POZYSKIWANIE FINASOWANIA NA REALIZACJĘ RYZYKOWNYCH PRZEDSIĘWZIĘCIA 1
Sposoby zaspokajania potrzeb kapitałowych w przedsiębiorstwie: Samofinansowanie Kapitał udziałowy Pożyczki zyski zatrzymane amortyzacja Emisja udziałów /akcji Business Angiels Fundusze VC Fundusze PE kredyty i pożyczki emisja papierów dłużnych leasing Kapitał własny Kapitał obcy 2
Źródła finansowania a etap rozwoju przedsiębiorstwa Kapitał własny Seed Capital Business Angels IPO Mezzanine / PRE IPO Capital Private Equity Venture Capital Kapitał obcy (dług) Oszczędności własne Rodzina i przyjaciele Karty kredytowe Kredyty i pożyczki bankowe Leasing Kredyt kupiecki / Faktoring Linie kredytowe Zyski zatrzymane Obligacje Seed / Start up Rozwój/Wzrost Ekspansja Dojrzałość Etap rozwoju przedsiębiorstwa 3
doświadczenia są różne Rozwijanie biznesu w boomie lat 90 Barry Moltz Prairie Angel Network, Chicago Krok 1: Mieć pomysł Krok 2: Wybrać od którego VC lub angel chce się pozyskać kapitał Krok 3: Wynająć duże biuro i umeblować go. Zatrudnić masę ludzi Krok 4: Wybrać od którego VC lub angel chce się pozyskać więcej kapitału Step 5: IPO kupno prywatnego jachtu Rozwijanie biznesu w po roku 2001 Krok 1: Mieć pomysł ale nie rezygnować z dotychczasowej pracy aby móc płacić rachunki Krok 2: Inwestycja własnych oszczędności Krok 3: Pozyskać pieniądze od rodziny Krok 4: Pozyskać pieniądze od przyjaciół i znajomych Krok 5: Pozyskać pieniądze od kogokolwiek kto ci zaufa i uwierzy Krok 6: Pożyczyć pieniądze z banku lub od kogokolwiek z kroków 3-5 Krok 7: Pozyskać klientów na własny produkt lub usługę Krok 8: Pozyskać kapitał od Business Angel Krok 9: Wykonać kolejne kamienie milowe rozwoju biznesu Krok 10: Sprzedaż rozwiniętego biznesu lub ekspansja za pomocą VC Krok 11: Dalszy rozwój własnego biznesu w celu końcowej sprzedaży 4
Etapy rozwoju przedsiębiorstwa: Seed i start up (wczesna faza) Źródła finansowania: Zasoby własne Rodzina i przyjaciele Business Angels 5
Wczesny etap rozwoju Własne zasoby Własne zasoby: Oszczędności i linia w ROR, karty kredytowe, majątek pod zastaw, Zalety: Szybkie i łatwe Brak angażowania strony trzeciej Wady Wysokie koszt - odsetki Ryzyko zachwiania finansów osobistych Kapitał może być daleko niewystarczający dla realizacji przedsięwzięcia Proces: Idziesz do banku, itd. Rodzina i przyjaciele Rodzina i przyjaciele: Przyjaciele, rodzina, znajomi, znajomi znajomych, Zalety Może być szybkie Można uzyskać preferencyjne warunki dla equity lub dla długu Początkowo przyjaźni inwestorzy Wady Osobiste / emocjonalne komplikacje Inwestorzy mogą obserwować dużo czasu Kapitał może być daleko niewystarczający dla realizacji przedsięwzięcia Proces: a) Prosta prezentacja przedsięwzięcia, proste umowy dla equity i długu b) Czasami pełny biznesplan z elementami term sheet i faktorami ryzyka 6
Wczesny etap rozwoju Aniołowie: Zamożni i w większości posiadający duże doświadczenie biznesowe osoby prywatne Zalety Oprócz kapitału dostarczają biznesowe porady i konsultacje, udostępniają swoje kontakty biznesowe Z reguły warunki inwestycyjne mniej restrykcyjni aniżeli VC Pełnią rolę aktywnego inwestora wspierającego bieżącą działalność Wady Ograniczone fundusze na inwestycje? Ciężko znaleźć Może być długi proces pozyskiwania Proces: (a) znaleźć Anioła i zainteresować go wymaga przygotowanego biznesplanu, dobrego streszczenia i dobrej prezentacji przedsięwzięcia (b) negocjacje warunków (c) due diligence Business Angel (d) wstępne wersje dokumentów pod inwestycje (e) podpisanie dokumentacji i dofinansowanie 7
Business Angel: kryteria oceny inwestycji 1. Management osoby zarządzające 3. Management osoby zarządzające 5. Management osoby zarządzające 7. Jak dużo kluczowych problemów rozwiązuje proponowana nowa usługa / produkt u klienta? 9. Potwierdzony model przychodowy który można skalować 11. Możliwości aliansów strategicznych z innymi (dużymi) graczami na rynku i jego otoczeniu 13. Zidentyfikowana i potwierdzona przewaga konkurencyjna 15. Pozytywny Cash Flow (potwierdzony lub realna perspektywa) 17. Strategia sprzedaży i marketingu 19. Możliwość przeprowadzenia wyjścia 8
Etapy rozwoju przedsiębiorstwa: Start up (wczesna faza) Rozwój i wzrost Źródła finansowania: Business Angels Venture Capital 9
Co to jest Venture Capital? Kapitał własny wnoszony na ograniczony okres przez inwestorów zewnętrznych do małych i średnich przedsiębiorstw dysponujących innowacyjnym produktem, metodą produkcji bądź usługą, które nie zostały jeszcze zweryfikowane przez rynek, a więc stwarzają wysokie ryzyko niepowodzenia inwestycji, ale jednocześnie w przypadku sukcesu przedsięwzięcia, wspomaganego w zarządzaniu przez inwestorów, zapewniają znaczący przyrost zainwestowanego kapitału, który jest realizowany przez sprzedaż udziałów. Najczęściej wymieniane elementy definicji Venture Capital Finansowanie typu equity (właścicielskie) Inwestowanie w przedsiębiorstwa młode i tzw. start - upy Dostarczenie tzw. added value (zasilanie w biznesowe know how) Długoterminowy charakter inwestycji Dochód głównie z zysków kapitałowych Inwestowanie w przedsiębiorstwa o wysokiej stopie zwrotu Wysokie ryzyko inwestycji Inwestowanie w przedsiębiorstwa innowacyjne i high tech 10
Kluczowe kryteria oceny VC Management. Właściwy management pozostaje kluczowym czynnikiem sukcesu inwestycji. Poszukiwany management winien posiadać następujące cechy: doświadczenie branżowe, kwalifikacje przedsiębiorcze, koncentracje na sukcesie przedsięwzięcia (jedyny lub dominujący projekt), kwalifikacje etyczne. Rynek / model biznesowy. Obszar działalności spółki winien być wysokowzrostowy lub model biznesowy firmy na tyle unikalny i specyficzny, aby istniała możliwość uzyskania wysokiego poziomu wzrostu sprzedaży w perspektywie średnioterminowej 3-5 lat. Oczekiwana stopa zwrotu / prawa korporacyjne. Celem funduszu jest uzyskanie ponadprzeciętnej stopy zwrotu zainwestowanych środków w perspektywie 5-7 lat. Jest to możliwe, kiedy cena wejścia będzie atrakcyjna, spółka będzie posiadała doskonały management oraz unikalny model biznesowy oraz rozwój spółki zostanie przeprowadzony w sposób optymalny. Fundusz aby mógł właściwie wspierać spółki portfelowe musi posiadać określone prawa korporacyjne. 11
Proces inwestycyjny w funduszach VC 1. Nadesłanie projektu biznes plan (ewentualnie streszczenie) wraz z projekcjami finansowymi 2. Wstępna analiza nadesłanych materiałów 2-4 miesięcy 3 5 lat 3. Spotkanie w celu wyjaśnienia powstających pytań 4. Wstępna decyzja funduszu o zaangażowaniu się w projekt 5. Dopracowywanie koncepcji pomysłu 6. Proces due diligence (biznesowy, prawny, finansowy, technologiczny) 7. Term sheet i negocjacje 8. Umowa inwestycyjna 9. Przekazanie środków 11. Monitoring 13. Wyjście z inwestycji 12
Zalety i wady finansowania poprzez VC Zalety : 1. Możliwość realizacji bardzo ryzykownych przedsięwzięć bez stosownych zabezpieczeń 2. Finansowanie kapitałem własnym poprawia płynność nowego przedsiębiorstwa 3. Niskie koszty pozyskania kapitału 4. Pomoc doświadczonych pracowników funduszu venture capital w zarządzaniu 5. Poprawa wizerunku firmy 6. Dyskrecja odnośnie planów strategicznych firmy Wady : 2. Bardzo drogie źródło kapitału 3. Brak możliwości transferu branżowego know how 4. Czasowe zaangażowanie kapitału wysokiego ryzyka 5. Ryzyko przejęcia kontroli nad firmą przez podmiot nie zainteresowany realizacją dotychczasowej strategii 6. Restrykcyjne warunki inwestycyjne 13
Venture Capital vs Private Equity Cecha Venture capital Różnice Private equity Miejsce i sposób lokowania kapitału Wolumen jednorazowej inwestycji Horyzont czasowy inwestycji Możliwość dywersyfikacji portfela Uczestnictwo w zarządzaniu Źródło zysków dla inwestora Dezinwestycja Firmy w początkowych fazach rozwoju, często start-up Mały, średni Określony średni / długi Niska / średnia Oczekiwane przez firmę W wyniku sprzedaży udziałów po okresie znaczącego wzrostu wartości spółki Poprzez wprowadzenie na giełdę, sprzedaż innemu inwestorowi finansowemu lub branżowemu Firmy posiadające stabilną pozycję na rynku, finansowanie ekspansji Średni, duży Nieokreślony, bądź określony w oparciu o założony etap rozwoju firmy krótki / średni / długi Duża / bardzo duża Nie wymagane Zyski bieżące dywidendy, oprocentowanie etc Najczęściej na tym samym rynku, na którym doszło do zakupu (np. poprzez giełdę) 14
Aniołowie, VC/PE i IPO* 1 na 1000 Start-upów pozyskuje kapitał od VC 1 na 10 Start-upów pozyskuje kapitał od Business Angel [100 razy częściej niż VC] 1 na 10 inwestycji finansowanych przez Business Angel pozyskuje kapitał od VC / PE [VC/PE preferują sprawdzone przez Business Angels projekty...] 1 na 10,000 nowych przedsiębiorstw wchodzi na giełdę 1 na 100 inwestycji finansowanych przez Business Angel wchodzi na giełdę 1 na 50 inwestycji VC/PE wchodzi na giełdę [ co najmniej 100 częściej sukces osiągany we współpracy z Aniołami i VC/PE ] * Uproszczenie statystyki na przykładzie rynku USA Według European Venture Capital Association (EVCA) firmy zasilone przez venture capital zwiększają zyski w tempie 35 procent rocznie, eksport o 34 procent na rok, a sprzedaż produktów zwiększają w tempie pięciokrotnie szybszym, niż firmy z listy 100 najlepszych firm brytyjskich Financial Times. Przy wsparciu Business Angels oraz dzięki funduszom Venture Capital powstały tak znane firmy jak: Microsoft, Apple Computer, IBM, Federal Express Corporation, Xerox, Intel. 15
Etapy rozwoju przedsiębiorstwa: Ekspansja Dojrzałość Źródła finansowania: Venture Capital / Private Equity Finansowanie dłużne Zyski zatrzymane Giełda (IPO) 16
ZYSKI ZATRZYMANE Zalety : Źródło łatwo dostępne Dowolny sposób wykorzystania środków Wykorzystując zyski zatrzymane nie ponosimy kosztów rzeczywistych, tylko koszty alternatywne (co nie przesądza o ich taniości) Ich wykorzystanie nie powoduje wzrostu ryzyka prowadzonej działalności Bezzwrotny sposób zaspokajania potrzeb kapitałowych Wady : Niewielka ilość środków możliwych do wykorzystania Mogą zaspokajać tylko stopniowo pojawiające się potrzeby kapitałowe, niewystarczające w przypadku konieczności dokonania skoku rozwojowego Problemy przy określeniu kosztu tego rodzaju finansowania (kłopoty z ustaleniem kosztu alternatywnego) Ogranicza efekt dźwigni finansowej Ogranicza dywidendę wypłacaną właścicielom 17
KREDYTY Kiedy pojawia się zapotrzebowanie na kredyt? Pojawienie się luki płynności finansowej, wywołującej przejściowe trudności płatnicze. Konieczność podjęcia działalności inwestycyjnej różnego charakteru, np. inwestycji produkcyjnych lub finansowych. Niski stopień pokrycia aktywów kapitałami własnymi. Sytuacja taka rodzi stałe zapotrzebowanie przedsiębiorstwa na zewnętrzne zasilanie gospodarki finansowej w środki pieniężne. Potrzeba ilościowego zwiększenia produkcji (lub obrotu) w związku ze wzrostem popytu na wytwarzane wyroby. Konieczność finansowania sezonowych surowców i materiałów dla późniejszego ich przetworzenia. Uruchomienie produkcji nowych wyrobów w ramach posiadanych zdolności wytwórczych. 18
KREDYTY Rodzaje kredytów dla przedsiębiorstw: Kredyty obrotowe kredyty przeznaczone na finansowanie bieżącej działalności, w przypadku pojawienia się tymczasowych problemów finansowych przedsiębiorstwa. Udzielane są na krótki okres, zwykle do 12 miesięcy, z szansą ich odnowienia. Kredyty celowe - to kredyty, których celem jest zakup środka trwałego pod jego zastaw. Zwykle przedmiotem tego kredytu są: środki transportu, maszyny, urządzenia itp. Kredyty inwestycyjne kredyty przeznaczane na duże przedsięwzięcia inwestycyjne Oprocentowanie stałe, zmienne (LIBOR, WIBOR), kredyty walutowe, złotowe. 19
KREDYTY Zalety : Umożliwia skorzystanie z tarczy podatkowej Podnosi rentowność kapitałów własnych Dla firm ze zdolnością kredytową może być stabilnym źródłem finansowania działalności Łatwy do ustalenia koszt Łatwy do pozyskania Wady : Nie dostępny dla młodych przedsiębiorstw nie posiadających zdolności kredytowej Wymaga zabezpieczenia Wymaga wykorzystania zgodnie z przeznaczeniem Wymaga bieżącej obsługi i zwrotu Jest drogie 20
Wybór optymalnego źródła finansowania determinuje: Potrzeby kapitałowe firmy Sytuacja finansowa firmy Możliwości i plany rozwojowe firmy Branża Wzajemne relacje kosztowe między poszczególnymi źródłami finansowania Dostępność poszczególnych źródeł finansowania na rynku kapitałowym 21
Metody finansowania a kontrola nad przedsięwzięciem i zyskami: Kontrola nad przedsięwzięciem Zyski zatrzymane Kapitał pochodzący z funduszy VC/PE Kredyt bankowy Kapitał dłużny Kapitał akcyjny Wykorzystanie zysków zatrzymanych do finansowania działalności nie powoduje zmiany kontroli nad przedsięwzięciem i zyskami. Fundusze VC/PE pomimo, że często obejmują większościowe pakiety w finansowanych spółkach na ogół nie biorą bezpośredniego udziału w zarządzaniu. Sprawują funkcje kontrolne i biorą jedynie udział w podejmowaniu decyzji strategicznych. Powszechną polityką funduszy VC/PE jest pozostawianie zysku w firmach na finansowanie ich dalszego rozwoju. Swoje dochody czerpią ze sprzedaży udziałów w firmach, które osiągnęły sukces. Kredyt bankowy i kapitał dłużny tylko w specyficznych przypadkach powoduje utratę kontroli nad przedsięwzięciem. Część wypracowanych przez przedsiębiorstwo zysków wykorzystana jest na pokrycie odsetek od tego kapitału. Kontrola nad zyskami Kapitał akcyjny stwarza największe ryzyko utraty kontroli nad przedsięwzięciem i zyskami. 22
Wskazówki Pomysł musi być niezwykle innowacyjny (duża ilość projektów vs. niewielka ilość aktywnych podmiotów Pomysłodawca musi mieć opracowaną koncepcję działania, model biznesowy, model go-to-market itp. Pomysłodawca musi wiedzieć jakie dofinansowanie jest konieczne do osiągnięcia zakładanych celów Pomysł musi być dobrze i ciekawie sprzedany (atrakcyjna forma prezentacji, staranność przygotowania dokumentów itp.) Pomysłodawca musi orientować się w zakresie planowanej inwestycji (podstawowe informacje wielkość rynku, główni konkurenci, funkcjonujące modele biznesowe itp.) Trzeba chodzić wokół swojego projektu (cierpliwie i konsekwentnie, ale nie namolnie) Warto przed wysłaniem projektu porównać parametry swojego projektu z parametrami inwestycyjnymi funduszu Najlepiej gdy biznes plan jest przygotowywany przez samego pomysłodawcę, a nie przez zewnętrznego doradcę 23