Jęczmień jary 1.Uwagi ogólne Jęczmień jest zbożem o wszechstronnym zastosowaniu. Ziarno jest wykorzystywane na cele paszowe, zarówno do sporządzania mieszanek bezpośrednio w gospodarstwach jak i w przemyśle paszowym. Produkuje się również jęczmień browarny używany w przemyśle piwowarskim do produkcji słodu. W tym przypadku słodownie są zainteresowane tylko odmianami o bardzo dobrej wartości technologicznej. Do produkcji wchodzą odmiany, które charakteryzują się coraz wyższym plonowaniem, są to nie tylko odmiany z grupy pastewnych. Również odmiany browarne zarejestrowane w ostatnich latach osiągają bardzo dobre plony. Należy pamiętać, że najbardziej plenne odmiany browarne mogą być z powodzeniem uprawiane na paszę. W roku do Krajowego rejestru wpisano trzy odmiany jęczmienia jarego, w tym dwie odmiany typu browarnego: Britney i KWS Fabienne, oraz jedną typu pastewnego: Radek. Radek to odmiana polska, a dwie pozostałe pochodzą z hodowli niemieckiej. W roku 2014 skreślono z Krajowego rejestru cztery odmiany pastewne: KWS Alicjana, Nadek, Poldek i Ryton. Obecnie w Krajowym Rejestrze zarejestrowane są 64 odmiany, w tym 33 typu browarnego i 31 typu pastewnego. Udział odmian zagranicznych w Krajowym Rejestrze jest wysoki i wynosi 61%. Doświadczenia porejestrowe z jęczmieniem jarym wykonano zgodnie z metodyką opracowaną przez COBORU. Odmiany zasiano w dwóch powtórzeniach, na dwóch poziomach agrotechnicznych: a1 przeciętny a2- wysoki (zwiększone nawożenie azotowe o 40kg, stosowanie fungicydów i regulatorów wzrostu, stosowano dolistnie dokarmianie i zwalczano szkodniki). W roku doświadczenia z jęczmieniem jarym zostały założone w pięciu punktach doświadczalnych. 2. Wyniki doświadczeń Przyrost plonu na wyższym poziomie agrotechnicznym wynosi średnio za ostatnie trzylecie 7,4 %. W ostatnim trzyleciu najwyższe plony uzyskano w 2014 roku a lata 2013 i pod względem plonowania były zbliżone. Najwyższe plony na obu poziomach agrotechnicznych uzyskano w Radostowie, Lisewie i Karzniczce, nieco niższe w Wyczechach a bardzo niskie w Lubaniu na glebach lekkich. W roku na intensywnym poziomie agrotechnicznym przyrost plonu w stosunku do przeciętnego poziomu wynosił: w Radostowie 10,7%, Lisewie 11,1%, Karzniczce 9,7%, Wyczechach 10,3% i w Lubaniu 11,2%. W ostatnim roku najwyżej plonowały odmiany: KWS Irina, KWS Dante, Pengium, Soldo, Natasia, Ella, KWS Fabienne i Olympic. Jęczmień jary najsilniej jest porażony plamistością siatkową. Zagrożenie tą chorobą wzrasta w lata chłodne i wilgotne. Przeciwko plamistości liści dostępne są skuteczne fungicydy. W tym roku z powodu suchego lata, liście roślin szybko zasychały, co spowodowało ograniczenie występowania chorób. 1
Tabela 6.1 Jęczmień jary. Odmiany badane. Rok zbioru: Rok wpisania do Krajowego Rejestru Odmian w Polsce Rok włączenia do LOZ Wartość bwowarna Adres jednostki zachowującej odmianę, a w przypadku odmiany zagranicznej - - pełnomocnika w Polsce 1 2 3 4 5 DANKO Hodowla Roślin sp.z o.o., Choryń, 64-000 Kościan Saaten-Union Polska sp. z o.o. Wągrowiec, ul.straszewska 70, 62-100 Wągrowiec 1 Iron 2011 2012 2 Soldo 2013 3 Olympic 2013 6,55 4 Radek 5 Nagradowicki 2006 6 KWS Olof 2010 2012 7 Suweren 2010 8 Natasia 2011 2014 9 Ella 2012 2013 10 Kucyk 2012 11 Penguin 2013 12 KWS Atrika 2013 13 Hajduczek 2013 14 KWS Irina 2014 6,80 15 KWS Dante 2014 6,10 16 Salome 2014 5,85 17 Rubaszek 2014 18 Podarek 2014 19 KWS Fabienne 7,40 RAGT Semences Polska sp. z o. o. ul. Sadowa 10A, 87-148 Łysomice Poznańska Hodowla Roślin sp.z o.o. Tulce, ul.kasztanowa 5, 63-004 Tulce DANKO Hodowla Roślin sp.z o.o., Choryń, 64-000 Kościan DANKO Hodowla Roślin sp.z o.o., Choryń, 64-000 Kościan DANKO Hodowla Roślin sp.z o.o., Choryń, 64-000 Kościan Saaten-Union Polska sp. z o.o. Wągrowiec, ul.straszewska 70, 62-100 Wągrowiec Kol. 2, 4 i 5 według Listy odmian roślin rolniczych i warzywnych wpisanych do krajowego rejestru w Polsce COBORU Słupia Wielka Wartość browarna na podstawie Listy opisowej odmian COBORU. Wartość browarna: wyższe stopnie świadczą o lepszej ocenie; odmiany bez wskaźnika liczbowego są zaliczone do typu pastewnego. 2
Tabela 6.2 Jęczmień jary. Warunki polowe doświadczeń. Rok zbioru: Miejscowość Karzniczka Lisewo Lubań Radostowo Wyczechy Powiat Słupsk Malbork Kościerzyna Tczew Człuchów Kompleks rolniczej przydatności gleby 4 1 9 1 4 Klasa bonitacyjna gleby IIIa Ia V II IIIa PH gleby w KCl 5,8 6,2 5,5 6,8 6,1 Przedplon ziemniak burak cukrowy ziemniak burak cukrowy rzepak ozimy Data siewu (dzień, m-c, rok) 07.04. 27.03. 08.04. 10.04. 20.03. Obsada nasion (szt/m 2 ) 300 300 400 300 300 Data zbioru (dzień, m-c, rok) 21.08. 14.08. 30.08. 26.08. 04.08. N na poziomie a1 (kg/ha) 101 60 104,5 112 100 N na poziomie a2 (kg/ha) 141 100 144,5 152 140 P2O5 (kg/ha) 50 70 38 38 69 K2O (kg/ha) 75 100 75 102 90 Nawożenie dolistne preparatami wieloskładnikowymi Ekolist Mikro Z Plonvit Z Tomar Mix Yara Zboża 1l Basfoliar 36 Ex. 3l na poziomie a2 (l/ha) 2l 2,5l 2l Zaprawa nasienna (nazwa, dawka) Kinto Duo 080 FS 200ml/100kg Vitavax 200 FS 300ml/100kg Kinto Duo 080 FS 200ml/100kg Kinto Duo 080 FS 200ml/100kg Vitavax 200 FS 300ml/100kg Herbicyd Insektycyd Helm Tribi 75 WG 20g Proteus 110 OD 0,6l Starane 250 EC 0,5l + Chwastox 750 SL 0,75l + Foxtrot 069 EW 1l Karate Zeon 050 SC 0,1 l Chwastox 300 SL 3l - Granstar Ultra SX 50 SG 48g Fury 100 EW 0,1l Lintur 70 WG 150gr + Chwastox Ex. 1l + Puma Universal 1l Fury 100 EW 0,15l Fungicyd - pierwszy zabieg Tern Premium 575 EC 0,6l + Mondatak 450 EC 0,8l Wirtuoz 520 EC 1l Artea 330 EC 0,5l Credo 600 SC 1,6l Wirtuoz 520 EC 1l Fungicyd - drugi zabieg Regulator wzrostu Prosaro 250 EC 0,8l Cerone 480 SL 0,6l Reveller 280 SC 1l Moddus 250 EC 0,4l - Reveller 280 SC 1l - Retar 480SL 0,75l Mondatak 450 EC 1l Moddus 250 EC 0,3l 3
Tabela 6.3 Jęczmień jary. Wyniki ogólne doświadczeń. Rok zbioru: Karzniczka Lisewo Lubań Radostowo Wyczechy Cecha a1 a2 a1 a2 a1 a2 a1 a2 a1 a2 1 Termin kłoszenia (dzień, m-c) 18.06 18.06 12.06 15.06 12.06 12.06 12.06 14.06 13.06 14.06 2 Termin dojrzałości woskowej (dzień, m-c) 26.07 28.07 23.07 26.07 28.07 28.07 23.07 25.07 23.07 25.07 3 Wysokość roślin (cm) 80,4 75,8 85,8 73,4 50,2 53,5 78,5 66,2 73,3 72,5 4 Wyleganie roślin w fazie dojrzałości mlecznej (skala 9 o ) 9,0 9,0 9,0 9,0 9,0 9,0 8,6 8,3 8,7 9,0 5 Wyleganie roślin przed zbiorem (skala 9 o ) 8,5 8,8 9,0 9,0 9,0 9,0 9,0 9,0 9,0 9,0 6 Porażenie przez choroby (skala 9 o ) 7 -Mączniak prawdziwy 8,6 9,0 9,0 9,0 9,0 9,0 9,0 9,0 8,6 9,0 8 -Rdza jęczmienia 9,0 9,0 9,0 9,0 9,0 9,0 9,0 9,0 9,0 9,0 9 -Czarna plamistość 9,0 9,0 9,0 9,0 9,0 9,0 9,0 9,0 9,0 9,0 10 -Rynchosporioza 8,1 9,0 9,0 9,0 9,0 9,0 8,3 9,0 8,4 9,0 11 -Plamistość siatkowa 8,3 9,0 6,2 9,0 7,8 9,0 6,2 9,0 8,0 9,0 12 Masa 1000 ziarn (g) 52,6 52,7 53,7 55,2 44,0 46,0 58,8 59,1 50,2 50,0 13 Wilgotność ziarna podczas zbioru (%) 13,2 13,2 11,6 11,6 14,7 14,7 14,9 14,9 11,7 11,5 14 Plon ziarna (dt z ha) 83,3 80,9 74,1 82,3 22,3 24,9 87,4 93,6 67,6 70,9 Wyniki średnie z wszystkich badanych odmian. Skala 9 o : - wyższa wartość oznacza ocenę korzystniejszą. Tabela 6.4 Jęczmień jary. Plon ziarna odmian w miejscowościach (% wzorca). Rok zbioru: Poziom a 1 Poziom a 2 Karzniczka* Lisewo* Lubań* Radostowo Wyczechy* Karzniczka* Lisewo* Lubań* Radostowo Wyczechy* 4 Wzorzec, dt z ha 85,6 73,5 21,9 89,3 69,3 80,1 82,1 25,2 95,6 71,1 1 Iron 93 104 92 96 100 96 103 90 97 100 2 Soldo 111 103 96 104 98 106 103 101 105 104 3 Olympic 103 95 108 105 99 110 97 106 104 99 4 Radek 93 98 104 95 103 88 98 103 93 97 5 Nagradowicki 94 100 99 86 91 88 96 95 94 90 6 KWS Olof 102 106 85 95 99 107 104 93 95 101 7 Suweren 85 112 108 83 98 95 112 95 92 99 8 Natasia 107 93 104 100 117 108 101 97 92 117 9 Ella 109 107 97 99 97 105 103 92 97 107 10 Kucyk 80 111 117 100 93 82 103 112 99 92 11 Penguin 104 110 124 99 102 109 106 111 104 102 12 KWS Atrika 94 99 119 100 114 106 102 114 100 114 13 Hajduczek 88 86 85 93 90 93 87 81 99 92 14 KWS Irina 109 98 105 102 112 117 96 116 100 112 15 KWS Dante 96 110 122 101 109 104 106 113 99 109 16 Salome 101 80 82 97 107 105 84 82 91 106 17 Rubaszek 99 98 85 102 103 98 102 76 96 102 18 Podarek 90 100 102 97 99 91 101 99 97 97 19 KWS Fabienne 91 106 107 107 105 111 100 102 105 107 Wzorzec: - Iron, Soldo, Olympic, Radek *Badania finansowane ze środków wyprzedzającego finansowania Schematu III Pomocy Technicznej realizowanej w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 oraz ze środków własnych Samorządu Województwa Pomorskiego
Tabela 6.5 Jęczmień jary. Plon ziarna odmian (% wzorca). Lata zbioru:, 2014, 2013 Poziom a1 Poziom a2 2013 2014 2014-2013 2014 2014- Wzorzec, dt z ha 66,2 84,9 67,9 76,4 73,0 73,2 91,3 70,8 81,1 78,4 1 Iron 101 101 97 99 100 103 101 98 100 101 2 Soldo 103 101 104 103 103 100 102 104 103 102 3 Olympic 101 104 101 103 102 104 102 103 102 103 4 Radek 97 95 5 Nagradowicki 102 93 93 93 96 100 92 92 92 95 6 KWS Olof 103 101 99 100 101 100 102 101 101 101 7 Suweren 95 95 94 94 95 93 96 99 97 96 8 Natasia 100 101 104 102 102 101 100 103 101 101 9 Ella 107 99 103 101 103 104 97 102 99 101 10 Kucyk 98 97 97 97 97 98 98 95 97 97 11 Penguin 104 106 105 105 105 102 106 106 106 105 12 KWS Atrika 109 99 102 101 103 105 100 106 102 103 13 Hajduczek 100 89 89 89 92 101 89 92 91 94 14 KWS Irina 109 105 107 107 106 107 15 KWS Dante 106 105 105 106 105 105 16 Salome 97 95 96 100 95 98 17 Rubaszek 99 99 99 101 98 100 18 Podarek 96 97 96 99 97 98 19 KWS Fabienne 102 105 Liczba doświadczeń 5 5 5 10 15 5 5 5 10 15 Wzorzec: - Iron, Soldo, Olympic, Radek, 2013, 2014- Suweren, Iron, Soldo, Olympic, 5
Tabela 6.6 Jęczmień jary. Porażenie odmian przez ważniejsze choroby na poziomie agrotechniki - a1 (odchylenia od wzorca). Lata zbioru:, Liczba lat badań Mączniak Rdza jęczmienia Czarna plamistość Rynchosporioza Plamistość siatkowa Wzorzec, (skala 9 o ) 8,6 8,3 9,0 9,0 9,0 9,0 8,3 8,3 7,4 7,7 6 1 Iron 5-0,6-0,4 0,0 0,0 0,0 0,0-0,3-0,2 0,1 0,0 2 Soldo 3 0,4 0,3 0,0 0,0 0,0 0,0 0,2-0,0 0,2 0,1 3 Olympic 3 0,4 0,3 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,2-0,5-0,1 4 Radek 1-0,1 0,0 0,0 0,2 0,2 5 Nagradowicki 6-0,1 0,2 0,0 0,0 0,0 0,0 0,2 0,3 0,2-0,1 6 KWS Olof 6 0,4 0,3 0,0-0,3 0,0 0,0 0,5 0,3 0,2 0,3 7 Suweren 6-0,6-0,4 0,0 0,0 0,0 0,0-0,8-0,3-0,1-0,2 8 Natasia 6-0,1-0,1 0,0 0,0 0,0 0,0-0,3-0,2-0,7-0,2 9 Ella 5 0,4 0,2 0,0-0,5 0,0 0,0 0,2 0,1 0,0 0,4 10 Kucyk 4 0,1 0,2 0,0 0,0 0,0 0,0-0,2 0,0-0,4 0,1 11 Penguin 4 0,1 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0-0,2 0,1 0,5 0,3 12 KWS Atrika 4 0,4 0,3 0,0 0,0 0,0 0,0 0,2-0,0-0,2 0,0 13 Hajduczek 3 0,4 0,3 0,0-0,8 0,0 0,0-0,3-0,1-0,8-0,7 14 KWS Irina 3 0,4 0,0 0,0 0,0-0,3 15 KWS Dante 3 0,4 0,0 0,0 0,0-0,2 16 Salome 2 0,4 0,0 0,0-0,7 0,0 17 Rubaszek 2 0,1 0,0 0,0 0,3-0,3 18 Podarek 2-0,4 0,0 0,0 0,0 0,5 19 KWS Fabienne 1 0,1 0,0 0,0 0,0-0,1 Liczba doświadczeń 2 10 0 2 0 0 3 10 5 15 Wzorzec: - Iron, Soldo, Olympic, Radek, 2013, 2014- Suweren, Iron, Soldo, Olympic. Wyniki pochodzą tylko z tych doświadczeń, w których dana choroba wystąpiła; wyższa wartość oznacza ocenę korzystniejsz Liczba doświadczeń dla okresu 2012-2014 odnosi się do odmian badanych trzy lata, dla badanych dwa lata jest odpowiednio mniejsza.
Tabela 6.7 Jęczmień jary. Ważniejsze właściwości rolniczo-użytkowe odmian (odchylenia od wzorca). Lata zbioru:, Wyleganie (skala 9 o ) Liczba lat badań przed zbiorem w fazie dojrzałości mlecznej Wysokość roślin (cm) Masa 1000 ziarn (g) Poziom agrotechniki a1 Wzorzec 9,0 8,6 8,5 8,0 73,8 73,3 52,5 52,4 1 Iron 5 0,0 0,5 0,0 0,4-3,0-1,5-2,2-1,7 2 Soldo 3 0,0 0,5 0,0 0,4 0,7-0,2 5,7 5,5 3 Olympic 3 0,0 0,4-0,5 0,1-3,8-3,6-3,0-1,7 4 Radek 1 0,0 0,5 6,1-0,5 5 Nagradowicki 6 0,0 0,5 0,0 0,1 4,0 3,4-4,9-4,7 6 KWS Olof 6 0,0 0,3 0,0-0,2-2,3-0,6-2,3-1,0 7 Suweren 6 0,0-1,3-0,5-1,2 7,8 5,8-2,3-2,7 8 Natasia 6 0,0 0,3-0,5-0,5-2,1-1,3 2,0 2,6 9 Ella 5 0,0 0,4 0,0 0,2-0,3 2,3 2,1 2,7 10 Kucyk 4 0,0-0,3 0,5-0,4 9,2 7,6 0,1 0,8 11 Penguin 4 0,0 0,3-0,5-0,6 4,8 2,8-0,7-0,0 12 KWS Atrika 4 0,0 0,2-0,5-0,5 3,2 3,0 2,0 1,6 13 Hajduczek 3 0,0 0,5 0,5 0,2-5,2-5,2-0,6 1,3 14 KWS Irina 3 0,0 0,5-6,8 0,5 15 KWS Dante 3 0,0-0,5-5,5-0,3 16 Salome 2 0,0 0,0-3,6-0,2 17 Rubaszek 2 0,0 0,0-5,7-3,6 18 Podarek 2 0,0 0,5 3,7 0,1 19 KWS Fabienne 1 0,0 0,0-3,3-3,8 Poziom agrotechniki a2 Wzorzec 9,0 8,6 8,9 8,2 68,0 69,2 53,2 53,4 1 Iron 5 0,0 0,4-0,4 0,3 0,2-1,0-2,2-1,8 2 Soldo 3 0,0 0,3 0,1 0,3-2,0-1,4 5,3 5,4 3 Olympic 3 0,0 0,3 0,1 0,3-4,2-3,1-3,0-1,4 4 Radek 1 0,0 0,1 6,0-0,2 5 Nagradowicki 6 0,0 0,1 0,1 0,0 4,4 2,8-4,1-4,7 6 KWS Olof 6 0,0 0,3-0,4-0,2-0,2-0,3-2,0-1,0 7 Suweren 6 0,0-0,9-0,9-1,3 8,4 6,3-1,8-2,8 8 Natasia 6 0,0 0,4 0,1-0,4-2,1-1,4 1,3 2,5 9 Ella 5 0,0-0,1-0,4-0,2-0,3 2,5 1,4 2,2 10 Kucyk 4 0,0-0,5 0,1-0,5 11,4 8,9-0,7 0,3 11 Penguin 4 0,0-0,2-0,4-0,7 3,8 2,9-1,2-0,3 12 KWS Atrika 4 0,0-0,1 0,1-0,3 4,3 2,8 1,9 1,7 13 Hajduczek 3 0,0 0,2 0,1-0,1-7,2-6,1-0,1 1,7 14 KWS Irina 3 0,0 0,1-5,5 0,3 15 KWS Dante 3 0,0 0,1-4,3-0,3 16 Salome 2 0,0 0,1-3,7-1,4 17 Rubaszek 2 0,0 0,1-5,5-3,0 18 Podarek 2 0,0 0,1 2,8 0,8 19 KWS Fabienne 1 0,0 0,1-0,9-2,7 Liczba doświadczeń 0 7 1 8 5 15 5 14 Wzorzec: - Iron, Soldo, Olympic, Radek, 2013, 2014- Suweren, Iron, Soldo, Olympic. Wyleganie: wyniki pochodzą tylko z tych doświadczeń w których miało ono miejsce; wyższa wartość oznacza ocenę korzystniejszą 7
Charakterystyka odmian jęczmienia jarego wpisanych do krajowego rejestru w roku Britney (d. AC 05/565/180) typu browarnego, o wartości browarnej dobrej. Odporność na mączniaka prawdziwego dość duża, na plamistość siatkową, rdzę jęczmienia, rynchosporiozę i ciemnobrunatną plamistość średnia. Rośliny dość niskie o przeciętnej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia i dojrzewania przeciętny. Masa 1000 ziaren dość duża, zawartość białka w ziarnie i wyrównanie ziarna średnie. Plenność dość dobra. KWS Fabienne (d. KWS 11/228) typu browarnego, o wartości browarnej dobrej do bardzo dobrej. Odporność na mączniaka prawdziwego dość duża, na plamistość siatkową, rdzę jęczmienia i rynchosporiozę średnia, na ciemnobrunatną plamistość dość mała. Rośliny dość niskie o przeciętnej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia i dojrzewania przeciętny. Masa 1000 ziaren dość mała, zawartość białka w ziarnie dość duża, wyrównanie ziarna średnie. Plenność dość dobra. Radek (d. STH 9212) typu pastewnego. Plenność dobra. Odporność na mączniaka prawdziwego, plamistość siatkową i ciemnobrunatną plamistość dość duża, na rdzę jęczmienia i rynchosporiozę średnia. Rośliny dość wysokie, o dość małej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia dość późny, dojrzewania średni. Masa 1000 ziaren, wyrównanie ziarna i zawartość białka w ziarnie średnie. 8