic twa Aka de mic kie i Pro fe sjo nal ne. 5 J. Uszyń ska -Jar moc, Roz wój dziec ka a edu ka cja, (w:) Edu ka cja ele men tar na. Pod sta wy teo re tycz ne, wy bra ne za gad nie nia, (red.) K. Lu bo mir ska, War sza wa 2005, CODN. 6 TamŜe. 6 śycie Szkoły
Ro la na uczy cie la Mu si my pa mię tać, Ŝe nie na wszyst ko ma my wpływ. Roz wój jest bo wiem pro ce - sem skom pli ko wa nym, bar dzo zin dy wi du - ali zo wa nym i czę sto nie har mo nij nym. Jest wy ni kiem pro ce sów doj rze wa nia i ucze nia się. Ja ko na uczy cie le ma my du Ŝy wpływ Przedszkole wyposaŝa dziecko w kompetencje poznawcze, społeczne, emocjonalne, fizyczne oraz w umiejętności samoobsługowe, które łącznie stanowią fundament do jego szkolnej kariery. na ucze nie się, zaś pro ce sy doj rze wa nia uza le Ŝnio ne są od struk tu ry sa me go or ga ni - zmu. Dla te go ro lą na uczy cie la w edu ka cji wcze snosz kol nej jest wspie ra nie i wspo ma - ga nie roz wo ju dziec ka. Dzia ła nia te mo Ŝna spro wa dzić do: n two rze nia wa run ków do po wsta wa nia zmian roz wo jo wych pod trzy my wa nia, wspie ra nia na tu ral nej, spon ta nicz nej, ró Ŝ- no rod nej ak tyw no ści dziec ka, a przez to umo Ŝli wie nia mu ucze nia się, n to wa rzy sze nia dziec ku w to ku do ko ny wa - nia się zmian roz wo jo wych i udzie la nia mu po mo cy... in spi ro wa nia lub ce lo wego wy - zwa la nia, a na stęp nie wspie ra nia, n spon ta nicz nej ak tyw no ści dziec ka, umo Ŝli - wia ją cej mniej lub bar dziej świa do me ucze nie się, n sty mu lo wa nia zmian roz wo jo wych... kie ro - wa nia ak tyw no ścią dzie cię cą 7. Czyn no ści te ukie run ko wa ne są na dziec - ko, uwzględ nia ją je go kon struk cję psy cho fi - zycz ną oraz rze czy wi ste mo Ŝli wo ści, przy za - cho wa niu za sa dy in dy wi du ali za cji. Nurt hu ma ni stycz nej re flek sji, uzna ją cy czło wie ka za isto tę z na tu ry do brą, na rzu ca po cząt ko wej edu ka cji szkol nej pe wien sche - mat po stę po wa nia z uczniem, a mia no wi cie sto so wa nie na gród, za chęt, po chwał, do - strze ga nie za an ga Ŝo wa nia, wkła du pra cy, wy sił ku. Jest to jed no znacz ne z apro ba tą na - tu ral nych mo Ŝli wo ści dziec ka, ak cep ta cją je - go rze czy wi ste go wi ze run ku psy cho fi zycz ne - go. Ka Ŝdy uczeń otrzy mu je ty le cza su, ile mu po trze ba na wspi na nie się po po szcze - gól nych szcze blach roz wo ju. Ocze ku ją zro zu mie nia Dzie ci w wie ku wcze snosz kol nym sto ją na pro gu swo jej szkol nej ka rie ry. Są one wdzięcz nym pod mio tem pro ce su dy dak tycz - ne go, chęt nie się uczą, przy swa ja ją ta kŝe no - we wia do mo ści i na by wa ją no wych umie jęt - no ści. Są jed nak bar dzo wy ma ga ją ce, ocze ku ją od na uczy cie la nie tyl ko cie ka wych za jęć, ale ta kŝe zro zu mie nia, wspar cia i po - mo cy. Dziec ko na tym eta pie uczy się przez dzia ła nie, prze Ŝy wa nie, two rze nie, eks pe ry - men to wa nie... Na le Ŝy stwa rzać ta kie sy tu - acje dy dak tycz ne, któ re po zwo lą mu uak tyw - nić ró Ŝne sfe ry i za sto so wać na tu ral ny w tym okre sie dy na mizm dzie cię cy. Za ję cia nie mo - gą być sta tycz ne. Dziec ko nie po win no sie - dzieć przez 45 mi nut nie ru cho mo w ław ce. Mu si brać ak tyw ny udział w za ję ciach, mu si czuć się głów nym ak to rem spek ta klu re Ŝy - se ro wa ne go przez na uczy cie la. Ucznio wie za pa mię tu ją ma te riał w ró Ŝny spo sób. Jed ni są wzro kow ca mi, in ni słu chow ca mi, a jesz cze in ni ki ne ste ty ka mi. Ma te riał po da ny przez na uczy cie la po wi nien uwzględ niać ró Ŝno - rod ne tech ni ki ucze nia, aby umo Ŝli wić za pa - mię ta nie wszyst kim uczniom. A to wy ma ga du Ŝe go za an ga Ŝo wa nia w przy go to wa nie się do ka Ŝdych za jęć, wy pra co wa nia wie lu po - mo cy, środ ków dy dak tycz nych, któ re wspo - mo gą na ucza nie. Or ga ni za cja dnia ak tyw no ści sze ścio lat ka w szko le wy ma ga pod ję cia dzia łań uwzględ - nia ją cych na tu ral ną po trze bę dzia ła nia. Trze ba więc za cho wać rów no wa gę po mię dzy: po da wa ny mi tre ścia mi a za in te re so wa nia mi dzie ci, wy sił kiem umy sło wym i fi zycz nym, ak - tyw no ścią kie ro wa ną przez na uczy cie la i swo - bod ną dzia łal no ścią dzie ci. Ca ło dzien ny plan 7 J. Uszyń ska -Jar moc, op.cit. 2/ 2011 7
po by tu sze ścio lat ka w szko le po wi nien więc za wie rać for my wy ma ga ją ce wy sił ku in te lek - tu al ne go na zmia nę z for ma mi ru cho wy mi; for my wy ma ga ją ce zdy scy pli no wa ne go wy ko - ny wa nia za dań na zmia nę z for ma mi ak tyw - no ści opar tej na swo bod nej twór czo ści, sa - mo dziel nym zdo by wa niu do świad cze ń 8. Pra ca z sze ścio lat kiem w szko le za czy na się juŝ od pierw sze go dnia po by tu w pla ców - ce. Dziec ko prze kra cza ją ce próg kla sy sta je się kon kret nym uczniem, ze swo ją oso bo wo - ścią i po ten cja łem. Obec na pod sta wa pro - gra mo wa za le ca ła god ne przej ście z edu ka cji przed szkol nej do wcze snosz kol nej, gwa ran - tu je okres ada pta cyj ny, któ ry jest nie zwy kle wa Ŝny dla dziec ka. Jest to czas stop nio we go, po wol ne go prze cho dze nia od za ba wy do na - uki, nie ozna cza to jed nak cał ko wi tej re zy - gna cji z za ba wy. O cza sie trwa nia okre su ada pta cyj ne go de cy du je na uczy ciel. Pa mię - tać na le Ŝy, Ŝe sze ścio la tek bę dzie chciał się ba wić i nie skon cen tru je uwa gi na ma te ria le edu ka cyj nym przez dłu gi czas. Nie ozna cza to by naj mniej złej wo li dziec ka, tyl ko ce chę je go ak tu al ne go po zio mu roz wo ju. Na uka w kla sie sze ścio lat ków po win na być or ga ni - zo wa na z czę stym wy ko rzy sta niem za ba wy. Za ba wa wno sząc do pro ce su kształ ce nia pier - wia stek swo bo dy i twór czo ści, uatrak cyj nia go i in ten sy fi ku je... in te gru je wy cho wa nie i na - ucza nie oraz pro ce sy po zna wa nia, prze Ŝy wa - nia i dzia ła nia uczą cych się... 9 Ró Ŝne kon cep cje Or ga ni zu jąc ucze nie się dziec ka w młod - szym wie ku szkol nym, na le Ŝy pa mię tać, Ŝe po win no ono opie rać się na kil ku za sa dach. Przede wszyst kim na ak tyw no ści i za an ga Ŝo - wa niu ucznia, re ali zo wa niu przy dat nych dzia - łań, od no sze niu no wej wie dzy do juŝ na by tej, sto so wa niu sku tecz nych stra te gii, upo rząd - ko wa niu uprzed nio zdo by tej wie dzy, zro zu - mie niu pro ble mu, wy ko rzy sta niu wie dzy w prak ty ce, da niu dziec ku cza su na na by cie wpra wy, mo ty wo wa niu (za: S. Vo snia dou). Pra cę dy dak tycz no -wy cho waw czą z uczniem w kla sach I III re ali zu je się w for mie kształ ce nia zin te gro wa ne go, któ re jest zwią - za ne z edu ka cją zin te gro wa ną. Za ję cia te mo gą być pro wadzo ne we dług ró Ŝnych kon - cep cji. Ka Ŝda uka zu je spe cy ficz ne dla sie bie po dej ście do za jęć wy ni ka ją ce z ich kon - struk cji oraz wy ty czo ne go ce lu. Sześcioletni uczeń lubi działać, jest aktywny, potrzebuje częstej zmiany aktywności. Zmiana źródła aktywności wyposaŝa dziecko w nowe doświadczenia i przeŝycia. Naj czę ściej spo ty ka my się z edu ka cją zin - te gro wa ną re ali zo wa ną ja ko na ucza nie łącz - ne. Jest to kie ru nek dy dak tycz ny trak tu ją cy tre - ści i me to dy pra cy w kla sach po cząt ko wych ja ko okre ślo ne ca ło ści te ma tycz ne, obej mu ją ce ró Ŝno rod ne tre ści zgod ne z tym, jak wy stę pu ją one w Ŝy ciu, a nie ja ko od ręb ne przed mio ty. Te zło Ŝo ne kom plek sy tre ścio we sta no wią rocz ne, mie sięcz ne lub dzien ne ośrod ki na ucza nia 10. Tre ści za war te są w ośrod kach te ma tycz nych, któ re re ali zu je się po przez dzien ne ośrod ki pra cy (za: J. i A. Mać ko wia ko wie). In nym ro dza jem edu ka cji zin te gro wa nej jest jej re ali za cja w cy klu peł nej i czę ścio wej in te gra cji. Peł na in te gra cja obej mu je dzie ci uczą ce się w kla sie 0 I, wy biór cza (czę ścio - wa) w kla sie II i III. Peł na in te gra cja w na - ucza niu łącz nym ma na ce lu na ucza nie mię - dzy dy scy pli nar ne oraz ba zo wa nie na scalo nym ob ra zie rze czy wi sto ści i za cho dzą cych w niej zmian i pro ce sów. In te gra cja wy biór - cza jest opar ta na na ucza niu sko re lo wa nym, łą czą cym bli skie so bie tre ści kil ku za jęć wo - kół jed ne go te ma tu. In te gra cja do ko nu je się 8 J. Kar czew ska, For my ak tyw no ści dzie ci sze ścio let nich, (w:) Dziec ko sze ścio let nie w szko le, (red.); J. Kar czew - ska, M. Kwa śniew ska, Kiel ce 2009, Wy daw nic two Pe da go gicz ne ZNP. 9 G. Ka pi ca, Za ba wa, (w:) En cy klo pe dia pe da go gicz na, (red.) W. Po my ka ło, War sza wa 1993. 10 W. Okoń, Słow nik pe da go gicz ny, War sza wa 1990, PWN. 8 śycie Szkoły
na płasz czyź nie tre ści kształ ce nia, na ucza nia i wy cho wa nia oraz na płasz czyź nie me to - dycz nej (za: M. Cac kow ska). Ko lej na kon cep cja edu ka cji zin te gro wa - nej to edu ka cja z uwzględ nie niem roz wo ju cech kie run ko wych i in stru men tal nych. W tej kon cep cji wdra Ŝa nia za jęć zin te gro - wa nych na cisk kła dzie się na rów no cze sną re ali za cję ce lów wy cho waw czych i dy dak - tycz nych przez wzbo ga co ną pra cę na uczy - cie la. Prze ja wia się to w łącz nym uj mo wa niu ce lów na ucza nia i wy cho wa nia oraz kształ - ce nia, sca la niu tre ści i ma te ria łu na ucza nia i wy cho wa nia, two rze niu jed no li tych cią gów sy tu acyj nych. W tej kon cep cji kła dzie się du - Ŝy na cisk na ró Ŝno rod ność form ak tyw no ści dziec ka oraz stwa rza nie cie ka wych sy tu acji dy dak tycz nych (za: Ł. Mu szyń ska). In ne kon cep cje edu ka cji zin te gro wa nej czę sto sto so wa ne w pol skich szko łach to: edu ka cja zin te gro wa na ja ko na ucza nie ca ło - ścio we (ośrod ki za in te re so wań Dec lo ry ego, tech ni ki Fre ine ta, pe da go gi ka Mon tes so ri, szko ła pra cy De weya, ośrod ki pra cy twór czej, me to da pro jek tów Kil pa tric ka...), ja ko two - rze nie ukła du pro ble mo wo -kom plek so we go, ja ko edu ka cja glo bal na, ca ło ścio wa, kon cen - trycz na, syn te tycz na, ja ko edu ka cja pod po - rząd ko wa na okre ślo nym za da niom, edu ka cja wska zu ją ca na ję zyk ja ko czyn nik in te gru ją - cy... (za: M. Wę gliń ska, E. Mi sior na). Wspie ra nie w roz wo ju Nie za le Ŝnie od przy ję tej kon cep cji edu - ka cji zin te gro wa nej ka Ŝde za ję cie mu si być po wią za ne z ca ło kształ tem pra cy opar tej na te ma ty ce kom plek so wej. Po win no pro wa - dzić do re ali za cji ce lów ogól nych, któ re mo gą być osią gnię te pod wa run kiem świa do me go dą Ŝe nia na uczy cie la do re ali za cji ce lów szcze - gó ło wych/ope ra cyj nych... 11 Za da nie na uczy cie la na tym eta pie edu ka - cji to wspie ra nie dziec ka w je go roz wo ju, roz - wi ja nie je go cie ka wo ści, ak tyw no ści, czyn no ści po znaw czych, ak ty wi zo wa nie i stwa rza nie cie - ka wych sy tu acji dy dak tycz nych umo Ŝli wia ją - cych prze kształ ca nie, eks plo ro wa nie naj bli Ŝ- sze go oto cze nia. Or ga ni zo wa nie od po wied - nich sy tu acji wy ma ga do bo ru wła ści wych za - dań, któ re wy wo łu ją w uczniu nie po kój po - znaw czy i an ga Ŝu ją w je go po ko na nie ró Ŝne sfe ry psy chi ki. Na uczy ciel wy ko rzy stu je w tym pro ce sie kom pe ten cje ucznia, je go styl ucze - nia się i rze czy wi ste mo Ŝli wo ści. W ucze niu się oprócz in te rak cji na uczy ciel uczeń za cho dzi in na, uczeń uczeń. To rów nieŝ na rzu ca pew - ną kon struk cję za jęć, w trak cie któ rych wy ko - rzy stu je my za da nia wy ma ga ją ce pra cy w ze - spo le. Pod czas ta kiej pra cy ucznio wie ma ją oka zję do wy mia ny spo strze Ŝeń, do świad czeń, pod czas re ali za cji za dań uczą się współ pra cy i współ od po wie dzial no ści, zdo by wa ją umie jęt - ność pa trze nia na pro blem z ró Ŝnych per spek - tyw (z per spek ty wy in nych dzie ci). Na szcze blu edu ka cji wcze snosz kol nej pla - nu je my za ję cia w for mie blo ków te ma tycz - nych/ośrod ków te ma tycz nych obej mu ją cych od jed ne go do kil ku na stu dni pra cy re ali zo - wa nych przez ośrod ki dzien ne/te ma ty dni ak - tyw no ści. Z te ma tu blo ku wy ni ka za pis te ma - tów ośrod ków dzien nych (za: M. Wę gliń ska). Po chy lić się nad sze ścio lat kiem Pa mię ta jąc o tym, Ŝe wkrót ce w szko le po ja wią się dzie ci sze ścio let nie, ko niecz ne bę dzie sto so wa nie w pra cy od po wied nich me tod pra cy. Na le Ŝa ło by schy lić się nad sze - ścio lat kiem, je go po trze ba mi i mo Ŝli wo ścia - mi. W tym wy pad ku me to dy po win ny od wo - ły wać się do za baw i emo cji, gdyŝ głów nie mo ty wy emo cjo nal ne skła nia ją dziec ko... do pod ję cia wy sił ków zwią za nych z na by wa - niem wia do mo ści, umie jęt no ści i na wy ków. Sa ma za ba wa nie jest jed nak me to dą wy cho - wa nia, lecz for mą pra cy z dzieć mi lub ro dza - jem ich ak tyw no ści 12. Ist nie je wie le po dzia łów me tod, ich ró Ŝno - rod ność po zwa la na wy bór tych, któ re mo gą 11 J. Kar czew ska, Za ję cia zin te gro wa ne ja ko spe cy ficz na for ma ak tyw no ści dziec ka, (w:) Dziec ko sze ścio let nie w szko le, (red.) J. Kar czew ska, M. Kwa śniew ska, Kiel ce 2009, Wy daw nic two Pe da go gicz ne ZNP. 12 A. Klim -Kli ma szew ska, Pe da go gi ka przed szkol na, War sza wa 2005. 2/ 2011 9
być naj bar dziej opty mal ne w pra cy z ma łym dziec kiem. Na pew no w przy pad ku dzie ci w młod szym wie ku szkol nym, wa Ŝne bę dą me to dy wy ko rzy stu ją ce za an ga Ŝo wa nie w pro ces po zna wa nia i two rze nia wie dzy, po - zwa la ją ce na ak tyw ność w wie lu płasz czy - znach i atrak cyj ne. Nie któ rzy pe da go dzy do - ko nu ją roz dzia łu me tod edu ka cji wcze snosz kol nej na me to dy na ucza nia oraz me to dy wspie ra nia edu ka cyj ne go. I tak J. Ku ja wiń ski me to dy wspie ra nia edu ka cyj ne go okre śla ja - ko sys te ma tycz nie sto so wa ny spo sób współ - dzia ła nia na uczy cie la z ucznia mi oraz uczniów ze so bą, po le ga ją ca na wza jem nym udzie la niu so bie po mo cy edu ka cyj nej, w za le Ŝno ści od po - trzeb i ocze ki wań part ne rów edu ka cyj nej in te - rak cji, z któ rych ka Ŝdy mo Ŝe być daw cą, jak i bior cą po mo cy 13. Na uczy ciel w tym pro ce sie jest rów no upraw nio nym part ne rem ucznia (za: J. Ku ja wiń ski). Na na uczy cie lach spo czy wa za tem cię Ŝar zna le zie nia ta kich me tod na ucza nia, któ re po zwo lą, by na uka nie spra wia ła uczniom więk sze go pro ble mu, ale przy no si ła ra dość z uczest nic twa w za ję ciach i zdo by wa nia wie dzy, tym bar dziej, Ŝe współ cze sna edu ka - cja przy wią zu je szcze gól ną wa gę do kształ - ce nia oso bo wo ści ucznia, roz wi ja nia w nim za in te re so wań, co przy czy nia się do je go dal sze go wszech stron ne go roz wo ju. Re ali za cja pro ce su dy dak tycz ne go w kla - sach I III, zmie rza ją ce go do wszech stron - ne go roz wo ju dziec ka, opar ta jest na idei kształ ce nia zin te gro wa ne go, stwa rza mo Ŝli - wość łą cze nia ró Ŝnych ro dza jów edu ka cji i ak tyw no ści ucznia w je den blok te ma tycz - ny. Re ali zo wa ne tre ści prze ni ka ją się wza - jem nie, zmu sza ją do twór cze go my śle nia i po dej mo wa nia ró Ŝno rod nych form ak tyw - no ści. Uczeń sta je się pod mio tem wszel kich po dej mo wa nych za bie gów oraz cen tral ną po sta cią pro ce su na ucza nia. Na za koń cze nie chcia ła bym zwró cić uwa - gę na wa Ŝność edu ka cji wcze snosz kol nej dla roz wo ju dziec ka i przy to czyć sło wa Jó ze fy Ba ła cho wicz: Edu ka cję po cząt ko wą na le Ŝy za tem poj mo wać ja ko kształ to wa nie szans Ŝy - cio wych dziec ka, je go przy szłej po zy cji spo - łecz nej i po myśl nej eg zy sten cji 14. mgr KRY STY NA DĄ BEK PSP nr 15 w Opo lu MODN w Opo lu LITERATURA z J. Ba ła cho wicz, Styl pod mio to wy w na ucza niu zin te gro wa nym, Fo rum Na uczy cie li, Na ucza nie Zin te gro wa ne 2002 nr 1. z R. Glo ton, C. Cle ro, Twór cza ak tyw ność dziec - ka, War sza wa 1991, WSiP. z L. Hur ło, D. Klus -Stań ska, M. Łoj ko, Pa ra dyg ma - ty współ cze snej dy dak ty ki, Kra ków 2009, Im puls. z E. Ja ro ni, Dy le ma ty zin te gro wa nej edu ka cji wcze snosz kol nej, Kra ków 2008, Im puls. z A. Jan kow ski, Na ucza nie w prak ty ce, tom I, War sza wa 2009, CODN. z K. Lu bo mir ska, Edu ka cja ele men tar na. Pod sta - wy teo re tycz ne -wy bra ne za gad nie nia, War sza wa 2005, CODN. z W. Po my ka ło, En cy klo pe dia pe da go gicz na, War sza wa 1993. z J. Kar czew ska, M. Kwa śniew ska, Dziec ko sze - ścio let nie w szko le, Kiel ce 2009, Wy daw nic twa Pe da go gicz ne ZNP. z A. Klim -Kli ma szew ska, Pe da go gi ka przed szkol - na, War sza wa 2005. z D. Klus -Stań ska, M. Szczep ska -Pust kow ska, Pe da go gi ka wcze snosz kol na -dys kur sy, pro ble my, roz wią za nia, War sza wa 2009, Wy daw nic twa Aka de mic kie i Pro fe sjo nal ne. z J. Ku ja wiń ski, Me to dy edu ka cji wcze snosz kol - nej, śy cie Szko ły 1995 nr 1. z M. Kwiat kow ska, Z. To piń ska, Pe da go gi ka przed szkol na, War sza wa 1978, WSiP. z W. Okoń, Słow nik pe da go gicz ny, War sza wa 1990, PWN. z W. Okoń, No wy słow nik pe da go gicz ny, War sza - wa 2008. z M. Wę gliń ska, Jak przy go to wać się do za jęć zin - te gro wa nych, Kra ków 2002, Im puls. 13 J. Ku ja wiń ski, Me to dy edu ka cji wcze snosz kol nej, śy cie Szko ły 1995 nr 1. 14 J. Ba ła cho wicz, Styl pod mio to wy w na ucza niu zin te gro wa nym, Fo rum Na uczy cie li, Na ucza nie Zin te gro wa - ne 2002 nr 1. 10 śycie Szkoły