Zał.nr 4 Imię i nazwisko: Bartosz Uchmanowicz Tytuł zawodowy/stopień naukowy/tytuł naukowy: lek. med. Miejsce zatrudnienia: Europejskie Centrum Kształcenia Podyplomowego Stanowisko: Dyrektor Tytuł rozprawy doktorskiej: Czynniki wpływające na jakość życia i akceptację choroby u chorych na astmę oskrzelową. Promotor: dr hab. Joanna Rosińczuk, prof. nadzw. Recenzenci: prof. dr hab. med. Anna Doboszyńska, prof. dr hab. med. Mikołaj Majkowicz
nota biograficzna doktoranta: Bartosz Uchmanowicz urodzony w 1971 roku w Wałbrzychu. Absolwent Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu na Wydziale Lekarskim oraz podyplomowych studiów psychoterapii behawioralno-poznawczej, realizowanych przez Centrum Psychoterapii Behawioralno Poznawczej w Warszawie. Przed objęciem funkcji Dyrektora Europejskiego Centrum Kształcenia Podyplomowego, pracował w NZOZ Kosmonautów jako lekarz POZ oraz prowadził własną Indywidulaną Praktykę Lekarską. Wcześniej pracował w Pogotowiu Ratunkowym w Wałbrzychu oraz Oddziale Okulistyki Powiatowego Szpitala w Dzierżoniowie. Od lat zajmuje się tematyką kształcenia podyplomowego pielęgniarek, położnych i innych kadr medycznych. Autor publikacji, wykładów i szkoleń z zakresu jakości życia, metod badawczych w tej dziedzinie oraz zarządzania w ochronie zdrowia. Organizator wielu Konferencji Naukowo-Szkoleniowych. Publikacje: 1. Beata Jankowska, Izabella Uchmanowicz, Jacek Polański, Bartosz Uchmanowicz, Krzysztof Dudek.: Czynniki kliniczne i socjodemograficzne determinujące jakość życia w reumatoidalnym zapaleniu stawów (RZS) Fam.Med.Prim.Care Rev. 2010 Vol.12 no.4; s.1027-1034 Pkt. MNiSW/KBN: 6.000 2. Izabella Uchmanowicz, Artur Sołtysiak, Bartosz Uchmanowicz.: Co to jest EBM i EBNP? W cieniu czepka 2011 nr 8; s.12-14 3. Izabella Uchmanowicz, Andrzej M. Fal, Beata Jankowska-Polańska, Bernard Panaszek, Bartosz Uchmanowicz.: Czy płeć wpływa na wyniki jakości życia chorych na astmę oskrzelową? Współcz.Alergol.Info 2011 T.6 nr 2; s.46-51 Pkt. MNiSW/KBN: 6.000 4. Bartosz Uchmanowicz, Bernard Panaszek, Izabella Uchmanowicz, Andrzej M. Fal.: Metody pomiaru jakości życia chorych na astmę oskrzelową Współcz.Alergol.Info 2012 T.7 nr 2; s.41-45 Pkt. MNiSW/KBN: 4.000 5. Bartosz Uchmanowicz, Bernard Panaszek, Izabella Uchmanowicz.: Ocena jakości życia zależnej od zdrowia chorych na astmę oskrzelową mierzona kwestionariuszem SF-36 Pielęg.Zdr.Publ. 2013 Vol.3 nr 2; s.93-99 Pkt. MNiSW/KBN: 2.000 6. Bartosz Uchmanowicz, Bernard Panaszek.: Wybrane parametry oceny jakości życia zależnej od zdrowia (HRQoL) chorych na astmę oskrzelową Współcz.Pielęg.Ochr.Zdr. 2013 Vol.2 nr 1; s.2-6 7. Beata Jankowska-Polańska, Izabella Uchmanowicz, Renata Piątek, Andrzej Mariusz Fal, Bartosz Uchmanowicz.: Analiza wybranych czynników mających wpływ na jakość życia w POCHP Alergol.Info 2014 nr 2; s.53-67 Pkt. MNiSW/KBN: 3.000 8. Bartosz Uchmanowicz, Stanisław Manulik, Izabella Uchmanowicz, Joanna Rosińczuk.: Jakość życia zależna od stanu zdrowia u chorych na astmę oskrzelową Pneumonol.Alergol.Pol. 2014 T.82 nr 4; s.385-391 Pkt. MNiSW/KBN: 7.00
Działania popularyzujące naukę Udział w Konferencjach: Konferencje międzynarodowe: Izabella Uchmanowicz, Beata Jankowska-Polańska, Bartosz Uchmanowicz, Bernard Panaszek, Andrzej Fal.: Health-related quality of life in bronchial asthma patients measured with SF-36 and AQLQ questionnaires W:International Conference "Advances in pneumology". Wrocław, [October 5-6], 2012 [abstracts CD-ROM]; poz.media/pdf/ab304_2.pdf Izabella Uchmanowicz, Beata Jankowska, Ewa Molka, Bartosz Uchmanowicz, Krzysztof Dudek, Jacek Polański.: Influence of complex cardiac rehabilitation on quality of life of patients after the procedure of coronary artery by-pass graft Eur.J.Cardiovasc.Nurs. 2010 Vol.9 suppl.1; s.s44 poz.197 10th Annual Spring Meeting on Cardiovascular Nursing. Geneva (Switzerland), 12-13 March 2010 Organizator lub współorganizator Konferencji Naukowo-Szkoleniowych I Międzynarodowa Konferencja Naukowa Chory przewlekle aspekty pielęgnacyjne, rehabilitacyjne, terapeutyczne Wrocław, 13.05.2011r. Członek Komitetu organizacyjnego: dr Bartosz Uchmanowicz Organizatorzy Konferencji: Studium Kształcenia Podyplomowego, Wydział Nauk o Zdrowiu Akademii Medycznej we Wrocławiu, Europejskie Centrum Kształcenia Podyplomowego we Wrocławiu. Liczba uczestników prezentujących referaty: 40 Liczba uczestników prezentujących referaty reprezentujących zagraniczne ośrodki naukowe: 1 Second International Scientific Conference for Medical University Students (Medicine, Nursing, Physical Therapy, Public Health) Problems of Care of Chronic Disease Patient, Wrocław, 18 maja 2012 roku (II Międzynarodowa Konferencja Naukowa dla Studentów studiów medycznych (Medycyna, Pielęgniarstwo, Fizjoterapia, Zdrowie Publiczne) "Problemy opieki nad chorym przewlekle") Członek Komitetu Organizacyjnego: dr Bartosz Uchmanowicz Organizatorzy Konferencji: Studium Kształcenia Podyplomowego, Wydział Nauk o Zdrowiu Akademii Medycznej we Wrocławiu, Zakład Pielęgniarstwa Internistycznego, Studenckie Koło Pielęgniarstwa Internistycznego, Europejskie Centrum Kształcenia Podyplomowego we Wrocławiu, NZOZ Przychodnia Kosmonautów Sp. z o.o. we Wrocławiu. Liczba uczestników: 150 Liczba uczestników prezentujących referaty: 18 Liczba uczestników prezentujących referaty reprezentujących zagraniczne ośrodki naukowe: 1 Streszczenie:
Wstęp. W ostatnich latach zwraca się uwagę na subiektywnie postrzeganą jakość życia pacjentów chorych na astmę oskrzelową. Na podstawie wyników badań stwierdza się, że jakość życia pacjentów jest równie ważna jak parametry kliniczne choroby. U pacjentów, u których rozpoznano astmę oskrzelową występuje szereg problemów dotyczących ogólnej aktywności i funkcjonowania w życiu codziennym, co powoduje pogorszenie jakości życia w relacji do zdrowia. Szczególne znaczenie na jakość życia w tej grupie chorych może mieć akceptacja choroby. W przedstawionej pracy wskazano determinanty społecznodemograficzne i kliniczne, które mają wpływ na akceptację choroby oraz na subiektywnie postrzeganą jakość życia. Celem przeprowadzonych badań była: 1/ analiza czynników społeczno-demograficznych i klinicznych wpływających na jakość życia chorych na astmę oskrzelową, 2/ analiza czynników społeczno-demograficznych i klinicznych wpływających na akceptację choroby pacjentów z astmą oskrzelową, 3/ zbadanie czy objawy depresji wpływają na jakość życia i akceptację choroby w tej grupie chorych, 4/ zbadanie wpływu lęku na jakość życia i akceptację choroby u chorych na astmę oskrzelową. Materiał i metody badań: Badania przeprowadzono u 100 pacjentów (73 kobiety, 23 mężczyzn) w wieku 18 84 lata (śr. wieku 45,7 lat) będących pod opieką Poradni Alergologicznej przy Katedrze i Klinice Chorób Wewnętrznych, Geriatrii i Alergologii Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu oraz Poradni Alergologicznej NZOZ Kosmonautów we Wrocławiu. W badaniach posłużono się: 1) analizą dokumentacji medycznej określającą stan kliniczny pacjenta i dane chorobowe na podstawie historii choroby oraz metodami kwestionariuszowymi do pomiaru subiektywnie postrzeganej jakości życia (QoL), 2) kwestionariuszem do badania jakości życia chorych na astmę (AQLQ), kwestionariuszem jakości życia Short Form-36 (SF-36), kwestionariusze do badania akceptacji choroby (AIS), skalą do badania kontroli astmy- (ACT), skalą do badania objawów depresji Becka (BDI), skalą do badania lęku (ISCL- Inwentarz stanu i cechu lęku). Analizując wpływ czynników społeczno-demograficznych i klinicznych należy zaakcentować, że wraz ze wzrostem wieku badanych maleje poziom akceptacji choroby. Starsi pacjenci uzyskali niższe wyniki w podskalach AIS: przystosowania do ograniczeń narzuconych przez chorobę. Z kolei pacjenci o długim czasie trwania choroby, w przeciwieństwie do chorych na astmę o późnym początku objawów, charakteryzowali się skróceniem okresu wolnego od objawów chorobowych, większą ilością hospitalizacji i doraźnych interwencji medycznych w ciągu roku oraz mniejszymi wartościami parametrów wentylacyjnych. Stwierdzono również istotne różnice dotyczące poziomu wykształcenia badanych osób. Wyniki potwierdziły badania innych autorów, że wraz ze wzrostem wykształcenia wzrastają wyniki uzyskane w skali AIS. Na poziom akceptacji choroby ma również wpływ miejsce zamieszkania, ponieważ pacjenci z większych miast osiągali lepsze wyniki skali AIS. Z kolei pacjenci dłużej chorujący mają problemy z akceptacją własnej choroby. Analiza własna wykazała również, że osoby lepiej kontrolujące chorobę stwierdzoną na podstawie testu ACT wykazują wyższy poziom akceptacji. Pacjenci z zaawansowaną postacią choroby mają stale poczucie zagrożenia kolejnym zaostrzeniem choroby ( w tym napadem duszności), co powoduje częstsze występowanie stanów lękowych i depresyjnych. W badaniu własnym stwierdzono, że wraz ze wzrostem wyników skali objawów depresji BDI dochodzi do obniżonego poczucia własnej wartości mierzonej w skali
AIS. Z kolei w analizie regresji w badaniu własnym, objawy depresji i lęk nie były determinantami wpływającymi na poziom akceptacji choroby. W badaniu własnym wyróżniono szereg determinantów, które mają wpływ na jakość życia chorych na astmę oskrzelową. W domenie Objawy kwestionariusza AQLQ zmienną, która wpływała na pogorszenie jakości życia był brak aktywności zawodowej. Osoby przebywające na rencie cechowały się znamiennie gorszą jakością życia w omawianej domenie, niż osoby aktywne zawodowo. W omawianej domenie Objawy, na pogorszenie jakości życia wpływało palenie papierosów. Za ważne należy uznać wyniki, w których okazało się, że na poziom jakości życia w domenie Objawy kwestionariusza AQLQ miały wpływ napady duszności w ciągu dnia. Osoby, u których główną manifestacją choroby były napady duszności w ciągu dnia, cechowały się znamiennie gorszą jakością życia. Wykazano również, że jakość życia malała istotnie wraz ze wzrostem częstości występowania napadów astmy, wraz ze wzrostem częstości wizyt w poradni alergologicznej oraz liczy hospitalizacji z powodu zaostrzeń choroby. Natomiast wyższy poziom kontroli astmy ( mierzony testem ACT) wpływał na polepszenie wyników jakości życia. Problem dostatecznej kontroli astmy jest niezwykle istotny. Gorsza kontrola astmy wiąże się z pogorszeniem jakości życia związanej ze zdrowiem. W badaniu własnym ustalono korelacje pomiędzy kwestionariuszem AQLQ w podskali objawy a domenami kwestionariusza ogólnego do badania jakości życia SF-36. Wykazano, że odwrotne zależności wystąpiły pomiędzy poziomem jakości życia w podskali objawy kwestionariusza AQLQ a wartościami dwóch domen kwestionariusza SF-36: ograniczenie w pełnieniu ról z powodu zdrowia fizycznego i ograniczenie w pełnieniu ról wynikające z problemów emocjonalnych. Analizując czynniki wpływające na jakość życia w podskali ograniczenie aktywności kwestionariusza AQLQ wykazano, że jakość życia obniżała się wraz z wiekiem respondentów, czyli podobnie jak w podskali objawy. W podskali ograniczenie aktywności starszy wiek był również determinantem pogorszenia wyników jakości życia. Istotny związek z poziomem jakości życia stwierdzono również w domenie ograniczenie aktywności w przypadku aktywności zawodowej badanych. Osoby będące na rencie cechowały się znamiennie gorszą jakością życia w omawianej domenie. Negatywnie na jakość życia w domenie ograniczenie aktywności w przypadku aktywności wpływał dłuższy czas trwania choroby, napady duszności w dzień, częstsze wizyty w poradni alergologicznej oraz wzrost liczby hospitalizacji. Pozytywnie na jakość życia wpływała natomiast lepsza kontrola choroby. Astma, jako przewlekła choroba o zmiennym przebiegu, wymagająca stałego leczenia, ma wpływ na wszystkie aspekty aktywności człowieka. Wydaje się, że pogorszenie jakości życia następuje szczególnie wtedy, gdy objawy choroby są źle kontrolowane. W badaniu własnym ustalono korelacje pomiędzy kwestionariuszem AQLQ w podskali ograniczenie aktywności a domenami kwestionariusza ogólnego do badania jakości życia SF-36. Wykazano, że odwrotne zależności wystąpiły pomiędzy poziomem jakości życia w podskali ograniczenie aktywności kwestionariusza AQLQ a wartościami jedynie jednej kwestionariusza SF-36: ograniczenie w pełnieniu ról wynikające z problemów emocjonalnych.analizując czynniki wpływające na jakość życia w podskali funkcjonowanie emocjonalne kwestionariusza AQLQ wykazano, że jakość życia obniżała się wraz z wiekiem respondentów, czyli podobnie jak w podskali objawy oraz ograniczenie aktywności. W przypadku aktywności zawodowej badanych osoby będące na rencie cechowały się znamiennie gorszą jakością życia w omawianej domenie. Poziom jakości życia w tej domenie obniżał się proporcjonalnie wraz z czasem trwania choroby, wraz ze wzrostem częstości występowania napadów astmy oraz wzrostem częstości wizyt w poradni alergologicznej. W podskali funkcjonowanie emocjonalne kwestionariusza AQLQ, po raz pierwszy wystąpiła zależność pomiędzy poziomem jakości życia a wynikami skali objawów depresji BDI. Chorzy na zaawansowaną postać astmy mają stale poczucie
zagrożenia kolejnym zaostrzeniem choroby w postaci napadu duszności, co może powodować częstsze występowanie stanów lękowych i depresyjnych, co nie potwierdziło się w badaniach własnych. Analizując czynniki wpływające na jakość życia w podskali bodźce środowiskowe kwestionariusza AQLQ wykazano, że jakość życia obniżała się wraz z wiekiem respondentów, czyli podobnie jak w pozostałych podskalach. Znamiennie gorszą jakością życia w podskali bodźce środowiskowe cechowały się osoby wykonujące pracę fizyczną niż pracownicy umysłowi.podobnie, jak we wcześniej omawianych podskalach kwestionariusza AQLQ poziom jakości życia obniżał się znamiennie z czasem trwania choroby oraz częstością wizyt w poradni alergologicznej. Po raz kolejny, poziom jakości życia w omawianej podskali wzrastał wraz ze wzrostem wyników testu ACT. Zatem poziom kontroli choroby okazał się ważnym determinantem polepszenia wyników jakości życia. Podsumowując można stwierdzić, że wśród parametrów klinicznych wpływających na poziom jakości życia chorych na astmę oskrzelową na pierwsze miejsce wysuwa się stopień ciężkości choroby, oceniany zarówno w oparciu o obiektywne wyniki badań spirometrycznych, jak i na podstawie zmiennych quasi-obiektywnych, np. częstości nieplanowanych wizyt lekarskich i hospitalizacji z powodu zaostrzeń. Wyniki wszystkich dotychczasowych badań z wykorzystaniem kwestionariuszy AQLQ i SGRQ wskazują jednoznacznie, że poziom jakości życia wykazuje odwrotną zależność ze stopniem ciężkości astmy i wzrasta proporcjonalnie do stopnia kontroli tego schorzenia. Taką zależność wykazano w badaniu własnym. Pacjenci, którzy częściej byli hospitalizowani i częściej korzystali z porad lekarskich osiągali gorsze wyniki subiektywnie odczuwanej jakości życia. Z kolei, gorsza kontrola astmy oskrzelowej wiąże się z wyższym stopniem ciężkości choroby i pogorszeniem jakości życia związanej ze zdrowiem. Dodatkowo, wyniki badań własnych pokazały, że poziom wykształcenia wywiera wpływ na poziom jakości życia chorych w zakresie funkcjonowania fizycznego i psychicznego. Przedstawione badania dowodzą, że kluczem do poprawy jakości życia w tej grupie chorych jest dobrze dobrana interwencja terapeutyczna oraz edukacja pacjentów, które będą pozwalały na dostosowanie się do sytuacji choroby a więc jej akceptację, jak również mogą przyczynić się do lepszego stosowania się do zaleceń lekarskich a tym samym lepszy obiektywny stan zdrowia. Wnioski 1.Wraz z wiekiem maleje poziom akceptacji choroby oraz poziom jakości życia w chorych na astmę oskrzelową. 2. Wyższe wykształcenie wpływa na polepszenie wyników jakości życia i lepszą akceptację choroby. 3. Osoby z lepszą kontrolą choroby osiągają lepsze wyniki akceptacji choroby i jakości życia.