Budowa i klasyfikacja lipidów
Klasyfikacja lipidów Lipidy Kwasy tłuszczowe Tłuszcze obojętne Woski Fosfolipidy Sfingolipidy Glikolipidy Steroidy Zawierające: - glicerol - grupę fosforanową - kwasy tłuszczowe Zawierające: - sfingozynę - grupę fosforanową - kwas tłuszczowy Zawierające: - sfingozynę - węglowodan(y) - kwas tłuszczowy Cholesterol Inne Zawierają kwasy tłuszczowe
Klasyfikacja lipidów Kwasy tłuszczowe Tłuszcze obojętne Woski Fosfolipidy, sfingolipidy, glikolipidy Steroidy Witaminy lipofilne: wit. A, D, E i K
Kwasy tłuszczowe Nasycony Nienasycony
Nasycone KT Nazwa systematyczna Nazwa zwyczajowa Oznaczenie Wzór Temperatura topnienia (st. C.) Kw. dodekanowy Kwas laurynowy 12:0 CH3(CH2)10COOH 44,2 Kw. tetradekanowy Kwas mirystynowy 14:0 CH3(CH2)12COOH 52 Kw. heksadekanowy Kwas palmitynowy 16:0 CH3(CH2)14COOH 63,1 Kw. oktadekanowy Kwas stearynowy 18:0 CH3(CH2)16COOH 69,6 Kw. eikozanowy Kwas arachidowy 20:0 CH3(CH2)18COOH 75,4
Nienasycone KT Nasycony Nienasycony
Nienasycone KT Nazwa zwyczajowa Oznaczenie Temperatura topnienia (st. C.) Kwas palmitoleinowy 16:1(Δ 9 ) -0,5 Kwas oleinowy 18:1(Δ 9 ) 13,4 Kwas linolowy 18:2(Δ 9,12 ) -9 Kwas α-linolenowy 18:3(Δ 9,12,15 ) -17 Kwas γ-linolenowy 18:3(Δ 6,9,12 ) -17 Kwas arachidonowy 20:4(Δ 5,8,11,14 ) -49,5 Kwas eikozapentaenowy 20:5(Δ 5,8,11,14,17 ) -54
Dwa sposoby oznaczeń Nasycony Nienasycony Tradycyjny Oficjalny ω-3 (n-3) 10:1(Δ 7 )
Desaturaza KT Enzym wprowadzający wiązania podwójne Ludzie nie mają wszystkich rodzajów desaturaz w swoim organizmie KT ω-3 i ω-6 są egzogenne KT ω-9 mogą ulegać syntezie w organizmie człowieka
Funkcje KT Anandamid Kwas arachidonowy + etanoloamina Wiąże się z receptorem tetrahydrokannabinolu? Kwas dokozaheksaenowy Składnik mleka Rozwój układu nerwowego
Tłuszcze obojętne
Funkcja TAG Magazynowanie energii TAG: 38 kj/g Cukry: 17 kj/g Białka: 17 kj/g Adipocyty Ochrona ciała Mechaniczna Termiczna
Woski Estry wyższych KT i wyższych alkoholi Hydrofobowe Stałe, ale miękkie w temperaturze pokojowej Nie mogą być trawione przez człowieka
Fosfo-, sfingo-, glikolipidy Hydrofobowa Hydrofilowa Glicerol Grupa fosforanowa Kwas tłuszczowy Sfingozyna Grupa fosforanowa Kwas tłuszczowy Sfingozyna Węglowodan Kwas tłuszczowy FOSFOLIPIDY GLIKOLIPIDY
Fosfolipidy Grupa fosforanowa Kwas fosfatydowy Glicerol Fosfatydylocholina Fosfatydyloetanoloamina Fosfatydyloinozytol Kwas tłuszczowy Fosfatydyloseryna
Funkcje fosfolipidów Dwuwarstwa lipidowa Woda Liposom Woda Woda Micele Woda Woda
Sfingolipidy Grupa fosforanowa Sfingozyna + Kwas tłuszczowy kwas ortofosforowy + cholina Ceramid
Sfingomielina
Glikolipidy Cerebrozydy Ceramid (sfingozyna + KT) + monosacharyd Gangliozyd Ceramid (sfingozyna + KT) + oligosacharyd Kwas N-acetyloneuraminowy (kwas sialowy) Glikokaliks Receptory
Fosfo-, sfingo-, glikolipidy Hydrofobowa Hydrofilowa Glicerol Grupa fosforanowa Kwas tłuszczowy Sfingozyna Grupa fosforanowa Kwas tłuszczowy Sfingozyna Węglowodan Kwas tłuszczowy FOSFOLIPIDY GLIKOLIPIDY
Steroidy
Rodzaje steroidów Cholesterol pochodne cholesterolu (np. kwas cholowy) Hormony Hormony płciowe Mineralokortykoidy Glukokortykoidy
Cholesterol Zapewnianie odpowiedniej płynności błony komórkowej Kwas cholowy Wspomaganie trawienia tłuszczy Progesteron i estradiol Testosteron Anabolizm
Sposób działania hormonów steroidowych
Nawet antybiotyki! Skwalamina Squalus acanthias
Lipoproteiny
Szlaki biochemiczne związane z lipidami
Katabolizm i anabolizm Glukoza KT Glukoneogeneza Glikoliza Synteza KT β-oksydacja Pirogronian Acetylo-CoA
Uwolnienie KT Adipocyty TAG Insulina - KT ATP CoA KT AMP+PPi Acylo-CoA
Koenzym A CoA-SH? Ac-CoA?
β-oksydacja
Bilans β-oksydacji Przy aktywacji i jednym cyklu Strata 1 ATP na aktywację KT (tylko w pierwszym cyklu!) Zysk 1 FADH2, 1 NADH i 1 acetylo-coa Acylo-CoA krótszy o 2 atomy węgla Kolejny cykl β-oksydacji
Rola karnityny w katabolizmie KT Karnityna
Synteza KT + +
NADH a NADHP
A skąd acetylo-coa? Glukoza; 6C Glikoliza Glukoneogeneza 2 x Pirogronian; 3C Obecność tlenu 2 x NADH i 2 x CO2 Brak tlenu (Fermentacja) 2 x Acetylo-koenzym A 2 x Mleczan (Ac-CoA); 2C
Z pirogronianu do acetylo-coa Dekarboksylacja oksydacyjna pirogronianu
Synteza TAG Glukoza TAG 3-fosforan dihydroksyacetonu Glicerol Glicerolo-3-fosforan + Acylo-CoA CoA + Acylo-CoA CoA Kwas fosfatydowy
Synteza TAG Kwas fosfatydowy Pi Diacyloglicerol + Acylo-CoA CoA TAG
Synteza cholesterolu 2+2 6 6 4 2 6 6 6 5 6 5
Synteza cholesterolu 5 5 15 15 10 30 15
30 30 30 27