Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Krakowie Dział Zdrowia Publicznego i Promocji Zdrowia Promocja zdrowia i profilaktyka w praktyce szkolnej Magdalena Droździk Agnieszka Hejmo Brzesko, 12.12.2014 r. Kilka definicji... ZDROWIE całkowity dobrostan fizyczny, psychiczny, społeczny, a nie tylko brak choroby lub niedomagania (definicja zawar ta w Konstytucji Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) przyjęta w 1946 r.)
Czynniki warunkujące zdrowie jednostki koncepcja pól zdrowia wg Lalonde 1974 Styl życia (zbiór decyzji/działań człowieka, które wpływają na zdrowie i które człowiek może kontrolować) Opieka zdrowotna (dostępność, jakość) Środowisko (wszystkie jego elementy na które człowiek nie ma wpływu lub ograniczony) Czynniki genetyczne (wszystkie cechy związane z biologią organizmu ludzkiego (genetyczne, wiek płeć) Styl życia/zachowania zdrowotne Zachowania zdrowotne różne zachowania związane ze sferą zdrowia. Wyróżnia się dwa rodzaje tych zachowań: zachowania prozdrowotne (pozytywne) sprzyjające zdrowiu, zwiększające jego potencjał, chroniące przed zagrożeniami lub służące przywróceniu zdrowia. Należą do nich m.in.: Zachowania związane ze zdrowiem fizycznym- racjonalne żywienie, aktywność fizyczna, sen, bezpieczne zachowania w ruchu drogowym, Zachowania związane ze zdrowiem psychospołecznym- korzystanie i dawanie wsparcia społecznego, unikanie nadmiarów stresu, radzenie sobie z problemami, Zachowania prewencyjne- samokontrola zdrowia i samobadnie, poddawanie się badaniom profilaktycznym zachowania antyzdrowotne (negatywne, ryzykowne, problemowe) stwarzają ryzyko dla zdrowia, powodują bezpośrednie lub odległe szkody zdrowotne i społeczne. Należą do nich m.in.: używanie substancji psychoaktywnych, zachowania agresywne, ryzykowne zachowania seksualne
Zdrowy styl życia Zdrowie- dzieci- edukacja ZDROWIE JAKO ZASÓB DLA EDUKACJI Zdrowie jest warunkiem rozpoczęcia przez dziecko nauki w szkole w ustalonym czasie, umożliwia mu systematyczne uczęszczanie do szkoły i satysfakcjonujące osiągnięcia szkolne. Prawidłowe funkcjonowanie organizmu oraz dobre samopoczucie psychiczne i społeczne dziecka sprzyjają: dobrej dyspozycji do uczenia się: procesom koncentracji uwagi, myślenia, pamięci, przyswajaniu wiedzy, opanowywaniu różnych umiejętności, dobremu przystosowaniu do środowiska szkoły, motywacji do uczenia się i satysfakcji z uczęszczania do szkoły, rozwijaniu uzdolnień, zainteresowań i kreatywności, dobrym relacjom z rówieśnikami i dorosłymi.
Promocja zdrowia a edukacja zdrowotna Promocja zdrowia Jest to proces umożliwiający ludziom zwiększanie kontroli nad sprawami dotyczącymi zdrowia i prowadzącymi do poprawy zdrowia. (Karta Ottawska, 1986). Edukacja zdrowotna Organizacja ochrony zdrowia Profilaktyka chorób Edukacja zdrowotna to: Proces dydaktyczno-wychowawczy, w którym dzieci i młodzież uczą się jak żyć, aby: zachować i doskonalić zdrowie własne i innych ludzi oraz tworzyć środowisko sprzyjające zdrowiu; w przypadku wystąpienia choroby lub niepełnosprawności aktywnie uczestniczyć w jej leczeniu lub rehabilitacji, radzić sobie i zmniejszać jej negatywne skutki. Systematyczna edukacja zdrowotna w szkole jest uważana za najbardziej opłacalną, długofalową inwestycję w zdrowie społeczeństwa.
Dzieciństwo to okres w życiu człowieka, w którym kształtują się jego postawy determinujące aktualne i przyszły zachowania dotyczące zdrowia. Utrwalone wówczas przyzwyczajenia i nawyki decydują o jego późniejszym stylu życia. Dlatego edukację zdrowotną należy rozpoczynać jak najwcześniej. Tytoń - zagrożeniem dla zdrowia Codziennie w Polsce zaczyna palić około 500 nieletnich chłopc opców i dziewcząt. W skali roku daje to liczbę 180 000 młodocianych do 18 roku życia, którzy wpadli w szpony nałogu. Szacuje się, że dzieci w Polsce wypalają rocznie około 4 mld sztuk papierosów. Do kontaktu z papierosami przyznaje się aż 70% uczniów w wieku 12 lat, ale jak wynika z przeprowadzonych badań, po papierosa często sięgają dzieci w wieku 8 lat, a bywa, że i w wieku 5 lat (źródło: http://pediatria.mp.pl/pielegnacja/show.html?id=70475)
Nikotynizm a wyniki w nauce W przypadku dzieci ważnym elementem jest wpływ nikotynizmu na wyniki w nauce. W literaturze są doniesienia, w których oceniano wyniki uzyskiwane przez dzieci palące papierosy w porównaniu z grupą niepalącą. Stwierdzono, że e palący uczniowie mają gorsze wyniki niż uczniowie niepalący, sąs mniej pojętni, bardziej roztargnieni, wybuchowi i często nieposłuszni. Zdarza się również, że e temu nałogowi towarzyszy inny zażywanie narkotyków. (Źródło: http://pediatria.mp.pl/pielegnacja/show.html?id=70475) Bierne palenie cichy zabójca Szacunkowo w Polsce około o 3 mln dzieci to bierni palacze Boczny strumień dymu tytoniowego zawiera 35 razy więcej dwutlenku węgla i 4 razy więcej nikotyny niż dym wdychany przez aktywnych palaczy. Bierne palenie powoduje takie same skutki zdrowotne jak palenie aktywne (skłonność do zapalenia płuc, nieżytu oskrzeli, zapalenia zatok, zapalenia ucha środkowego, astmy oskrzelowej, a w późniejszym okresie życia: raka płuc, trzustki, jamy ustnej, przełyku i krtani, a także nadciśnienia tętniczego i choroby niedokrwiennej serca.
Wg ustawy z dnia 9.XI.1995 r. o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych (Dz.U. z 1996 r., Nr 10, poz. 55, z późn. zm.) ZAKAZ PALENIA OBOWIĄZUJE: NA TERENIE (NA TERENIE I W BUDYNKACH): o szpitali i przychodni, o jednostek organizacyjnych systemu oświaty i pomocy społecznej oraz uczelni wyższych, W POMIESZCZENIACH: o zakładów pracy, o obiektów kultury (kina, teatry, domy kultury), o obiektów sportowych, o obiektów służących obsłudze podróżnych (dworce, lotniska) o w lokalach gastronomiczno-rozrywkowych, o inne pomieszczenia użytku publicznego, ORAZ: o w miejscach przeznaczonych do zabawy dzieci, o w środkach komunikacji publicznej oraz na przystankach. Szkoły Zakaz tworzenia palarni! Placówki edukacyjne etyczny obowiązek promowania zdrowego stylu życia pośród dzieci i młodzieży, wzmocnienie w nich szacunku do prawa.
-Za nieumieszczenie znaku zakazu palenia grozi kara grzywny do 2000 zł. Ukarać może Policja, Straż Miejska, Państwowa Inspekcja Sanitarna Za palenie w miejscach objętych zakazem palenia grozi kara grzywny do 500 zł. Ukarać może Policja, Straż Miejska, Państwowa Inspekcja Sanitarna E papierosy nie objęte zakazem palenia (co może wpływać na kształtowanie niewłaściwych postaw)!!! Eliminacja postaw sprzyjających uzależnieniom: zapis w statucie szkoły dotyczący zakazu używania produktów imitujących wyroby tytoniowe, uwzględnienie tematyki w szkolnym programie wychowawczym i programie profilaktyki.
Programy edukacyjne w zakresie profilaktyki palenia tytoniu:,,czyste powietrze wokół nas,,,nie pal przy mnie, proszę,,znajdź właściwe rozwiązanie Partnerzy programów: oministerstwo Edukacji Narodowej, Stowarzyszenie na Rzecz Dzieciństwa Wolnego od Tytoniu, Inni (pozyskani na poziomie wojewódzkim, powiatowym i lokalnym świadczącym wsparcie merytoryczne, finansowe) Realizowanie skutecznej polityki antytytoniowej w szkołach jest jednym z głównych priorytetów wynikających z wprowadzonej w dniu 15 listopada 2010r. nowelizacji ustawy o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych (Dz. U. z 1996 r. Nr 10, poz. 55 ze zm.). Zgodnie z założeniami Narodowego Programu Zdrowia na lata 2007-2015 (Cel operacyjny1:zmniejszenie rozpowszechniania palenia tytoniu) oraz Programu Ograniczania Zdrowotnych Następstw Palenia Tytoniu na lata 2014 2018 (Zadanie 3: Zapobieganie paleniu tytoniu przez dzieci i młodzież realizowane są programy edukacyjne propagujące modę na niepalenie) Program przedszkolnej edukacji antytytoniowej,,czyste powietrze wokół nas Wzrost kompetencji rodziców w zakresie ochrony dzieci przed ekspozycją na dym tytoniowy, zwiększenie umiejętności dzieci w zakresie radzenia sobie w sytuacjach, gdy przebywają w zadymionych pomieszczeniach lub, gdy dorośli palą przy nich tytoń Dzieci przedszkolne oraz ich rodzice i opiekunowie. Materiały edukacyjne: 1.Poradnik dla nauczyciela przedszkolnego 2.Kolorowanka dla dzieci 3.Plakat PROGRAM REALIZOWANY JEST OD 2008 ROKU
Program szkolnej edukacji antytytoniowej,,nie pal przy mnie, proszę Zmniejszenie narażenia dzieci na wdychanie dymu tytoniowego Cele szczegółowe programu: Poszerzenie informacji na temat zdrowia, Kształtowanie wśród dzieci odpowiedzialności za własne zdrowie, Uświadomienie dzieciom, że palenie tytoniu jest szkodliwe dla zdrowia, Wykształcenie u dzieci umiejętności radzenia sobie w sytuacjach gdy inni ludzie palą przy nich papierosy, Uczniowie klas I-III szkoły podstawowej oraz ich rodzice i opiekunowie Materiały edukacyjne: 1.Poradnik dla nauczyciela 2.Ulotki dla rodziców 3.Plakaty Program realizowany od 2009 roku Program szkolnej edukacji antytytoniowej,,znajdź właściwe rozwiązanie zapobieganie paleniu tytoniu wśród młodzieży szkolnej Cele szczegółowe programu: zwiększenie wiedzy dotyczącej szkodliwości dymu tytoniowego, kształtowanie umiejętności dbania o zdrowie własne i swoich bliskich, kształtowanie postaw asertywnych związanych z unikaniem czynnego i biernego palenia tytoniu uczniowie klas IV-VI szkoły podstawowej oraz gimnazjum, rodzice i opiekunowie Materiały edukacyjne: Poradnik dla nauczyciela Ulotki dla rodziców Program realizowany od 2009 roku
Przykładowe działania szkół w ramach realizacji programów (dokumentacja fotograficzna) Fraszka pt. Na palaczy Zwykły papierosek, przecież mentolowy Dymek z niego pachnie, więc może jest zdrowy I może palenie ma swe niezłe strony Lecz jak wpadniesz w nałóg to jesteś zgubiony Penie o tym nie wiesz lecz każdy Ci powie Za własne pieniądze niszczysz swoje zdrowie I dojdziesz do wniosku, że przez nikotynę Twoje zdrowie poszło w kompletną ruinę Płuca postrzępione niczym stara ściera Spuchnięta wątroba no i boli nera Zawał Tobie grozi, gdyż serce zmęczone Krwi nie przepompuje bo żyły zwężone Gdy męczysz się z bólu oddechu Ci brak Zrozumiesz nareszcie, że z Ciebie już wrak I wówczas przysięgasz, że rzucisz palenie Bo tylko w tym widzisz swoje ocalenie Lecz nieubłagana śmierć przed Tobą stanie powie Ci stanowczo: Za późno mój Panie! Gimnazjum- Powiat brzeski Konkurs na fraszkę, konkursy na plakat Przykładowe działania szkół w ramach realizacji programów (dokumentacja fotograficzna) Konkursy plastyczne, wiedzy, recytatorskie, apele profilaktyczne, happeningi-marsze, ekspozycje wizualne, audycje przez radiowęzeł, spotkania ze specjalistami
Miejsce nauki i pracy powinno być azylem służącym nabywaniu wiedzy, rozwojowi umiejętności oraz budowaniu relacji międzyludzkich. Powinno także stanowić bezpieczne środowisko sprzyjające dbaniu o zdrowie, jego podtrzymywanie i rozwój. Umiejętności i nawyki związane ze zdrowym stylem życia kształtują się we wczesnym okresie życia, gdyż wtedy psychika dziecka jest wrażliwa na oddziaływanie otoczenia. Później trudno to zmienić, dlatego nabyte w tym wieku umiejętności, nawyki i postawy zachowane zostaną na dalsze lata życia. Należy wykorzystać każdą okazję do kształtowania prawidłowej postawy młodych ludzi ukierunkowanej na zdrowy styl życia. Informację na temat programów dostępne są na stronie internetowej Wojewódzkiej Stacji Sanitarno- Epidemiologicznej w Krakowie: http://wsse.krakow.pl/strona2/index.php/obszarydzialan/promocja-zdrowia
Dziękujemy za uwagę