Stosowane modele równowagi ogólnej (CGE) Wykład 1
Literatura Horridge M., MINIMAL. A Simplified General Equilibrium Model, 2001, http://www.copsmodels.com/minimal.htm dowolny podręcznik do mikroekonomii (lub ekonomii matematycznej). Oprogramowanie: pakiet GEMPACK, http://www.copsmodels.com/gpeidl.htm (sześciomiesięczna wersja trial) 2
Wymagania wstępne Podstawy mikroekonomii: model wyboru producenta, model wyboru konsumenta, metoda Lagrange a. Podstawy analizy input-output: tablice przepływów międzygałęziowych, model Leontiefa, model cen typu input-output. 3
Zasady zaliczenia Łącznie do uzyskania jest 100 pkt, z czego: uczestnictwo w ćwiczeniach 20 (uwaga! brak pracy domowej lub brak przygotowania do zajęć = nieobecność) Możliwość ew. odrobienia nieobecności maksymalnie na drugich konsultacjach po nieobecności. sprawdzian 30 (22 grudnia 2015 na wykładzie) Indywidualny projekt 50 (rozliczenie 19, 25 i 26 stycznia 2016) Minimum niezbędne do zaliczenia: 60 pkt. Skala ocen: 60;68) dst, 68;76) dst+, 76;84) db, 84;92) db+, 92;100 bdb 4
Nazewnictwo CGE computable general equilibrium. Inna nazwa AGE applied general equilibrium. Obecnie określenia CGE i AGE można traktować jako synonimy. 5
Przykład 1 wzrost popytu zagranicy na polską stal Efekt bezpośredni zwiększenie produkcji i ceny stali ( efekt równowagi cząstkowej ). Efekty pośrednie: wzrost kosztów krajowej produkcji, zmiany popytu na krajowe produkty, zmiany zatrudnienia i płac, zmiany dochodów gospodarstw domowych i popytu konsumpcyjnego, dalsze zmiany produkcji itd.... Są to efekty równowagi ogólnej, wynikające ze współzależności różnych elementów gospodarki. 6
Przykład 2 zniesienie cła Załóżmy, że w danej gospodarce znoszone jest cło na importowane produkty rolne. Wówczas (w uproszczeniu): tracą krajowi producenci rolni (większa konkurencja ze strony zagranicy, presja na obniżkę cen), zyskują konsumenci (niższe ceny). Symulacja na modelu CGE może pomóc odpowiedzieć na pytanie, jakie są koszty i korzyści związane ze zniesieniem cła oraz jaki jest ich bilans. 7
Zastosowania modeli CGE Modele CGE pozwalają analizować wpływ zmian: podatków i wydatków publicznych, ceł, koniunktury gospodarki światowej, cen światowych, technologii produkcji, polityki ochrony środowiska, zasobów naturalnych, itd.... 8
Zastosowania modeli CGE c.d....na: zmienne makroekonomiczne: PKB, konsumpcję, inwestycje, eksport, import, zmienne gałęziowe np. produkcję i ceny, zmienne regionalne, zatrudnienie (wg gałęzi, grup zawodowych etc.), dochody (w tym dochody gospodarstw domowych, wpływy podatkowe), zmienne dotyczące środowiska naturalnego (np. emisje zanieczyszczeń, eksploatacja zasobów naturalnych). 9
Co wyróżnia modele CGE? Wysoki stopień dezagregacji. Równania bazujące na podstawach mikroekonomicznych. W stosunku do konkurencyjnych podejść wykorzystanie w większym stopniu informacji o strukturze gospodarki, a w mniejszym stopniu informacji zawartej w szeregach czasowych (jak np. w modelach ekonometrycznych). 10
Model CGE jako układ równań Pod względem formalnym model CGE jest układem równań nieliniowych, opisujących: popyt producentów na czynniki produkcji (pracę, kapitał, surowce i materiały), popyt finalny (w tym konsumpcję, eksport, inwestycje), warunki równowagi dla rynków poszczególnych produktów i czynników produkcji, związek cen towarów i usług z kosztami produkcji i podatkami, wybrane wielkości makroekonomiczne. Model rozwiązywany jest numerycznie (computable!). 11
Podstawy mikroekonomiczne typowego modelu Równania modelu CGE często odzwierciedlają zachowania oparte na zasadzie optymalizacji minimalizacja kosztów, maksymalizacja użyteczności. W związku z tym kluczową rolę w mechanice modelu odgrywają różnego typu efekty substytucji (np. kapitał-praca, produkty krajowe-importowane, węgiel-gaz itp.). Przyjmowane jest założenie o konkurencyjnej naturze rynków ceny produktów równe są krańcowym kosztom produkcji. Równowaga oczyszczanie rynków (popyt=podaż). 12
CGE a teoria równowagi ogólnej Modele CGE nie są stricte odzwierciedleniem klasycznej teorii równowagi ogólnej, bo mogą dopuszczać: nierównowagę na wybranych rynkach (bezrobocie!), niedoskonałą konkurencję, niezależność pewnych składników popytu od cen (np. konsumpcja rządowa), podatki i efekty zewnętrzne. 13
CGE jako model empiryczny Model oparty jest na danych opisujących strukturę konkretnej gospodarki. Najważniejszym składnikiem bazy danych jest tablica przepływów międzygałęziowych (lub macierz rachunków społecznych SAM). Dodatkowo model wymaga określenia zestawu parametrów, przyjmujących często postać elastyczności (np. elastyczność cenowa popytu, elastyczność substytucji). 14
Różne rodzaje modeli CGE Statyczne i dynamiczne. Modele mogą dotyczyć jednej gospodarki, ale mogą też obejmować wiele gospodarek lub wiele regionów. Podczas naszych zajęć rozważać będziemy statyczny model pojedynczej gospodarki. 15
Zasady linearyzacji równań
Linearyzacja W pakiecie GEMPACK domyślnie zapisuje się równania w postaci zlinearyzowanej. Zmienne wyrażone są domyślnie w kategoriach procentowych przyrostów. Korzyści z linearyzacji wygodna interpretacja równań, stosunkowo prosty algorytm rozwiązywania modelu. Przyjmujemy konwencję zapisu: poziomy zmiennych wielkie litery. procentowe przyrosty zmiennych małe litery. 17
Różniczka zupełna dy Y Y = dx 1 + dx 2 + K X X 1 2 + Y X n dx n gdzie Y = Y ( X, X 2, K, X 1 n ) dy, dx 1, dx 2, K, dx n są różniczkami, tj. nieskończenie małymi przyrostami poszczególnych zmiennych. 18
Definicja Nieskończenie mały procentowy przyrost zmiennej (np. zmiennej Y) definiujemy jako: y dy Y 100 Przypomnijmy: Y poziom zmiennej, y procentowy przyrost. 19
Różniczka raz jeszcze Z definicji podanej na poprzednim slajdzie wynika tożsamość: dy = Y y 100 co po podstawieniu do wyrażenia różniczki zupełnej pozwala przekształcić wyjściowe równanie na poziomach do postaci na procentowych przyrostach. Równanie w postaci zlinearyzowanej może służyć do wyznaczenia procentowej zmiany zmiennej endogenicznej, następującej pod wpływem zadanych procentowych zmian zmiennych egzogenicznych. 20
Linearyzacja iloczynu Dane jest równanie na poziomach : Y = X Z Różniczka zupełna: dy = Y X dx + Y Z dz dy = Z dx + X dz Po przekształceniach otrzymujemy: y = x + Uwaga! Powyższe równanie jest spełnione w przybliżeniu (dokładnie tylko dla nieskończenie małych procentowych przyrostów zmiennych). z 21
Linearyzacja sumy Dane jest równanie na poziomach : Różniczka zupełna: dy = Y X dx + Y Z dz Y = X + Z dy = dx + dz Po przekształceniach otrzymujemy: Y y = X x + Z z a dalej: y = X Y x + Z Y x, y, z zmienne; X, Y, Z współczynniki (stałe). z 22
Zadania Zlinearyzować (tj. przekształcić do postaci na procentowych przyrostach ) następujące równania: Y=X/Z Y=α X Y=X Z Y=X α V=P K K+P L L Y=β Kα L (1 α) gdzie Y=2 X 2 +3/Z Y=(2 X Z 5 W) 3 gdzie α stała. gdzie α stała. α,β stałe. 23