Stabilna sytuacja zarządców nieruchomości (PKD 68.32*) Trendy bieżące Nieco słabsze wyniki finansowe firm w w porównaniu z, przy utrzymującym się zróżnicowaniu ich sytuacji finansowej (rentowność sprzedaży netto połowy firm nie przekraczała 2,5%, 10% najlepszych firm uzyskało ROS=9,1%, a 10% najgorszych poniosło stratę); stabilna pozycja większych firm. Niezmienne, główne czynniki ryzyka w branży: (1) zaległości w opłatach za mieszkanie oraz (2) słaba egzekwowalność tych opłat. Poprawa sytuacji materialnej gospodarstw domowych w Polsce vs wzrost kosztów użytkowania mieszkania lub domu i nośników energii, przy nadal wysokim udziale wydatków na mieszkanie (łącznie z energią) w budżetach gospodarstw domowych (ok. 20% wydatków ogółem na 1 osobę w i w ). Nadal wysoki poziom zaległości w opłatach (wg BIG InfoMonitora 139 mln zł w lutym r., tj. wzrost o ok. 1/5 w ciągu 6 miesięcy); wg Krajowej Izby Komorniczej liczba eksmisji w Polsce wynosi ponad 8 tys. rocznie. Perspektywy krótkoterminowe Branża o relatywnie stabilnej sytuacji finansowej; utrzymaniu dobrych wyników sprzyjają dobra koniunktura gospodarcza i ożywiony rynek nieruchomości, trudniejsza sytuacja mniejszych firm pozostających pod presją walki konkurencyjnej. Korzystna dla branży nowelizacja Ustawy o Gospodarce Nieruchomościami zapewniająca m.in. (1) dostęp do rejestrów i dokumentów (np. informacji o osobach zameldowanych w danej nieruchomości), (2) powrót do definicji zarządcy (osoba musi działać odpłatnie, w sposób zorganizowany, ciągły, powtarzalny), (3) kary finansowe dla firm, które nie wykupią obowiązkowego ubezpieczenia OC (rządowy projekt skierowany 17.05.17 do Sejmu). 30 maja 2017 Departament Analiz Ekonomicznych analizy.sektorowe@pkobp.pl Zespół Analiz Sektorowych Wanda Urbańska tel. (22) 521 81 23 25 000 w mln zł 20 000 15 000 10 000 5 000 0 Przychody i koszty ogółem GS Przychody (L) TC Koszty (L) Wskaźnik kosztów (P) 96 % 95 94 93 92 91 90 Zaległości w opłatach za mieszkanie wg województw (w mln zł), stan w lutym r. 0 10 20 30 40 Mazowieckie Warmińsko-Mazurskie Dolnośląskie Kujawsko-Pomorskie Łódzkie Śląskie Zachodniopomorskie Lubelskie Wielkopolskie Pomorskie Małopolskie Podlaskie Lubuskie Podkarpackie Świętokrzyskie Opolskie Źródło: BIG InfoMonitor, luty Liczba eksmisji w Polsce 9070 8879 8557 8538 8411 2012 2013 Źródło: Ministerstwo Sprawiedliwości *PKD 68.32 - Zarządzanie nieruchomościami wykonywane na zlecenie strona 1/5
Sytuacja finansowa branży (dane PONT) stabilne wyniki Firmy świadczące usługi zarządzania nieruchomościami na zlecenie wykazały w r. nieco słabsze wyniki w porównaniu z r. (lekki spadek wyniku finansowego r/r oraz rentowności sprzedaży). Poprawiła się natomiast płynność, zarówno bieżąca jak i podwyższona. W r. udział firm rentownych wyniósł 86% (87% w r.). Słabsze wyniki finansowe firm w w porównaniu z, przy utrzymującym się zróżnicowaniu ich sytuacji finansowej. Rentowność (w%) Płynność finansowa 0,0 1,0 2,0 3,0 4,0 5,0 NPM (ROS) Stopa rentowności sprzedaży netto ROE Stopa rentowności kapitału własnego 0,0 1,0 2,0 3,0 QR Wskaźnik podwyższonej płynności CR Wskaźnik płynności bieżącej Zbiorowość firm świadczących usługi zarządzania nieruchomościami na zlecenie charakteryzuje istotne zróżnicowanie sytuacji finansowej - rentowność sprzedaży netto połowy firm w r. nie przekraczała 2,5%, ROS dla 10% najlepszych firm wyniósł 9,1%, natomiast 10% najgorszych zanotowało stratę. Zróżnicowanie sytuacji finansowej firm wiąże się przede wszystkim ze stanem technicznym zarządzanych zasobów - generalnie lepsze warunki gospodarowania mają firmy zarządzające nowymi zasobami. Duże firmy wykazywały przez ostatnie kilka lat nieco słabsze wyniki w porównaniu z mniejszymi (10-49 osób), jednak były one stabilne. Zróżnicowanie sytuacji finansowej firm (dla połowy firm ROS netto= 2,5%, dla 10% najlepszych 9,1%, natomiast 10% najgorszych zanotowało stratę); bardziej stabilne wyniki dużych firm. Rentowność (w %) wg wielkości firm Rentowność (w %) w r. - firmy pow. 9 osób wg decyli 0 1 2 3 4 5 6 C (9-49 osób) B (pow. 49 osób) ogółem D1 D2 D5 D8 D9-2 0 2 4 6 8 10 strona 2/5
68.32 Zarządzanie nieruchomościami wykonywane na zlecenie 2013 Liczba jednostek gospodarczych ogółem 1 156 1 167 1 150 1 142 w tym udział jednostek rentownych 85% 86% 87% 86% NP Wynik finansowy netto (zysk netto) 709,7 788,3 731,3 730,6 NPM (ROS) Stopa rentowności sprzedaży netto 3,8 4,2 3,9 3,8 ROE Stopa rentowności kapitału własnego 1,3 1,5 1,4 1,4 ROA Stopa rentowności aktywów 1,1 1,2 1,1 1,2 CR Wskaźnik płynności bieżącej 2,36 2,32 2,06 2,16 QR Wskaźnik podwyższonej płynności 2,26 2,20 1,99 2,05 IT (WRZD) Wskaźnik rotacji zapasów w dniach 7 9 7 9 CP (WRND) Wskaźnik rotacji należności w dniach 37 34 51 30 PL (WRZbD) Wskaźnik rotacji zobowiązań w dniach 49 50 53 52 DR (WZA) Współczynnik długu 0,17 0,17 0,19 0,19 WP (WPMK) Wskaźnik pokrycia majątku trwałego kapitałem stałym 1,10 1,10 1,11 1,11 I/DE Nakłady inwestycyjne / amortyzacja 7,9 6,8 6,8 5,5 Źródło: baza danych PONT Info. GOSPODARKA, Grupa A Jednostki średnie i duże (pracujących >9 osób) Poziom zadłużenia wyrażony udziałem zobowiązań w aktywach pozostawał w r. na niskim poziomie, podobnie jak w ciągu ostatnich lat, co wskazuje, że firmy w niewielkim stopniu posiłkują się kredytem. W r. wartość kredytów bankowych długoterminowych spadła o 7% r/r, a krótkoterminowych wzrosła o 4% r/r. Wskaźnik pokrycia majątku trwałego kapitałem w tym samym okresie osiągał wymagane minimum 1,0. Wśród ok. 1,1 tys. firm zarządcy prywatni stanowili 87%, zdecydowanie przeważają firmy zatrudniające od 9 do 49 osób (ok. 70% zbiorowości), o niskich przychodach. Zróżnicowanie firm zarządzajacych nieruchomościami na zlecenie w r. Wielkość firmy wg zatrudnionych Liczba firm Przychody na firmę (mln zł) ROS połowy firm ver. średnia Odsetek firm ze stratą 9-49 osób 799 9 2,3/4,51 15% powyżej 49 343 40 2,8/3,5 14% Niski poziom zadłużenia branży. Rozdrobnienie branży: ok. 70% stanowią firmy zatrudniające od 9 do 49 osób. żródło: PONT Info Gospodarka, GUS, opracowanie własne DAE. Trendy bieżące Główne czynniki ryzyka w branży pozostają w długim okresie niezmienne, tj. (1) zaległości w opłatach za mieszkanie (ok. 12% lokatorów zalega powyżej 3 miesięcy) i (2) słaba egzekwowalność tych opłat, głównie ze względu na zbyt mały zasób mieszkań socjalnych i zamiennych. Zaległości ponad 3 miesiące w opłatach za mieszkanie w zasobach spółdzielczych wyniosły w r. ok. 446 mln zł (59% ogółu zaległości), we wspólnotach mieszkaniowych 330 mln zł (70%) i w zasobach komunalnych ok. 446 mln zł (80%). Średnia zaległość z tytułu użytkowania, wynajmu czy dzierżawy lokalu wyniosła 16,2 tys. zł - największa była w woj. mazowieckim, a najmniejsza w świętokrzyskim (BIG InfoMonitor, ostatnie dane z lutego r.). Według statystyk Krajowej Izby Komorniczej liczba eksmisji lokatorów w Polsce od kilku lat utrzymuje się na wysokim poziomie (ponad 8 tys. rocznie). Stałe, główne czynniki ryzyka w branży: 1/zaległości w opłatach za mieszkanie oraz 2/słaba egzekwowalność tych opłat. strona 3/5
Zaległości w opłatach za mieszkanie wg województw (w mln zł), stan w lutym r. 0 10 20 30 40 Mazowieckie Warmińsko-Mazurskie Dolnośląskie Kujawsko-Pomorskie Łódzkie Śląskie Zachodniopomorskie Lubelskie Wielkopolskie Pomorskie Małopolskie Podlaskie Lubuskie Podkarpackie Świętokrzyskie Opolskie Źródło: BIG InfoMonitor, luty Liczba eksmisji w Polsce 9070 8879 8557 8538 8411 2012 2013 Źródło: Ministerstwo Sprawiedliwości Nadal wysoka liczba eksmisji w Polsce ponad 8 tys. rocznie wg danych Krajowej Izby Komorniczej. W długim okresie korzystnie na poziom zaległości może oddziaływać poprawa sytuacji materialnej gospodarstw domowych w Polsce (poziom przeciętnego miesięcznego dochodu rozporządzalnego na osobę był realnie wyższy w r. o 4,3% r/r vs 3,2% r/r w r.), jednocześnie jednak wg danych GUS ceny towarów i usług związanych z mieszkaniem wzrosły w styczniu 2017 r. o 0,7% 1. Podrożało użytkowanie mieszkania lub domu i nośniki energii, w tym wzrosły opłaty za wywóz śmieci, zaopatrywanie w wodę oraz usługi kanalizacyjne. Nadal udział przeciętnych miesięcznych wydatków na mieszkanie na 1 osobę w gospodarstwach domowych wynosił ok. 1/5 wydatków ogółem, w gospodarstwach emerytów i rencistów był wyższy (GUS, badanie budżetów gospodarstw domowych w r. i r.). Przeciętne miesięczne wydatki na mieszkanie i żywność na 1 osobę w gospodarstwach domowych w r. (% wydatków ogółem) 20.1% 19.0% 23.5% 24.0% 22.9% 26.6% Wysoki udział wydatków na mieszkanie (łącznie z energią) w budżetach gospodarstw domowych: ok. 20% wydatków ogółem na 1 osobę w i. ogółem pracownicy emeryci i renciści użytkowanie mieszkania i nośniki energii żywność i napoje bezalkoholowe Źródło: Open Finance na podstawie danych GUS Źródło: Sytuacja gospodarstw domowych w roku w świetle wyników badania budżetów gospodarstw domowych, GUS, maj 1 Wskaźniki cen towarów i usług konsumpcyjnych w styczniu 2017 r., GUS, luty 2017. strona 4/5
Korzystnie na kondycję branży wpłynie nowelizacja Ustawy o Gospodarce Nieruchomościami, która po raz pierwszy od deregulacji zawodów pośrednika i zarządcy nieruchomości (od 1 stycznia r.) zapewni większą ochronę przed nieuczciwymi praktykami zarówno klientom jak i osobom zajmującym się rynkiem nieruchomości. Nowelizacja m.in.: (1) zapewni dostęp do rejestrów i dokumentów (np. informacji o osobach zameldowanych w danej nieruchomości), (2) pozwoli na zawarcie umowy pośrednictwa lub zarządzania nieruchomością także w formie elektronicznej, a nie jak dotychczas - wyłącznie w formie pisemnej, (3) ograniczy dostęp do zawodu zarządcy przypadkowym osobom (osoba musi działać odpłatnie, w sposób zorganizowany, ciągły, powtarzalny), (4) określi kary finansowe dla firm, które nie wykupią obowiązkowego ubezpieczenia OC (rządowy projekt skierowany 17.05.17 do Sejmu). Nowelizacja Ustawy o Gospodarce Nieruchomościami zapewniająca większą ochronę przed nieuczciwymi praktykami w branży. Perspektywy krótkoterminowe Branża pozostanie w grupie branż o relatywnie stabilnej sytuacji finansowej głównie ze względu na: (1) niską elastyczność popytu na usługi branży, (2) utrzymujący się wzrost gospodarczy, (3) ożywiony rynek nieruchomości. Mniejsze firmy, bardziej niż większe, pozostaną pod presją walki konkurencyjnej na rynku (niewielkie możliwości negocjowania stawek) i mniejszej stabilności finansowej (efekt znacznych zaległości w opłatach za mieszkania i słabej egzekwowalności tych opłat). Szansą dla firm będą środki unijne na wsparcie termomodernizacji wielorodzinnych budynków mieszkalnych przewidziane w programie krajowym infrastruktura i środowisko -2020 oraz w 16 programach regionalnych. Dofinansowanie mogą uzyskać projekty związane z kompleksową modernizacją energetyczną budynków mieszkalnych wielorodzinnych, w tym ocieplenie obiektów, modernizacja systemów grzewczych i systemów wentylacji, modernizacja przyłącza do sieci ciepłowniczej. Środki mogą również zostać przeznaczone na montaż instalacji OZE (np. pomp ciepła, fotowoltaiki), instalacje systemów monitoringu i zarządzania energią cieplną i elektryczną, a także wymianę oświetlenia i urządzeń elektrycznych w budynku. Branża o relatywnie stabilnej sytuacji finansowej; utrzymaniu dobrych wyników sprzyja dobra koniunktura gospodarcza i ożywienie rynku nieruchomości. Szansą wsparcie procesów termomodernizacyjnych wielorodzinnych budynków mieszkalnych ze środków UE w ramach perspektywy finansowej 2020. Niniejszy materiał ma charakter informacyjny, jest przeznaczony wyłącznie dla klientów Grupy PKO Banku Polskiego i nie stanowi oferty w rozumieniu ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks Cywilny. Informacje zawarte w niniejszym materiale nie mogą być traktowane, jako propozycja nabycia jakichkolwiek instrumentów finansowych, usługa doradztwa inwestycyjnego, podatkowego lub jako forma świadczenia pomocy prawnej. Grupa PKO BP SA dołożyła wszelkich starań, aby zamieszczone w niniejszym materiale informacje były rzetelne oraz oparte na wiarygodnych źródłach. Klienci Grupy PKO BP SA ponoszą odpowiedzialność za skutki swoich decyzji inwestycyjnych, podjętych z uwzględnieniem informacji zamieszczonych w niniejszym materiale. Niniejszy materiał został przygotowany i/lub przekazany przez Powszechną Kasę Oszczędności Bank Polski Spółka Akcyjna, zarejestrowany w Sądzie Rejonowym dla m.st. Warszawy w Warszawie, XIII Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego pod nr KRS 0000026438; NIP: 525-000-77-38 REGON: 016298263; kapitał zakładowy (kapitał wpłacony) 1 250 000 000 zł strona 5/5