Lipidy. Zakład Chemii Medycznej. Pomorski Uniwersytet Medyczny
|
|
- Leszek Marcinkowski
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Lipidy Zakład Chemii Medycznej Pomorski Uniwersytet Medyczny
2 Lipidy Substancje organiczne, występujące w organizmach żywych, nierozpuszczalne w wodzie, ale dające się ekstrahować rozpuszczalnikami organicznymi (np. chloroformem, acetonem, benzenem) 2
3 Biologiczne funkcje lipidów materiał budulcowy dla wszystkich struktur błoniastych komórki (fosfolipidy, cholesterol, glikolipidy) decydują o właściwościach dynamicznych błony komórkowej, wpływają na jej płynność, asymetrię, przepuszczalność, aktywność enzymatyczną oraz właściwości receptorowe (fosfolipidy, cholesterol, kwasy tłuszczowe) prekursory hormonów steroidowych (cholesterol) i hormonów tkankowych (kwasy tłuszczowe) substrat dla syntezy kwasów tłuszczowych i niektórych witamin biorą udział w zjawiskach immunologicznych (eikozanoidy) 3
4 Podział lipidów (wg Bloora) (1) A. Lipidy proste estry kwasów tłuszczowych z różnymi alkoholami a) Tłuszcze właściwe estry wyższych kwasów tłuszczowych z glicerolem b) Woski estry wyższych, nasyconych kwasów tłuszczowych z długołańcuchowymi alkoholami jednowodorotlenowymi lub pierścieniowymi sterolami 4
5 Podział lipidów (wg Bloora) (2) B. Lipidy złożone estry kwasów tłuszczowych z alkoholami zawierającymi dodatkowe grupy funkcyjne a) Fosfolipidy oprócz kwasów tłuszczowych i alkoholu zawierają resztę kwasu fosforowego i zasady azotowej lub aminoalkoholu. W zależności od rodzaju alkoholu rozróżniamy: Glicerofosfolipidy zawierające glicerol Sfingolipidy (sfingofosfolipidy) zawierające sfingozynę b) Glikolipidy zawierają kwasy tłuszczowe, alkohol i węglowodany (obecny jest azot lecz brak jest ortofosforanu): Cerebrozydy Gangliozydy c) Inne lipidy złożone sulfolipidy, aminolipidy, lipoproteiny 5
6 Podział lipidów (wg Bloora) (3) C. Prekursory i pochodne lipidów a) kwasy tłuszczowe, b) glicerol, c) alkohole inne niż glicerol, d) sterole, e) węglowodany, f) witaminy rozpuszczalne w tłuszczach, g) hormony 6
7 LIPIDY (podział wg Bloora) Proste (estry kwasów tłuszczowych z alkoholami) Złożone (estry kwasów tłuszczowych z alkoholami zawierającymi dodatkowe grupy funkcyjne ) Prekursory i pochodne lipidów: kwasy tłuszczowe glicerol alkohole inne niż glicerol sterole węglowodany witaminy rozpuszczalne w tłuszczach hormony tłuszcze woski właściwe (acyloglicerole) fosfolipidy: glicerofosfolipidy Sfingolipidy (sfingofosfolipidy) glikolipidy: cerebrozydy gangliozydy inne lipidy złożone: sulfolipidy aminolipidy lipoproteiny 7
8 KWASY TŁUSZCZOWE Funkcje Strukturalno-budulcowa w błonach komórkowych Zapasowa (gromadzone w adipocytach) Uczestniczą w kowalencyjnej modyfikacji białek W zmodyfikowanych białkach pełnią rolę hydrofobowej kotwicy Wolne kwasy tłuszczowe są materiałem energetycznym Pochodne dwudziestowęglowych kwasów są hormonami tkankowymi 8
9 KWASY TŁUSZCZOWE Struktura i właściwości (1) 1. KT są monokarboksylowymi kwasami o łańcuchach węglowodorowych, zbudowanych z różnej ilości atomów węgla, od 4 do 30. Ze względu na liczbę atomów węgla dzielimy je na: 1. krótkołańcuchowe (<6 atomów C) 2. średniołańcuchowe (8 14 atomów C) 3. długołańcuchowe (> 16 atomów C) 2. Kwasy tłuszczowe mają charakter amfipatyczy: łańcuch węglowodorowy KT ma charakter hydrofobowy grupa karboksylowa KT jest polarna 9
10 KWASY TŁUSZCZOWE Struktura i właściwości (2) Kwasy tłuszczowe Nasycone (zawierające > 10 atomów węgla): są substancjami stałymi są nierozpuszczalnymi w wodzie ich temperatura topnienia wzrasta wraz z długością łańcucha Nienasycone (zawierają przynajmniej jedno wiązanie podwójne) na ogół w temperaturze pokojowej są substancjami płynnymi jednonienasycone wielonienasycone 10
11 KWASY TŁUSZCZOWE Struktura i właściwości (3) Nienasycone kwasy tłuszczowe ulegają charakterystycznym reakcjom uwodnienia redukcji utlenienia CH = CH + H 2 O CH(OH) CH 2 redukcja CH = CH + XH 2 CH 2 CH 2 + X R 1 CH = CH R 2 utlenianie R 1 CHO + R 2 CHO 11
12 KWASY TŁUSZCZOWE Struktura i właściwości (4) Ze względu na obecność wiązania podwójnego nienasycone kwasy tłuszczowe mogą występować w dwóch formach stereoizomerycznych: cis i trans Kwas oleinowy Kwas elaidynowy 6 12
13 KWASY TŁUSZCZOWE Nazewnictwo kwasów tłuszczowych Nazwy zwyczajowe w większości przypadków wywodzą się od źródła ich odkrycia Nazwy systematyczne wywodzą się od liczebników greckich stosuje się końcówkę anowy dla kwasów nasyconych enowy dla kwasów nienasyconych Kwas oktadekanowy Kwas 9,12 oktadekadienowy Kwas stearynowy Kwas linolowy 13
14 KWASY TŁUSZCZOWE Nazewnictwo kwasów tłuszczowych Nazwy systematyczne wywodzą się od liczebników greckich położenie podwójnego wiązania oznacza się symbolem D, a numery węgli biorących udział w tworzeniu wiązań podwójnych, liczone są od węgla grupy karboksylowej litery n lub w oznaczają miejsce wiązania podwójnego, licząc od grupy metylowej w Kwas tłuszczowy z wiązaniem cis D-9 14
15 NNKT Niezbędne Nienasycone Kwasy Tłuszczowe (witamina F) Wyróżniamy trzy rodziny omega: omega-3, omega-6 i omega-9 Cyfry 3, 6 i 9 określają, przy którym atomie węgla (począwszy od skrajnej grupy metylowej), znajduje się pierwsze wiązanie podwójne. Organizm człowieka potrafi sam wstawić podwójne wiązanie tylko w pozycji dziewiątej licząc od grupy metylowej (omega-9) Prekursory kwasów omega z wiązaniem w pozycji 3 (omega-3: kwas alfa-linolenowy) i 6 (omega-6: kwas linolowy) muszą być dostarczone do organizmu wraz z pokarmami (NNKT). Źródła NNKT: - oleje roślinne kukurydziany, sojowy, lniany, arachidowy - fosfolipidy zwierzęce - wielonienasycone kwasy tłuszczowe z rodziny omega-3 z pięcioma i sześcioma wiązaniami podwójnymi występują w dużych ilościach w olejach z ryb. 15
16 Nienasycone kwasy tłuszczowe Nazwa zwyczajowa kwasu Nazwa systemtyczna kwasu Nazwa skrótowa kwasu Wzór chemiczny kwasu Oleinowy 9 oktadecenowy 18:1 D 9 18:1 (n-9) CH 3 (CH 2 ) 7 CH=CH(CH 2 ) 7 COOH Eikosenowy 9 - eikosenowy 20:1 D 9 CH 3 (CH 2 ) 9 CH=CH(CH 2 ) 7 COOH Erukowy Linolowy Linolenowy Arachidonowy 13 - doeikosenowy 9,12 - oktadekadienowy 9,12,15 - oktadekatrienowy 5,8,11,14 eikosatetraenowy 22:1 D 13 CH 3 (CH 2 ) 7 CH=CH(CH 2 ) 11 COOH 18:2 D 9,12 18:2 (n-6) 18:3 D 9,12,15, 18:3 (n-3) 20:4 D 5,8,11,14, 20:4 (n-6) CH 3 (CH 2 ) 4 (CH=CHCH 2 ) 2 (CH 2 ) 6 COOH CH 3 CH 2 (CH=CHCH 2 ) 3 (CH 2 ) 6 COOH CH 3 (CH 2 ) 4 (CH=CHCH 2 ) 4 (CH 2 ) 2 COOH 16
17 Tłuszcze właściwe (acyloglicerole) ze względu na budowę chemiczną należą do estrów składnik alkoholowy glicerol składnik kwasowy jednokarboksylowe wyższe kwasy tłuszczowe najczęściej są to mieszaniny triacylogliceroli różnych kwasów tłuszczowych 17
18 Tłuszcze właściwe (acyloglicerole) Glicerol H 2 C OH C 1 a sn-1 HO C H C 2 b sn-2 H 2 C OH C 3 a sn-3 W acyloglicerolach drugorzędowa grupa hydroksylowa położona jest po lewej stronie atomu wegla Do oznakowania pozycji kwasów tłuszczowych stosuje się system numeracji stereospecyficznej (sn), umieszczając przedrostek sn przed nazwą reszty glicerolowej, np. 1,2,3 triacylo-sn-glicerol 18
19 Tłuszcze właściwe (acyloglicerole) Glicerol Triacyloglicerol O H 2 C OH HO C H H 2 C OH O H 2 C O C R 1 R 2 C O C H H 2 C O C R 3 O 19
20 Glicerofosfolipidy Kwas fosfatydowy Glicerofosfolipidy zbudowane są z czterech składników: Glicerolu Dwóch reszt acylowych połączonych wiązaniami estrowymi z atomami C1 i C2 glicerolu Ortofosforanu połączonego wiązaniem estrowym z węglem C3 glicerolu Innego alkoholu (cholina, etanoloamina, seryna, inozytol, glicerol) połączonego grupą -OH z resztą ortofosforanu 20
21 Glicerofosfolipidy Kwas fosfatydowy + HO CH 2 CH 2 N(CH 3 ) 3 + (cholina) R` - kwas palmitynowy R kwas oleinowy Fosfatydylocholina (lecytyna) Kwas fosfatydowy + etanoloamina Fosfatydyloetyloamina 21
22 Sfingofosfolipidy Zbudowane są z: sfingozyny długołańcuchowego, jednonienasyconego aminoalkoholu dihydroksylowego długołańcuchowego kwasu tłuszczowego ortofosforanu choliny 22
23 Sfingofosfolipidy sfingozyna + nienasycony kwas tłuszczowy ceramid (N- acetylosfingozyna) + cholina + H 3 PO 4 sfingmielina 23
24 Glikosfingolipidy Zawierają: ceramid cząsteczkę cukru galaktozyloceramid (galaktocerebrozyd) glukozyloceramid (glukocerebrozyd) 24
25 Izoprenoidy, steroidy i ich pochodne
26 26
27 PP = -P 2 O 7 Pirofosforan izopentenylu (IPP) Pirofosforan 3,3-dimetyloallilu izopren (2-metyl-1,3 butadien) 27
28 Terpeny C 5 H 8 C 10 H 16 C 15 H 24 C 20 H 32 Hemiterpeny (np. cytokiny roślinne) Monoterpeny (fosforan geranylu) Seskwiterpeny (pirofosforan farnezylu) Diterpeny (fitol) 28
29 Terpeny C 30 H 48 Triterpeny (skwalen) C 40 H 64 Tetraterpeny (beta-karoten) (C 5 H 8 ) x Politerpeny (dolichol) 29
30 Monoterpeny (1) uczestniczą w biosyntezie wyższych terpenów, żywic i i innych związków o różnych funkcjach biologicznych (takich jak: karotenoidy, saponiny, ubichinony), a także regulatorów wzrostu i hormonów roślinnych (gibereliny, kwas abscysynowy) mają zastosowanie w przemyśle perfumeryjno-kosmetycznym, spożywczym, farmaceutycznym i medycznym alfa-pinen zapach terpentyny octan bornylu - zapach kamfory limonen i cytral zapach owoców cytrusowych tujon - zapach szałwii mentol zapach mięty 30
31 Monoterpeny (2) działanie prozdrowotne: - przenikają do krwi działając jako lecznicze substancje chemiczne oraz sterują pracą mózgu - składniki olejków eterycznych wykorzystywane są w leczeniu górnych dróg oddechowych (działają przeciwbakteryjnie i przeciwwirusowo oraz wykrztuśnie) - wykazują aktywność chemoprewencyjną i przeciwnowotworową (limonen i alkohol perylowy hamują rozwój raka sutka, skóry, płuc, wątroby, okrężnicy, trzuski i prostaty) - niektóre działają dezynfekująco i asepytycznie na skórę oraz poprawiają jej ukrwienie - poprawiają samopoczucie i łagodzą bóle mięśni - służą do rozpuszczania kamieni cholesterolowych i żółciowych u ludzi - olejek miętowy poprawia funkcje układu pokarmowego u pacjentów cierpiących na zaburzenia w procesie trawienia, łagodzi objawy w zespole wrażliwego jelita oraz zakażeniach Candida albicans i Helicobacter pylori 31
32 Diterpeny kwas giberelowy roślinny hormon wzrostu; stymuluje ekspresję wielu genów cafestol i kahweol składniki tłuszczu kawy kwas abietynowy C 20 H 30 O 2, główny składnik kalafonii 32
33 Politerpeny kauczuk poliprenol zawierający ponad 50 atomów węgla; masa cząsteczkowa może zawierać się w granicach od do dolichol (C 85 -C 105 ) 33
34 Triterpeny cholesterol, jest przedstawicielem steroidów, zawiera sześć jednostek izoprenowych prekursor wszystkich hormonów sterydowych składnik błon komórkowych, zapewniającym odpowiednią ich sztywność. 34
35 Otrzymywanie cholesterolu skwalen lanosterol układ steranu cholesterol 35
36 Układ steranu C D A B cyklopentanoperhydrofenantren Budowa trzy pierścienie cykloheksanu jeden pierścień cyklopentanu Składnik cholesterolu hormonów sterydowych kwasów żółciowych Występuje jako pochodne alkoholowe hydroksyketony 36
37 Układ steranu pod płaszczyzną nad płaszczyzną pierścienia Przyłączone grupy metylowe do węgla C13 węgiel C18 do węgla C10 węgiel C19 Znajdują się nad płaszczyzną pierścienia (pozycja b) Pierścienie B i C oraz C i D położenie trans 37
38 Układ steranu --- pod płaszczyzną nad płaszczyzną pierścienia 5- a- hydrogen 5-b- hydrogen układ trans układ cis Atom wodoru przy węglu C5 a - pierścienie A i B są w konformacji trans b - pierścienie A i B są w konformacji cis 38
39 Układ steranu 5- a- hydrogen 5-b- hydrogen --- pod płaszczyzną nad płaszczyzną pierścienia Atom wodoru przy węglu C5 a - pierścienie A i B b - pierścienie A i B są w konformacji trans są w konformacji cis 39
40 Cholesterol Brak atomu wodoru przy węglu C5 podwójne wiązanie w pierścieniu B Hydroksylowa pochodna steranu grupa -OH przy węglu C3 --- pod płaszczyzną nad płaszczyzną pierścienia 40
41 Cholesterol jest przedstawicielem steroidów, zawiera sześć jednostek izoprenowych posiada płaską, sztywną strukturę występuje we wszystkich błonach biologicznych zwierząt (z wyjątkiem błon mitochondrialnych) w cytoplazmie obecny w postaci zestryfikowanej w płynach ustrojowych transportowany w lipoproteinach jego nadmiar przyspiesza rozwój zmian miażdżycowych w naczyniach krwionośnych (LDL) stanowi 10-15% suchej masy mózgu jest substratem do syntezy: kwasów żółciowych, hormonów steroidowych, witaminy D 3 41
42 Kwasy żółciowe powstają z cholesterolu w wątrobie zawierają od 1 do 3 grup hydroksylowych związanych z pierścieniem zawierają grupę karboksylową w łańcuchu bocznym mają właściwości amfipatyczne obniżają napięcie powierzchniowe wody emulgują tłuszcze pokarmowe 42
43 Kwas cholowy 43
44 Hormony steroidowe Cholesterol C27 Pregnenolon C21 Progestageny C21 (progesteron- utlenienie grupy 3-hydroksylowej pregnenolonu do grupy 3-ketonowej i izomeryzacja podwójnego wiązania) usunięcie z progesteronu atomów węgla C20 i C21 Glukokortykoidy C21 (kortyzol- hydroksylacja progesteronu przy węglach C17, C21 i C11 ) Androgeny C19 (testosteron- redukcja grupy ketonowej do hydroksylowej przy C17 w androstendionie) demetylacja androgenów Mineralokortykoidy C21 (aldosteron- powstaje z kortykosteronu przez utlenianie grupy metylowej C18 do aldehydu) Estrogeny C18 (estradiol) 44
45 Eikozanoidy Kwas arachidonowy i jego pochodne
46 Kwas arachidonowy Eikozanoidy pochodne dwudziestowęglowych wielonienasyconych kwasów tłuszczowych Kwas arachidonowy: kwas 5,8,11,14-eikozatetraenowy wzór półstrukturalny: CH 3 (CH 2 ) 4 CH=CHCH 2 CH=CHCH 2 CH=CHCH 2 CH=CH(CH 2 ) 3 COOH 46
47 Kwas arachidonowy syntetyzowany jest z egzogennych kwasów tłuszczowych prekursor kilku grup związków o silnym i bardzo zróżnicowanym działaniu biologicznym pochodne zalicza się do grupy hormonów tkankowych stężenie wolnego kwasu arachidonowego w komórkach jest na ogół bardzo niewielkie. jeden ze składników fosfolipidów błonowych 47
48 Kwas arachidonowy Fosfolipaza A2 katalizuje przy udziale jonów wapnia i ATP uwalnianie kwasu arachidonowego z fosfolipidów błonowych. czynniki powodujące przemieszczenie fosfolipazy A2 z cytozolu do błony komórkowej: reakcja antygen-przeciwciało, stymulacja fizyczna (zimno, miejscowe zmiany składu i stężenia jonów) bodziec zapalny angiotensyna II adrenalina trombina Steroidy przeciwzapalne hamują fosfolipazę A2 48
49 Fosfolipidy błonowe fosfolipaza A 2 kwas arachidonowy izoprostany lipoksygenazy syntazy PGH (cyklooksygenazy) epoksygenazy/p450 HPETE hepoksyliny (trioksyliny) PGG 2 PGH 2 EET Śródłańcuchowe HETE w-końcowe HETE HETE (lipoksyny) Leukotrieny (LT) Prostanoidy: prostaglandyny (PG) prostacykliny (PGI) tromboksany (TX) 49
50 Fosfolipidy błonowe fosfolipaza A 2 kwas arachidonowy lipoksygenazy HPETE hepoksyliny (trioksyliny) lipoksygenazy nadrodzina niehemowych dioksygenaz wielonienasyconych kwasów tłuszczowych stwierdzono istnienie ok. 40 lipoksygenaz roślin i ssaków. substratem dla lipoksygenaz jest kwas arachidonowy wbudowują atomu tlenu do łańcucha kwasu tłuszczowego HETE (lipoksyny) Leukotrieny (LT) 50
51 Fosfolipidy błonowe fosfolipaza A 2 kwas arachidonowy lipoksygenazy HPETE hepoksyliny (trioksyliny) 5-HPETE kwas 5-hydroperoksyeikozatetraenowy HETE (lipoksyny) Leukotrieny (LT) Hepoksyliny: monohydroksyepoksy pochodne AA odpowiadają za uwalnianie wapnia wewnątrzkomórkowego otwierają kanały potasowe. 51
52 Fosfolipidy błonowe fosfolipaza A 2 kwas arachidonowy lipoksygenazy 5-HETE HPETE hepoksyliny (trioksyliny) kwas 5-hydroksyeikozatetraenowy HETE (lipoksyny) Lipoksyny trihydroksyeikozanoidy antagonizują one prozapalne działanie leukotrienów są endogennymi inhibitorami procesów zapalnych Leukotrieny (LT) 52
53 Fosfolipidy błonowe fosfolipaza A 2 kwas arachidonowy lipoksygenazy HPETE hepoksyliny (trioksyliny) Leukotrien A4 Leukotrien B4 Leukotrieny (LT) HETE lipoksyny Leukotrien C4 53
54 Fosfolipidy błonowe fosfolipaza A 2 kwas arachidonowy lipoksygenazy HPETE HETE hepoksyliny (trioksyliny) lipoksyny LTB4 działa chemotaktycznie; najsilniej na neutrofile, znacznie słabiej na eozynofile stymuluje uwalnianie enzymów lizosomalnych oraz rodników nadtlenkowych przez neutrofile zwiększa przepuszczalność naczyń Leukotrieny cysteinylowe (LTC4, LTD4, LTE4) kurczą centralne i obwodowe drogi oddechowe zwiększają nadreaktywność oskrzeli stymulują wydzielanie śluzu przez komórki kubkowe oskrzeli zwiększają przepuszczalność naczyń działają chemotaktycznie (LTD4 swoisty czynnik chemotaktyczny dla eozynofilów) Leukotrieny (LT) 54
55 Fosfolipidy błonowe fosfolipaza A 2 kwas arachidonowy syntazy PGH (cyklooksygenazy) 2 izoformy cyklooksygenazy: COX-1 - produkowana konstytutywnie COX-2 - jest produkowana indukcyjnie PGG 2 PGH 2 Prostanoidy: prostaglandyny (PG) prostacykliny (PGI) Tromboksany (TX) 55
56 Fosfolipidy błonowe fosfolipaza A 2 kwas arachidonowy syntazy PGH (cyklooksygenazy) PGG 2 wytwarzane przez prawie wszystkie komórki wydzielane są bezpośrednio po wytworzeniu nie są magazynowane w komórkach Różnią się: grupami funkcyjnymi - hydroksylową i ketonową,ich połozeniem lub połozeniem wiązania podwójnego w pierścieniu ilością wiązań podwójnych w łańcuchach (PG 1, PG 2, PG 3 ) PGH 2 Prostanoidy: prostaglandyny (PG) prostacykliny (PGI) Tromboksany (TX) Prostaglandyna A1 C1 56
57 Fosfolipidy błonowe fosfolipaza A 2 kwas arachidonowy syntazy PGH (cyklooksygenazy) PGG 2 PGH 2 Prostanoidy: prostaglandyny (PG) prostacykliny (PGI) Tromboksany (TX) Prostaglandyny (w ilościach 1 ng/ml) modulują funkcje mięsni gładkich. Działanie różnych prostaglandyn może być przeciwstawne: prostaglandyny F stymulują skurcz prostaglandyny A i E rozkurcz mięśni gładkich Stymulują stany zapalne Kontrolują kanały jonowe Modulują przekazywanie sygnałów przez synapsy Działają antagonistycznie w stosunku do adrenaliny 57
58 Fosfolipidy błonowe fosfolipaza A 2 kwas arachidonowy syntazy PGH (cyklooksygenazy) PGI2 PGG 2 PGH 2 Zapobiegają nadmiernemu krzepnięciu krwi Prostanoidy: prostaglandyny (PG) prostacykliny (PGI) Tromboksany (TX) 58
59 Fosfolipidy błonowe fosfolipaza A 2 kwas arachidonowy syntazy PGH (cyklooksygenazy) PGG 2 PGH 2 Prostanoidy: prostaglandyny (PG) prostacykliny (PGI) Tromboksany (TX) Pobudzją agregację płytek i obkurczają małe naczynia krwionośne 59
60 Fosfolipidy błonowe fosfolipaza A 2 kwas arachidonowy epoksygenazy/p450 Wpływają na: uwalnianie hormonu peptydowego EET napięcie mięśniówki gładkiej naczyń krwinośnych Śródłańcuchowe transport jonów (np. układy transportowe w nerkach) HETE regulują proliferację komórek w-końcowe HETE biora udział w procesach zapalenia i hemostazie biorą udział w szlakach wewnątrzkomórkowej sygnalizacji 60
61 Fosfolipidy błonowe fosfolipaza A 2 kwas arachidonowy izoprostany Izoprostany są izomerami prostaglandyn: zbudowane są z pierścienia cyklopentanowego oraz z dwóch łańcuchów bocznych, w których występują wiązania podwójne i grupa hydroksylowa. obydwa łańcuchy znajdują się po tej samej stronie pierścienia cyklopentanowego produkowane na drodze nieenzymatycznego mechanizmu wolnorodnikowego są wydalane przez nerki 61
62 Fosfolipidy błonowe fosfolipaza A 2 kwas arachidonowy izoprostany Funkcje biologiczne izoprostanów: indukcja mitogenezy w komórkach mięśni gładkich naczyń krwionośnych działanie naczynioskurczowe na naczynia krwionośne nerek efekt natriuretyczny modulowanie funkcji płytek krwi 62
63 Fosfolipidy błonowe fosfolipaza A 2 kwas arachidonowy izoprostany Wzmożona synteza izoprostanów: w chorobach mięśnia sercowego choroba niedokrwienna, zawał, wady zastawkowe miażdzyca stężenie izoprostanów koreluje dodatnio z czynnikami ryzyka hipercholesterolemia, hiperhomocysteinemia, palenie papierosów,), choroby wątroby (marskość), cukrzyca układu oddechowego (astma, sarkoidoza), choroby tkanki łącznej (toczeń rumieniowaty układowy). 63
64 Eikozanoid Podstawowe miejsce syntezy Aktywność biologiczna PGD 2 Komórki tuczne Rozszerzanie naczyń PGE 2 Nerki, śledziona, serce Rozszerzanie naczyń, wzmaganie wpływu bradykininy i histaminy, wywoływanie skurczów macicy, agregacje płytek, utrzymywanie otwartego płodowego przewodu tętniczego PGF 2 Nerki, śledziona, serce Zwężanie naczyń, skurcz mięśni gładkich PGH 2 Prekursor dla tromboksanu A2 i B2, zapoczątkowanie agregacji płytek i zwężanie naczyń PGI 2 Serce, komórki śródbłonka naczyń Hamowanie agregacji płytek, zapoczątkowanie rozszerzania naczyń TXA 2 Płytki krwi Zapoczątkowanie agregacji płytek i zwężanie naczyń TXB 2 Płytki krwi Zapoczątkowanie zwężania naczyń LTB 4 LTC 4 LTD 4 LTE 4 Monocyty, granulocyty zasadochłonne, granulocyty obojetnochłonne, granulocyty kwasochłonne, komórki tuczne, komórki nabłonkowe Monocyty i makrofagi pęcherzykowe, granulocyty zasadochłonne, granulocyty kwasochłonne, komórki tuczne, komórki nabłonkowe Monocyty i makrofagi pęcherzykowe, granulocyty zasadochłonne, komórki tuczne, komórki nabłonkowe Granulocyty zasadochłonne i komórki tuczne Zapoczątkowanie chemotaksji i agrehacji leukocytów Składnik SRS-A2 (wolno reagującej substancji anafilaktycznej), zapoczątkowanie rozszerzania oskrzeli i zwężanie oskrzeli Główny składnik SRS-A2, zapoczątkowanie rozszerzania oskrzeli i zwężanie oskrzeli Składnik SRS-A2, zapoczątkowanie rozszerzania oskrzeli i zwężanie oskrzeli wg G.Fuller, D.Shields: Podstawy molekularne biologii komórki. Aspekty medyczne. PZWL 2000 Żak I. Chemia medyczna. SLAM,
Lipidy. Zakład Chemii Medycznej. Pomorski Uniwersytet Medyczny
Lipidy Zakład Chemii Medycznej Pomorski Uniwersytet Medyczny I. Lipidy Substancje organiczne, występujące w organizmach żywych, nierozpuszczalne w wodzie, ale dające się ekstrahować rozpuszczalnikami organicznymi
Bardziej szczegółowoLipidy. Zakład Chemii Medycznej. Pomorski Uniwersytet Medyczny
Lipidy Zakład Chemii Medycznej Pomorski Uniwersytet Medyczny Lipidy Substancje organiczne, występujące w organizmach żywych, nierozpuszczalne w wodzie, ale dające się ekstrahować rozpuszczalnikami organicznymi
Bardziej szczegółowowyjaśnienie na przykładzie działania rozdzielacza i chromatografii podziałowej
Tłuszcze Lipidy grupa związków pochodzenia naturalnego, które są słabo rozpuszczalne w H 2 O, a dobrze rozpuszczalne w rozpuszczalnikach niepolarnych, takich jak: np. eter, chloroform wyjaśnienie na przykładzie
Bardziej szczegółowoBudowa i klasyfikacja lipidów
Budowa i klasyfikacja lipidów Klasyfikacja lipidów Lipidy Kwasy tłuszczowe Tłuszcze obojętne Woski Fosfolipidy Sfingolipidy Glikolipidy Steroidy Zawierające: - glicerol - grupę fosforanową - kwasy tłuszczowe
Bardziej szczegółowoIzoenzymy. Katalizują te same reakcje, ale różnią się właściwościami fizycznymi lub kinetycznymi. Optimum ph. Powinowactwo do substratu
Izoenzymy Katalizują te same reakcje, ale różnią się właściwościami fizycznymi lub kinetycznymi Optimum ph Powinowactwo do substratu Wrażliwość na inhibitory Badanie LDH H4 (serce) H3M1 H2M2 H1M3 M4 (wątroba)
Bardziej szczegółowoBudowa i klasyfikacja lipidów
Egzamin 3 pytania testowe na każdy temat (3 x 10 x 1 pkt) 5 pytań opisowych dot. całego zakresu (5 x 4 pkt) W sumie można uzyskać 50 pkt Zaliczenie egzaminu od 26 pkt Budowa i klasyfikacja lipidów Klasyfikacja
Bardziej szczegółowoLipidy = tłuszczowce
Lipidy = tłuszczowce WSTĘP Nadwaga i nadmierne otłuszczenie to jeden z podstawowych problemów współczesnego społeczeństwa, dotykający nie tylko ludzi, ale w coraz większym stopniu także zwierzęta udomowione.
Bardziej szczegółowoWĘGLOWODANY. Glukoneogeneza, glikogen, cykl pentozofosforanowy
WĘGLOWODANY Glukoneogeneza, glikogen, cykl pentozofosforanowy GLIKOLIZA BEZTLENOWA CYKL PENTOZOWY rybulozo- 5-P rybulozo- 5-P izomeraza epimeraza synteza DNA, RNA ksylulozo-5-p rybozo 5 P lokalizacja
Bardziej szczegółowoSubstancje o Znaczeniu Biologicznym
Substancje o Znaczeniu Biologicznym Tłuszcze Jadalne są to tłuszcze, które może spożywać człowiek. Stanowią ważny, wysokoenergetyczny składnik diety. Z chemicznego punktu widzenia głównym składnikiem tłuszczów
Bardziej szczegółowoKwasy t uszczowe i triacyloglicerole
48 Bioczàsteczki Kwasy t uszczowe i triacyloglicerole A. Kwasy karboksylowe H Kwasy t uszczowe wyst pujàce w przyrodzie sà kwasami karboksylowymi o prostych aƒcuchach w glowodorowych, zawierajàcych 4 24
Bardziej szczegółowoLipidy OLEJ. Kwasy t uszczowe. Kwasy t uszczowe Omega6 COOH COOH CH3. Schéma acides gras omega 6 COOH
Lipidy CH 3 R CH3 Kwasy t uszczowe Kwasy t uszczowe Omega3 Lipidy Schéma acides gras omega 6 CH3 Kwasy t uszczowe Omega6 23 TRAN Kwasy t uszczowe Wielonienasycone kwasy t uszczowe zawarte w pokarmie ulegajà
Bardziej szczegółowoLipidy (tłuszczowce)
Lipidy (tłuszczowce) Miejsce lipidów wśród innych składników chemicznych Lipidy To niejednorodna grupa związków, tak pod względem składu chemicznego, jak i roli, jaką odrywają w organizmach. W ich skład
Bardziej szczegółowoĆwiczenie nr 5. Lipidy. dr Anna Bielenica. 2. Podział lipidów. Repetytorium. Repetytorium
Ćwiczenie nr 5 Repetytorium dr Anna Bielenica Lipidy 1. gólne wiadomości o lipidach. 2. Podział lipidów. 3. Kwasy tłuszczowe. 4. Tłuszcze właściwe (triglicerydy, triacyloglicerole). 5. Lipidy złożone -
Bardziej szczegółowoW odpowiedzi na bodźce (histamina, adrenalina, bradykinina, angitensyna II, trombina) w komórce uruchamiany jest system degradacji lipidów (lipazy).
Biosynteza i funkcja eikozanoidów Eikozanoidy (ikozanoidy) pochodzą od 20:4 kwasu tłuszczowego (kwasu arachidonowego) Związki te nie są przechowywane w komórce a są szybko syntetyzowane i uwalniane (5-60
Bardziej szczegółowoĆwiczenie 2. Lipidy (I)
Ćwiczenie 2 Lipidy (I) Lipidy to naturalnie występujące organiczne cząsteczki izolowane z komórek i tkanek przez ekstrakcję niepolarnymi rozpuszczalnikami. Lipidy dzieli się na dwa podstawowe typy: tłuszcze
Bardziej szczegółowoLIPIDY TO SKŁADNIKI ORGANIZMÓW ZWIERZĘCYCH I ROŚLINNYCH.
LIPIDY TO SKŁADNIKI ORGANIZMÓW ZWIERZĘCYCH I ROŚLINNYCH. Lipidy charakteryzujemy na podstawie ich rozpuszczalności są to związki nierozpuszczalne w wodzie, ale rozpuszczalne w rozpuszczalnikach organicznych
Bardziej szczegółowoCHOLESTONE NATURALNA OCHRONA PRZED MIAŻDŻYCĄ. www.california-fitness.pl www.calivita.com
CHOLESTONE NATURALNA OCHRONA PRZED MIAŻDŻYCĄ Co to jest cholesterol? Nierozpuszczalna w wodzie substancja, która: jest składnikiem strukturalnym wszystkich błon komórkowych i śródkomórkowych wchodzi w
Bardziej szczegółowoCORAZ BLIŻEJ ISTOTY ŻYCIA WERSJA A. imię i nazwisko :. klasa :.. ilość punktów :.
CORAZ BLIŻEJ ISTOTY ŻYCIA WERSJA A imię i nazwisko :. klasa :.. ilość punktów :. Zadanie 1 Przeanalizuj schemat i wykonaj polecenia. a. Wymień cztery struktury występujące zarówno w komórce roślinnej,
Bardziej szczegółowoSterydy (Steroidy) "Chemia Medyczna" dr inż. Ewa Mironiuk-Puchalska, WChem PW
Sterydy (Steroidy) Związki pochodzenia zwierzęcego, roślinnego i mikroorganicznego; pochodne lipidów, których wspólnącechą budowy jest układ czterech sprzężonych pierścieni węglowodorowych zwany steranem(cyklopentanoperhydrofenantren)
Bardziej szczegółowo12. LIPIDY I POCHODNE
12. LIPIDY I PDNE Iwona śak Lipidy są cząsteczkami nierozpuszczalnymi w wodzie, lecz rozpuszczającymi się w rozpuszczalnikach organicznych. Zazwyczaj są to estry wyŝszych kwasów tłuszczowych z alkoholami
Bardziej szczegółowoBudowa tłuszczów // // H 2 C O H HO C R 1 H 2 C O C R 1 // // HC O H + HO C R 2 HC - O C R 2 + 3H 2 O
Tłuszcze (glicerydy) - Budowa i podział tłuszczów, - Wyższe kwasy tłuszczowe, - Hydroliza (zmydlanie) tłuszczów - Utwardzanie tłuszczów -Próba akroleinowa -Liczba zmydlania, liczba jodowa Budowa tłuszczów
Bardziej szczegółowoKorzyści z wegetarianizmu
Korzyści z wegetarianizmu QQ QQ Wegetarianizm a choroby cywilizacyjne Przemiana lipidowa ustroju Lipidy (tłuszcze) dostarczają z 1 grama 9 kcal. Są naturalną formą gromadzenia zapasów energii magazynowanej
Bardziej szczegółowoU grzybów i zwierząt synteza kwasów tłuszczowych zachodzi w multienzymatycznym kompleksie syntazy kwasów tłuszczowych (FAS)
U grzybów i zwierząt synteza kwasów tłuszczowych zachodzi w multienzymatycznym kompleksie syntazy kwasów tłuszczowych (FAS) U drożdży FAS (2.4x10 6 D) składa się z dwóch typów podjednostek (α - 213 kd,
Bardziej szczegółowoTłuszcze jako główny zapasowy substrat energetyczny
Tłuszcze jako główny zapasowy substrat energetyczny Utlenienie 1 g tłuszczy pozwala na wyprodukowanie 37 kj (9 kcal) energii, podczas gdy utlenienie 1 g węglowodanów lub białek dostarcza tylko 17 kj (4
Bardziej szczegółowoceluje w opiera się na Patogeny Komórki przezentujące antygen (APC) i wiążą
powoduje to Rozkurcz naczyń krwionośnych wzmacniają Interferony od komórek prezentujących stymuluje Komórki NK Aby aktywować limfocyty B i limfocyty T cytotoksyczne niszczą otrzymują an- dzielą się na
Bardziej szczegółowozbyt wysoki poziom DOBRE I ZŁE STRONY CHOLESTEROLU Ponad 60% naszego społeczeństwa w populacji powyżej 18r.ż. ma cholesterolu całkowitego (>190mg/dl)
HIPERLIPIDEMIA to stan zaburzenia gospodarki lipidowej, w którym występuje wzrost stężenia lipidów (cholesterolu i/lub triglicerydów ) w surowicy krwi. Ponad 60% naszego społeczeństwa w populacji powyżej
Bardziej szczegółowoWSPÓŁCZESNE TECHNIKI ZAMRAŻANIA
WSPÓŁCZESNE TECHNIKI ZAMRAŻANIA Temat: Denaturacja białek oraz przemiany tłuszczów i węglowodorów, jako typowe przemiany chemiczne i biochemiczne zachodzące w żywności mrożonej. Łukasz Tryc SUChiKL Sem.
Bardziej szczegółowoI IKOZANOIDY. Iwona śak, Izabela Szołtysek-Bołdys
11. KWASY TŁUSZCZWE I IKZANIDY Iwona śak, Izabela Szołtysek-Bołdys Kwasy tłuszczowe pełnią funkcję strukturalno-budulcową w błonach biologicznych jako składniki fosfolipidów i glikolipidów. Pełnią funkcję
Bardziej szczegółowoPochodne węglowodorów
Literka.pl Pochodne węglowodorów Data dodania: 2010-01-12 15:53:16 Autor: Janina Tofel-Bykowa Sprawdzian wiadomości i umiejętności z chemii organicznej w kl. III gimnazjum. I Dokończ zdanie: 1. Nazwa grupy
Bardziej szczegółowoĆwiczenia laboratoryjne - teoria
UNIWERSYTET GDAŃSKI Pracownia studencka Katedry Analizy Środowiska Ćwiczenia laboratoryjne - teoria Analiza lipidów ANALIZA PRODUKTÓW POCHODZENIA NATURALNEGO Gdańsk, 2009 1 1. Lipidy Lipidy, inaczej tłuszcze,
Bardziej szczegółowoFESTIWAL NAUKI PYTANIA Z CHEMII ORGANICZNEJ
FESTIWAL NAUKI PYTANIA Z CHEMII ORGANICZNEJ Agata Ołownia-Sarna 1. Chemia organiczna to chemia związków: a) Węgla, b) Tlenu, c) Azotu. 2. Do związków organicznych zaliczamy: a) Metan, b) Kwas węglowy,
Bardziej szczegółowoZWIĄZKI WĘGLA Z WODOREM 1) Uzupełnij i uzgodnij równania reakcji spalania całkowitego alkanów, alkenów i alkinów.
Nauczanie domowe WIEM, CO TRZEBA Klasa VIII Chemia od listopada do czerwca aktualizacja 05.10.2018 ZWIĄZKI WĘGLA Z WODOREM 1) Uzupełnij i uzgodnij równania reakcji spalania całkowitego alkanów, alkenów
Bardziej szczegółowol. at C Wzór sumaryczny pół strukturalny Nazwa systematyczna Nazwa zwyczajowa 1 HCOOH
KWASY KARBOKSYLOWE Temat: Szereg homologiczny kwasów karboksylowych 1) Występowanie kwasów karboksylowych 2) Podział kwasów karboksylowych 3) Wzory i nazwy kwasów karboksylowych Ad.1 - kwas octowy - kwas
Bardziej szczegółowoĆwiczenie nr 12 Lipidy - tłuszcze nasycone i nienasycone. Liczba jodowa, metoda Hanusa ilościowego oznaczania stopnia nienasycenia tłuszczu
Ćwiczenie nr 12 Lipidy - tłuszcze nasycone i nienasycone. Liczba jodowa, metoda Hanusa ilościowego oznaczania stopnia nienasycenia tłuszczu Celem ćwiczenia jest: wykrywanie nienasyconych kwasów tłuszczowych
Bardziej szczegółowoTIENS L-Karnityna Plus
TIENS L-Karnityna Plus Zawartość jednej kapsułki Winian L-Karnityny w proszku 400 mg L-Arginina 100 mg Niacyna (witamina PP) 16 mg Witamina B6 (pirydoksyna) 2.1 mg Stearynian magnezu pochodzenia roślinnego
Bardziej szczegółowoPlan dydaktyczny z chemii klasa: 2TRA 1 godzina tygodniowo- zakres podstawowy. Dział Zakres treści
Anna Kulaszewicz Plan dydaktyczny z chemii klasa: 2TRA 1 godzina tygodniowo- zakres podstawowy lp. Dział Temat Zakres treści 1 Zapoznanie z przedmiotowym systemem oceniania i wymaganiami edukacyjnymi z
Bardziej szczegółowoTrienyl. - kwas alfa-iinolenowy (C 18:3) - kwas eikozapentaenowy (EPA, C 20:3) - kwas dokozaheksaenowy (DCHA, C 22:6)
Trienyl - kwas alfa-iinolenowy (C 18:3) - kwas eikozapentaenowy (EPA, C 20:3) - kwas dokozaheksaenowy (DCHA, C 22:6) Stosowany w leczeniu przeciwmiażdżycowym i w profilaktyce chorób naczyniowych serca
Bardziej szczegółowoCHEMIA klasa 3 Wymagania programowe na poszczególne oceny do Programu nauczania chemii w gimnazjum. Chemia Nowej Ery.
CHEMIA klasa 3 Wymagania programowe na poszczególne oceny do Programu nauczania chemii w gimnazjum. Chemia Nowej Ery. Dział - Węgiel i jego związki. określa, czym zajmuje się chemia organiczna definiuje
Bardziej szczegółowoAntyoksydanty pokarmowe a korzyści zdrowotne. dr hab. Agata Wawrzyniak, prof. SGGW Katedra Żywienia Człowieka SGGW
Antyoksydanty pokarmowe a korzyści zdrowotne dr hab. Agata Wawrzyniak, prof. SGGW Katedra Żywienia Człowieka SGGW Warszawa, dn. 14.12.2016 wolne rodniki uszkodzone cząsteczki chemiczne w postaci wysoce
Bardziej szczegółowoWYMAGANIA EDUKACYJNE z chemii dla klasy trzeciej
Lucyna Krupa Rok szkolny 2016/2017 Anna Mikrut WYMAGANIA EDUKACYJNE z chemii dla klasy trzeciej Wyróżnia się wymagania na: ocenę dopuszczającą ocenę dostateczną (obejmują wymagania na ocenę dopuszczającą)
Bardziej szczegółowoDziałanie przeciwzapalne oraz zwalczanie wolnych rodników poprzez kwasy tłuszczowe EPA+DHA omega-3
Działanie przeciwzapalne oraz zwalczanie wolnych rodników poprzez kwasy tłuszczowe EPA+DHA omega-3 STAN ZAPALNY naturalny wieloetapowy i zarazem przewidywalny proces rozwijający się w żywej tkance pod
Bardziej szczegółowoRepetytorium z wybranych zagadnień z chemii
Repetytorium z wybranych zagadnień z chemii Mol jest to liczebność materii występująca, gdy liczba cząstek (elementów) układu jest równa liczbie atomów zawartych w masie 12 g węgla 12 C (równa liczbie
Bardziej szczegółowoKwasy omega -3, szczególnie EPA i DHA:
Kwasy omega -3, szczególnie EPA i DHA: - są konieczne do prawidłowej budowy, rozwoju i funkcjonowania całego Twojego organizmu: Stężenie kwasów tłuszczowych w organizmie człowieka [g/100g stężenia całkowitego]
Bardziej szczegółowoWymagania na poszczególne oceny z chemii w klasie III VII. Węgiel i jego związki z wodorem
Wymagania na poszczególne oceny z chemii w klasie III VII. Węgiel i jego związki z wodorem 1 Uczeń: wyjaśnia, czym zajmuje się chemiaorganiczna (2) definiuje pojęcie węglowodory (2) wymienia naturalne
Bardziej szczegółowo3b Do dwóch probówek, w których znajdowały się olej słonecznikowy i stopione masło, dodano. 2. Zaznacz poprawną odpowiedź.
3b 1 PAWEŁ ZYCH IMIĘ I NAZWISKO: KLASA: GRUPA A 1. Do dwóch probówek, w których znajdowały się olej słonecznikowy i stopione masło, dodano roztworu manganianu(vii) potasu. Napisz, jakich obserwacji można
Bardziej szczegółowoetyloamina Aminy mają właściwości zasadowe i w roztworach kwaśnych tworzą jon alkinowy
Temat: Białka Aminy Pochodne węglowodorów zawierające grupę NH 2 Wzór ogólny amin: R NH 2 Przykład: CH 3 -CH 2 -NH 2 etyloamina Aminy mają właściwości zasadowe i w roztworach kwaśnych tworzą jon alkinowy
Bardziej szczegółowoTerpeny. Terpenoidy. Izoterpenoidy. "Chemia Medyczna" dr inż. Ewa Mironiuk-Puchalska, WChem PW
Terpeny Terpenoidy Izoterpenoidy 1 Terpeny Związki zaliczane do lipidów niezmydlających się Terpenyidy Nazwa wywodzi się od terpentyny Terpentyna to Terpenami określa się związki: o wzorze ogólnym (C 5
Bardziej szczegółowoI. Węgiel i jego związki z wodorem
NaCoBeZU z chemii dla klasy 3 I. Węgiel i jego związki z wodorem 1. Poznajemy naturalne źródła węglowodorów wymieniam kryteria podziału chemii na organiczną i nieorganiczną wyjaśniam, czym zajmuje się
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne niezbędne do uzyskania poszczególnych śródrocznych i rocznych ocen klasyfikacyjnych CHEMIA klasa III Oceny śródroczne:
Wymagania edukacyjne niezbędne do uzyskania poszczególnych śródrocznych i rocznych ocen klasyfikacyjnych CHEMIA klasa III Oceny śródroczne: Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który: -określa, co to są
Bardziej szczegółowoTłuszcze. Podział i budowa tłuszczów
Tłuszcze dr hab. n. med. Lucyna Ostrowska Określenie tłuszcze obejmuje zarówno składniki pokarmowe, jak i produkty spożywcze nazywane potocznie tłuszczami, takie jak masło, smalec, margaryny i oleje jadalne.
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne z chemii dla klasy 3b. Gimnazjum Publicznego im. Jana Pawła II w Żarnowcu. na rok szkolny 2015/2016
Wymagania edukacyjne z chemii dla klasy 3b Gimnazjum Publicznego im. Jana Pawła II w Żarnowcu na rok szkolny 2015/2016 Nauczyciel: mgr Joanna Szasta Węgiel i jego związki z wodorem definiuje pojęcia: chemia
Bardziej szczegółowoZadanie 2. (0 1) Uzupełnij schemat reakcji estryfikacji. Wybierz spośród podanych wzór kwasu karboksylowego A albo B oraz wzór alkoholu 1 albo 2.
Zadanie 1. (0 1) W celu odróżnienia kwasu oleinowego od stopionego kwasu palmitynowego wykonano doświadczenie, którego przebieg przedstawiono na schemacie. W probówce I wybrany odczynnik zmienił zabarwienie.
Bardziej szczegółowoBiochemia Ćwiczenie 7
Imię i nazwisko Uzyskane punkty Nr albumu data /2 podpis asystenta ĆWICZENIE 7 LIPIDY O ZNACZENIU BIOLOGICZNYM Wstęp merytoryczny Pojęciem lipidów określa się zespół heterogennych związków organicznych
Bardziej szczegółowoOcenę niedostateczną otrzymuje uczeń, który: Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który: Ocenę dostateczną otrzymuje uczeń, który:
Kryteria oceniania z chemii dla klasy 3A i 3B Gimnazjum w Borui Kościelnej Rok szkolny: 2015/2016 Semestr: pierwszy Opracowała: mgr Krystyna Milkowska, mgr inż. Malwina Beyga Ocenę niedostateczną otrzymuje
Bardziej szczegółowoLipidy. związki niepolarne wpływ na rozpuszczalność. Tłuszcze: stałe (zwierzęce) ciekłe (roślinne) Tłuszcze: nasycone nienasycone wielonienasycone!
Lipidy związki niepolarne wpływ na rozpuszczalność Tłuszcze: stałe (zwierzęce) ciekłe (roślinne) Tłuszcze: nasycone nienasycone wielonienasycone! Lipidy: proste (tłuszcze właściwe, woski) złożone (fosfolipidy,
Bardziej szczegółowoWYMAGANIA EDUKACYJNE
SZKOŁA PODSTAWOWA W RYCZOWIE WYMAGANIA EDUKACYJNE niezbędne do uzyskania poszczególnych śródrocznych i rocznych ocen klasyfikacyjnych z CHEMII w klasie 8 Szkoły Podstawowej Wymagania edukacyjne niezbędne
Bardziej szczegółowoWĘGLOWODORY. Uczeń: Przykłady wymagań nadobowiązkowych Uczeń:
WĘGLOWODORY Wymagania na ocenę dopuszczającą dostateczną dobrą bardzo dobrą pisze wzory sumaryczne, zna nazwy czterech początkowych węglowodorów nasyconych; zna pojęcie: szereg homologiczny; zna ogólny
Bardziej szczegółowoWymagania programowe na poszczególne oceny
Przedmiot: chemia Klasa: IIIa, IIIb Nauczyciel: Agata SROKA Wymagania programowe na poszczególne oceny VII. Węgiel i jego związki z wodorem podaje kryteria podziału chemii na organiczną i nieorganiczną
Bardziej szczegółowoOrganizm człowieka. Rola tłuszczów. Roman Cichon Katedra Żywienia i Dietetyki CM UMK Bydgoszcz 2015
Organizm człowieka Rola tłuszczów Roman Cichon Katedra Żywienia i Dietetyki CM UMK Bydgoszcz 2015 Klasyfikacja Pojęcie tłuszcze odnosi się do grupy związków charakteryzujących się nierozpuszczalnością
Bardziej szczegółowoWYMAGANIA EDUKACYJNE na poszczególne oceny śródroczne i roczne. Z CHEMII W KLASIE III gimnazjum
WYMAGANIA EDUKACYJNE na poszczególne oceny śródroczne i roczne Z CHEMII W KLASIE III gimnazjum Program nauczania chemii w gimnazjum autorzy: Teresa Kulawik, Maria Litwin Program realizowany przy pomocy
Bardziej szczegółowoPrzedmiotowy system oceniania dla uczniów z obowiązkiem dostosowania wymagań z chemii kl. III
Chemia klasa III - wymagania programowe opracowane na podstawie przewodnika dla nauczycieli opublikowanego przez wydawnictwo OPERON I. Węgiel I jego związki z wodorem Wymagania na ocenę dopuszczającą -
Bardziej szczegółowoUkład wewnątrzwydzielniczy
Układ wewnątrzwydzielniczy 1. Gruczoły dokrewne właściwe: przysadka mózgowa, szyszynka, gruczoł tarczowy, gruczoły przytarczyczne, nadnercza 2. Gruczoły dokrewne mieszane: trzustka, jajniki, jądra 3. Inne
Bardziej szczegółowo1. SACHARYDY W ŻYWNOŚCI - BUDOWA I PRZEKSZTAŁCENIA
Chemia żywności : praca zbiorowa. T. 2, Sacharydy, lipidy i białka / pod red. Zdzisława E. Sikorskiego ; aut. Bronisław Drozdowski [et al.]. wyd. 6, dodr. 2. Warszawa, 2014 Spis treści PRZEDMOWA 11 1.
Bardziej szczegółowoPlan wynikowy z chemii do klasy III gimnazjum w roku szkolnym 2017/2018. Liczba godzin tygodniowo: 1.
1 Plan wynikowy z chemii do klasy III gimnazjum w roku szkolnym 2017/2018. Liczba godzin tygodniowo: 1. Tytuł rozdziału w podręczniku Temat lekcji podstawowe Węgiel i jego związki z wodorem 1.Omówienie
Bardziej szczegółowoEPA - ZDROWIE ZAKLĘTE W ZŁOTEJ KROPLI. dr Izabela Dobrowolska
EPA - ZDROWIE ZAKLĘTE W ZŁOTEJ KROPLI dr Izabela Dobrowolska NASYCONE KWASY TŁUSZCZOWE NIENASYCONE KWASY TŁUSZCZOWE NP. C18:2n-w6 krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe
Bardziej szczegółowoTylko dwie choroby - serca i nowotworowe powodują zgon 70% Polaków w wieku lat, czyli masz jedynie 30% szans dożyć 75 roku życia!
Prezentacja naukowa Tylko dwie choroby - serca i nowotworowe powodują zgon 70% Polaków w wieku 45-74 lat, czyli masz jedynie 30% szans dożyć 75 roku życia! Nie musi tak być! Badania dowiodły jednoznacznie
Bardziej szczegółowoNaturalne związki organiczne / Aleksander Kołodziejczyk. - wyd. 2, dodr. 2. Warszawa, Spis treści
Naturalne związki organiczne / Aleksander Kołodziejczyk. - wyd. 2, dodr. 2. Warszawa, 2010 Spis treści 1. AMINOKWASY 11 1.1. Podział aminokwasów 11 1.1.1. Aminokwasy białkowe 12 1.2. Nomenklatura 21 1.3.
Bardziej szczegółowoMakrocząsteczki. Przykłady makrocząsteczek naturalnych: -Polisacharydy skrobia, celuloza -Białka -Kwasy nukleinowe
Makrocząsteczki Przykłady makrocząsteczek naturalnych: -Polisacharydy skrobia, celuloza -Białka -Kwasy nukleinowe Syntetyczne: -Elastomery bardzo duża elastyczność charakterystyczna dla gumy -Włókna długie,
Bardziej szczegółowoMateriały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu www.szkolnictwo.pl
Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu www.szkolnictwo.pl Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl mogą byd wykorzystywane przez jego Użytkowników
Bardziej szczegółowoLIPIDY. Slajd 1 WYKŁAD 5. Slajd 2. Slajd 3. LIPIDY: budowa lecytyny (fosfatydylocholina) AGNIESZKA ZEMBROŃ-ŁACNY. Struktura kwasów tłuszczowych
część hydrofobowa część hydrofilowa Slajd 1 WYKŁAD 5 LIPIDY AGNIESZKA ZEMBROŃ-ŁACNY Slajd 2 LIPIDY: budowa lecytyny (fosfatydylocholina) cholina fosforan azot wiązanie estrowe glicerol fosfor tlen węgiel
Bardziej szczegółowoZagadnienia do egzaminu z biochemii (studia niestacjonarne)
Zagadnienia do egzaminu z biochemii (studia niestacjonarne) Aminokwasy, białka, cukry i ich metabolizm 1. Aminokwasy, wzór ogólny i charakterystyczne grupy. 2. Wiązanie peptydowe. 3. Białka, ich struktura.
Bardziej szczegółowoWYMAGANIA EDUKACYJNE z chemii dla klasy trzeciej gimnazjum
Lucyna Krupa Rok szkolny 2018/2019 Anna Mikrut WYMAGANIA EDUKACYJNE z chemii dla klasy trzeciej gimnazjum Wyróżnia się wymagania na: ocenę dopuszczającą ocenę dostateczną (obejmują wymagania na ocenę dopuszczającą)
Bardziej szczegółowoWymagania programowe na poszczególne oceny chemia kl. III 2014/2015
Wymagania programowe na poszczególne oceny chemia kl. III 2014/2015 VI. Sole opisuje budowę soli wskazuje metal i resztę kwasową we wzorze soli zapisuje wzory sumaryczne soli (chlorków, arczków) tworzy
Bardziej szczegółowoIzabela Dobrowolska ROLA ULTRACZYSTEGO EPA W LECZENIU STANÓW ZAPALNYCH I DEPRESJI
Izabela Dobrowolska ROLA ULTRACZYSTEGO EPA W LECZENIU STANÓW ZAPALNYCH I DEPRESJI krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT) organizm nie jest w stanie ich produkować
Bardziej szczegółowoProgram nauczania CHEMIA KLASA 8
Program nauczania CHEMIA KLASA 8 DZIAŁ VII. Kwasy (12 godzin lekcyjnych) Wzory i nazwy kwasów Kwasy beztlenowe Kwas siarkowy(vi), kwas siarkowy(iv) tlenowe kwasy siarki Przykłady innych kwasów tlenowych
Bardziej szczegółowoPrzedmiotowy system oceniania z chemii kl. III
Chemia klasa III - wymagania programowe opracowane na podstawie przewodnika dla nauczycieli opublikowanego przez wydawnictwo OPERON I. Węgiel I jego związki z wodorem Wymagania na ocenę dopuszczającą -
Bardziej szczegółowopotrzebujemy ich 1 g, by nasz organizm dobrze funkcjonował.
Specjaliści od zdrowego żywienia biją na alarm. Jemy za mało ryb morskich, co oznacza, że w organizmie przeciętnego Polaka brakuje nienasyconych kwasów Omega 3, uważanych przez wielu naukowców za złoty
Bardziej szczegółowoWątroba, serce i mięśnie w spoczynku (zasobne w tlen) wykorzystują kwasy tłuszczowe jako źródło energii. Mięśnie pracujące korzystają z glikolizy.
Lipidy Wątroba, serce i mięśnie w spoczynku (zasobne w tlen) wykorzystują kwasy tłuszczowe jako źródło energii. Mięśnie pracujące korzystają z glikolizy. Mózg prawie wyłącznie czerpie energię z przemian
Bardziej szczegółowoKonkurs przedmiotowy z chemii dla uczniów dotychczasowych gimnazjów 14 marca 2018 r. zawody III stopnia (wojewódzkie)
Konkurs przedmiotowy z chemii dla uczniów dotychczasowych gimnazjów 14 marca 2018 r. zawody III stopnia (wojewódzkie) Kod ucznia Suma punktów Witamy Cię na trzecim etapie konkursu chemicznego. Podczas
Bardziej szczegółowoWymagania programowe na poszczególne oceny z chemii w klasie III.
Wymagania programowe na poszczególne oceny z chemii w klasie III. VII. Węgiel i jego związki z wodorem podaje kryteria podziału chemii na organiczną i nieorganiczną określa, czym zajmuje się chemia organiczna
Bardziej szczegółowoOcena dobra [ ]
Wymagania edukacyjne na poszczególne oceny przygotowana na podstawie treści zawartych w podstawie programowej, programie nauczania oraz podręczniku dla klasy 3 gimnazjum Chemia Nowej Ery Wyróżnione wymagania
Bardziej szczegółowoStopień celujący mogą otrzymać uczniowie, którzy spełniają kryteria na stopień bardzo dobry oraz:
Wymagania z chemii na poszczególne oceny Klasa 3 gimnazjum Stopień celujący mogą otrzymać uczniowie, którzy spełniają kryteria na stopień bardzo dobry oraz: Potrafią wykryć obecność węgla i wodoru w związkach
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne na poszczególne stopnie szkolne z chemii w klasie III.
Wymagania edukacyjne na poszczególne stopnie szkolne z chemii w klasie III. Stopień dopuszczający: podaje kryteria podziału chemii na organiczną i nieorganiczną określa, czym zajmuje się chemia organiczna
Bardziej szczegółowoWymagania programowe na poszczególne oceny. Klasa 3 I semestr
Wymagania programowe na poszczególne oceny. Klasa 3 I semestr VII. Węgiel i jego związki z wodorem podaje kryteria podziału chemii na organiczną i nieorganiczną określa, czym zajmuje się chemia organiczna
Bardziej szczegółowoNukleotydy w układach biologicznych
Nukleotydy w układach biologicznych Schemat 1. Dinukleotyd nikotynoamidoadeninowy Schemat 2. Dinukleotyd NADP + Dinukleotydy NAD +, NADP + i FAD uczestniczą w procesach biochemicznych, w trakcie których
Bardziej szczegółowoWymagania programowe na poszczególne oceny CHEMIA klasa III
Wymagania programowe na poszczególne oceny CHEMIA klasa III I. Węgiel i jego związki z wodorem podaje kryteria podziału chemii na organiczną i nieorganiczną określa, czym zajmuje się chemia organiczna
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne z chemii dla klasy III
Wymagania edukacyjne z chemii dla klasy III VII. Węgiel i jego związki z wodorem Ocena dopuszczająca [1] podaje kryteria podziału chemii na organiczną i nieorganiczną określa, czym zajmuje się chemia organiczna
Bardziej szczegółowoTerpeny Terpenyidy pochodne terpenów zawierające gr. hydroksylowe, karbonylowe i karboksylowe
Terpeny Terpenyidy pochodne terpenów zawierające gr. hydroksylowe, karbonylowe i karboksylowe Zwiazki o wzorze ogólnym (C 5 H 8 ) n, których główny szkielet powstał w wyniku połączenia pięciowęglowych
Bardziej szczegółowoCukry właściwości i funkcje
Cukry właściwości i funkcje Miejsce cukrów wśród innych składników chemicznych Cukry Z cukrem mamy do czynienia bardzo często - kiedy sięgamy po białe kryształy z cukiernicy. Większość z nas nie uświadamia
Bardziej szczegółowoKwasy omega -3, szczególnie EPA i DHA:
Kwasy omega -3, szczególnie EPA i DHA: - są konieczne do prawidłowego rozwoju i funkcjonowania całego Twojego organizmu: Stężenie kwasów tłuszczowych w organizmie człowieka [g/100g stężenia całkowitego]
Bardziej szczegółowoCHEMIA - KLASA III VII. Węgiel i jego związki z wodorem I półrocze
CHEMIA - KLASA III VII. Węgiel i jego związki z wodorem I półrocze Ocena dopuszczająca (1) podaje kryteria podziału chemii na organiczną i nieorganiczną określa, czym zajmuje się chemia organiczna definiuje
Bardziej szczegółowoWymagania programowe na poszczególne oceny dla uczniów klas III gimnazjum
CHEMIA: Wymagania programowe na poszczególne oceny dla uczniów klas III gimnazjum VII. Węgiel i jego związki z wodorem podaje kryteria podziału chemii na organiczną i nieorganiczną określa, czym zajmuje
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne z chemii oraz sposoby sprawdzania wiedzy i umiejętności
Wymagania edukacyjne z chemii oraz sposoby sprawdzania wiedzy i umiejętności Kwasy Wymagania edukacyjne z podstawy programowej - klasa VIII Uczeń: definiuje pojęcie kwasy zgodnie z teorią Arrheniusa opisuje
Bardziej szczegółowoEwa Trybel Kompała rok szkolny 2018/2019
Ewa Trybel Kompała rok szkolny 2018/2019 Szkoła Podstawowa nr 5 klasa 3a, 3b, 3c, 3d w Chorzowie nauczyciel chemii i matematyki Wymagania programowej na poszczególne oceny przygotowana na podstawie treści
Bardziej szczegółowoDef. Kwasy karboksylowe to związki, których cząsteczki zawierają jedną lub więcej grup
Cz. XXV - Kwasy karboksylowe Def. Kwasy karboksylowe to związki, których cząsteczki zawierają jedną lub więcej grup karboksylowych - CH ( - C - H ), atom C w grupie funkcyjnej jest na hybrydyzacji sp 2,
Bardziej szczegółowoSpis treści. Fotosynteza. 1 Fotosynteza 1.1 WĘGLOWODANY 2 Cykl Krebsa 2.1 Acetylokoenzym A
Spis treści 1 Fotosynteza 1.1 WĘGLOWODANY 2 Cykl Krebsa 2.1 Acetylokoenzym A Fotosynteza Jest to złożony, wieloetapowy proces redukcji dwutlenku węgla do substancji zawierających atomy węgla na niższych
Bardziej szczegółowoCzekolada- co to jest?
Czekolada- co to jest? Wyrób cukierniczy sporządzany z miazgi kakaowej, tłuszczu kakaowego (masła kakaowego), środka słodzącego i innych dodatków. Według dyrektywy 2000/36/WE czekoladę definiuje się jako
Bardziej szczegółowoChemiczne składniki komórek
Chemiczne składniki komórek Pierwiastki chemiczne w komórkach: - makroelementy (pierwiastki biogenne) H, O, C, N, S, P Ca, Mg, K, Na, Cl >1% suchej masy - mikroelementy Fe, Cu, Mn, Mo, B, Zn, Co, J, F
Bardziej szczegółowoWęgiel i jego związki z wodorem
Węgiel i jego związki z wodorem Ocena dopuszczająca [1] podaje kryteria podziału chemii na organiczną i nieorganiczną określa, czym zajmuje się chemia organiczna definiuje pojęcie węglowodory wymienia
Bardziej szczegółowo