POLSKA i NIEMCY w UNII EUROPEJSKIEJ

POLSKA i NIEMCY w UNII EUROPEJSKIEJ Gospodarki i przedsiębiorstwa w procesie integracji redakcja naukowa Józef Olszyński SZKOŁA GŁÓWNA HANDLOWA W WARSZAWIE OFICYNA WYDAWNICZA WARSZAWA 201 0

SPIS TREŚCI PRZEDMOWA -. 13 CZĘŚĆ I NIEMCY JAKO PARTNER GOSPODARCZY 15 Józef Olszyński REALIZACJA IDEI I POLITYKI EUROPEJSKIEJ NIEMIEC WOBEC EUROPY ŚRODKOWEJ 17 1. Wprowadzenie. 17 2. Europa Środkowa w niemieckich koncepcjach i polityce integracji europejskiej przed zjednoczeniem Niemiec w 1990 r. 18 3. Polityka europejska zjednoczonych Niemiec a Europa Środkowa 21 4. Podsumowanie 24 Bibliografia 25 Piotr Kalka PORÓWNANIE POTENCJAŁÓW BADAWCZO-ROZWOJOWYCH RFN I KRAJÓW EUROPY ŚRODKOWEJ 27 1. Wprowadzenie 27 2. Ogólne wydatki na prace badawcze i rozwojowe 29 3. Struktura ogólnych wydatków na B+R 31 4. Liczba i struktura kadr badawczo-rozwojowych 38 5. Zasoby wytworzonej wiedzy naukowej 42 6. Podsumowanie 43 Bibliografia 44 Sebastian Płóciennik SYSTEMOWE KONSEKWENCJE GLOBALNEGO KRYZYSU FINANSOWEGO I GOSPODARCZEGO DLA NIEMIEC 47 1. Wprowadzenie 47 2. Założenia 48 3. Niemiecki system gospodarczy 50 4. Gospodarka Niemiec a mechanizm kryzysu 54

6 Spis treści 5. Polityka antykryzysowa 57 5.1. Corporate governance i rynek kapitałowy 58 5.2. Relacje między firmami 62 5.3. Relacje przemysłowe 64 6. Podsumowanie 66 Bibliografia 67 Karina Szewczyk POLITYKA ŁAGODZENIA SKUTKÓW KRYZYSU GOSPODARCZEGO W GOSPODARCE NIEMIECKIEJ W LATACH 2007-2009 71 1. Źródła i objawy kryzysu gospodarczego w Niemczech 71 2. Pierwszy pakiet pomocowy 73 3. Drugi pakiet pomocowy 74 4. Różne oceny skuteczności pomocy 75 5. Podsumowanie 79 Bibliografia 79 Piotr Albiński PRZYJĘCIE EURO W NIEMCZECH - Z JAKICH DOŚWIADCZEŃ MOŻE SKORZYSTAĆ POLSKA? 81 1. Wprowadzenie.81 2. Reformy walutowe w Niemczech do 1990 r. 81 3. Udział Niemiec w integracji walutowej Zachodniej Europy po 1945 r. 83 3.1. Europejska integracja monetarna 83 3.2. Zjednoczenie Niemiec a europejska integracja monetarna - stanowisko Niemiec odnośnie Traktatu z Maastricht 85 3.3. Niemiecki spór o europejską integrację monetarną 87 3.4. Rola Niemiec w utworzeniu Paktu Stabilności i Wzrostu (PSW) z 1997 r. i w jego modyfikacji w 2005 r. 90 4. Konwergencja nominalna w Niemczech i kształtowanie się realnego kursu wymiany ; 92 5. Sytuacja gospodarcza Niemiec po 2002 r. i skutki wprowadzenia euro 95 6. Skutki wprowadzenia euro w Niemczech - podsumowanie 99 7. Realizacja kryteriów konwergencji nominalnej w Polsce 100 7.1. Spór o konwergencję nominalną 100 7.2. Konwergencja nominalna w Polsce wiatach 2007-2010 100 8. Porównanie niemieckich i polskich doświadczeń na drodze do euro - wnioski. 104 9. Warunki wejścia Polski do ERMII w kontekście niemieckich doświadczeń... 105 10. Warunki przyjęcia euro przez Polskę w kontekście niemieckich doświadczeń - podsumowanie. : 105 Bibliografia 106

Spis treści Tadeusz Sporek POLITYKA OCHRONY ŚRODOWISKA W NIEMCZECH - REALIA A EKOLOGICZNY SUKCES 109 1. Wprowadzenie 109 2. Niemieckie realia ochrony środowiska 110 3. Elementy i zasady polityki ekologicznej 112 4. Formy finansowania działań w zakresie ekologii 115 5. Europejskie problemy ekologiczne - stanowiska oraz działania Polski i Niemiec wobec zagrożeń środowiska ^ 117 5.1. Wpływ integracji na środowisko ".'. ' 117 5.2. Przedsięwzięcia ekologiczne w polskiej energetyce 122 5.3. Działania prośrodowiskowe w niemieckiej polityce energetycznej 125 Bibliografia 129 CZĘŚĆ II POLSKA OBECNOŚĆ GOSPODARCZA W NIEMCZECH 131 Bogumiła Brocka-Palacz EKONOMICZNE DETERMINANTY POLSKIEJ OBECNOŚCI GOSPODARCZEJ NA RYNKU NIEMIECKIM 133 1. Wprowadzenie 133 2. Czynniki o charakterze krótkookresowym, wpływające na polską obecność gospodarczą w Niemczech 135 2.1. Wzrost gospodarczy w ostatniej dekadzie 136 2.2. Zmiany poziomu i struktury popytu wewnętrznego 138 2.3. Przyczyny słabości popytu wewnętrznego 145 3. Czynniki o charakterze długookresowym, oddziałujące na polską obecność gospodarczą w Niemczech 149 3.1. Podstawowe różnice struktur gospodarczych 151 3.2. Wspieranie przedsiębiorstw w Niemczech 154 4. Podsumowanie : 155 Bibliografia 156 Józef Olszyński PRAWNOINSTYTUCJONALNEIPOLITYCZNO-SPOŁECZNE DETERMINANTY POLSKIEJ OBECNOŚCI GOSPODARCZEJ WNIEMCZECH 159 1. Wprowadzenie 159 2. Ramowe warunki prawne i otoczenie instytucjonalne działalności polskich firm na rynku niemieckim 160 3. Uwarunkowania polityczne i społeczno-psychologiczne 170 4. Podsumowanie 174 Bibliografia 175

8 Spis treści Andreas Bielig THE PROTECTION OFINTELLECTUAL PROPERTY IN GERMANY. CHALLENGES AND CHANCES FOR POLISH ENTERPRISES 177 1. Introduction 177 2. The Polish IPR system at a short quantitative glance 178 2.1. DevelopmentofIntellectualProperty Categories 178 2.2. Piracy and Counterfeiting in Poland 181 3. The Positionof Polish Enterprises in Germany fromthe IPR-Perspective... 183 3.1. Patents 184 3.2. UtilityModels '.\ : :".' 186 3.3. Trademarks 188 3.4. Designs 190 3.5. Topographies 192 3.6. Geographical Indications and Designations of Origin 193 3.7. Interim Conclusions 195 4. Develbpments in the IPR system - Chances and Challenges for Polish Enterprises 196 4.1. Patents and Utility Models 196 4.2. Designs 200 4.3. Trademarks 202 5. Conclusions 206 References 207 Ochrona własności intelektualnej w Niemczech. Szansę i wyzwania dla polskich przedsiębiorstw 210 Streszczenie 210 Elżbieta Czarny, Andżelika Kuźnar, Katarzyna Śledziewska HANDEL POLSKI Z NIEMCAMI NA POCZĄTKU XXI WIEKU 213 1. Wprowadzenie 213 2. Wymiana towarowa Polski z Niemcami 213 3. Wewnątrzgałęziowa wymiana towarowa Polski z Niemcami 220 4. Handel usługami między Polską a Niemcami 226 5. Podsumowanie 228 Bibliografia 228 Ireneusz Bil POLSKI EKSPORT TOWAROWY NA RYNEK NIEMIECKI W WARUNKACH GLOBALNEGO KRYZYSU GOSPODARCZEGO 229 1. Kryzys finansowy a realna gospodarka 229 2. Kryzys a handel światowy 230 3. Handel zagraniczny Polski w 2008 r. i w pierwszym półroczu 2009 r. 233 4. Niemcy jako partner handlowy Polski w latach 2008-2009 235 5. Pozycja handlowa Polski w Niemczech 238

Spis treści 9 6. Sytuacja w niemieckim handlu zagranicznym w I połowie 2009 r. - 240 7. Struktura towarowa polskiego eksportu do Niemiec 245 8. Podsumowanie i wnioski 250 Bibliografia 251 Magdalena Proczek, Maria Janczak NIEMIECKIE BEZPOŚREDNIE INWESTYCJE ZAGRANICZNE W POLSCE NA TLE EUROPY ŚRODKOWEJ ORAZ POLSKIE BIZ W RFN PO 2000 R.... 253 1. Wprowadzenie ^ 253 2. Niemieckie BIZ w krajach Europy Środkowej w latach 2000-2003 255 3. Niemieckie BIZ w krajach Europy Środkowej w latach 2004-2007 259 4. Polskie BIZ w RFN w latach 2004-2007 264 5. Podsumowanie i wnioski 270 Bibliografia 271 Filip Kamiński MIGRACJE OSÓB POMIĘDZY POLSKĄ A NIEMCAMI W SKALI KRAJU I REGIONÓW PRZYGRANICZNYCH - UWARUNKOWANIA I TRENDY... 275 1. Wprowadzenie - teoretyczne uwarunkowania migracji 275 2. Motywy migracji '.. 279 3. Zjawisko migracji w Polsce i w Niemczech na przestrzeni ostatnich lat 279 3.1. Zjawisko migracji z Polski do Niemiec na podstawie statystyk niemieckich 281 3.2. Rozmiary i kierunki emigracji z Polski na podstawie Narodowego Spisu Powszechnego Ludności 286 3.3. Rozmiary i kierunki emigracji z Polski w latach 2004-2008 na podstawie szacunków GUS 289 4. Specyfika obszaru pogranicza polsko-niemieckiego 291 4.1. Sytuacja demograficzna regionów przygranicznych 292 4.2. Rynek pracy na pograniczu polsko-niemieckim 295 4.3. Migracje w polsko-niemieckim obszarze przygranicznym 297 5. Ekonomiczne skutki migracji 304 6. Podsumowanie 306 Bibliografia. 307 Załącznik 310 CZĘŚĆ III NIEMCY I POLSKA - BILANS ROZSZERZENIA UE W 2004 R.. 313 Przemysław Deszczyński BILANS KORZYŚCI ORAZ STRAT NIEMIEC I POLSKI PO ROZSZERZENIU UNII EUROPEJSKIEJ W 2004 R 315 1. Wprowadzenie 315 2. Niemcy i Polska wobec wschodniego rozszerzenia Unii Europejskiej 315

10 Spis treści 3. Bilans politycznych korzyści i strat Niemiec i Polski po rozszerzeniu Unii Europejskiej w 2004 r. 321 4. Bilans ekonomicznych korzyści i strat Niemiec i Polski po rozszerzeniu Unii Europejskiej w 2004 r. 324 5. Podsumowanie 331 Bibliografia 331 Witold Małachowski ZAGRANICZNE INWESTYCJE BEZPOŚREDNIE W PROCESIE TRANSFORMACJI GOSPODARKI NIEMIEC I POLSKI 335 1. Wprowadzenie 335 2. Problemy statystyczne 336 3. Uwagi terminologiczne 336 4. Proces transformacji a zagraniczne inwestycje bezpośrednie 337 5. Asymetria w zagranicznych inwestycjach bezpośrednich Niemiec i Polski... 338 6. Rozwój i struktura niemieckich inwestycji bezpośrednich w Polsce po rozszerzeniu UE na tle państw Europy Środkowo-Wschodniej 340 7. Konsekwencje niemieckich inwestycji bezpośrednich w Polsce na tle inwestycji w Europie Środkowo-Wschodniej 345 8. Tendencje rozwoju niemieckich i polskich inwestycji bezpośrednich. 346 9. Podsumowanie 350 Bibliografia 353 Ryszard Stefański WPŁYW WSCHODNIEGO ROZSZERZENIA UNII EUROPEJSKIEJ NA KONIUNKTURĘ GOSPODARCZĄ NIEMIEC 355 1. Wprowadzenie 355 2. Wpływ wschodniego rozszerzenia Unii Europejskiej na gospodarkę niemiecką w świetle koncepcji teoretycznych 355 3. Metodologia badań empirycznych 358 4. Wyniki < 359 5. Podsumowanie 366 Bibliografia 367 Zbigniew Świątkowski GOSPODARKA OBSZARÓW PRZYGRANICZNYCH POLSKI I NIEMIEC W PIĘĆ LAT PO ROZSZERZENIU UNII EUROPEJSKIEJ 369 1. Wprowadzenie 369 2. Delimitacja obszaru przygranicznego po stronie niemieckiej 370 3. Problemy demograficzne niemieckiego obszaru przygranicznego 374 3.1. Spadek liczby ludności 374 3.2. Starzenie się społeczeństwa 377

Spis treści 11 4. Specyfika ekonomiczna obszaru przygranicznego 379 4.1. Siła nabywcza 379 4.2. Produktywność gospodarki 381 5. Rynek pracy na obszarze pogranicza 383 6. Podsumowanie 385 Bibliografia 387 ZESPÓŁ AUTORSKI KSIĄŻKI 389