Rola i znaczenie gospodarki leśnej w rozwoju lokalnym i regionalnym Piotr Gołos (IBL), Piotr Słoka (Nadleśnictwo Barycz)

Rola i znaczenie gospodarki leśnej w rozwoju lokalnym i regionalnym Piotr Gołos (IBL), Piotr Słoka (Nadleśnictwo Barycz)

Plan prezentacji Znaczenie sektora leśnego dla rozwoju lokalnego i regionalnego Współpraca nadleśnictw z jednostkami samorządu terytorialnego

Czynniki gospodarki leśnej wpływające na rozwój lokalny i regionalny Budżety JST Gospodarstwa domowe Funkcje środowiskowe Funkcje społeczne Podatki, opłaty i daniny publiczne Gospodarka leśna Miejsca pracy Dochód Wartość dodana Podmioty gospodarcze Inne podmioty: stowarzyszenia, szkoły, parki narodowe

Korzyści prywatne Miejsca pracy i dochód 400 300 Liczba zatrudnionych w gospodarce leśnej oraz w przemyśle drzewnym [tys. osób] 300 200 100 0 25 50 PGLLP Zakłady Usług Leśnych Przemysł drzewny Sumaryczna wartość wynagrodzeń pracowników PGL LP oraz zakładów usług leśnych [mln zł] 6000 5000 4000 3000 2000 1000 0 4831 5110 4561 4642 4181 2011 2012 2013 2014 2015

Korzyści prywatne 10.000 m 3 drewna sosnowego Zatrudnienie i wartość dodana sektora leśno-drzewnego Miejsca pracy Wartość dodana 11 osób 2 020 000 zł (surowiec drzewny) 6.300 m 3 tarcicy 14 os./rok 1 482 800 zł 3263 m 3 deski podłogowej (ok. 116.550 m 2 ) (70% tarcicy) 14 os./rok 2 972 000 zł 30% wyprodukowanej tarcicy 1.607 m 3 palet różnego typu 10 os./rok 1 285 600 zł. Źródło: Na podstawie prezentacji B. Czemko - GOSPODARCZE I SPOŁECZNE ZNACZENIE DREWNA JAKO MATERIAŁU

Korzyści prywatne Zatrudnienie i wartość dodana sektora leśno-drzewnego Produkty uboczne (dodatkowa wartość) - zrębki o wartości łącznie ok. 245.000zł (130 zł/m3 x 1890m3), - trociny o wartości łącznie 124.000 zł (30 zł/mp : 0.6 x 2480m3). - Razem 370 tys. zł Całkowita wartość produktów z przerobu 10 tys. m 3 drewna wielkowymiarowego sosnowego wyniesie 6.630.000 zł (328% wartości surowca), a wartość dodana to 4.610.000 zł. Całkowite zatrudnienie przy prowadzeniu tej produkcji wyniesie 49 osób. Powstają też pozostałości poprodukcyjne o wartości ok. 0,37 mln zł, stanowiące albo surowiec dla przemysłu płytowego lub ekologiczne odnawialne źródło energii. Gdyby przeznaczyć je w całości na cele energetyczne, ilość ta stanowi substytut ok. 1800 ton węgla kamiennego. Nadleśnictwa Białowieskie (Białowieża, Browsk, Hajnówka) Każdy 1 tys. m 3 pozyskanego surowca drzewnego w warunkach Puszczy Białowieskiej tworzył 15 miejsc pracy, w tym: 2 miejsca w nadleśnictwach, 4 w otoczeniu dostawców dóbr i usług oraz 9 w otoczeniu odbiorców, przede wszystkim surowca drzewnego. Surowiec drzewny o wartości 9,5 tys. zł generował w 1998 r. jedno miejsce pracy W Puszczy Białowieskiej wartość produktów drzewnych netto uzyskana z surowca o wartości 14,6 mln zł, w wariancie I wyniosła 37,9 mln zł, II 40,7 mln zł, III 51,6 mln zł, co w stosunku do wartości surowca wynosi odpowiednio 2,6; 2,8; 3,5.

Korzyści prywatne Wartość dodana sektora drzewnego Leśnictwo i przemysły przerobu drewna wytwarzają łącznie 3,1% produkcji globalnej Polski oraz 2,2% wartości dodanej brutto, a ich udział w zatrudnieniu w kraju wynosi 3,3% (2012 rok) Udział sektora leśno-drzewnego w wartości eksportu Polski w 2012 roku wynosił około 8,6%, a importu 3,8%. Wartość produkcji sprzedanej całego przemysłu drzewnego w 2009 r. to prawie 73 mld zł a bez mebli 45,8 mld zł. Należy zauważyć, że wartość drewna okrągłego, stanowiącego surowiec będący podstawą tej produkcji wynosi ok. 5,5 mld zł. Oznacza to, że po przerobie drewna okrągłego statystyczna wartość produktów ośmiokrotnie przekracza wartość surowca [Czemko 2011].

Korzyści prywatne Wartość skupionych owoców i grzybów leśnych w latach 2011-2015 na podstawie danych GUS Wartość grzybów oraz owoców runa leśnego Wartość skupu [tys. zł] Lata owoce leśne grzyby razem 1 2 3 4 2011 56 248,10 54 261,80 110 509,90 2012 56 248,10 91 051,90 147 300,00 2013 49 707,40 56 362,80 106 070,20 2014 67 374,70 64 566,00 131 940,70 2015 48 923,00 38 809,70 87 732,70 razem 278 501,30 305 052,20 583 553,50 Badania na losowej reprezentatywnej próbie 1000 mieszkańców Polski, przeprowadzone w 2013 r. przez TNS Polska na zlecenie Instytutu Badawczego Leśnictwa (IBL). W 2013 r. średnia cena 1 kilograma borówki czernicy kształtowała się na poziomie 13 zł [Sezon 2013], co pozwala oszacować sumaryczną wartość zebranych owoców na 340,6 mln zł (tj. około 130 zł/ha borów mieszanych). Wykorzystując informacje o średniej cenie skupu poszczególnych gatunków grzybów w 2013 r. [Serwis ekonomiczny 2015] oraz określony na podstawie ankiety średni udział ustalonych w badaniach gatunków wartość zebranych w 2013 r. w całej Polsce grzybów wyceniono na 763 mln zł

Korzyści publiczne Quasi rynkowa wartość strumienia nierynkowych dóbr i usług lasu i gospodarki leśnej - metoda wyceny warunkowej (CVM Continget Valuation Method) Nr badania N próby Rok badań Obiekt badań % WTP>0 Średnia WTP/rok/gospodarst wo domowe [zł] I - dom II - las Format pytania o WTP Cel pytania o WTP Miejsce wywiadów 1 2 3 4 5 6 8 9 10 1 1073 2000Polska 46 52,42 ofertowe 1 I 2 1106 2001Polska 43 40,8 karta 2 I 3 500 2008Warszawa 51 52,81 karta 1 I 4 1101 2013OBOP 24 71,1 otwarte 1 I 5 81 2001LKP Lasy Oliwsko-Darżlubskie 75 69,84 karta 2 II 6 113 2001Lasy Janowskie 83 92,87 karta 2 II 7 150 2001Lasy Beskidu Śląskiego 74 98,69 karta 2 II 8 908 2002Województwo śląskie 22 109,28 karta 1 I 9 595 2002Województwo podlaskie 41 109,55 karta 1 I 10 625 2004Lasy miejskie Łodzi 81 55,96 ofertowe 2 II 11 100 2005Nadleśnictwo Krościenko 90 156,44 otwarte 1 II 12 100 2005Nadleśnictwo Krościenko 96 91,86 karta 1 II 13 100 2005Nadleśnictwo Krościenko 94 74,84 ofertowe 1 II 14 129 2009Beskid Śląski 90 90,26 otwarte 1 II 15 184 2009Beskid Śląski 85 68,59 karta 1 II 16 141 2009Beskid Śląski 78 58,73 ofertowe 1 II 1 - pozaprodukcyjne funkcje lasu 2 - rekreacyjna funkcja lasu

Korzyści publiczne Względna wartość użytkowa zasobów dóbr i usług funkcji produkcyjnych oraz nierynkowych - modyfikacja metody delfickiej prof. Marszałka Oceniane funkcje lasu Średnia wartość oceny przypisana przez respondentów [pkt] Wartość zasobów wybranych funkcji PGLLP [mln PLN] Wartość zasobów wybranych funkcji PGLLP [PLN/ha] Ochrona gleby 10,21 230 717 33 077 Ochrona wody 10,35 233 881 33 530 Las jako środowisko życia roślin i zwierząt 22,45 507 307 72 730 Las jako miejsce rekreacji 9,65 218 063 31 263 Ochrona powietrza 13,59 307 096 44 027 Las jako źródło surowca drzewnego 12,23 280 220 43 727 Las jako źródło jagód, grzybów i innych płodów runa leśnego 10,83 244 728 35 085 Las jako ważny element kształtujący klimat 10,31 232 977 33 401 Inne 0,39 8 813 1 263 Razem 100,00 2 259 945 323 997

Korzyści publiczne Koszty realizacji pozaprodukcyjnych funkcji na przykładzie RDLP w Katowicach Wybrane czynności związane z realizacją publicznych Koszty w latach [tys. zł] funkcji lasu 2005 2006 2007 2008 2009 razem Koszty dodatkowe koszty ochrony przyrody 669 927 1 169 1 338 1 345 5 442 kosztów realizacji funkcji wypoczynkowo-rekreacyjnej 565 916 1 464 1 729 1 381 6 065 kosztów działalności edukacyjnej 1 390 1 967 1 604 1 543 1 128 7 633 koszty związane z zabezpieczeniem przed pożarami 5 131 7 263 6 663 5 593 4 302 28 953 koszty intensyfikacji wodochronnej funkcji lasu 2 821 3 757 4 566 3 114 3 191 17 450 razem 10 576 14 830 15 466 13 317 11 347 65 543 Koszty alternatywne koszty alternatywne związane ze wzrostem kosztów odnowienia lasu w rębniach złożonych 366 366 366 366 366 1 833 koszty różnych sposobów zagospodarowania lasu rębnie 1 050 1 050 1 050 1 050 1 050 5 250 koszty mechanicznych i chemicznych sposobów ochrony przed zgryzaniem 146 146 146 146 146 743 razem 1562 1562 1562 1562 1562 7 826 razem koszty dodatkowe i alternatywne 12 138 16 392 17 028 14 879 12 909 73 369 Wartość strat wartość drewna leżącego ściętego o 3 stopniu rozłożenia 46 700

Korzyści publiczne - podatki Podatek [mln zł] Lata leśny dochodowy 2011 167 743,80 28 867,30 2012 153 345,50 30 826,60 2013 167 642,40 33 214,10 2014 167 814,00 42 394,00 2015 139 317,80 32 469,80 razem 795 863,50 167 771,80 Nadleśnictwa Białowieskie (Białowieża, Browsk, Hajnówka) Kwota 2 377 018 zł odprowadzona przez sektor leśno-drzewny do budżetów gmin Puszczy Białowieskiej stanowiła w 1998 r.: - 32,7% dochodów własnych gmin wiejskich, - 18,2% dochodów własnych gmin wiejskich wraz z miastem Hajnówka, - 10,1% łącznych dochodów gmin wiejskich, - 5,5% łącznych dochodów gmin wiejskich wraz z miastem Hajnówka.

Współpraca nadleśnictw z jednostkami samorządu terytorialnego

Współpraca nadleśnictw z jednostkami samorządu terytorialnego Koszty [tys. zł] Lata Państwowa Straż Pożarna Ochotnicza Straż Pożarna utrzymania obiektów edukacyjnych uprzątniecie śmieci badań naukowych utrzymania obiektów infrastruktury turystycznej parki narodowe razem 2015 608 3 176 33177 15 000 42 000 18807 20 519 133 287 2014 376 3 280 32626 15 000 44 954 15799 34 137 146 172 2013 719 3 249 30025 15 576 42 900 12813 30 594 135 876 2012 633 3 826 25016 16 239 42 200 12802 7 871 108 587 2011 712 2 106 23080 14 868 29 300 1791 300 72 156 razem 3 047 15 636 143 924 76 683 201 354 62 012 93 421 596 078

Współpraca nadleśnictw z jednostkami samorządu terytorialnego - liczba ankiet wysłanych do Nadleśnictw 430 - liczba Nadleśnictw, które udzieliły odpowiedzi 359

Współpraca nadleśnictw z jednostkami samorządu terytorialnego W latach 2007-2014 nadleśnictwa zrealizowały wspólnie z 1404 gminami co najmniej 889 projektów, przy czym udział finansowy jednostek organizacyjnych LP we wspólnych projektach wyniósł co najmniej 71 mln zł. Były to m.in. budowa infrastruktury turystycznej, dróg prowadzących do lasów oraz do różnego rodzaju obiektów, ale też budowa ujęć wodnych, kampanie edukacyjne i inne projekty. W 2015 r. rozpoczęto realizację 301 przedsięwzięć wspólnych (LP i samorządu), których ogólna wartość wynosi ponad 182 mln zł, przy czym udział jednostek LP zamyka się kwotą prawie 26 mln zł.

Współpraca nadleśnictw z jednostkami samorządu terytorialnego - liczba ankiet wysłanych do Gmin 2501 (łącznie z dzielnicami m. st. Warszawy) - liczba Gmin, które udzieliły odpowiedzi 675

Współpraca nadleśnictw z jednostkami samorządu terytorialnego Reaktywowanie Forum Leśno-Samorządowego (19 maja 2016 r.) https://www.fs.lasy.gov.pl/dokumenty/14-analiza-dotychczasowej-wspolpracy Zarządzenie nr 26 Dyrektora Generalnego LP z dnia 19 maja 2016 r. w sprawie uczestnictwa jednostek organizacyjnych Lasów Państwowych w realizacji infrastrukturalnych przedsięwzięć wspólnych na rzecz prowadzenia gospodarki leśnej i z nią związanych oraz mających wpływ na jej realizację, w tym zintegrowanego ze współdziałaniem z jednostkami samorządu terytorialnego. Podsumowanie i ocena współpracy Jednostek Samorządu Terytorialnego i jednostek Lasów Państwowych przy realizacji wspólnych przedsięwzięć za lata 2007-2014 (wyniki ankiety)

Współpraca nadleśnictw z jednostkami samorządu terytorialnego REAKTYWACJA FORUM LEŚNO-SAMORZĄDOWEGO W 453 jednostkach samorządu terytorialnego działa 535 obecnych i byłych pracowników LP; najwięcej na obszarze regionalnych dyrekcji LP w Białymstoku (59) i Olsztynie (52).

Współpraca nadleśnictw z jednostkami samorządu terytorialnego Zarządzenie nr 26 Dyrektora Generalnego LP z dnia 19 maja 2016 r. w sprawie uczestnictwa jednostek organizacyjnych Lasów Państwowych w realizacji infrastrukturalnych przedsięwzięć wspólnych na rzecz prowadzenia gospodarki leśnej i z nią związanych oraz mających wpływ na jej realizację, w tym zintegrowanego ze współdziałaniem z jednostkami samorządu terytorialnego. Zarządzeniem nr 49 Dyrektora Generalnego LP z dnia 17.11.2016 r. w sprawie przeznaczania środków związanych z funduszem leśnym na sporządzanie uproszczonych planów urządzenia lasów o których mowa w art. 21, ust. 1, pkt 2. ustawy o lasach Zarządzenie nr 2 Dyrektora Generalnego LP z dnia 17 stycznia 2017 r. w sprawie realizacji wspólnego przedsięwzięcia jednostek organizacyjnych Lasów Państwowych projektu rozwojowego o charakterze pilotażowym pod nazwą Leśne Gospodarstwa Węglowe Decyzja 570 Dyrektora Generalnego LP z dnia 7 grudnia 2017 r. w sprawie realizacji projektu rozwojowego Lasów Państwowych pt. Polskie Domy Drewniane mieszkaj w zgodzie z Naturą. Projekt - Decyzja nr Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych z dnia marca 2017 r. w sprawie realizacji projektu rozwojowego Lasów Państwowych pt. Zdrowa Żywność z Polskich Lasów

Współpraca nadleśnictw z jednostkami samorządu terytorialnego Wśród projektów realizowanych lub planowanych do realizacji, które powinny pozytywnie wpływać na otoczenie społeczne i gospodarcze gospodarki leśnej należy wymienić również: Drewno dla samowystarczalności energetycznej samorządów oraz dla bezpieczeństwa energetycznego państwa. Pozyskanie koncesji na eksploatację kopalin własności nieruchomości gruntowej ze złóż na obszarach w zarządzie PGL LP. Wielki Szlak Leśny: turystyki, wypoczynku, historii i edukacji. Tworzenie sieci lokalnych źródeł energii z wykorzystaniem potencjału Lasów Państwowych.

Współpraca nadleśnictw z jednostkami samorządu terytorialnego Potencjalnymi źródłami finansowania na lata 2014-2020 mogą być programy: Regionalny Program Operacyjny, Program Europejskiej Współpracy Terytorialnej, Program Rozwoju Obszarów Wiejskich, Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko, Krajowe Fundusze Celowe, Instrument Finansowy LIFE.

Współpraca nadleśnictw z jednostkami samorządu terytorialnego Jednostki samorządu terytorialnego i władze LP powinny wystąpić do Rady Ministrów o wprowadzenie rozwiązania, zgodnie z którym środki z Lasów Państwowych trafiające do budżetu państwa byłyby przeznaczane na infrastrukturę drogową - drogi lokalne, śródleśne i śródpolne. Konieczne jest wprowadzenie zmian w ustawie o lasach: - W treści art. 38 zmiana ust. 5, który otrzymuje brzmienie: W razie sprzedaży lasów, gruntów i innych nieruchomości o których mowa w ust. 4, przeznaczonych na cele publiczne gminie służy prawo pierwokupu. Grunty przeznaczone na cele publiczne powinny być sprzedawane z prawem pierwokupu przez jednostkę samorządu terytorialnego. - Proponuję dodanie nowego art. 38f o treści: W razie stwierdzenia nieprzydatności nieruchomości oraz gruntów nieleśnych do prowadzenia gospodarki leśnej Nadleśniczy po zasięgnięciu opinii Dyrektora Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych może przekazać takie nieruchomości Staroście gospodarującemu zasobem nieruchomości Skarbu Państwa Przepis taki dałby możliwość regulacji stanu posiadania gruntów Skarbu Państwa nieprzydatnych gospodarce leśnej z możliwością pozostawienia ich w zasobach Skarbu Państwa. Zmienić przepisy prawa tak aby drogi w samoistnym użytkowaniu przez gminy nie będące własnością gminy można było przekazać na potrzeby lasom państwowym. Wprowadzenia regulacji wewnętrznych PGL LP w sprawie zasad uczestnictwa pracowników jednostek LP w pracach organów samorządowych, w tym rozliczeń związanych z nieobecnością w pracy. Wystosować apel do zarządów województw i NFOŚiGW do priorytetowego podejścia do finansowania projektów wspólnych realizowanych z wykorzystaniem środków jednostek samorządu terytorialnego i Lasów Państwowych.