RAPORT z przeprowadzonej ewaluacji wewnętrznej w Samorządowym Przedszkolu nr 45 w Krakowie w roku szkolnym 2014/2015 WYMAGANIE : Korzystne dla zdrowia dzieci zmiany w przedszkolu w zakresie żywienia oraz kształtowania na co dzień zdrowych nawyków żywieniowych Cel ewaluacji: - Zdefiniowanie błędów w zakresie prawidłowego żywienia dzieci w przedszkolu - Diagnoza potrzeb dzieci, pracowników przedszkola oraz rodziców w zakresie kształtowania zdrowych nawyków żywieniowych. - Zmiana dotychczasowych / ukształtowanie nowych prawidłowych nawyków żywieniowych - Określenie stopnia ukształtowania prawidłowych nawyków żywieniowych - Korzystne dla zdrowia dzieci zmiany w przedszkolu w zakresie żywienia oraz kształtowania na co dzień zdrowych nawyków żywieniowych Przebieg ewaluacji: wrzesień opracowanie koncepcji ewaluacji, wstępne badania, diagnoza potrzeb i oczekiwań wszystkich zainteresowanych korzystnymi zmianami w zakresie kształtowania prawidłowych nawyków żywieniowych luty przeprowadzenie badania (wywiady, ankiety, analiza dokumentów, obserwacja) czerwiec przeprowadzenie badania (wywiady, ankiety, analiza dokumentów, obserwacja); lipiec raport ewaluacyjny Metody i narzędzia badawcze wykorzystane do pozyskania danych: Ankieta wśród nauczycieli Ankieta wśród rodziców Ankieta wśród pracowników przedszkola (kucharki, intendent) Wywiad z dziećmi Obserwacja posiłków Analiza dokumentów (jadłospisy, plany miesięczne, dzienniki zajęć, sprawozdania z akcji i programów realizowanych w przedszkolu związanych z propagowaniem zdrowego żywienia, doskonalenie zawodowe w zakresie zdrowego odżywiania) Komentarz: Z podsumowania informacji zebranych podczas badań wynika, że w przedszkolu zaszły korzystne dla zdrowia dzieci zmiany w zakresie żywienia oraz kształtowania na co dzień zdrowych nawyków żywieniowych. Wynika również, że dzieci w dużym stopniu posiadają ukształtowane prawidłowe nawyki żywieniowe. Wyniki analizy dokumentów: Z analizy dokumentacji (jadłospisy, plany miesięczne, dzienniki zajęć, sprawozdania z akcji i programów realizowanych w przedszkolu związanych z propagowaniem zdrowego żywienia, doskonalenie zawodowe w zakresie zdrowego odżywiania) wynika, iż w przedszkolu wiele się dzieje w kwestii propagowania zdrowego żywienia. Świadczą o tym zarówno przemyślane, opracowane zgodnie z zasadami prawidłowego żywienia jadłospisy (np.wprowadzenie 1
warzywno owocowej przekąski); udokumentowane w dziennikach zajęcia edukacyjne, zaświadczenia o ukończeniu przez nauczycieli szkoleń, jak również akcje przedszkolne i ogólnopolskie, w których przedszkole aktywnie brał, bądź nadal bierze udział np. Dzień śliwki, Dzień Marchewki, Światowy Dnia Zdrowia;, Kubusiowi Przyjaciele Natury, Akademia Zdrowego Przedszkolaka, Przedszkole Promujące Zdrowie. Wyniki z obserwacji: Z obserwacji posiłków widać, iż dzieci coraz częściej sięgają po proponowane im zdrowe jedzenie. Chętnie jedzą warzywa i owoce. Zaczynają zjadać surówki. Do kuchni przedszkolnej mniej wraca niezjedzonych posiłków, często też dzieci proszą o dokładki. Wyniki analizy ankiety skierowanej do rodziców W badaniu udział wzięło 58% rodziców (wydano 100 kwestionariuszy / otrzymano 58 wypełnionych). Z analizy materiału badawczego wynika, iż 59% rodziców biorących udział w badaniach, zauważyło zmiany w sposobie żywienia dzieci w przedszkolu. 40% tych zmian nie dostrzegło, jedna osoba nie udzieliła odpowiedzi. 59% 40% tak nie brak odpowiedzi 2% tak 34 osoby nie 23 osoby brak odpowiedzi 1 osoba W przypadku zaznaczenia odpowiedzi na tak, rodzice wymienili następujące, dostrzeżone przez siebie zmiany: więcej warzyw i owoców w posiłkach; urozmaicona dieta owocowo warzywna; otwartość na inną dietę dziecka owoce na podwieczorek; szwedzki stół u starszaków; nowe potrawy, bardzo urozmaicone pożywienie bardzo ciekawy jadłospis; urozmaicone, polskie potrawy; 2
zdrowa przekąska po śniadaniu warzywne co nie co ; więcej zdrowych przekąsek; zdrowe posiłki; ciemne pieczywo; lepszej jakości; w posiłkach i deserach zmieniła się ilość słodyczy na lepsze mniej cukru, więcej owoców i warzyw; mniej ciast i słodyczy; zdrowe nawyki; dziecko zaczęło jeść potrawy, które wcześniej nie lubiło dziecko jest bardziej pogodne, zdrowe i wesołe; dziecko więcej je; dziecko zna więcej rzeczy (potrawy, owoce, warzywa, mięso); dziecko próbuje nowych potraw. Na pytanie: Czy zauważył/a Pan/Pani zmiany w nawykach żywieniowych swojego dziecka?, respondenci odpowiedzieli następująco: tak 32 osoby nie 23 osoby brak odpowiedzi 3 osoby 55% 40% tak nie brak odpowiedzi 5% W uzasadnieniu rodzice podali następujące pozytywne zmiany w nawykach żywieniowych swoich pociech: większa wiedza dziecka na temat zdrowego odżywiania; większa świadomość co jest zdrowe; dziecko wie co jest zdrowe; zwraca uwagę na to co je; je częściej owoce i warzywa zamiast słodyczy; nauczyło się jeść słonecznik łuskany; chętniej sięga po surówki; pomaga w przygotowaniu posiłków; prosi o zakąski w postaci marchewki lub jabłka; często komentuje swoje posiłki, wymienia rzeczy zdrowe na talerzu, chce pić mleko zamiast innych napojów; 3
je więcej dań niż przed przedszkolem; podejmuje próby jedzenia warzyw w domu; chętniej je potrawy, które wcześniej nie lubiło, w tym surówki; je wszystko; każe robić potrawy z przedszkola; polubiło owoce, lubi warzywa; przestało jeść zupy; zaczęło chętniej jeść owoce; chętniej je warzywa, owoce; chętniej je wędliny, nie wybrzydza; je kanapki, do obiadu warzywa; nawyk picia wody; ograniczenie słodyczy; chęć próbowania; dobry apetyt; eksperymentowanie ze smakami; oraz negatywne: zwiększyła się chęć na słodzone napoje i produkty; większe łaknienie na słodkie napoje (w domu nie słodzą). Prosząc rodziców o propozycje dotyczące ewentualnych dalszych zmian i modyfikacji w zakresie kształtowania właściwych postaw i nawyków żywieniowych dzieci, uzyskaliśmy następujące odpowiedzi: nic nie należy zmieniać, prowadzone działania są na dobrej drodze; ok, obecny system nie wymaga modyfikacji; tak trzymać, nic nie trzeba zmieniać; nie mam uwag; jestem zadowolona z jadłospisu; dobry dobór produktów, nacisk na zdrowe warzywa i owoce, dziecko lubi przedszkolne posiłki; wykluczyć cukier z diety; nie słodzić herbaty podawać herbaty owocowe i ziołowe; wprowadzenie wody, jako alternatywy dla herbaty; stały dostęp do wody; dostępna woda; zrezygnować z innych napojów (szczególnie słodzonych) poza wodą; rezygnacja z gotowych deserów, drożdżówek na rzecz domowego ciasta lub bułek, które dzieci mogą pomagać robić; na podwieczorek dawać tylko nieprzetworzone, robione w przedszkolu produkty (po co jogurty i drożdżówki?); komponować proste dania (zapiekanka z brokułem, fetą, pomidorem) za dużo składników; bardziej dostosować jadłospis do gustów dzieci zminimalizować dania typu: wątróbka z cebulą, strogonow i podobne, przy których dzieci marudzą; więcej ryb; zminimalizować ilość nabiału w posiłkach niepotrzebnie zapycha; nie dawać śmietany do zupy; uważam, że serek topiony nic wspólnego z serem nie ma; mniej mięsnych posiłków; mniej pikantne zupy; 4
kasze owsianki na śniadanie; wprowadzenie warzyw w kawałkach do chrupania; więcej warzyw i owoców; dieta powinna być bardziej bogata w warzywa, różnorodne potrawy; namawiać do próbowania potraw; motywować dzieci do zjadania posiłków w całości; bardziej aktywnie proponować dzieciom próbowanie potraw, z których zwykle rezygnują szczególnie warzyw; podkreślanie roli prawidłowych napojów: woda, soki naturalne bez gazu; bliższa współpraca z rodzicami (porównywanie nawyków z domu, z tymi z przedszkola); przeprowadzić ankietę dotyczącą potraw niedozwolonych przez dane dziecko (uczulenia itp..); posiłki wydawane w późniejszych odstępach, zwłaszcza obiad, osobno zupa i drugie danie (po około godzinie) dziecko nie jest w stanie jednocześnie zjeść obydwu dań; własny ogródek warzywny; pilnowanie świeżości i jakości jedzenia. Wyniki analizy ankiety skierowanej do nauczycieli W badaniach wzięli udział wszyscy nauczyciele 7 osób. W sposób wyczerpujący odpowiedzieli na 7 następujących pytań: 1. Czy i w jaki sposób doskonaliła Pani swoją wiedze na ten temat prawidłowych nawyków żywieniowych? udział w szkoleniu Promocja zdrowia i profilaktyka zaburzeń odżywiania Małopolski Niepubliczny Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli przy Ośrodku Twórczej Edukacji Kangur 2 nauczycieli; korzystanie ze scenariuszy związanych z prowadzonymi akcjami; literatura czytanie fachowych książek, artykułów, Internet, programy telewizyjne np. Wiem co jem ; 6 nauczycieli rozmowa z dietetykiem, lekarzem 1 nauczyciel 2. Jakie działania podjęła Pani w celu propagowania zdrowych nawyków żywieniowych swoich wychowanków? prowadzenie zajęć dydaktycznych dotyczących zdrowego odżywiania pogadanki, robienie sałatek i surówek; zachęcanie, motywowanie dzieci do jedzenia zdrowych potraw (podkreślanie ich wpływu na zdrowie); udział w akcjach: Akademia Zdrowego Przedszkolaka, Kubusiowi Przyjaciele Natury; Przedszkole promujące zdrowie; organizacja imprez: Dnia Marchewki, Światowego Dnia Zdrowia; propagowanie zdrowych przepisów kwartalnik dla rodziców Bezpieczne Przedszkole; szwedzki stół; powstanie brygady kucharskiej; warsztaty kucharskie; 5
zakup czapek, uszycie fartuszków; spotkanie z kucharzem. 3. Czy zauważył/a Pani zmiany w sposobie żywienia dzieci w przedszkolu? tak 6 odpowiedzi; nie 0 odpowiedzi 4. Jeśli tak to jakie zaszły zmiany? wzbogacenie posiłków o nowe produkty; mniej słodyczy, więcej warzyw i owoców; zdrowe pieczywo z ziarnami; urozmaicone: sałatki, surówki, dodatki do kanapek, kompoty (napoje zawierają mniej cukru herbata); przemyślane jadłospisy; wprowadzenie po śniadaniu małego co nie co zdrowa przekąska owocowo warzywna szwedzki stół grupa najstarsza. 5. Czy zauważyła Pani zmiany w nawykach żywieniowych swoich wychowanków? tak 6 odpowiedzi; nie 0 odpowiedzi 6. Jeśli tak to jakie? dzieci odróżniają produkty zdrowe od niezdrowych; chętniej jedzą warzywa, owoce, surówki, zupy mleczne, ciemne, pełnoziarniste pieczywo; chętniej próbują nieznane potrawy; częściej zjadają cały posiłek; samodzielnie komponują posiłki. 7. Co należałoby jeszcze zmienić bądź zmodyfikować w zakresie kształtowania właściwych postaw i nawyków żywieniowych dzieci? kształtować postawy rodziców w zakresie żywienia dzieci; uściślić współpracę z rodzicami w tym zakresie. Wyniki analizy ankiety skierowanej pracowników kuchni oraz intendenta 1. Czy i w jaki sposób doskonaliła Pani swoją wiedze na ten temat prawidłowych nawyków żywieniowych? ankietowani pracownicy aktualizowali i pogłębiali swoją wiedzę korzystając z publikacji książkowych poruszających kwestie zdrowego żywienia oraz źródeł internetowych; intendent uczęszczał na szkolenia organizowane przez Wojewódzką Inspekcję Sanitarno Epidemiologiczną, jak również na warsztaty kulinarne. 2. Jakie działania podjęła Pani w celu propagowania zdrowych nawyków żywieniowych dzieci w przedszkolu? Intendent dietę przedszkolną wzbogacił o pełnoziarniste kasze takie jak: pęczak, gryczana, kuskus; bakalie; zrezygnował z podawania słodyczy w postaci ciastek, cukierków, mocno 6
słodzonych napoi, słodzonych płatków śniadaniowych na rzecz zwiększonej ilości świeżych owoców i warzyw; sporadycznie podawane są dzieciom drożdżówki; zrezygnowano z podawania grzybów; wprowadzono pieczywo mieszane, pełnoziarniste, ciemne; szwedzki stół gr. IV. Panie kucharki starają się o apetycznie przygotowywać potrawy dla dzieci oraz estetycznie je podawać; przestrzegają wszystkich zaleceń intendenta; kierują się zasadami zdrowej kuchni; 3. Czy zauważyła Pani zmiany w nawykach żywieniowych dzieci? Tak 3 odpowiedzi; nie 0 odpowiedzi 4. Jeśli tak to jakie to są zmiany? mniej do kuchni wraca jedzenia niespożytego przez dzieci; dzieci chętniej zjadają owoce i warzywa, bakalie, kasze oraz wprowadzone pieczywo; wybierają kanapki z różnymi dodatkami zamiast, jak dawniej sam chleb z masłem; 5. Co można byłoby jeszcze zmienić bądź zmodyfikować w zakresie kształtowania właściwych postaw i nawyków żywieniowych dzieci? wymyślanie opowiadań o nowej potrawie (przedszkole/dom); uświadamianie dziecku wartości zdrowotnych nowej potrawy; wspólne przygotowywanie potraw (dom); zachęcanie (przedszkole/dom); nagrody za zjedzenie nowej potrawy; modyfikacja jadłospisów domowych współpraca domu i przedszkola w celu zwiększenia skuteczności podejmowanych działań w propagowaniu zdrowych nawyków żywieniowych dzieci. Wyniki wywiadu z dziećmi W badaniach wzięło udział 72 dzieci Na pytanie Co jest zdrowe, zdecydowana większość dzieci nie miała problemów z podaniem prawidłowej odpowiedzi. produkt Głosy na tak Głosy na nie słodycze 0 72 owoce 72 0 warzywa 72 0 frytki 0 72 soki 65 7 miód 70 2 chipsy 3 69 * kolor czerwony oczekiwana (prawidłowa) odpowiedź 7
92% przedszkolaków twierdzi, iż smakują im posiłki serwowane w przedszkolu. Niestety aż 56% dzieci przyznaje się do niezjadania w całości otrzymywanych porcji. Ulubione potrawy dzieci to: spaghetti, zupa pomidorowa, pierogi ruskie, kotlety, rosół, ryba, zupa ogórkowa, ryż z jabłkami i cynamonem, pierogi z truskawkami, makaron z serem, sałatka owocowa, pierogi z owocami, naleśniki. Takich potraw natomiast dzieci nie lubią: strogonow, fasolka po bretońsku, krokiety; buraki, placki ziemniaczane. Wszystkie starszaki lubią szwedzki stół Przedszkolaki nie mają problemów z definiowaniem odpowiedniego zachowania podczas posiłków. Wiedzą że należy: nie rozmawiać, nie wstawać, nie bawić się sztućcami, talerzami, nie grymasić, nie rzucać łyżkami, nie wkładać dużo jedzenia do buzi, podziękować, zasunąć krzesła. Wnioski z badań w postaci mocnych i słabych stron Mocne strony: - w przedszkolu podejmuje się wiele działań w zakresie propagowania oraz wdrażania zdrowego żywienia; - dzieci chętniej zjadają owoce i warzywa; - ponad połowa rodziców biorących udział w badaniach, zauważa zmiany w sposobie żywienia dzieci w przedszkolu; - rodzice wymieniają wiele dostrzeżonych przez siebie, pozytywnych zmian w tym zakresie; - również ponad połowa rodziców zauważa pozytywne zmiany w nawykach żywieniowych swoich pociech; - rodzice mają pomysły (które przedstawiają) na dalsze zmiany bądź modyfikację w sposobie żywienia dzieci w przedszkolu; - nauczyciele podejmują szkolenia w zakresie prawidłowego żywienia dzieci; - nauczyciele kształtują zdrowe nawyki żywieniowe u swoich wychowanków; 8
- nauczyciele zauważają zmiany w sposobie żywienia dzieci w przedszkolu, jak również zmiany w nawykach żywieniowych swoich wychowanków; - pracownicy kuchni oraz intendent systematycznie pogłębiają swoją wiedzę na temat zdrowego żywienia dzieci w przedszkolu; - wymieniają wiele podejmowanych przez siebie działań w tym zakresie; - zauważają pozytywne zmiany w nawykach żywieniowych dzieci; - podają pomysły na kolejne rozwiązania w tym zakresie; - wysoki stopień świadomości dzieci na temat zdrowego odżywiania; - potrawy przygotowywane w kuchni przedszkolnej smakują dzieciom; - przedszkolakom podobają się nowe formy podawania posiłków np. szwedzki stół. Słabe strony: - 42% rodziców nie zechciała wziąć udział w badaniach; - dość dużo zastrzeżeń rodziców w zakresie konkretnych potraw i napojów podawanych dzieciom; - stosunkowo mało pomysłów nauczycieli na zmiany, bądź modyfikacje w zakresie zdrowego żywienia dzieci w przedszkolu; - nie zjadanie w całości przez dzieci podawanych im porcji. Rekomendacje, które należy uwzględnić w planowaniu działań oraz dalszych kierunków rozwoju przedszkola zachęcić rodziców do brania udziału w badaniach ewaluacyjnych, przekonać ich, że w ten sposób wpływają również na lepszą jakość pracy przedszkola; wspólnie z rodzicami przeanalizować ich propozycje odnośnie dalszych korzystnych zmian w zdrowym żywieniu dzieci w przedszkolu; kontynuować programy i akcje propagujące zdrowe nawyki żywieniowe wśród dzieci. Barbara Gąsiorowska 9