Projekt 1.16 Koordyacja a rzecz aktywej itegracji jest współfiasoway przez Uię Europejską w ramach Europejskiego Fu duszu Społeczego Współpraca istytucji pomocy społeczej z iymi istytucjami a tereie gmiy, powiatu, województwa zajmującymi się pomocą i wsparciem rodzi i jej wpływ a skuteczość działań pomocy społeczej Raport z badaia ilościowego przeprowadzoego a tereie województwa śląskiego Katowice, wrzesień 2014 Publikacja ws półfias o wa a prz ez Ui ę Eur op ejską w ram ach Eur op ejskiego Fud uszu Społec z ego. 1
Projekt 1.16 Koordyacja a rzecz aktywej itegracji jest współfiasoway przez Uię Europejską w ramach Europejskiego Fu duszu Społeczego SPIS TREŚCI 1. STRESZCZENIE... 3 2. WPROWADZENIE... 6 2.1. Czym jest współpraca?... 7 2.2. Formy współpracy... 7 2.3. Tematyka problemów podejmowaych podczas współpracy... 8 2.4. Pozytywe stroy podejmowaia współpracy... 8 2.5. Przeszkody towarzyszące współpracy z iymi istytucjami.... 9 2.6. Istytucje działające a tereie gmi, powiatów i województw w zakresie pomocy i wsparcia rodzi.... 10 2.7. Uregulowaia prawe dotyczące współpracy.... 10 2.8. Współpraca z orgaizacjami pozarządowymi... 12 3. ZAŁOŻENIA METODOLOGICZNE... 16 3.1. Cel badaia... 16 3.2. Problemy badawcze... 16 3.3. Charakterystyka badaych... 17 3.4. Techiki i arzędzia badawcze... 17 4. WYNIKI BADANIA... 18 4.1. Aaliza daych zastaych... 18 4.2. Aaliza wyików badaia... 20 4.2.1. Współpraca OPS i PCPR z iymi istytucjami... 20 4.2.2. Problemy rozwiązywae w ramach współpracy... 27 4.2.3. Formy współpracy... 29 4.2.4. Bariery utrudiające współpracę... 31 4.2.5. Czyiki ułatwiające współpracę w zakresie wsparcia rodziy... 32 4.2.6. Korzyści ze współpracy w zakresie wsparcia rodziy... 33 4.2.7. Wyzwaia w ramach współpracy w zakresie wsparcia rodziy... 34 4.2.8. Bariery utrudiające współpracę z orgaizacjami pozarządowymi... 35 4.2.9. Czyiki ułatwiające współpracę z orgaizacjami pozarządowymi... 37 4.2.10. Korzyści ze współpracy z orgaizacjami pozarządowymi... 38 4.2.11. Wyzwaia w ramach współpracy z orgaizacjami pozarządowymi... 39 5. WNIOSKI... 41 6. SPIS TABEL... 43 7. SPIS WYKRESÓW... 46 8. ANEKS... 47 2
Projekt 1.16 Koordyacja a rzecz aktywej itegracji jest współfiasoway przez Uię Europejską w ramach Europejskiego Fu duszu Społeczego 1. STRESZCZENIE Niiejsza publikacja przedstawia wyiki badaia Współpraca istytucji pomocy społeczej z iymi istytucjami a tereie gmiy, powiatu, województwa zajmującymi się pomocą i wsparciem rodzi i jej wpływ a skuteczość działań pomocy społeczej (w skrócie Współpraca istytucji pomocy społeczej z iymi istytucjami ). Wyżej wymieioe badaie składało się z dwóch etapów: aalizy daych zastaych (desk research) oraz właściwego badaia ilościowego. To ostatie przeprowadzoo metodą CAWI za pomocą kwestioariusza akiety zamieszczoego w Cetralej Aplikacji Statystyczej w formie sprawozdaia jedorazowego. Proces zbieraia daych obejmował okres od 27.06.2014 r. do 15.07.2014 r. Aalizę daych zastaych oparto o trzy główe źródła iformacji: 1) Formularz Ocea Zasobów Pomocy Społeczej - edycja 2013/2014, 2) Bak Daych Lokalych GUS oraz bazę orgaizacji pozarządowych dostępą a stroie http://bazy.go.pl. Badaą populację staowiły wszystkie działające w województwie śląskim podstawowe jedostki orgaizacyje pomocy społeczej: miejskie ośrodki pomocy rodziie (MOPR), ośrodki pomocy społeczej (OPS) oraz powiatowe cetra pomocy rodziie (PCPR), tj. 184 istytucje. Akiety wypełiło 176 jedostek, co ozacza, że stopa zwrotu wyiosła 95,7%. Aaliza daych zastaych wykazała, że w województwie śląskim w 2013 roku: co trzecia gmia zlecała orgaizacjom pozarządowym realizację zadań (w trybie działalości pożytku publiczego i/lub w trybie zamówień publiczych); istytucje pomocy i wsparcia prowadzoe przez orgaizacje pozarządowe fukcjoowały w co piątej gmiie; prawie 3 razy więcej orgaizacji pozarządowych działało a rzecz przezwyciężaia trudych sytuacji życiowych oraz w zakresie działalości wspierającej w porówaiu z działaiem a rzecz rozwoju gospodarczego oraz przeciwdziałaiem bezrobociu. Wyiki badaia Współpraca istytucji pomocy społeczej z iymi istytucjami wskazują a duże różice w poziomie współdziałaia badaych jedostek z poszczególymi rodzajami podmiotów. Do parterów, z którymi współpracowao ajczęściej ależały: sądy rodzie (99,4%), powiatowe urzędy pracy (98,9%) i policja (98,3%). Z kolei do istytucji charakteryzującymi się ajiższymi wskaźikami współpracy ależały: uiwersytety trzeciego wieku (19,3%), ośrodki adopcyje (23,3%) i podmioty ekoomii społeczej. Badae jedostki deklarowały współpracę przeciętie z 13,3 rodzajami istytucji. Wskaźik te był ajwyższy w przypadku MOPR-ów (17,9). Dla OPS-ów i PCPR-ów był zbliżoy i wyiósł odpowiedio 12,8 oraz 12,6. Dało się zauważyć prawidłowość, polegającą a tym, że im bardziej miejska gmia, tym liczba rodzajów istytucji, z którymi współpracuje jest większa. W przypadku gmi wiejskich aalizoway wskaźik wyiósł 12,4, w gmiach miejsko-wiejskich - 13,4, atomiast w gmiach miejskich - 15,3. W ramach badaia akietowae jedostki, które współpracowały z iymi istytucjami, proszoe były o scharakteryzowaie poziomu ograiczeń/trudości we współpracy, oceę skuteczości działań podejmowaych w jej zakresie oraz oceę zadowoleia ze wspólie prowadzoych działań. 3
Projekt 1.16 Koordyacja a rzecz aktywej itegracji jest współfiasoway przez Uię Europejską w ramach Europejskiego Fu duszu Społeczego Poziom ograiczeń oceiao a skali 1-5, gdzie 1 ozaczało, że trudości w ogóle ie występują, a 5, że występują w bardzo dużym stopiu. Geeralie moża stwierdzić, że poziom ograiczeń postrzegay przez podstawowe jedostki orgaizacyje pomocy społeczej był stosukowo iski. W przypadku wszystkich typów istytucji ocey występujących trudości kształtowały się poiżej średiej wyoszącej 3,00. Najkorzystiejsze ocey uzyskały: gmie komisje rozwiązywaia problemów alkoholowych (1,84), ośrodki kultury (1,75) oraz placówki wsparcia dzieego (1,71). Z kolei ajwiększe trudości we współpracy występowały w przypadku: sądów rodziych (2,48) oraz placówek ochroy zdrowia (2,40). Ocey skuteczości działań podejmowaych we współpracy z iymi istytucjami dokoywao w skali 1-5, przy czym 1 ozaczało działaia w ogóle ieskutecze, a 5 działaia bardzo skutecze. Ogólie rzecz biorąc badae jedostki dobrze oceiły skuteczość wspólie podejmowaych działań. Najlepiej oceiao współpracę z placówkami wsparcia dzieego (4,22), warsztatami terapii zajęciowej (4,17) oraz ośrodkami wsparcia (4,04). Najmiej korzyste ocey przypadły: placówkom ochroy zdrowia (3,43), sądom rodziym (3,51) oraz służbie więzieej (3,56). Zadowoleie ze współpracy rówież było oceiae w skali 1-5, przy czym 1 ozaczało brak zadowoleia, a 5 wysoki poziom zadowoleia. Najwięcej zadowoleia przyosiła współpraca z: placówkami wsparcia dzieego (4,21), warsztatami terapii zajęciowej (4,17) oraz gmiymi komisjami rozwiązywaia problemów alkoholowych (4,13), ajmiej z placówkami ochroy zdrowia (3,48), sądami rodziymi (3,51) oraz ze służbą więzieą (3,68). Spośród problemów społeczych wymieioych w ustawie o pomocy społeczej w ramach współpracy z iymi istytucjami ajczęściej rozwiązywao kwestie przemocy w rodziie, bezrobocia oraz bezradości w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzeiu gospodarstwa domowego. Do ajpopulariejszych form współpracy w zakresie wsparcia rodziy ależały: wymiaa iformacji i doświadczeń, szkoleia pracowików oraz działaia iformacyje i promocyje dla osób wykluczoych i/lub zagrożoych wykluczeiem społeczym. Wśród czyików ajbardziej utrudiających współpracę badae jedostki ajczęściej wymieiały iespóje i ieprecyzyje przepisy prawe. Duży problem staowił także admiar obowiązków. Często jako barierę utrudiającą współpracę wymieiao rówież iewystarczający przepływ iformacji. Z kolei wśród czyików ułatwiających współdziałaie w zakresie wsparcia rodziy a czoło zdecydowaie wysuęła się odpowiedź kompeteti pracowicy. Na kolejych miejscach zalazły się: kosekwecja i skuteczość w działaiu oraz bliskie sąsiedztwo współpracujących istytucji. W opiii badaych jedostek ajwiększą korzyścią wyikającą ze współpracy międzyistytucjoalej jest zwiększeie skuteczości pomocy - wskazało ją poad dwie trzecie istytucji. Do iych ważych korzyści ależy zaliczyć sprawiejsze załatwiaie spraw oraz wymiaę wiedzy i doświadczeń pomiędzy jedostkami. Akietowae jedostki pytao rówież o wyzwaia stojące przed imi w ramach współpracy międzyistytucjoalej w zakresie wsparcia rodziy. Pytaie to miało charakter otwarty. Uzyskae odpowiedzi wskazują, że badae istytucje chciałyby dalszego rozwoju współpracy z różymi parterami, kotyuowaia już awiązaej współpracy, poprawy 4
Projekt 1.16 Koordyacja a rzecz aktywej itegracji jest współfiasoway przez Uię Europejską w ramach Europejskiego Fu duszu Społeczego skuteczości działań, rozwoju form pomocy rodziie oraz rozwoju aktywizacji klietów. Osiągięciu tych celów w ich opiii będą służyły: wypracowaie stadardów współpracy, wymiaa poglądów, opiii, wiedzy, iformacji oraz poprawa koordyacji działań. Z kolei do barier w osiągięciu skuteczego współdziałaia zaliczao: przeciążeie pracą, biurokratyzację działań oraz iestabilość prawa. Orgaizacje pozarządowe pełią bardzo ważą rolę w zakresie wsparcia rodzi potrzebujących pomocy. Zalazło to swoje odzwierciedleie w badaiu Współpraca istytucji pomocy społeczej z iymi istytucjami poprzez umieszczeie dodatkowego bloku pytań dotyczących współpracy MOPR-ów, OPS-ów i PCPR-ów z istytucjami ależącymi do III sektora. Pierwsze z pytań dotyczyło barier utrudiających współpracę z orgaizacjami pozarządowymi. Według badaych jedostek do główych czyików egatywie wpływających a wspólą realizację zadań ależą: iespóje i ieprecyzyje przepisy prawe, admiar obowiązków oraz iewystarczający przepływ iformacji. Z kolei decydującym czyikiem ułatwiającym współpracę są kompeteti pracowicy. Na kolejych miejscach zalazły się: kosekwecja i skuteczość w działaiu oraz sprawy i właściwy przepływ iformacji. Współpraca międzyistytucjoala ie może staowić celu samego w sobie. Podstawowym warukiem sukcesu w tej dziedziie są korzyści, jakie przyosi oa poszczególym parterom. Według podstawowych jedostek orgaizacyjych pomocy społeczej współpraca z orgaizacjami pozarządowymi wpływa przede wszystkim a zwiększeie skuteczości pomocy. Co piąta z ich wskazała a zwiększeie się wachlarza dostępych usług, a co ósma a sprawiejsze załatwieie spraw. Wspóle działaia jedostek orgaizacyjych pomocy społeczej oraz orgaizacji pozarządowych wiążą się jedak z liczymi wyzwaiami. Pytaie odoszące się do tych kwestii miało charakter otwarty. Otrzymae odpowiedzi wskazują, że akietowae jedostki w ramach dalszej współpracy z orgaizacjami pozarządowymi stawiają sobie za cel: poszerzeie zakresu współpracy, zwiększeie skuteczości podejmowaych działań oraz wspóle opracowaie i wdrażaie strategii, programów i projektów. Osiągięciu tych celów sprzyjać będzie: polepszeie przepływu wiedzy i iformacji między istytucjami, wypracowywaie stadardów współpracy oraz włączeie do iej owych parterów. Z kolei jako zagrożeia dla współdziałaia z orgaizacjami pozarządowymi badae jedostki wymieiły: admiar obowiązków, przeciążeie pracą, brak środków fiasowych oraz brak ifrastruktury. 5
Projekt 1.16 Koordyacja a rzecz aktywej itegracji jest współfiasoway przez Uię Europejską w ramach Europejskiego Fu duszu Społeczego 2. WPROWADZENIE Niiejszy raport staowi prezetację wyików badaia Współpraca istytucji pomocy społeczej z iymi istytucjami a tereie gmiy, powiatu, województwa zajmującymi się pomocą i wsparciem rodzi i jej wpływ a skuteczość działań pomocy społeczej. Badaie to było realizowae przez Cetrum Rozwoju Zasobów Ludzkich (CRZL) we współpracy z przedstawicielami 16 województw, w tym 12, w których w ramach projektu systemowego Koordyacja a rzecz aktywej itegracji, działają obserwatoria itegracji społeczej (OIS). Kocepcję badawczą, tj. pytaia badawcze oraz arzędzie badawcze, opracowao w ramach cyklu spotkań przedstawicieli województw zorgaizowaych przez Cetrum Rozwoju Zasobów Ludzkich w pierwszej połowie 2014 roku. Główym źródłem iformacji wykorzystaym do opracowaia iiejszego raportu była akieta skierowaa do ośrodków pomocy społeczej i powiatowych cetrów pomocy rodziie. Dodatkowo zebrae w trakcie badaia iformacje uzupełioo daymi pochodzącymi między iymi z: formularzy Ocea zasobów pomocy społeczej - edycja 2013/2014, bazy daych orgaizacji pozarządowych dostępej a stroie iteretowej www.go.pl, 1 a także Baku Daych Lokalych GUS. 2 W raporcie ujęto iformacje dotyczące w szczególości: istytucji, z którymi w 2013 roku współpracowały badae jedostki, problemów społeczych, które ajczęściej były wspólie rozwiązywae, form współdziałaia oraz czyików mających wpływ a zakres prowadzoego współdziałaia. Poadto w opracowaiu uwzględioo zagadieia ocey skuteczości działań podejmowaych w ramach współpracy z poszczególymi rodzajami istytucji. Wiedza a temat współpracy istytucji pomocy społeczej z iymi istytucjami zajmującymi się pomocą i wsparciem rodzi staowi waży elemet w procesie wytyczaia kieruków dalszego rozwoju systemu pomocy i itegracji społeczej. Autorzy iiejszego opracowaia dziękując miejskim ośrodkom pomocy rodziie, ośrodkom pomocy społeczej oraz powiatowym cetrom pomocy rodziie, które wzięły udział w badaiu mają adzieję, że okaże się oo źródłem iformacji pomocym w realizacji powyższego celu. 1 http://bazy.go.pl/, [dostęp: 15.07.2014 r.]. 2 http://stat.gov.pl/bdl/app [dostęp: 25.07.2014 r.]. 6
Projekt 1.16 Koordyacja a rzecz aktywej itegracji jest współfiasoway przez Uię Europejską w ramach Europejskiego Fu duszu Społeczego 2.1. Czym jest współpraca? Pojęcie współpracy rozumiae jest w róży sposób. Według W. Okoia współpraca jest współdziałaiem ze sobą jedostek lub grup ludzi wykoujących swoje cząstkowe zadaia, aby osiągąć jakiś wspóly cel; opiera się a wzajemym zaufaiu i lojalości oraz a podporządkowaiu się celowi, ależycie uświadomioemu sobie przez wszystkie jedostki lub grupy. 3 Natomiast Słowik PWN współpracę określa jako działalość prowadzoą wspólie przez jakieś osoby, istytucje lub państwo. 4 Aby podjęta współpraca przebiegała prawidłowo iezbęde jest określeie tego, w jakiej formie będą podjęte działaia, do jakiego obszaru tematyczego się odoszą, a także prawe aspekty współdziałaia określoe w poszczególych ustawach. Mając a uwadze zakres tematyczy iiejszego badaia dotyczącego współpracy międzyistytucjoalej do ustaw tych ależą w szczególości: ustawa o działalości pożytku publiczego i o wolotariacie 5, ustawa o wspieraiu rodziy i systemie pieczy zastępczej 6, ustawa o pomocy społeczej, 7 ustawa o zatrudieiu socjalym 8, ustawa o promocji zatrudieia i istytucjach ryku pracy 9 oraz ustawa o rehabilitacji zawodowej i społeczej oraz zatrudiaiu osób iepełosprawych 10. 2.2. Formy współpracy Współpraca może przejawiać się w różych formach. Najczęściej są to: działaia iformacyje i promocyje dla osób wykluczoych i/lub zagrożoych wykluczeiem społeczym; realizacja i/lub uczestictwo we wspólych projektach fiasowaych z fuduszy uijych; realizacja i/lub uczestictwo we wspólych programach aktywości lokalej; szkoleia pracowików; działaia a rzecz rozwoju ekoomii społeczej; prowadzeie zitegrowaych baz daych; wymiaa iformacji i doświadczeń; prowadzeie aaliz/badań wybraych problemów społeczych. 3 W. Okoń, Nowy słowik pedagogiczy, Wydawictwo Żak, Warszawa 1996, s. 318. 4 Słowik PWN, http://sjp.pw.pl [dostęp: 25.06.2014 r.]. 5 Ustawa z dia 24 kwietia 2003 r. o działalości pożytku publiczego i o wolotariacie (t.j. Dz. U. z 2010 r., Nr 234, poz. 1536 z póź. zm.). 6 Ustawa z dia 9 czerwca 2011 r. o wspieraiu rodziy i systemie pieczy zastępczej (t.j. Dz. U. z 2013 r., poz. 135 z póź. zm.). 7 Ustawa z 12 marca 2004 r. o pomocy społeczej (t.j. Dz. U. z 2013 r., poz. 182 z póź. zm.). 8 Ustawa z dia 13 czerwca 2003 r. o zatrudieiu socjalym (Dz. U. z 2011 r., Nr 43, poz. 225, z póź. zm.). 9 Ustawa z dia 20 kwietia 2004 r. o promocji zatrudieia i istytucjach ryku pracy (Dz.U. z 2013 r., poz. 674 z póź. zm.). 10 Ustawa z dia 27 sierpia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społeczej oraz zatrudiaiu osób iepełosprawych (t.j. Dz. U. z 2011 r., Nr 127, poz. 721 z póź. zm.). 7
Projekt 1.16 Koordyacja a rzecz aktywej itegracji jest współfiasoway przez Uię Europejską w ramach Europejskiego Fu duszu Społeczego 2.3. Tematyka problemów podejmowaych podczas współpracy Poszczególe istytucje oraz trzeci sektor podejmują działaia między iymi w wymieioych w ustawie o pomocy społeczej obszarach: Przemocy w rodziie; Bezradości w sprawach opiekuńczo wychowawczych; Ubóstwa; Bezrobocia; Niepełosprawości; Uzależieia (alkohol, arkotyki); Sieroctwa; Bezdomości; Długotrwałej i ciężkiej choroby; Potrzeby ochroy ofiar hadlu ludźmi oraz macierzyństwa i wielodzietości; Trudości w itegracji cudzoziemców; Trudości w przystosowaiu do życia po zwolieiu z zakładu karego; Zdarzeń losowych i sytuacji kryzysowych; Klęsk żywiołowych i ekologiczych. 11 2.4. Pozytywe stroy podejmowaia współpracy Do czyików, które mogą mieć pozytywy wpływ a przebieg podjętej współpracy ależą: sprawy i właściwy przepływ iformacji; wysoki poziom kompetecji pracowików; zajomość zadań realizowaych przez ie istytucje; dyspozycyjość i szybkość reakcji; kosekwecja i skuteczość w działaiu bliskie sąsiedztwo współpracujących istytucji; określeie wspólych celów dla współpracujących istytucji i orgaizacji w dokumetach (p. w programach bądź strategiach) przyjmowaych przez samorządy wszystkich szczebli; zapisy ustaw wymieioych w pukcie 3.1. 11 Ustawa z dia 12 marca 2004 roku o pomocy społeczej (t.j. Dz. U. z 2013 r., poz. 182 z póź. zm.). 8
Projekt 1.16 Koordyacja a rzecz aktywej itegracji jest współfiasoway przez Uię Europejską w ramach Europejskiego Fu duszu Społeczego Do potecjalych korzyści, jakie mogą wyikać z podjętej współpracy między poszczególymi jedostkami, istytucjami i trzecim sektorem, moża zaliczyć: sprawiejsze załatwiaie spraw; zwiększeie skuteczości pomocy; dostęp do wypracowaych stadardów; wymiaa wiedzy i doświadczeń pomiędzy jedostkami; zwiększeie kotroli społeczej ad działaiami pomocowymi prowadzoymi przez podmioty życia publiczego; formale i merytorycze zbliżeie do siebie istytucji, których współpraca abiera szczególego zaczeia w sytuacji, gdy pogłębioy zostaie proces deistytucjoalizacji systemu pomocowego. 2.5. Przeszkody towarzyszące współpracy z iymi istytucjami. Podczas każdej współpracy możliwe jest wystąpieie przeszkód, które wpływają a jej jakość. Może się to wiązać z: brakiem społeczej akceptacji i przyzwoleia a stosowae formy i wielkość udzielaej pomocy; brakiem odpowiedio przygotowaych wolotariuszy; iewystarczającym przepływem iformacji; iewystarczającą zajomością zadań realizowaych przez ie istytucje; dużą ilością formalości koieczych do podjęcia współpracy; iespójymi i ieprecyzyjymi przepisami prawymi; kofliktami iterpersoalymi; presją czasu; różymi godziami pracy istytucji; admiarem obowiązków; iechęcią do współpracy ze stroy iych istytucji; iewystarczającą liczbą istytucji wspierających rodzię; brakiem środków fiasowych bądź iedostateczą ich ilością a zakup podstawowych materiałów biurowych, pokrycie kosztów trasportu (bilety), łączości (telefoy) i wyagrodzeia dla osób aktywie uczesticzących w działaiach pomocowych. 9
Projekt 1.16 Koordyacja a rzecz aktywej itegracji jest współfiasoway przez Uię Europejską w ramach Europejskiego Fu duszu Społeczego 2.6. Istytucje działające a tereie gmi, powiatów i województw w zakresie pomocy i wsparcia rodzi. Do istytucji działających a tereie gmi, powiatów i województw w zakresie pomocy i wsparcia rodzi ależą w szczególości: miejskie ośrodki pomocy rodziie; ośrodki pomocy społeczej; powiatowe cetra pomocy rodziie; ośrodki wsparcia, w tym dziee domy pomocy, środowiskowe domy samopomocy, kluby samopomocy, oclegowie, jadłodajie; ośrodki iterwecji kryzysowej; uiwersytety trzeciego wieku; warsztaty terapii zajęciowej; podmioty ekoomii społeczej, w tym kluby itegracji społeczej, cetra itegracji społeczej, spółdzielie socjale, zakłady aktywości zawodowej; Policja, w tym policyje izby dziecka; orgaizacje pozarządowe; placówki szkole, wychowawcze, opiekuńcze, w tym kuratoria oświaty, poradie psychologiczo-pedagogicze; placówki wsparcia dzieego; sądy rodzie, w tym kuratorska służba sądowa; ośrodek kultury; gmie komisje rozwiązywaia problemów alkoholowych; kościoły, związki wyzaiowe; placówki ochroy zdrowia; ośrodki adopcyjy; urzędy pracy; służba więziea. 2.7. Uregulowaia prawe dotyczące współpracy. Zasady prowadzeia działalości pożytku publiczego przez orgaizacje pozarządowe w sferze zadań publiczych oraz współpracy orgaów admiistracji publiczej z orgaizacjami pozarządowymi, uzyskiwaia przez orgaizacje pozarządowe statusu orgaizacji pożytku publiczego oraz fukcjoowaia orgaizacji pożytku publiczego, sprawowaia adzoru ad prowadzeiem działalości pożytku publiczego, a także tworzeia i fukcjoowaia rad działalości pożytku publiczego reguluje Ustawa z dia 24 kwietia 2003 roku o działalości pożytku publiczego i o wolotariacie. Ustawa ta 10
Projekt 1.16 Koordyacja a rzecz aktywej itegracji jest współfiasoway przez Uię Europejską w ramach Europejskiego Fu duszu Społeczego określa rówież waruki wykoywaia świadczeń przez wolotariuszy oraz korzystaia z tych świadczeń. 12 Nawiązując do współpracy istytucji pomocy społeczej z iymi istytucjami ależy odieść się rówież do ustawy o wspieraiu rodziy i systemie pieczy zastępczej. Z ustawy wyika, że obowiązek wspieraia rodziy spoczywa a jedostkach samorządu terytorialego oraz orgaach admiistracji rządowej, które to realizują te obowiązek między iymi we współpracy ze środowiskiem lokalym, sądami, Policją, podmiotami oświaty i lecziczymi, kościołami czy orgaizacjami społeczymi. Poza tym, zgodie z art.15. ust. 1 do zadań asysteta rodziy ależy współpraca z jedostkami admiistracji rządowej i samorządowej, właściwymi orgaizacjami pozarządowymi oraz iymi podmiotami i osobami specjalizującymi się w działaiach a rzecz dziecka i rodziy. 13 Zgodie z ustawą o pomocy społeczej z dia 12 marca 2004 roku, art. 17 ust. 2, pkt 5 do zadań własych gmiy ależy między iymi współpraca z powiatowym urzędem pracy w zakresie upowszechiaia ofert pracy oraz iformacji o wolych miejscach pracy, upowszechiaia iformacji o usługach poradictwa zawodowego i o szkoleiach. Istotą rolę pełi tu dobraie partera trzeciego sektora. Natomiast do zadań pracowika socjalego ależy w szczególości współpraca i współdziałaie z iymi specjalistami w celu przeciwdziałaia i ograiczaia patologii i skutków egatywych zjawisk społeczych, łagodzeia skutków ubóstwa (art. 119. ust. 7). Na podstawie art. 120. ust. 1 i 3 pracowików socjalych mogą rówież zatrudiać ie istytucje, a w szczególości jedostki orgaizacyje właściwe w sprawach zatrudiaia i przeciwdziałaia bezrobociu, szpitale, zakłady kare oraz podmioty realizujące zadaia określoe w przepisach o wspieraiu rodziy i systemie pieczy zastępczej. 14 Społeczą płaszczyzę współpracy stwarza ustawa dia 13 czerwca 2003 roku o zatrudieiu socjalym. 15 Puktem wyjścia może być art. 3, ust. 2, który w odiesieiu do prawa powoływaia cetrów itegracji społeczej a jedakowym poziomie zaczeiowym stawia jedostki samorządu terytorialego i orgaizacje pozarządowe oraz podmioty, o których mowa w art. 3 ust. 3 pkt 1 i 3 ustawy z dia 24 kwietia 2003 r. o działalości pożytku publiczego i o wolotariacie, z zastrzeżeiem, że w przypadku spółdzieli socjalych Cetrum mogą tworzyć spółdzielie zakładae przez podmioty, o których mowa w art. 4 ust. 2 pkt 2 i 3 ustawy z dia 27 kwietia 2006 r. o spółdzieliach socjalych 16 zwae dalej istytucjami tworzącymi. Szczególym wyrazem koieczości prowadzeia współpracy pomiędzy różymi podmiotami działającymi a rzecz rozwiązywaia problemów społeczych jest art. 12, ust. 2 w/w ustawy, który zobowiązuje cetrum itegracji społeczej do opiiowaia kadydata przez pracowika socjalego ośrodka pomocy społeczej właściwego dla miejsca zamieszkaia lub pobytu osoby kierowaej do uczestictwa w Cetrum po uprzedim przeprowadzeiu wywiadu środowiskowego (rodziego). Art. 108, ust 1 pkt 40 i 41 ustawy z dia 20 kwietia 2004 r. o promocji zatrudieia i istytucjach ryku pracy 17, daje szczególie duże możliwości w zakresie prowadzeia 12 Ustawa z dia 24 kwietia 2003 roku o działalości pożytku publiczego i o wolotariacie (t.j. Dz. U. z 2010 r., Nr 234, poz. 1536 z póź. zm.). 13 Ustawa z dia 9 czerwca 2011 roku o wspieraiu rodziy i systemie pieczy zastępczej (t.j. Dz. U. z 2013 r., poz. 135 z póź. zm.). 14 Ustawa z dia 12 marca 2004 roku o pomocy społeczej (t.j. Dz. U. z 2013 r., poz. 182 z póź. zm.). 15 Ustawa z dia 13 czerwca 2003 roku o zatrudieiu socjalym (Dz. U. z 2011 r., Nr 43, poz. 225, z póź. zm.). 16 Ustawa z dia 27 kwietia 2006 r. o spółdzieliach socjalych (Dz. U. z 2006 r., Nr 94, poz. 651 z póź. zm.). 17 Ustawa z dia 20 kwietia 2004 r. o promocji zatrudieia i istytucjach ryku pracy (Dz. U. z 2013 r., poz. 674 z póź. zm.). 11
Projekt 1.16 Koordyacja a rzecz aktywej itegracji jest współfiasoway przez Uię Europejską w ramach Europejskiego Fu duszu Społeczego współpracy pomiędzy podmiotami tworzącymi cetra itegracji społeczej, spółdzielie socjale a powiatowymi urzędami pracy. Jak widzimy cetra itegracji społeczej oraz spółdzielie socjale są tymi istytucjami, które wymuszają a różych podmiotach działających w obszarze pomocy społeczej współpracę i jedocześie itegrują siły orgaizacyje oraz zwiększają możliwości fiasowe iezbęde do rozwiązaia daego problemu bądź kwestii społeczej. Szczególym dokumetem, który stwarza możliwości współpracy a rzecz osób iepełosprawych, które rówież bywają klietami pomocy społeczej jest uchwała Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dia 1 sierpia 1997 r. Karta Praw Osób Niepełosprawych. Zawiera oa katalog dziesięciu praw osób iepełosprawych określający priorytetowe obszary dla polityki państwa m.i. w zakresie leczictwa, edukacji, zabezpieczeia społeczego, zatrudieia, udziału w życiu publiczym oraz zapobiegaia dyskrymiacji osób iepełosprawych i przeciwdziałaia ich wykluczeiu społeczemu. ( ). Kartę Praw Osób Niepełosprawych mimo, że ie posiada mocy prawej ależy traktować jako dokumet wyzaczający kieruki w zakresie realizacji przez istytucje publicze i iepublicze różych działań a rzecz osób iepełosprawych, przede wszystkim zmierzających do stwarzaia osobom iepełosprawym coraz pełiejszych możliwości w korzystaiu z przysługujących im praw. 18 Natomiast przykładem obowiązku ustawowego prowadzeia współpracy a rzecz osób iepełosprawych jaki ałożoo a istytucje samorządowe, może być art. 11, ust. 1 ustawy z dia 27 sierpia 1997 roku o rehabilitacji zawodowej i społeczej oraz zatrudiaiu osób iepełosprawych. Według powyższego artykułu Osoba iepełosprawa zarejestrowaa w powiatowym urzędzie pracy jako bezrobota albo poszukująca pracy iepozostająca w zatrudieiu ma prawo korzystać z usług lub istrumetów ryku pracy a zasadach określoych w ustawie z dia 20 kwietia 2004 r. o promocji zatrudieia i istytucjach ryku pracy 19. 2.8. Współpraca z orgaizacjami pozarządowymi Działalość trzeciego sektora w społeczości lokalej odgrywa bardzo ważą rolę. Pozwala osobom ajbardziej zaagażowaym w życie lokalej społeczości podjąć działaia a jej korzyść. Współpracę jedostek samorządu terytorialego z orgaizacjami pozarządowymi określa ustawa z dia 24 kwietia 2003 roku o działalości pożytku publiczego i o wolotariacie. Zdarza się jedak, że współpraca ie przebiega we właściwy sposób. Główych przeszkód w tym względzie ależy doszukiwać się w braku wiedzy oraz zaufaia. Podjęta współpraca pozwala efektywie zaspakajać potrzeby środowiska lokalego. 18 Iformacja Rządu Rzeczypospolitej Polskiej o działaiach podejmowaych w 2012 roku a rzecz realizacji postaowień uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dia 1 sierpia 1997 r. Karta Praw Osób Niepełosprawych, s. 3. 19 Ustawa z dia 20 kwietia 2004 r. o promocji zatrudieia i istytucjach ryku pracy (Dz. U. z 2013 r., poz. 674 z póź. zm.). 12
Projekt 1.16 Koordyacja a rzecz aktywej itegracji jest współfiasoway przez Uię Europejską w ramach Europejskiego Fu duszu Społeczego Mając a uwadze zasady obowiązujące przy obopólej współpracy, za ajważiejsze uważa się: pomociczość, która wraz z suwereością uzaje odrębość zorgaizowaych wspólot lokalych, które posiadają prawo do samodzielego defiiowaia i przezwyciężaia barier; parterstwo, w którym orgaizacje pozarządowe zgodie z ustawą i przepisami prawymi rozpozają oraz określają problemy społecze, sporządzają pla oraz metody ich rozwiązaia, a także biorą udział w realizowaiu zadań publiczych; efektywość, która ma istote zaczeie przy zlecaiu zadań publiczych trzeciemu sektorowi przez orgay admiistracji publiczej (przy poszaowaiu zasad uczciwej kokurecji oraz zapisów ustawy o fiasach publiczych); jawość - dotyczy iformowaia orgaizacji pozarządowych o zamiarach, celach i środkach przezaczoych a wykoaie zadań publiczych. Umieszczae iformacje odośie kokursów powiy ukazywać się w Biuletyie Iformacji Publiczej (BIP). 20 Współpraca z trzecim sektorem może przybrać formę fiasową bądź pozafiasową. Pierwsza forma dotyczy realizacji zadań publiczych przez trzeci sektor. Zadaia te mają postać: powierzaia tz. wykoywaie zadaia publiczego łączie z udzieleiem dotacji a sfiasowaie jego realizacji; wspieraia, czyli wykoywaia zadaia publiczego wraz z udzieleiem częściowego dofiasowaia jego realizacji; iicjatywy lokalej; umowy parterstwa wyikającej z ustawy o zasadach prowadzeia polityki rozwoju. 21 Druga forma pozafiasowa - odosi się główie do: wzajemej wymiay iformacji o plaowaych kierukach działalości między jedostkami samorządu a orgaizacjami pozarządowymi. Do arzędzi, które służą wzajememu iformowaiu ależą m.i. tablice ogłoszeiowe, biuletyy iformacji publiczej, lokala prasa czy stroa iteretowa. Wymiaa iformacji odbywa się rówież poprzez osobiste spotkaia przedstawicieli trzeciego sektora i admiistracji lokalej; kosultacji z trzecim sektorem projektów aktów ormatywych w dziedziach dotyczących jego działalości statutowej; kosultacji z radami pożytku publiczego projektów aktów ormatywych odoszących się do sfery pożytku publiczego; 20 Zasady tworzeia programu współpracy jedostek samorządu terytorialego z orgaizacjami pozarządowymi oraz z podmiotami, o których mowa w art. 3 ust. 3 ustawy z dia 24 kwietia 2003 r. o działalości pożytku publiczego i o wolotariacie. Metodologia i zaleceia, Warszawa 2004, s. 5-6. 21 http://www.poza.pl/mim/go/zasady-wspolpracy, [dostęp: 20.06.2014 r.]. 13
Projekt 1.16 Koordyacja a rzecz aktywej itegracji jest współfiasoway przez Uię Europejską w ramach Europejskiego Fu duszu Społeczego powoływaia wspólych zespołów doradczych i iicjatywych, w skład których wchodzą przedstawiciele trzeciego sektora i jedostek. Zlecaie zadań publiczych odbywa się a zasadzie otwartych kokursów ofert bądź w procedurze małych gratów. 22 Realizowae zadaia poprzez iicjatywę lokalą w szczególości dotyczą: ifrastruktury; działań charytatywych, wolotariatu; podtrzymywaia tradycji arodowej oraz rozwoju świadomości arodowej, obywatelskiej i kulturowej; działaia a rzecz miejszości arodowych, eticzych, a także ochroy dóbr kultury; edukacji; sfery kultury fizyczej, turystyki i rekreacji; ochroy przyrody; bezpieczeństwa publiczego 23 ; bezpieczeństwa społeczego w tym szczególie działań pomocowych odoszących się do osób i grup społeczym zagrożoych wykluczeiem społeczym. Podstawowe zasady tworzeia programów współpracy admiistracji z trzecim sektorem Współpraca opiera się a pięciu podstawowych ormach: 1. Współpracy wszystkich orgaizacji trzeciego sektora, łączie z orgaizacjami pożytku publiczego; 2. Charakteru współpracy. W tym przypadku jest obligatoryjy; 3. Cykliczości współpracy. Formalie ma charakter roczy, jedakże zaleca się tworzeie współpracy wieloletiej; 4. Procesu budowaia parterstwa. Aby współpraca przebiegała efektywie ależy właściwie dobrać jedostkę samorządu terytorialego oraz orgaizację działającą w jej obszarze; 5. Różorodości współpracy. Program powiie mieć szeroki wachlarz form współpracy, ie powia opierać się tylko a zlecaiu zadań. 24 Zakres podmiotowy orgaizacji pozarządowych 22 http://www.poza.pl/mim/go/zasady-wspolpracy, [dostęp: 20.06.2014 r.]. 23 I. Raszeja-Ossowska. Zasady współpracy orgaizacji pozarządowych z jedostkami samorządu terytorialego. Poradik, http://ww.org.pl/data/zasady%20wspolpracy%20ngo%20z%20js.pdf, [dostęp: 20.06.2014 r.]. 24 Zasady tworzeia programu współpracy jedostek samorządu terytorialego z orgaizacjami pozarządowymi oraz z podmiotami, o których mowa w art. 3 ust. 3 ustawy z dia 24 kwietia 2003 r. o działalości pożytku publiczego i o wolotariacie. Metodologia i zaleceia, Warszawa 2004, s. 2. 14
Projekt 1.16 Koordyacja a rzecz aktywej itegracji jest współfiasoway przez Uię Europejską w ramach Europejskiego Fu duszu Społeczego Zakres podmiotowy dotyczący programów tworzoych w ramach współpracy między admiistracją a trzecim sektorem ujęto w Ustawie o działalości pożytku publiczego i o wolotariacie. Zgodie z zapisami w ustawie, do podmiotów takich zaliczamy jedostki samorządu terytorialego a szczeblu gmiy, powiatu oraz województwa, orgaizacje trzeciego sektora, a także podmioty wymieioe w art. 3 ust. 3 wyżej wymieioej ustawy. Istoty jest tu zakres działalości jedostek samorządu w stosuku do działalości pożytku publiczego. Zakres zadań musi odpowiadać parterom współpracy. Do podstawowych obszarów podmiotowych ajczęściej ależą: stowarzyszeia; fudacje; grupy charytatywe, zakłady opiekuńcze; stowarzyszeia jedostek samorządu terytorialego; fudacje, gdzie jedyym fudatorem jest Skarb Państwa bądź jedostka samorządu terytorialego. Wśród pozostałych, zgodie z art. 3 ust. 4 ustawy o działalości pożytku wymieia się: związki zawodowe; orgaizacje pracodawców; partie politycze; samorządy zawodowe; fudacje utworzoe przez partie politycze; spółki działające a podstawie przepisów o kulturze fizyczej. Należy zazaczyć, że współpraca z wymieioymi wyżej podmiotami ie może przyjąć formy zleceia zadań publiczych. Wyika to z przepisów działu II przedmiotowej ustawy. 25 25 Zasady tworzeia programu współpracy jedostek samorządu terytorialego z orgaizacjami pozarządowymi oraz z podmiotami, o których mowa w art. 3 ust. 3 ustawy z dia 24 kwietia 2003 r. o działalości pożytku publiczego i o wolotariacie. Metodologia i zaleceia, Warszawa 2004, s. 2. 15
Projekt 1.16 Koordyacja a rzecz aktywej itegracji jest współfiasoway przez Uię Europejską w ramach Europejskiego Fu duszu Społeczego 3. ZAŁOŻENIA METODOLOGICZNE 3.1. Cel badaia W ramach projektu systemowego Koordyacja a rzecz aktywej itegracji zaplaowao przeprowadzeie w 2014 roku cyklu 4 badań ogólopolskich. Ich celem było pogłębieie wiedzy z różych obszarów pomocy społeczej. Celem główym badaia dotyczącego współdziałaia istytucji był opis i charakterystyka zakresu i form współpracy jedostek orgaizacyjych pomocy społeczej a poziomie gmiy, powiatu oraz województwa z istytucjami publiczymi i orgaizacjami społeczymi w zakresie pomocy i wsparcia rodzi, jak rówież wpływ tego rodzaju współpracy a skuteczość 26 działań pomocy społeczej. Do celów szczegółowych ależały atomiast: 1. Idetyfikacja istytucji publiczych i orgaizacji pozarządowych, z którymi ośrodki pomocy społeczej i powiatowe cetra pomocy rodziie awiązują i utrzymują współpracę w zakresie pomocy i wsparcia rodziy; 2. Opis charakteru tej współpracy celów, form i stosowaych metod; 3. Idetyfikacja czyików ułatwiających i utrudiających awiązywaie i utrzymywaie współpracy w zakresie pomocy i wsparcia rodzi; 4. Ocea skuteczości współpracy OPS 27 i PCPR z istytucjami publiczymi oraz orgaizacjami pozarządowymi w zakresie pomocy i wsparcia rodzi. 3.2. Problemy badawcze Na potrzeby realizacji celu główego i celów szczegółowych sformułowao siedem problemów badawczych w astępującym brzmieiu: 1. Jakie są obszary współpracy OPS i PCPR z iymi istytucjami w zakresie pomocy i wsparcia rodziy? 2. Z jakimi istytucjami współpracują OPS i PCPR w zakresie pomocy i wsparcia rodziy? 3. Jakie są formy współpracy OPS i PCPR z iymi istytucjami w zakresie pomocy i wsparcia rodziy? 4. Z jakimi iymi istytucjami ajczęściej, a z jakimi ajrzadziej podejmowaa jest przez OPS i PCPR współpraca w zakresie pomocy i wsparcia? 5. Jakie czyiki utrudiają współpracę OPS i PCPR z iymi istytucjami w zakresie pomocy i wsparcia rodziy? 6. Jakie czyiki ułatwiają współpracę OPS i PCPR z iymi istytucjami w zakresie pomocy i wsparcia rodziy? 7. Jakie są korzyści ze współpracy OPS i PCPR z iymi istytucjami w zakresie pomocy i wsparcia rodziy? 26 Na potrzeby badaia skuteczość zdefiiowao jako osiągięcie wyzaczoych celów w zakresie pomocy i wsparcia rodziy. 27 W tej części raportu skrótem OPS określae są miejskie ośrodki pomocy rodziie działające w miastach a prawach powiatu oraz ośrodki pomocy społeczej fukcjoujące w gmiach powiatów ziemskich. 16
Projekt 1.16 Koordyacja a rzecz aktywej itegracji jest współfiasoway przez Uię Europejską w ramach Europejskiego Fu duszu Społeczego 3.3. Charakterystyka badaych Badaą populację staowiły wszystkie działające w województwie śląskim ośrodki pomocy społeczej i powiatowe cetra pomocy rodziie, tj. 184 jedostki. Jako miimaly oczekiway stopień zwrotów wypełioych akiet przyjęto 60% 28. W rzeczywistości wyiósł o 95,7%, co ozacza, że wypełioe akiety adesłało 176 jedostek. Szczegółową strukturę jedostek działających a tereie województwa śląskiego oraz faktyczie biorących udział w badaiu przedstawia poiższa tabela. Zarówo rodzaj jedostki, jak i rodzaj gmiy, a tereie której jest położoa ie różicował zacząco stopy zwrotów akiety. Tabela 1. Struktura badaych jedostek działających a tereie województwa śląskiego w 2013 r. Jedostki fukcjoujące Wyszczególieie Jedostki biorące aktywy udział w badaiu ogółem Wg rodzaju JOPS w tym ogółem MOPR OPS PCPR miejskie Wg rodzaju gmiy w tym: miejskowiejskie wiejskie liczba 184 19 148 17 167 49 22 96 % 100,0 10,3 80,4 9,2 100,0 29,3 13,2 57,5 liczba 176 18 142 16 160 47 21 92 stopa zwrotu (w %) 95,7 94,7 95,9 94,1 95,8 95,9 95,5 95,8 Źródło: Opracowaie włase OIS Województwa Śląskiego. 3.4. Techiki i arzędzia badawcze Przeprowadzeie badaia składało się z dwóch etapów: aalizy daych zastaych (desk research) oraz właściwego badaia ilościowego. W pierwszym etapie wykorzystao astępujące źródła: formularze Ocea zasobów pomocy społeczej edycja 2013/2014; bazę daych orgaizacji pozarządowych dostępą w Iterecie pod adresem http://bazy.go.pl; Bak Daych Lokalych GUS dostępy w Iterecie pod adresem http://stat.gov.pl/bdl. Właściwe badaie ilościowe przeprowadzoo metodą CAWI za pomocą kwestioariusza akiety zamieszczoego w Cetralej Aplikacji Statystyczej (CAS) w formie sprawozdaia jedorazowego. Proces zbieraia daych obejmował okres od 27.06.2014 r. do 15.07.2014 r. 28 http://crzl.gov.pl/images/01-zpc/2014/zpc_28_1.16_2014/zmiaa2.pdf, [dostęp: 14.07.2014 r.]. 17
Projekt 1.16 Koordyacja a rzecz aktywej itegracji jest współfiasoway przez Uię Europejską w ramach Europejskiego Fu duszu Społeczego O ile ie podao iaczej dae pochodzą z jedostek orgaizacyjych pomocy społeczej, które przesłały wypełioe akiety Współpraca istytucji pomocy społeczej z iymi istytucjami a tereie gmiy, powiatu, województwa zajmującymi się pomocą i wsparciem rodzi i jej wpływ a skuteczość działań pomocy społeczej. Określeie podstawowe jedostki orgaizacyje pomocy społeczej odosi się do miejskich ośrodków pomocy rodziie, ośrodków pomocy społeczej oraz powiatowych cetrów pomocy rodziie. 4. WYNIKI BADANIA 4.1. Aaliza daych zastaych Aaliza daych zastaych, dokoaa w ramach badaia Współpraca istytucji pomocy społeczej z iymi istytucjami a tereie gmiy, powiatu, województwa zajmującymi się pomocą i wsparciem rodzi i jej wpływ a skuteczość działań pomocy społeczej, dotyczy trzech zagadień: 1) Liczby gmi, które zleciły w 2013 roku orgaizacjom pozarządowym - w trybie działalości pożytku publiczego i/lub w trybie zamówień publiczych - zadaia z obszaru pomocy i wsparcia; 2) Liczby orgaizacji pozarządowych działających w województwie a rzecz przezwyciężaia trudych sytuacji życiowych oraz rozwoju gospodarczego i przeciwdziałaia bezrobociu; 3) Liczby gmi, w których fukcjoują istytucje pomocy i wsparcia prowadzoe przez orgaizacje pozarządowe. Uwzględioo przy tym astępujące typy istytucji: domy pomocy społeczej, ośrodki wsparcia (środowiskowe domy samopomocy, dziee domy pomocy, oclegowie, schroiska i domy dla osób bezdomych, kluby samopomocy), rodzie domy pomocy, mieszkaia chroioe, ośrodki iterwecji kryzysowej, jedostki specjalistyczego poradictwa, placówki wsparcia dzieego, placówki opiekuńczo-wychowawcze, cetra itegracji społeczej, kluby itegracji społeczej, warsztaty terapii zajęciowej oraz zakłady aktywości zawodowej. Aalizę daych zastaych oparto o trzy główe źródła iformacji: 1) Formularz Ocea Zasobów Pomocy Społeczej - edycja 2013/2014, 2) Bak Daych Lokalych GUS oraz 3) bazę orgaizacji pozarządowych dostępą a stroie http://bazy.go.pl. Uzyskae wyiki wskazują, że w województwie śląskim: w 2013 roku w obszarze pomocy i wsparcia zadaia w trybie działalości pożytku publiczego i/lub w trybie zamówień publiczych zlecała co trzecia gmia; prawie 3 razy więcej orgaizacji pozarządowych działało a rzecz przezwyciężaia trudych sytuacji życiowych oraz w zakresie działalości wspierającej w porówaiu z przeciwdziałaiem bezrobociu oraz rozwoju gospodarczego ; 18
Projekt 1.16 Koordyacja a rzecz aktywej itegracji jest współfiasoway przez Uię Europejską w ramach Europejskiego Fu duszu Społeczego w 2013 roku istytucje pomocy i wsparcia prowadzoe przez orgaizacje pozarządowe fukcjoowały w co 5 gmiie. Szczegółowe dae dotyczące wyżej wymieioych kwestii przedstawioo w poiższej tabeli. Tabela 2. Wyiki aalizy desk research. Opis wskaźika Liczba gmi, które w obszarze pomocy i wsparcia zleciły orgaizacjom pozarządowym zadaia w trybie działalości pożytku publiczego i/lub w trybie zamówień publiczych do ogólej liczby gmi w województwie (w %) Liczba orgaizacji pozarządowych działających w województwie a rzecz przezwyciężaia trudych sytuacji życiowych oraz rozwoju gospodarczego i przeciwdziałaia bezrobociu Liczba gmi, w których fukcjoują istytucje pomocy i wsparcia prowadzoe przez orgaizacje pozarządowe do ogólej liczby gmi w województwie (w %) Źródło wskaźika 1. Formularz Ocea Zasobów Pomocy Społeczej - edycja 2013/2014, Część 9. Współpraca z orgaizacjami pozarządowymi - zadaia zlecoe w obszarze pomocy i wsparcia, wiersz 1 i wiersz 4, koluma Rok ocey 2. Bak Daych Lokalych GUS, Podział terytorialy, Podział admiistracyjy, Sieć osadicza, Gmiy 1. Baza daych dostępa a stroie http://bazy.go.pl, Działaie: Przezwyciężaie trudych sytuacji życiowych, działalość wspierająca 2. Baza daych dostępa a stroie http://bazy.go.pl, Działaie: Przeciwdziałaie bezrobociu, rozwój gospodarczy 1. Formularz Ocea Zasobów Pomocy Społeczej - edycja 2013/2014, Część 5. Zasoby istytucjoale pomocy i wsparcia, Alteratywa wartości dodatich z kolumy Rok ocey, wierszy: 3, 15, 71, 81, 92, 102, 111, 121, 141, 150, 159, 168 2. Bak Daych Lokalych GUS, Podział terytorialy, Podział admiistracyjy, Sieć osadicza, Gmiy Wartości zmieych składowych 57 167 Wartość wskaźika 34,1% 2 853 2 853 983 983 34 167 20,4% Źródło: Opracowaie włase a podstawie iformacji zawartych w bazie daych Ocey Zasobów Pomocy Społeczej - edycji 2013/2014, Baku Daych Lokalych GUS oraz stroy www.go.pl [dostęp: 18.08.2014 r.]. 19
W tym wg: Projekt 1.16 Koordyacja a rzecz aktywej itegracji jest współfiasoway przez Uię Europejską w ramach Europejskiego Fu duszu Społeczego 4.2. Aaliza wyików badaia 4.2.1. Współpraca OPS i PCPR z iymi istytucjami Wyiki badaia Współpraca istytucji pomocy społeczej wskazują a duże różice w poziomie współdziałaia miejskich ośrodków pomocy rodziie, ośrodków pomocy społeczej i powiatowych cetrów pomocy rodziie z poszczególymi rodzajami istytucji. Przeciętie badae jedostki deklarowały współpracę z 13,3 rodzajami istytucji. Wskaźik te był ajwyższy w przypadku MOPR-ów (17,9). Dla OPS-ów i PCPR-ów był zbliżoy i wyosił odpowiedio 12,8 oraz 12,6. Daje się zauważyć prawidłowość, polegającą a tym, że im bardziej miejska gmia, tym liczba rodzajów istytucji, z którymi współpracowao była większa. I tak w przypadku gmi wiejskich aalizoway wskaźik wyiósł 12,4, gmi miejsko-wiejskich - 13,4, atomiast w gmiach miejskich - 15,3. Jest to aturala tedecja wyikająca z tego, że w miastach zagęszczeie różego rodzaju istytucji jest większe iż a wsi. Tabela 3. Przecięta liczba rodzajów istytucji, z którymi współpracowały badae jedostki w województwie śląskim w 2013 r. Wyszczególieie Ogóla liczba jedostek Liczba jedostek, które wzięły udział w badaiu Liczba wskazaych rodzajów istytucji Przecięta liczba rodzajów istytucji, z którymi współpracowały badae jedostki Ogółem 184 176 2 347 13,3 rodzaju istytucji rodzaju gmiy MOPR 19 18 323 17,9 OPS 148 142 1 822 12,8 PCPR 17 16 202 12,6 miejska 49 47 721 15,3 miejsko-wiejska 22 21 281 13,4 wiejska 96 92 1 143 12,4 Do podmiotów, z którymi badae jedostki współpracowały ajczęściej ależały: sądy rodzie (99,4%), powiatowe urzędy pracy (98,9%), policja, w tym policyje izby dziecka (98,3%), placówki oświaty i wychowaia, w tym: szkoły, kuratoria oświaty, poradie psychologiczo-pedagogicze (98,3%), ie MOPR-y, OPS-y i PCPR-y 29 (97,7%), placówki ochroy zdrowia (96,0%) oraz gmie komisje rozwiązywaia problemów alkoholowych (95,5%). Z kolei do istytucji charakteryzujących się ajiższymi odsetkami współpracy 29 Określae w iiejszym opracowaiu także jako podstawowe jedostki orgaizacyje pomocy społeczej. 20
Projekt 1.16 Koordyacja a rzecz aktywej itegracji jest współfiasoway przez Uię Europejską w ramach Europejskiego Fu duszu Społeczego moża było zaliczyć: uiwersytety trzeciego wieku (19,3%), ośrodki adopcyje (23,3%), podmioty ekoomii społeczej, w tym: KIS, CIS, spółdzielie socjale, ZAZ (27,8%) oraz placówki wsparcia dzieego (48,9%). Przy iterpretacji wyżej wymieioych wskaźików ależy mieć a względzie fakt, że w dużej mierze obrazują oe sytuację ośrodków pomocy społeczej, które staowiły 80,4% próby. W przypadku iych rodzajów badaych jedostek sytuacja często wyglądała zgoła odmieie. Przykładowo, bardzo aktywe w dziedziie współdziałaia międzyistytucjoalego były MOPR-y. Dla istytucji, z którymi współdziałały oe ajrzadziej (uiwersytety trzeciego wieku i ośrodki adopcyje) wskaźik deklaracji współpracy osiągął aż 83,3%. Natomiast w przypadku: ośrodków wsparcia, warsztatów terapii zajęciowej, orgaizacji pozarządowych, placówek oświaty i wychowaia, sądów rodziych, gmiych komisji rozwiązywaia problemów alkoholowych, kościołów i związków wyzaiowych, placówek ochroy zdrowia oraz powiatowych urzędów pracy aalogicza miara osiągęła 100%. Parterami powiatowych cetrów pomocy rodziie ajczęściej były: ie podstawowe jedostki orgaizacyje pomocy społeczej, warsztaty terapii zajęciowej, policja, sądy rodzie, placówki opiekuńczo-wychowawcze, oraz powiatowe urzędy pracy po 93,8%, atomiast ajrzadziej: uiwersytety trzeciego wieku (18,8%) oraz ośrodki kultury i podmioty ekoomii społeczej, z którymi to istytucjami współdziałał co czwarty PCPR. Z kolei ośrodki pomocy społeczej działające w gmiach powiatów ziemskich ajczęściej współdziałały z: sądami rodziymi oraz gmiymi komisjami rozwiązywaia problemów alkoholowych (po 100,0% badaych jedostek), iymi podstawowymi jedostkami orgaizacyjymi pomocy społeczej, policją, placówkami oświaty i wychowaia oraz powiatowymi urzędami pracy (po 99,3% badaych jedostek). Najrzadziej OPS-y współpracowały z: ośrodkami adopcyjymi (8,5%), uiwersytetami trzeciego wieku (11,3%) oraz podmiotami ekoomii społeczej (20,4%). * * * W ramach iiejszego badaia miejskie ośrodki pomocy rodziie, ośrodki pomocy społeczej i powiatowe cetra pomocy rodziie, które współpracowały z iymi istytucjami proszoe były o scharakteryzowaie poziomu ograiczeń/trudości we współpracy, oceę skuteczości działań podejmowaych w jej zakresie oraz oceę zadowoleia ze wspólie prowadzoych działań. Poziom ograiczeń ależało określić a skali od 1 do 5, gdzie 1 ozaczało, że "ograiczeia/trudości w ogóle ie występują", a 5 "ograiczeia/trudości występują w bardzo dużym stopiu". Geeralie moża stwierdzić, że poziom ograiczeń postrzegay przez badae jedostki był stosukowo iski i wyróway (różica pomiędzy skrajymi wartościami wyiosła 31,0%). Ocey występujących trudości w przypadku wszystkich uwzględioych typów istytucji kształtowały się poiżej średiej wyoszącej w tym przypadku 3,00. Najkorzystiejsze ocey uzyskały: placówki wsparcia dzieego (1,71), ośrodki kultury (1,75) oraz gmie komisje rozwiązywaia problemów alkoholowych (1,84). Z kolei ajwiększe 21
Projekt 1.16 Koordyacja a rzecz aktywej itegracji jest współfiasoway przez Uię Europejską w ramach Europejskiego Fu duszu Społeczego trudości we współpracy występowały w opiii badaych jedostek w przypadku sądów rodziych (2,48) oraz placówek ochroy zdrowia (2,40). Badae jedostki ogólie rzecz biorąc dobrze oceiły skuteczość działań podejmowaych we współpracy z iymi istytucjami. Na skali oce 1-5 (gdzie 1 ozaczało działaia w ogóle ieskutecze, a 5 działaia bardzo skutecze ) wszystkie rodzaje istytucji otrzymały oty powyżej średiej. Najlepiej oceiao skuteczość działań podejmowaych wspólie z placówkami wsparcia dzieego (4,22), warsztatami terapii zajęciowej (4,17) oraz ośrodkami wsparcia (4,04). Najmiej korzyste ocey przypadły: placówkom ochroy zdrowia (3,43), sądom rodziym (3,51) oraz służbie więzieej (3,56). W przypadku skuteczości współpracy ocey były bardzo wyrówae. Różica pomiędzy skrajymi oceami wyiosła 18,7%. Ocey zadowoleia ze współpracy były jeszcze bardziej zgode. Różice wartości zajdujących się po przeciwych stroach rozkładu wyiosły 17,3%. Najwięcej zadowoleia przyosiła współpraca z: placówkami wsparcia dzieego (4,21), warsztatami terapii zajęciowej (4,17) oraz gmiymi komisjami rozwiązywaia problemów alkoholowych (4,13), ajmiej z placówkami ochroy zdrowia (3,48), sądami rodziymi (3,51) oraz ze służbą więzieą (3,68). 22
Itytucje Projekt 1.16 Koordyacja a rzecz aktywej itegracji jest współfiasoway przez Uię Europejską w ramach Europejskiego Fu duszu Społeczego Wykres 1. Współpraca badaych jedostek z iymi istytucjami w województwie śląskim w 2013 r., N=176. Występowaie współpracy Brak współpracy Sądy rodzie, w tym kurat. służba sądowa Powiatowe urzędy pracy Policja, w tym policyje izby dziecka Placówki oświaty i wychowaia*** OPS/PCPR/MOPR Placówki ochroy zdrowia Gmie komisje rozw. probl. alkoh. 175 174 173 173 172 169 168 1 2 3 3 4 7 8 Ośrodki wsparcia* 146 30 Orgaizacje pozarządowe Kościoły, związki wyzaiowe Placówki opiekuńczo-wychowawcze Ośrodki kultury Służba więziea Warsztaty terapii zajęciowej Ośrodki iterwecji kryzysowej Placówki wsparcia dzieego 133 124 117 114 103 102 94 86 43 52 59 62 73 74 82 90 Podmioty ekoomii społeczej** Ośrodki adopcyje Uiwersytety trzeciego wieku 49 41 34 127 135 142 0% 50% 100% Występowaie współpracy * W tym: dziee domy pomocy, środowiskowe domy samopomocy, kluby samopomocy, oclegowie, jadłodajie. ** W tym: KIS, CIS, spółdzielie socjale, ZAZ. *** W tym: szkoły, kuratoria oświaty, poradie psychologiczo-pedagogicze. 23