eterminanty jakości życia chorych na astmę oskrzelową

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "eterminanty jakości życia chorych na astmę oskrzelową"

Transkrypt

1 P R A C A O R Y G I N A L N A Izabella Uchmanowicz 1, Beata Jankowska-Polańska 1, Anna Bronowicka 2, Joanna Rosińczuk 3 1 Katedra Pielęgniarstwa Klinicznego, Zakład Pielęgniarstwa Internistycznego, Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu 2 NZOZ Ziemowita, Poradnia Alergologiczna we Wrocławiu 3 Katedra Pielęgniarstwa Klinicznego, Zakład Chorób Układu Nerwowego, Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu D eterminanty jakości życia chorych na astmę oskrzelową Determinants of quality of life in patients with bronchial asthma STRESZCZENIE Wstęp. W ostatnich latach obserwuje się niepokojący wzrost liczby zachorowań na astmę oskrzelową. Problemy, jakie napotyka na swojej drodze chory na astmę, dotyczą różnych obszarów funkcjonowania, takich jak: sfera fizyczna, psychiczna oraz społeczna. Choroba jest sporym utrudnieniem w pełnieniu większości funkcji społecznych. Często stanowi przeszkodę w realizacji planów osobistych i zawodowych. Zatem ocena jakości życia stanowi cenne uzupełnienie informacji o tym, w jakim stopniu astma wpływa na funkcjonowanie tej grupy chorych. Cel. Celem pracy było zbadanie determinantów wpływających na jakość życia pacjentów z astmą oskrzelową. Materiał i metody. W badaniu wzięło udział 101 pacjentów z rozpoznaną i leczoną astmą oskrzelową (56 kobiet i 45 mężczyzn).wszyscy pacjenci w okresie badania ankietowego byli objęci opieką Specjalistycznej Poradni Alergologicznej dla Dorosłych we Wrocławiu. Do badania użyto standaryzowanych kwestionariuszy: do oceny jakości życia (QoL) kwestionariusz SF-36, do oceny stopnia kontroli astmy test kontroli astmy (ACT). Wyniki. Zaobserwowano różnice w ocenie jakości życia wśród kobiet i mężczyzn. Kobiety chore na astmę znacznie gorzej funkcjonują w życiu codziennym niż mężczyźni, częściej odczuwają lek, ból, przygnębienie. Istotny wpływ na samoocenę jakości życia zaobserwowano również pod względem wieku i wykształcenia. Stan cywilny, w ujęciu czynnikowym, miał istotny statystycznie wpływ jedynie w domenie MH (zdrowie psychiczne) kwestionariusza SF-36 (p = 0,020). Bez wątpienia najważniejszym czynnikiem wpływającym na jakość życia jest stopień kontroli astmy. Wnioski. 1. Na jakość życia pacjentów chorych na astmę oskrzelową istotny wpływ ma wiek, płeć oraz wykształcenie. 2. Stopień kontroli choroby koreluje z samooceną jakości życia. Chorzy, którzy mają lepszą kontrolę astmy osiągają lepsze wyniki jakości życia. Problemy Pielęgniarstwa 2013; 21 (4): Słowa kluczowe: astma oskrzelowa; jakość życia; badania w pielęgniarstwie ABSTRACT Background. In recent years there has been an alarming increase in the incidence of asthma. The problems encountered by patients with asthma, involve different areas of functioning, such as the physical, mental and social sphere. The disease is considerable difficulty in carrying out the majority of social roles. Often, an obstacle to the realization of personal and professional plans. Thus, assessment of quality of life is a valuable addition to information about the extent to which asthma affects the functioning of this group of patients. Aim. The main objective of this study was to investigate the determinants affecting the quality of life of patients with asthma. Material and methods. The study involved 101 patients with diagnosed and treated asthma (56 women and 45 men). All patients in the period of the survey were under specialist care for Adult Allergy Clinic in Wroclaw. Adres do korespondencji: dr n. med. Izabella Uchmanowicz, Katedra Pielęgniarstwa Klinicznego, Zakład Pielęgniarstwa Internistycznego, Uniwersytet Medyczny, ul. Bartla 5, Wrocław, tel.: , , faks: , izabella.uchmanowicz@umed.wroc.pl 443

2 PROBLEMY PIELĘGNIARSTWA 2013, tom 21, zeszyt nr 4 The study used standardized questionnaires : the quality of life (QoL ) SF-36 questionnaire, and to assess the degree of control of asthma asthma control test (ACT). Results. Observed differences in the assessment of QoL among women and men. Women with asthma have much worse functioning in daily life than men,and more likely experience anxiety, pain, and depression. Significant impact on the quality of life of self-esteem was also observed in terms of age and education. Marital status had a statistically significant effect only in the MH (mental health domain) of the SF-36 questionnaire (p = 0.020). Without a doubt, the most important factor influencing the QoL is the degree of asthma control. Conclusions. 1. The quality of life of patients with asthma is significantly affected by age, gender and the level of education. 2. The degree of control of the disease correlates with the self-assessment of quality of life. Patients who have better control of asthma are performing better quality of life results. Nursing Topics 2013; 21 (4): Key words: asthma; quality of life; research in nursing Wstęp Astma i choroby alergiczne stanowią poważny problem zdrowotny. Astma oskrzelowa stanowi obecnie najpowszechniejszą przyczynę absencji w szkole i w pracy. Niska kontrola astmy istotnie obniża jakość życia pacjentów i ich rodzin oraz często bywa przyczyną hospitalizacji. Ograniczenia wynikające z choroby, jak również obowiązki z nią związane upośledzają znacznie możliwość pełnienia funcji społecznych (zawodowych, rodzinnych) [1, 2]. Terapia choroby przewlekłej obejmuje zintegrowane działania diagnostyczno-terapeutyczne z udziałem pacjenta i jego rodziny. Celem tych działań jest przystosowanie pacjenta do sprawnego funkcjonowania w życiu społecznym oraz minimalizacja skutków choroby [3]. Istotne znaczenie dla całokształtu sytuacji życiowej pacjenta ma fakt holistycznego podejścia do problemów zdrowia i wzbogacenie określenia stanu zdrowia o subiektywną ocenę chorego [4]. Coraz częściej podkreśla się w literaturze, że analityczne ujęcie człowieka i jego choroby jest niewystarczające w opiece nad przewlekle chorym. Wyznaczenie granicy pomiędzy fizycznymi i psychicznymi aspektami schorzenia jest często bardzo trudne, czasem wręcz niemożliwe. Traktowanie pacjenta podmiotowo i umożliwienie mu współdecydowania o modelu opieki i celu terapii sprzyja jego zaangażowaniu w proces leczenia, zwiększa motywację do skutecznej i właściwej samokontroli. Takie podejście pozwala na lepsze zrozumienie sytuacji chorego, stwarzając tym samym możliwości opracowania nowych interwencji terapeutycznych i edukacyjnych [5]. Pacjenci z przewlekłą chorobą układu oddechowego mogą odnosić większe korzyści z indywidualnego poradnictwa ukierunkowanego na ich problemy, a leczenie na przykład depresji może przyczynić się do podwyższenia jakości ich życia [6]. Należy podkreślić ogromne znaczenie profilaktyki, profesjonalnej kontroli danej choroby oraz wszelkich działań, które wpływają na minimalizację skutków choroby przewlekłej i co za tym idzie, poprawę jakości życia pacjenta [7]. Zatem ocena jakości życia (QoL, Quality of Life) stanowi cenne uzupełnienie informacji o tym w jakim stopniu astma wpływa na funkcjonowanie tej grupy chorych. Cel Jakość życia w literaturze medycznej zaczyna być traktowana tak samo istotnie jak długość życia. Wynika to ze zmiany w sposobie oceny efektów terapii oraz z większej świadomości pacjentów, którzy biorą czynny udział w procesie leczenia. Jakość życia jest pojęciem wielowymiarowym obejmującym funkcjonowanie w sferach: fizycznej, społecznej, psychicznej oraz duchowej. Subiektywna ocena jakości życia uwarunkowanej stanem zdrowia może się znacznie różnić od oceny obiektywnej oraz wykazywać zmienność w czasie [8]. W związku z tym wnioski z przeprowadzonych badań, poza celem poznawczym, mogą mieć znaczenie praktyczne poprzez podejmowanie i modyfikację działań terapeutycznych i edukacyjnych chorych na astmę oskrzelową. Przedmiotem przeprowadzonych badań prezentowanych w niniejszej pracy było: zbadanie jakie czynniki socjodemograficzne i kliniczne wpływają na jakość życia pacjentów z astmą oskrzelową; ustalenie, które z czynników socjodemograficznych mają istotny wpływ na jakość życia chorych; ustalenie wpływu stopnia kontroli astmy na jakość życia pacjentów chorych na astmę. Materiał i metody Podstawę do analizy stanowiła grupa 101 pacjentów w wieku od 18 lat z rozpoznaną i leczoną astmą oskrzelową. W badanej grupie kobiety stanowiły 55,45% badanych. 444

3 Izabella Uchmanowicz i wsp., Jakość życia chorych na astmę Kryteria włączenia do badania wiek > 18 lat, zdiagnozowana astma oskrzelowa, zdolność do wypełnienia kwestionariusza. Kryteria wyłączenia wiek < 18 lat, brak zgody na badanie, brak możliwości wypełnienia kwestionariusza. Udział w badaniu był dobrowolny. Badanie przeprowadzono na postawie anonimowych ankiet, samodzielnie wypełnianych przez pacjentów w Poradni Alergologicznej. Badanie miało charakter jednorazowej oceny jakości życia pacjentów oraz stopnia kontroli choroby. Wszyscy pacjenci w trakcie przeprowadzanych badań byli objęci opieką Specjalistycznej Poradni Alergologicznej dla Dorosłych we Wrocławiu. Badanie zostało przeprowadzone na przestrzeni 7 miesięcy, w okresie od do roku. Przed przeprowadzeniem badania uzyskano zgodę Komisji Bioetycznej przy Uniwersytecie Medycznym we Wrocławiu Nr KB- 255/2012. Do oceny stopnia kontroli choroby użyto Testu Kontroli Astmy (ACT, asthma control test), a do ogólnej oceny jakości życia zastosowano kwestionariusz SF-36. Uwzględniono również dane z dokumentacji medycznej. Opis narzędzi badawczych Kwestionariusz SF-36 jest wieloczynnościowym formularzem służącym do pomiaru stanu zdrowia. Kwestionariusz zawiera 36 pytań, które zostały przypisane do 8 skal, przy czym 4 skale (a, b, c, d) odnoszą się do zdrowia fizycznego (PCS, physical component summary), a pozostałe 4 skale (e, f, g, h) odnoszą się do zdrowia psychicznego (MCS, mental component summary) i są to: funkcjonowanie fizyczne (PF, physical functioning), ograniczenie aktywności z powodu braku zdrowia fizycznego (RP, role-physical), odczuwanie bólu (BP, bodily pain), ogólne zdrowie (GH, general health), ograniczenie aktywności z powodu problemów emocjonalnych (RE, role emotional), funkcjonowanie społeczne (SF, social functioning), zdrowie psychiczne (MH, mental health), witalność (VT, vitality). Kwestionariusz jest skierowany do osób od 14. roku życia, jego wypełnienie zajmuje do 15 minut. Dane do kwestionariusza powinien wprowadzać sam pacjent, możliwe jest również telefoniczne przeprowadzanie badań lub też przez osobę badającą. Uzyskane wyniki oblicza się dla poszczególnych skal w rozpiętości od Im mniej punktów, tym gorsza jakość życia [9]. Test kontroli astmy (ACT) składa się z 5 pytań dotyczących częstości występowania duszności, przebudzeń ze snu w wyniku dolegliwości, potrzeby stosowania szybkodziałających leków wziewnych oraz kontroli choroby postrzeganej przez samego chorego. Maksymalna liczba punktów jaką może uzyskać pacjent wynosi 25 i mówi o idealnej kontroli astmy. Wynik punkty oznacza, że astma była dobrze kontrolowana, jednak nie była to pełna kontrola, natomiast wynik poniżej 20 punktów wskazuje na brak kontroli choroby [10, 11]. Analiza statystyczna Do porównania samooceny jakości życia kwestionariuszem SF-36 w dwóch grupach (np. płeć, miejsce zamieszkania) wykorzystano test t-studenta dla zmiennych niezależnych. Do porównań wyników jakości życia w więcej niż dwóch grupach (np. wykształcenie, wiek) wykorzystano analizę wariancji. Jeżeli wynik analizy wariancji był pozytywny (p < 0,05) dla wskazania, między którymi podgrupami różnice były istotne, korzystano z testu post-hoc NIR (największej istotnej różnicy). Siłę związku między ocenami testu astmy i ocenami w poszczególnych domenach kwestionariusza SF-36 wyrażono za pomocą współczynnika korelacji liniowej r. Dla określenia modelu współzależności ocen testu astmy z ocenami kwestionariusza SF-36 w sferze fizycznej (PCS) i psychicznej (MCS), wykorzystano analizę regresji. Modele matematyczne tych zależności zamieszczono na diagramach korelacyjnych. Do obliczeń wykorzystano pakiet programów komputerowych STATISTICA v.10 PL. Wyniki Prezentacja wyników wpływu wybranych czynników socjodemograficznych na samoocenę kwestionariuszem SF-36 Analiza wykazała statystycznie istotne różnice p < 0,05 miedzy samooceną kobiet (K) a mężczyzn (M) w sferze PCS i MCS. Kobiety chorujące na astmę oskrzelową znacznie gorzej oceniły QoL w sferze fizycznej (PCS) oraz w sferze poziomu aktywności umysłowej (MCS). Analiza wykazała prawie w każdej domenie kwestionariusza SF-36 istotne statystycznie różnice (p < 0,05), za wyjątkiem domen RE (ograniczenia aktywności z powodu problemów emocjonalnych), MH (zdrowie psychiczne) oraz GH (ogólna percepcja zdrowia). Mimo braku istotnych statystycznie różnic w tych domenach, pacjenci płci męskiej lepiej ocenili swoją jakość życia (RE mężczyźni średnia 80,7 v. kobiety średnia 67,3. MH mężczyźni średnia 69,1 v. kobiety średnia 63,2). W domenie GH mężczyźni uzyskali średnio 58,6 punktów, a kobiety średnio 51,2 punktów (tab. 1). 445

4 PROBLEMY PIELĘGNIARSTWA 2013, tom 21, zeszyt nr 4 Tabela 1. Podstawowe statystyki oceny jakości życia w domenach kwestionariusza SF-36 w zależności od cech socjodemograficznych Table 1. Basic statistics of quality of life in the domains of the SF-36, depending on the socio-demographic characteristics Domeny SF-36 PF RP RE VT MH SF BP GH PCS MCS Kobiety (56) 64,9 56,7 67,3 52,3 63,2 70,1 58,3 51,2 58,1 62,9 ± 27,2 ± 42,5 ± 37,9 ± 16,3 ± 14,8 ± 23,9 ± 27,1 ± 19,7 ± 22,6 ± 19,3 Mężczyźni (45) 86,6 79,4 80,7 60,1 69, ,3 58,6 77,6 72,1 ± 18,1 ± 32,1 ± 34,4 ± 17,0 ± 17,9 ± 20,7 ± 17,8 ± 18,0 ± 16,6 ± 17,5 P < 0,001 0,003 0,067 0,021 0,075 0,03 < 0,001 0,054 < 0,001 0,013 Wiek: , ,9 67, ,5 75,4 69,7 N = 21 ± 15,8 ± 31,9 ± 29,0 ± 17,9 ± 17,9 ± 25,3 ± 21,6 ± 21,3 ± 16,5 ± 16, ,6 78,4 85,1 61,7 68,8 80,6 82,8 62,1 77,6 74,1 N = 29 ± 12,4 ± 31,1 ± 29,0 ± 15,7 ± 14,6 ± 19,1 ± 19,8 ± 16,8 ± 15,7 ± 15, ,4 88,2 84,3 58,5 67,1 80,1 62,4 52,9 72,9 71,1 N = 17 ± 18,0 ± 25,2 ± 26,7 ± 14,0 ± 14,4 ± 16,6 ± 30,6 ± 18,4 ± 15,9 ± 16,0 > 51 50, ,9 48,7 61,8 66,2 58,3 48,1 49,1 57,2 N = 34 ± 26,0 ± 42,3 ± 43,5 ± 16,9 ± 14,4 ± 25,5 ± 27,2 ± 18,7 ± 22,8 ± 21,1 P < 0,001 < 0,001 0,001 0,016 0,353 0,054 0,001 0,035 < 0,001 0,002 Wykształcenie Podstawowe , ,4 72, ,5 62,9 N = 5 ± 29,7 ± 45,4 ± 47,1 ± 7,6 ± 20,1 ± 35,8 ± 41,8 ± 17,5 ± 28,4 ± 25,1 Zawodowe 68,1 61,1 59,3 57,8 66,4 70,1 66,4 47,2 63,3 60,8 N = 18 ± 31,0 ± 45,6 ± 40,5 ± 21,0 ± 18,4 ± 25,4 ± 25,6 ± 20,6 ± 27,1 ± 21,3 Średnie 68,6 57,1 65,8 50,4 61,7 69,6 66,7 51,3 60,7 621 N = 39 ± 27,6 ± 40,5 ± 40,1 ± 13,2 ± 14,9 ± 21,6 ± 27,5 ± 16,7 ± 22,4 ± 18,2 Wyższe 85,5 80, , ,7 75,1 62,6 75,4 75,3 N = 39 ± 16,1 ± 32,5 ± 24,8 ± 17,9 ± 16,3 ± 20,2 ± 24,4 ± 18,6 ± 16,3 ± 15,3 P 0,006 0,062 0,012 0,048 0,233 0,093 0,503 0,004 0,019 0,005 Miejsce zamieszkania Wieś 89, ,2 77,5 70, ,9 72,4 N = 10 ± 9,8 ± 30,7 ± 28,1 ± 17,2 ± 15,9 ± 12,9 ± 21,0 ± 16,8 ± 17,5 ± 13,2 Miasto 72,9 66,5 72,5 55,1 65,7 74,2 69,9 53,3 66,1 66,4 N = 91 ± 26,5 ± 40,7 ± 37,7 ± 16,9 ± 16,6 ± 23,8 ± 27,3 ± 19,2 ± 22,7 ± 19,5 P 0,054 0,792 0,545 0,225 0,782 0,666 0,965 0,067 0,36 0,345 Stan cywilny Samotność 79,3 68,3 71,1 51, ,1 69,5 52,5 67,1 63,9 N = 30 ± 25,1 ± 38,2 ± 34,7 ± 17,1 ± 16,0 ± 25,8 ± 28,1 ± 21,8 ± 22,3 ± 18,8 Żonaty/Mężatka 72,5 66,2 74,2 57,7 68,3 75,5 70,1 55,3 66,6 68,3 N = 71 ± 26,1 ± 40,6 ± 37,9 ± 16,7 ± 16,1 ± 21,8 ± 26,3 ± 18,1 ± 22,5 ± 19,1 P 0,229 0,806 0,704 0,075 0,02 0,494 0,922 0,509 0,927 0,291 PF (physical functioning) sprawność fizyczna, RP (role limitations due to physical problems) ograniczenie aktywności z powodu zdrowia fizycznego, BP (bodily pain) dolegliwości bólowe, GH (general health perception) ogólna percepcja stanu zdrowia, VT (vitality) witalność, SF (social functioning) funkcjonowanie społeczne, MH (mental health) zdrowie psychiczne, RE (role limitation due to emotional problems) ograniczenia aktywności z powodu problemów emocjonalnych. MCS (mental component summary) zsumowana psychiczna jakość życia. PCS (physical component summary) zsumowana fizyczna jakość życia 446

5 Izabella Uchmanowicz i wsp., Jakość życia chorych na astmę Badania własne wykazały istotne statystycznie różnice (p < 0,05) samooceny jakości życia w grupie wiekowej powyżej 50 roku życia zarówno w sferze fizycznej (PCS) (p < 0,001), jak i w zsumowanej ocenie psychicznej (MCS). Ocena w MCS tej grupie wiekowej w porównaniu z grupą wiekową lat wykazała istotną statystycznie różnicę: p = 0,014, a w porównaniu z grupą w przedziale wiekowym lat (p < 0,001), natomiast do grupy w wieku lat (p = 0,010). Brak istotnych różnic statystycznych (p > 0,05) wykazano jedynie w dwóch domenach kwestionariusza SF-36: MH (p = 0,353) i FS (p = 0,054). W tych domenach chorzy poniżej 50. roku życia uzyskali większą średnią punktów w porównaniu z osobami powyżej 50. roku życia. W grupach wiekowych 18 28, i roku życia chorzy najniżej ocenili QoL kwestionariuszem SF-36 w domenie VT (p = 0,016). Wyniki porównań wielokrotnych ocen SF-36 w sferach MCS i PCS wyraźnie wskazują, że pacjenci powyżej 50. roku życia najgorzej ocenili jakość życia w tych sferach (tab. 1). Analiza wpływu stopnia wykształcenia na samoocenę kwestionariuszem SF-36 wykazała istotne statystycznie różnice (p = 0,003) w obu sferach (zsumowanej ocenie fizycznej PCS i psychicznej MCS). Chorzy z wyższym wykształceniem znacznie lepiej ocenili swoją jakość życia zarówno w sferze PCS, jak i MCS. Pacjenci z podstawowym, zawodowym i średnim wykształceniem dokonali bardzo zbliżonej oceny QoL w sferze PCS i MCS, brak istotnej statystycznie różnicy (p = 0,667), (p = 0,908). Chorzy z podstawowym wykształceniem stanowili mało liczną grupę (tj. 5) osób, mogło to być powodem, że samoocena kwestionariuszem SF-36 była zbliżona do grup ze średnim i zawodowym wykształceniem. Analiza wyników wykazała istotne statystycznie różnice (p < 0.05) samooceny pacjentów w poszczególnych domenach kwestionariusza SF-36. W domenie PF p = 0,006, RE p = 0,012, VT p = 0,048, GH p = 0,004. Analiza nie wykazała istotnych statystycznie różnic (p > 0,05) w następujących domenach: RP p = 0,062), MH, SF p = 0,93 oraz BP. Mimo braku istotnych statystycznie różnic samooceny w tych domenach, pacjenci z wyższym wykształceniem lepiej ocenili swoją jakość życia, uzyskując wyższą średnią punktów samooceny kwestionariuszem SF-36 w domenach RP, MH, SF, BP (tab. 1). Analiza nie wykazała istotnych statystycznie różnic (p > 0,05) w samoocenie kwestionariuszem SF-36 we wszystkich domenach, jak również w codziennej aktywności fizycznej PCS oraz w poziomie aktywności umysłowej MCS. Miejsce zamieszkania nie wpływa istotnie na samoocenę (p > 0,050). Brak istotnych statystycznie różnic może być spowodowany małą liczebnością grupy badawczej (10 osób) zamieszkującej tereny wiejskie bądź też jest wynikiem dobrej opieki specjalistycznej w poradni alergologicznej. W ocenie punktowej pacjenci mieszkający w mieście uzyskali niższą ocenę we wszystkich domenach oraz subdomenach kwestionariusza SF-36 niż pacjenci zamieszkujący wieś. Brak istotnych statystycznie różnic (p > 0.05) (tab. 1). Analiza wpływu stanu cywilnego chorych na ocenę jakości życia kwestionariuszem SF-36 wykazała istotną statystycznie różnicę (p < 0,05) samooceny w domenie MH (p = 0,02). Zdecydowanie osoby będące w związku lepiej oceniły swoją jakość życia niż osoby samotne (tab. 1) Czynniki kliniczne Analiza wpływu czasu trwania choroby na samoocenę kwestionariuszem SF-36 wykazała istotne statystycznie różnice (p < 0,05) w domenie PF (codzienne wykonywanie różnych czynności). Pacjenci, u których czas trwania choroby nie przekroczył 5 lat zdecydowanie lepiej ocenili (średnia punków z kwestionariusza SF-36 to 85,2 ± 16,8) swoje funkcjonowanie w zakresie wykonywania czynności dnia codziennego. W pozostałych domenach oraz w sferze PCS i MCS analiza nie wykazała istotnych statystycznie różnic (p > 0,05). Wynikać to może z faktu, że pacjenci chorujący na astmę dłużej niż10 lat lepiej kontrolują chorobę (tab. 2). Analiza nie wykazała istotnego statystycznie (p > 0,05) wpływu liczby hospitalizacji na ocenę jakości życia chorych na astmę we wszystkich domenach kwestionariusza, jak również w zsumowanych ocenach PCS (p = 0,272) i MCS (p = 0,224). Zdecydowanie wyższa jest średnia ocena QoL w punktach, którą uzyskali pacjenci nie hospitalizowani (PCS 68,2 ± 21,3, MCS 68,3 ± 18,7) (tab. 2). Wyniki korelacji testu ACT z domenami kwestionariusza SF-36 Analiza wykazała istnienie istotnie statystycznie dodatniej korelacji (liniowej) między wynikiem testu astmy ACT a samooceną kwestionariuszem SF-36 w sferze PCS (r = 0,692) i MCS (r = 0,582). Respondenci, którzy mieli lepszą kontrolę choroby i w teście kontroli astmy ACT uzyskali więcej punktów wyżej oceniali swoją jakość życia. Ocena QoL jest adekwatna do stopnia kontroli choroby. Chorzy z dobrze kontrolowaną astmą wykazali zdecydowanie lepszą jakość życia w obu sferach PCS i MCS w porównaniu z grupą osób źle kontrolującą chorobę (tab. 3, ryc. 1) 447

6 PROBLEMY PIELĘGNIARSTWA 2013, tom 21, zeszyt nr 4 Tabela 2. Podstawowe statystyki samooceny pacjentów w zależności od cech klinicznych, w domenach kwestionariusza SF-36 Table 2. The correlation coefficient test assessments of asthma in the domains of the SF-36 Domeny SF-36 PF RP RE VT MH SF BP GH PCS MCS Czas trwania choroby 1 5 lat (n = 24) 85,2 70,8 84, ,8 77,6 75,1 56,7 72,8 71,2 ± 16,8 ± 39,5 ± 32,6 ± 15,0 ± 15,1 ± 20,8 ± 20,4 ± 17,1 ± 18,9 ± 16, lat (n = 26) 66,2 55,8 60,3 49,8 63,8 68, ,1 58,4 61,1 ± 27,5 ± 38,9 ± 36,5 ± 15,0 ± 15,2 ± 24,3 ± 30,5 ± 18,3 ± 22,3 ± 18,9 > 10 (n = 51) 73,8 70,6 74,5 56,9 66,8 76,2 71,5 54,6 68,2 68 ± 27,1 ± 39,9 ± 37,5 ± 18,2 ± 17,8 ± 23,1 ± 26,8 ± 20,8 ± 23,0 ± 19,9 P 0,031 0,259 0,059 0,085 0,758 0,27 0,187 0,707 0,06 0,149 Liczba hospitalizacji ani razu (n = 87) 76, ,5 56,8 67,2 76,3 70,5 54,3 68,2 68,3 ± 24,0 ± 38,5 ± 36,5 ± 16,8 ± 16,1 ± 22,2 ± 25,8 ± 19,5 ± 21,3 ± 18,7 1 2 (n = 13) 63, ,5 62,5 70,6 56,2 58,4 59 ± 34,7 ± 45,6 ± 38,9 ± 18,4 ± 16,3 ± 26,5 ± 29,6 ± 18,4 ± 28,1 ± 20,1 3 4 (n = 1) , , ,9 56,7 P 0,136 0,195 0,319 0,334 0,056 0,13 0,096 0,843 0,272 0,224 PF (physical functioning) sprawność fizyczna, RP (role limitations due to physical problems) ograniczenie aktywności z powodu zdrowia fizycznego, BP (bodily pain) dolegliwości bólowe, GH (general health perception) ogólna percepcja stanu zdrowia, VT (vitality) witalność, SF (social functioning) funkcjonowanie społeczne, MH (mental health) zdrowie psychiczne, RE (role limitation due to emotional problems) ograniczenia aktywności z powodu problemów emocjonalnych. MCS (mental component summary) zsumowana psychiczna jakość życia. PCS (physical component summary) zsumowana fizyczna jakość życia Tabela 3. Współczynniki korelacji testu astmy z ocenami w domenach kwestionariusza SF-36 Table 3. The correlation coefficient test assessments of asthma in the domains of the SF-36 Domeny SF-36 Test kontroli astmy SF-36 PF 0,671 SF-36 RP 0,580 SF-36 RE 0,530 SF-36 VT 0,503 SF-36 MH 0,451 SF-36 SF 0,450 SF-36 BP 0,480 SF-36 GH 0,361 SF-36 PCS 0,692 SF-36 MCS 0,582 Dyskusja Astma oskrzelowa należy do grupy chorób somatycznych i przewlekłych układu oddechowego, a jej przebieg jest bardzo różny. W znacznym stopniu ogranicza codzienne funkcjonowanie chorego, wpływa negatywnie na stan fizyczny, emocjonalny i funkcjonowanie społeczne. Znaczenie czynników emocjonalnych oraz stopień ograniczenia aktywności społecznej mogą stać się jeszcze większe, gdy objawy astmy, takie jak: duszność, kaszel, lęk, nie zostaną wystarczająco opanowane. Dodatkowym czynnikiem niekorzystnym dla pacjenta jest nieprzewidywalny przebieg choroby. Świadomość czynników, które mają istotny wpływ na ocenę jakości życia pacjentów chorych na astmę jest niezwykle istotnym elementem w procesie podjęcia leczenia. Posiadając taką wiedzę, można zastosować odpowiednio dobraną terapię bądź podjąć jej modyfikację. Co za tym idzie, również modyfikację w sposobie edukacji pacjenta 448

7 Izabella Uchmanowicz i wsp., Jakość życia chorych na astmę Rycina 1. Diagramy korelacyjne wyników testu astmy z oceną jakości życia w sferze fizycznej (PCS) i psychicznej (MCS) Figure 1. Correlation asthma test results with evaluation of the quality of life in the physical (PCS) and mental (MCS) component summary poprzez dostosowanie jej do indywidualnych potrzeb chorego. W badaniach nad czynnikami mającymi wpływ na jakość życia chorych na astmę podkreśla się niższą samoocenę QoL wśród kobiet aniżeli wśród mężczyzn. Odnosi się to zarówno do sfery psychicznej, jak i fizycznej [12]. Wielu badaczy uważa, że kobiety chorujące na astmę cierpią bardziej w porównaniu z odczuciami mężczyzn. Sugerują, że pomiędzy tymi grupami istnieją istotne statystycznie różnice w subiektywnej ocenie jakości życia [13]. Zazwyczaj to kobiety częściej i dłużej przeżywają negatywne zdarzenia. Wśród mężczyzn można zauważyć bardziej pozytywne podejście do życia. Analiza pokazała, że średnia jakość życia kobiet jest niższa od średniej jakości życia mężczyzn [13]. Wyniki badań własnych również potwierdziły taką zależność. Kobiety uzyskały średnią punktów 58,1 ± ± 22,6 w sferze funkcjonowania fizycznego (PCS), mężczyźni natomiast 77,6 ± 16,6. W sferze funkcjonowania psychicznego (MCS) kobiety: 62,9 ± 19,3, a mężczyźni 72,1 ± 17,5. Na kwestię znaczenia i wpływu płci w odniesieniu do oceny jakości życia, uwagę zwrócił Skrzypulec i wsp. Podkreślili oni negatywny wpływ astmy oskrzelowej na jakość życia kobiet mierzonej kwestionariuszem SF-36 w 4 domenach: SF, RP, RE, VT [14]. Inni badacze pokazują, że kobiety chorujące na astmę oskrzelową zgłaszają więcej objawów choroby, doświadczają znacznie gorszej jakości życia. Według Weiner i wsp. odmienność w ocenie między płciami może być spowodowana różnicą siły odczuwania objawów choroby. Fakt ten może sugerować, że kobiety zupełnie inaczej reagują na epizody duszności niż mężczyźni [15]. W badaniu własnym ankietowane kobiety w porównaniu z mężczyznami uzyskały najniższą ocenę QoL mierzoną kwestionariuszem SF-36 w domenach RP, RE, VT, MH, GH oraz BP. Ocena dokonana kwestionariuszem SF-36 wykazała, że płeć istotnie wpływa na ocenę jakości życia chorych na astmę. Choroba powoduje silnie niekorzystny wpływ na ocenę jakość życia, przy czym bardziej znamienite jest to wśród żeńskiej grupy respondentów. Analiza wyników wykazała istotną statystycznie zależność wieku i samooceny w kwestionariuszu SF-36 w subdomenie PCS i MCS. Ankietowani w wieku powyżej 50 lat znacznie gorzej ocenili swoje funkcjonowanie fizyczne i psychiczne, w porównaniu z osobami w przedziale wiekowym lat. Uchmanowicz i wsp. wykazali, że wiek powyżej 50 lat wpływa negatywnie na funkcjonowanie fizyczne oraz aktywność psychiczną pacjentów. Samoocena kwestionariuszem SF-36 wykazała istotne statystycznie różnice w porównaniu z osobami poniżej 50. roku życia [16]. Wyniki badań własnych pokazały, że wykształcenie ma istotny wpływ na jakość życia chorych w zakresie funkcjonowania fizycznego i psychicznego. Im wyższy poziom wykształcenia, tym wyższa samoocena jakości życia. Można wnioskować, że osoby z wyższym wykształceniem posiadają większą wiedzę i świadomość na temat choroby oraz potrafią lepiej kontrolować jej objawy. Wielu badaczy, którzy zajmują się problematyką czynników wpływających istotnie na ocenę jakości życia, w swoich badaniach zauważyło, że wykształcenie wpływa na samoocenę QoL w zakresie bodźców środowiskowych oraz objawów choroby [16]. Astma należy do przewlekłych chorób układu oddechowego o różnej dynamice przebiegu, może wpływać bardzo znacząco na sytuację życiową pacjenta. Wiele różnych czynników, składających się na sytuacje życiowe, może 449

8 PROBLEMY PIELĘGNIARSTWA 2013, tom 21, zeszyt nr 4 wpływać negatywnie lub pozytywnie na przebieg choroby [17]. Powyższe stwierdzenie potwierdzają wyniki własne. Mimo braku istotnych statystycznie różnic w ocenie QoL ze względu na stan cywilny, chorzy mający wsparcie (żonaci/zamężne) wyżej ocenili swoją jakość życia we wszystkich obszarach życia codziennego. Na stan psycho-emocjonalny pacjenta bardzo często wywiera negatywny wpływ przewlekły charakter choroby [18]. Uchmanowicz i wsp. w kolejnym badaniu dotyczącym jakości życia chorych z astmą wskazują, że czas trwania choroby wpływa na samoocenę jakości życia pacjentów. Dłuższy czas trwania choroby wpływa na gorszą ocenę jakości życia w zakresie funkcjonowania fizycznego oraz psychicznego [19]. Ankietowani chorujący dłużej niż 10 lat znacznie gorzej oceniają jakość życia kwestionariuszem SF-36 w domenie PF. Dolegliwości powodowane chorobą znacznie upośledzają sprawność fizyczną pacjentów. Uzyskane wyniki badań własnych wskazują jednoznacznie, że osoby krótko chorujące wyżej oceniają jakość życia zarówno w sferze MCS, jak i PCS. Jednakże analiza wyników nie wykazała istotnych statystycznie różnic. Leczenie astmy polega w głównej mierze na opanowaniu objawów klinicznych (dziennych i nocnych), utrzymywaniu normalnej aktywności życiowej pacjenta, zdolności do wykonywania wysiłków oraz utrzymanie czynności płuc na poziomie zbliżonym do normalnego [20] Uzyskanie całkowitej kontroli nad chorobą oznacza dla pacjenta nie tylko lepszy stan zdrowia, ale przede wszystkim dobrą jakość życia oraz normalne funkcjonowanie w życiu rodzinnym i społecznym. Chełmińska i wsp. podkreślają, że niższy stopień kontroli objawów astmy ma negatywny wpływ na ogólną ocenę QoL pacjentów [17]. Analiza wyników badań własnych potwierdza to stwierdzenie. Stopień kontroli nad objawami choroby jaki uzyskał pacjent przekłada się na jego jakość życia we wszystkich trzech obszarach: fizycznym, psychicznym oraz społecznym. Osoby chore na astmę, które uzyskały w teście kontroli astmy powyżej 20 punktów, dokonały znacznie wyższej samooceny QoL. Ich funkcjonowanie w rodzinie, społeczeństwie oraz postrzeganie własnego zdrowia jest lepsze w porównaniu z pacjentami, którzy kontrolują astmę słabo bądź wcale. Badania i analizy przeprowadzane przez wielu ekspertów zajmujących się zagadnieniem kontroli choroby udowadniają, że pomimo stosowania nowoczesnych terapii, nie u wszystkich chorych na astmę oskrzelową udaje się uzyskać pełną kontrolę objawów [17]. Reasumując, podczas tworzenia terapii, jej modyfikacji, czy też w trakcie procesów edukacyjnych, konieczne jest uwzględnienie czynników wpływających istotnie na jakość życia poszczególnych pacjentów (tj. wiek, wykształcenie, stopień kontroli choroby). Należałoby uznać za konieczne uwzględnianie różnic wynikających z płci (np. różnic w sposobie i intensywności odczuwania objawów choroby przez kobiety). Świadomość istnienia takiej odmienności może przyczynić się pozytywnie do przygotowania oraz wdrożenia sposobu leczenia i edukacji ukierunkowanej na potrzeby kobiet, na ich indywidualne odczuwanie choroby. Wnioski Na jakość życia pacjentów chorych na astmę oskrzelową istotny wpływ ma wiek, płeć oraz wykształcenie. Stopień kontroli choroby koreluje z samooceną HR QoL. Chorzy z lepszą kontrolą astmy osiągają lepsze wyniki jakości życia. Piśmiennictwo 1. Samoliński B. Epidemiologia alergii i astmy w Polsce doniesienie wstępne badania ECAP. Terapia 2008; 208: Patkowski J., Kuźniar T. Znaczenie badań nad jakością życia w chorobach alergicznych. Nowa Klin. 1999; 6: Lewandowska K., Kuziemski K., Górska L. Wajda B., Jassem E., Słomiński JM. Jakość życia u chorych na astmę oskrzelową. Pol. Med. Paliatywna 2006; 5 (2): Ostrzyżek A. Jakość życia w chorobach przewlekłych. Probl. Hig. Epidemiol. 2008; 89 (4): Pietrzykowska E., Zozulińska D., Wierusz-Wysocka B. Jakość życia chorych na cukrzycę. Pol. Merk. Lek. 2007; 23 (136): Nowobilski R., De Barbaro B., Furgał M. Analiza depresji u chorych na astmę oskrzelową. Alerg. Astma Immun. 2002; (4): Bąk-Drabik K, Ziora D. Jakość życia w przewlekłej obturacyjnej chorobie płuc. Pneumonol. Alergol. Pol. 2004; 72: Guyatt G.H., Kirscher B., Jaeschke R. Measuring health status: what are the necessary measurement properties. J. Clin. Epidemiol. 1992; 45: Ware J.E., Shebourne C.D. The MOS 36 (+Item Short Form Health Survey) SF-36: I. Conceptual framework and item selection. Medical Care 1992; 30: Juniper E.F., Guyatt G.H., Epstein R.S., Ferrie PJ, Jaeschke R., Hiller T.K. Evaluation of impairment of health realted quality of life in asthma: development of a questionnaire for use in clinical trials. Thorax 1992; 47: Nathan RA, Sorkness CA, Kosinski M i wsp. Development of the asthma control test: a survey for assessing asthma control. J. Allergy Clin. Immunol. 2004; 113 (1): Winhoven H.A., Kriegsman D.M., Snoek F.J., Hesselink A.E., de Haan M. Gender differences in health-related quality 450

9 Izabella Uchmanowicz i wsp., Jakość życia chorych na astmę of life among astma patients. J. Asthma 2003; 40 (2): Fal A.M., Pawłowicz R. Parametry oceny kontroli astmy. Pediatr. Med. Rodz. 2009; 5 (3): Skrzypulec V., Drosdzol K., Nowosielski K. The influence of bronchial asthma on quality of life and sexual functioning of women. Journal of Physiology and Pharmacology 2007; 58 (5): Weiner P., Magadle R., Massarwa F., Beckerman M., Berar-Yanay N. Influence of gender and inspiratory muscle training on the perception of dyspnea patients with astma. CHEST 2002; 122 (1). 16. Uchmanowicz I., Fal M. A., Jankowska-Polańska B., Panaszek B., Uchmanowicz B. Czy płeć wpływa na wyniki jakości życia chorych na astmę oskrzelową? Alergol. Info. 2011; VI (2): Chełmińska M., Werachowska L., Niedoszytko M. i wsp. Jakość życia chorych na astmę dobrze i źle kontrolowaną. Pneumonol. Alergol. Pol. 2007; 75: Hyland M. Quality of life assessment in the adult asthma suffers. J. Psychom. Res. 1991; 35: Uchmanowicz I., Jankowska-Polańska, Panaszek B., Fal M.A. Wpływ czynników społeczno-demograficznych na jakość życia chorych na astmę oskrzelową. Alergol. Info. 2010; V (2): Ferreira L.N., Brito U., Ferreira P.L. Quality of life in asthma patients. Rev. Port. Pneumol. 2010; 16 (1):

Zał.nr 4 Bartosz Uchmanowicz

Zał.nr 4 Bartosz Uchmanowicz Zał.nr 4 Imię i nazwisko: Bartosz Uchmanowicz Tytuł zawodowy/stopień naukowy/tytuł naukowy: lek. med. Miejsce zatrudnienia: Europejskie Centrum Kształcenia Podyplomowego Stanowisko: Dyrektor Tytuł rozprawy

Bardziej szczegółowo

lat deklarowało silny stopień nasilenia bólu. W RZS 51% respondentów chorujących powyżej 10 lat oceniało ból na poziomie silnym.

lat deklarowało silny stopień nasilenia bólu. W RZS 51% respondentów chorujących powyżej 10 lat oceniało ból na poziomie silnym. I. STRESZCZENIE Głównym celem pracy była analiza porównawcza jakości życia i stanu fizycznego pacjentów z chorobą zwyrodnieniową stawów z grupą chorych z reumatoidalnym zapaleniem stawów. Badania przeprowadzono

Bardziej szczegółowo

Ocena jakości życia zależnej od zdrowia chorych na astmę oskrzelową mierzona kwestionariuszem SF-36

Ocena jakości życia zależnej od zdrowia chorych na astmę oskrzelową mierzona kwestionariuszem SF-36 prace oryginalne Piel. Zdr. Publ. 2013, 3, 2, 93 99 ISSN 2082-9876 Copyright by Wroclaw Medical University Bartosz Uchmanowicz 1, Bernard Panaszek 2, Izabella Uchmanowicz 3 Ocena jakości życia zależnej

Bardziej szczegółowo

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 7 SECTIO D 2005

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 7 SECTIO D 2005 ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 7 SECTIO D 5 1 Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Białej Podlaskiej Instytut Pielęgniarstwa Higher State Vocational School

Bardziej szczegółowo

Anna Kłak. Korzystanie z informacji dostępnych w Internecie z zakresu zdrowia i choroby przez osoby chore na alergię dróg oddechowych i astmę

Anna Kłak. Korzystanie z informacji dostępnych w Internecie z zakresu zdrowia i choroby przez osoby chore na alergię dróg oddechowych i astmę Anna Kłak Korzystanie z informacji dostępnych w Internecie z zakresu zdrowia i choroby przez osoby chore na alergię dróg oddechowych i astmę STRESZCZENIE ROZPRAWY DOKTORSKIEJ Wstęp: Świadomość pacjentów

Bardziej szczegółowo

Zaburzenia emocjonalne, behawioralne, poznawcze oraz jakość życia u dzieci i młodzieży z wrodzonym zakażeniem HIV STRESZCZENIE

Zaburzenia emocjonalne, behawioralne, poznawcze oraz jakość życia u dzieci i młodzieży z wrodzonym zakażeniem HIV STRESZCZENIE Autor: Tytuł: Promotor: lek. Anna Zielińska Zaburzenia emocjonalne, behawioralne, poznawcze oraz jakość życia u dzieci i młodzieży z wrodzonym zakażeniem HIV dr hab. Anita Bryńska STRESZCZENIE WSTĘP: W

Bardziej szczegółowo

STRESZCZENIE W JĘZYKU POLSKIM

STRESZCZENIE W JĘZYKU POLSKIM STRESZCZENIE W JĘZYKU POLSKIM Wstęp Choroby nowotworowe są poważnym problemem współczesnych społeczeństw. Rozpoznawanie trudności w funkcjonowaniu psychosomatycznym pacjentów jest konieczne do świadczenia

Bardziej szczegółowo

pływ edukacji diabetologicznej na ocenę jakości życia chorych z cukrzycą typu 2

pływ edukacji diabetologicznej na ocenę jakości życia chorych z cukrzycą typu 2 P R A C A O R Y G I N A L N A Anna Chudiak, Katarzyna Lomper, Beata Jankowska-Polańska, Izabella Uchmanowicz Zakład Pielęgniarstwa Internistycznego, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu

Bardziej szczegółowo

Kamil Barański 1, Ewelina Szuba 2, Magdalena Olszanecka-Glinianowicz 3, Jerzy Chudek 1 STRESZCZENIE WPROWADZENIE

Kamil Barański 1, Ewelina Szuba 2, Magdalena Olszanecka-Glinianowicz 3, Jerzy Chudek 1 STRESZCZENIE WPROWADZENIE Czynniki socjodemograficzne wpływające na poziom wiedzy dotyczącej dróg szerzenia się zakażenia w kontaktach niezwiązanych z procedurami medycznymi wśród pacjentów z WZW typu C Kamil Barański 1, Ewelina

Bardziej szczegółowo

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 3 SECTIO D 2004

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 3 SECTIO D 2004 ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 3 SECTIO D 2004 Katedra Pielęgniarstwa Klinicznego Wydziału Zdrowia Publicznego AM we Wrocławiu MARTA ARENDARCZYK, EWA

Bardziej szczegółowo

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LVIII, SUPPL. XIII, 286 SECTIO D 2003

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LVIII, SUPPL. XIII, 286 SECTIO D 2003 ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LVIII, SUPPL. XIII, 286 SECTIO D 2003 Zakład Zarządzania i Ekonomiki Ochrony Zdrowia Akademii Medycznej w Lublinie Department of Health

Bardziej szczegółowo

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 144 SECTIO D 2004

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 144 SECTIO D 2004 ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 144 SECTIO D 2004 Zakład Pielęgniarstwa Psychiatrycznego Wydział Opieki i Oświaty Zdrowotnej Śląskiej Akademii Medycznej*

Bardziej szczegółowo

Jakość życia chorych na astmę dobrze i źle kontrolowaną

Jakość życia chorych na astmę dobrze i źle kontrolowaną PRACA ORYGINALNA Marta Chełmińska 1, Lidia Werachowska 1, Marek Niedoszytko 1, Marceli Bolałek 3, Amelia Szymanowska 1, Iwona Damps-Konstańska 1, Jan Marek Słomiński 2, Ewa Jassem 1 1 Klinika Alergologii

Bardziej szczegółowo

Ocena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją

Ocena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją 234 Ocena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją The effectiveness of local anesthetics in the reduction of needle

Bardziej szczegółowo

Analiza czynników wpływających na jakość życia po zawale mięśnia sercowego

Analiza czynników wpływających na jakość życia po zawale mięśnia sercowego prace oryginalne Piel. Zdr. Publ. 01,, 1, 9 37 ISSN 08-9876 Copyright by Wroclaw Medical University Elżbieta Pałczak 1, Izabella Uchmanowicz Analiza czynników wpływających na jakość życia po zawale mięśnia

Bardziej szczegółowo

pływ akceptacji choroby na jakość życia chorych w przewlekłej obturacyjnej chorobie płuc

pływ akceptacji choroby na jakość życia chorych w przewlekłej obturacyjnej chorobie płuc P R A C A O R Y G I N A L N A Dominika Olek 1, Izabella Uchmanowicz 2, Anna Chudiak 2, Beata Jankowska-Polańska 2 1 Studenckie Koło Naukowe Pielęgniarstwa Internistycznego, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet

Bardziej szczegółowo

Profil alergenowy i charakterystyka kliniczna dorosłych. pacjentów uczulonych na grzyby pleśniowe

Profil alergenowy i charakterystyka kliniczna dorosłych. pacjentów uczulonych na grzyby pleśniowe lek. Krzysztof Kołodziejczyk Profil alergenowy i charakterystyka kliniczna dorosłych pacjentów uczulonych na grzyby pleśniowe Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Promotor: dr hab. n. med. Andrzej

Bardziej szczegółowo

4. Wyniki streszczenie Komunikat

4. Wyniki streszczenie Komunikat 4. Wyniki streszczenie Komunikat Aby przygotować powyższe zestawienia objęliśmy programem ponad 22.700 osób w 9 regionach kraju, z czego prawie ¼ przeszła szczegółowe badania lekarskie. Program ten jest

Bardziej szczegółowo

Streszczenie mgr Agnieszka Kotwica

Streszczenie mgr Agnieszka Kotwica Streszczenie mgr Agnieszka Kotwica Słowa kluczowe: rehabilitacja uzdrowiskowa, dysfunkcje narządu ruchu, ból, jakość życia Zdrowie na podstawie definicji prezentowanej, przez WHO oznacza całkowity brak

Bardziej szczegółowo

Maria Bartosińska 1/, Anna Bartosińska 2/

Maria Bartosińska 1/, Anna Bartosińska 2/ Bartosińska Probl Hig Epidemiol M i wsp. 2009, Ogólnopolskie 90(4): 501-505 badania jakości życia związanej ze zdrowiem fizycznym i psychicznym... cz. 2 501 Ogólnopolskie badania jakości życia związanej

Bardziej szczegółowo

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LVIII, SUPPL. XIII, 232 SECTIO D 2003

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LVIII, SUPPL. XIII, 232 SECTIO D 2003 ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LVIII, SUPPL. XIII, 232 SECTIO D 2003 *Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Białej Podlaskiej Instytut Pedagogiki i Pielęgniarstwa 21-500

Bardziej szczegółowo

Tabela 1. Sfery zdrowia zawarte w kwestionariuszu SF - 36 Sfera zdrowia Sprawność fizyczna (PF Physical Function) Ograniczenie czynności codziennych o

Tabela 1. Sfery zdrowia zawarte w kwestionariuszu SF - 36 Sfera zdrowia Sprawność fizyczna (PF Physical Function) Ograniczenie czynności codziennych o ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 92 SECTIO D 2005 Klinika Otolaryngologii, Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie Department of Otolaryngology, Military

Bardziej szczegółowo

Jakość życia nie zależy wyłącznie od dobrostanu fizycznego, bo stan zdrowia ma wpływ na wiele aspektów życia.

Jakość życia nie zależy wyłącznie od dobrostanu fizycznego, bo stan zdrowia ma wpływ na wiele aspektów życia. Jakość życia w chorobie nowotworowej Krzysztof G. Jeziorski Warszawa Definicja jakości życia WHO (1993) Poczucie jednostki co do jej pozycji życiowej w ujęciu kulturowym oraz systemu wartości, w którym

Bardziej szczegółowo

Czynniki kształtujące akceptację endometriozy wstępne wyniki

Czynniki kształtujące akceptację endometriozy wstępne wyniki Czynniki kształtujące akceptację endometriozy wstępne wyniki Aleksandra Andysz andysz@imp.lodz.pl Zakład Psychologii Zdrowia i Pracy Międzynarodowa Konferencja Naukowo-Szkoleniowa Jubileusz 40-lecia Wydziału

Bardziej szczegółowo

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 609 SECTIO D 2005

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 609 SECTIO D 2005 ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 69 SECTIO D 5 Zakład Pielęgniarstwa Internistycznego z Pracownią Pielęgniarstwa Onkologicznego WPiNoZ Akademii Medycznej

Bardziej szczegółowo

ZALEŻNOŚĆ MIĘDZY WYSOKOŚCIĄ I MASĄ CIAŁA RODZICÓW I DZIECI W DWÓCH RÓŻNYCH ŚRODOWISKACH

ZALEŻNOŚĆ MIĘDZY WYSOKOŚCIĄ I MASĄ CIAŁA RODZICÓW I DZIECI W DWÓCH RÓŻNYCH ŚRODOWISKACH S ł u p s k i e P r a c e B i o l o g i c z n e 1 2005 Władimir Bożiłow 1, Małgorzata Roślak 2, Henryk Stolarczyk 2 1 Akademia Medyczna, Bydgoszcz 2 Uniwersytet Łódzki, Łódź ZALEŻNOŚĆ MIĘDZY WYSOKOŚCIĄ

Bardziej szczegółowo

JAKOŚĆ ŻYCIA A WSPARCIE SPOŁECZNE KOBIET Z HIPERGLIKEMIĄ W OKRESIE CIĄŻY

JAKOŚĆ ŻYCIA A WSPARCIE SPOŁECZNE KOBIET Z HIPERGLIKEMIĄ W OKRESIE CIĄŻY UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE WYDZIAŁ NAUK O ZDROWIU ZAKŁAD PODSTAW POŁOŻNICTWA Marta Izabela Zarajczyk JAKOŚĆ ŻYCIA A WSPARCIE SPOŁECZNE KOBIET Z HIPERGLIKEMIĄ W OKRESIE CIĄŻY Rozprawa na stopień doktora

Bardziej szczegółowo

ZAANGAŻOWANIE W PRZEBIEG LECZENIA U CHORYCH ZE SCHIZOFRENIĄ PODDANYCH TERAPII PRZECIWPSYCHOTYCZNEJ

ZAANGAŻOWANIE W PRZEBIEG LECZENIA U CHORYCH ZE SCHIZOFRENIĄ PODDANYCH TERAPII PRZECIWPSYCHOTYCZNEJ ZAANGAŻOWANIE W PRZEBIEG LECZENIA U CHORYCH ZE SCHIZOFRENIĄ PODDANYCH TERAPII PRZECIWPSYCHOTYCZNEJ Raport z Programu Edukacyjno-Badawczego Październik 2017 Założenia programu Małe zaangażowanie w przebieg

Bardziej szczegółowo

Jakość życia dzieci z przewlekłą chorobą nerek w Polsce Katarzyna Kiliś-Pstrusińska

Jakość życia dzieci z przewlekłą chorobą nerek w Polsce Katarzyna Kiliś-Pstrusińska Jakość życia dzieci z przewlekłą chorobą nerek w Polsce Katarzyna Kiliś-Pstrusińska Katedra i Klinika Nefrologii Pediatrycznej Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu VII Zjazd PTNefD, Łódź 2015 1 Jakość życia

Bardziej szczegółowo

Longina Kłosiewicz-Latoszek, Irena Kosińska, Dorota Szostak-Węgierek, Aleksandra Cichocka

Longina Kłosiewicz-Latoszek, Irena Kosińska, Dorota Szostak-Węgierek, Aleksandra Cichocka Kłosiewicz-Latoszek Probl Hig Epidemiol L 2009, i wsp. 90(4): Ogólnopolskie 523-529badania jakości życia związanej ze zdrowiem fizycznym i psychicznym... cz. 6 523 Ogólnopolskie badania jakości życia związanej

Bardziej szczegółowo

OCENA SATYSFAKCJI ŻYCIOWEJ I SAMOPOCZUCIA PSYCHICZNEGO PACJENTÓW PRZED OPERACJĄ TĘTNIAKA AORTY

OCENA SATYSFAKCJI ŻYCIOWEJ I SAMOPOCZUCIA PSYCHICZNEGO PACJENTÓW PRZED OPERACJĄ TĘTNIAKA AORTY OCENA SATYSFAKCJI ŻYCIOWEJ I SAMOPOCZUCIA PSYCHICZNEGO PACJENTÓW PRZED OPERACJĄ TĘTNIAKA AORTY EVALUATION OF LIFE SATISFACTION AND PSYCHOLOGICAL WELL-BEING OF PATIENTS BEFORE SURGERY AORTIC ANEURYSM Emilia

Bardziej szczegółowo

Charakterystyka kliniczna chorych na raka jelita grubego

Charakterystyka kliniczna chorych na raka jelita grubego Lek. Łukasz Głogowski Charakterystyka kliniczna chorych na raka jelita grubego Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Opiekun naukowy: Dr hab. n. med. Ewa Nowakowska-Zajdel Zakład Profilaktyki Chorób

Bardziej szczegółowo

Porównanie jakości życia u chorych z zespołami depresyjnymi i białaczkami

Porównanie jakości życia u chorych z zespołami depresyjnymi i białaczkami Piotr Magiera, Miko/aj Majkowicz, Iwona Trzebiatowska, Krystyna de Walden-Ga/uszko Porównanie jakości życia u chorych z zespołami depresyjnymi i białaczkami Katedra i I Klinika Chorób Psychicznych AM w

Bardziej szczegółowo

THE MOST FREQUENT PHYSICAL MODALITIES IN PATIENTS WITH PAIN IN LUMBOSACRAL SPINE AND AN ASSESSMENT OF THEIR ANALGESIC EFFECTIVENESS

THE MOST FREQUENT PHYSICAL MODALITIES IN PATIENTS WITH PAIN IN LUMBOSACRAL SPINE AND AN ASSESSMENT OF THEIR ANALGESIC EFFECTIVENESS NAJCZĘŚCIEJ STOSOWANE ZABIEGI FIZYKALNE U PACJENTÓW Z DOLEGLIWOŚCIAMI BÓLOWYMI ODCINKA L-S KRĘGOSŁUPA WRAZ Z OCENĄ ICH SKUTECZNOŚCI W DZIAŁANIU PRZECIWBÓLOWYM THE MOST FREQUENT PHYSICAL MODALITIES IN PATIENTS

Bardziej szczegółowo

1. STRESZCZENIE Wstęp: Cel badania: Materiał i metody: Wyniki:

1. STRESZCZENIE Wstęp: Cel badania: Materiał i metody: Wyniki: 1. STRESZCZENIE Wstęp: Sen stanowi jedną z podstawowych potrzeb fizjologicznych każdego człowieka. Pozwala na regenerację organizmu, nabranie sił, stąd też jest konieczny dla właściwego funkcjonowania

Bardziej szczegółowo

pływ edukacji zdrowotnej na jakość życia chorych z nadciśnieniem tętniczym

pływ edukacji zdrowotnej na jakość życia chorych z nadciśnieniem tętniczym P R A C A o r y g i n a l n A Julitta Michoń 1, Izabella Uchmanowicz 2, Katarzyna Lomper 2, Anna Rycombel 2 1 Praktyka Lekarza Rodzinnego, Wrocław 2 Zakład Pielęgniarstwa Internistycznego, Wydział Nauk

Bardziej szczegółowo

Przegląd epidemiologiczny metod diagnostyki i leczenia łagodnego rozrostu stercza na terenie Polski.

Przegląd epidemiologiczny metod diagnostyki i leczenia łagodnego rozrostu stercza na terenie Polski. Przegląd epidemiologiczny metod diagnostyki i leczenia łagodnego rozrostu stercza na terenie Polski. Program MOTO-BIP /PM_L_0257/ Ocena wyników programu epidemiologicznego. Dr n. med. Bartosz Małkiewicz

Bardziej szczegółowo

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LVIII, SUPPL. XIII, 300 SECTIO D 2003

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LVIII, SUPPL. XIII, 300 SECTIO D 2003 ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LVIII, SUPPL. XIII, 300 SECTIO D 2003 Zakład Antropologii Akademii Wychowania Fizycznego w Krakowie Department of Anthropology Academy

Bardziej szczegółowo

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LVIII, SUPPL. XIII, 223 SECTIO D 2003

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LVIII, SUPPL. XIII, 223 SECTIO D 2003 ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LVIII, SUPPL. XIII, 223 SECTIO D 2003 Uniwersytet Jagielloński Collegiu Medicum, Instytut Pielęgniarstwa Wydział Ochrony Zdrowia, Kraków

Bardziej szczegółowo

Cz. II. Metodologia prowadzonych badań. Rozdz. 1. Cele badawcze. Rozdz. 2. Metody i narzędzia badawcze. Celem badawczym niniejszego projektu jest:

Cz. II. Metodologia prowadzonych badań. Rozdz. 1. Cele badawcze. Rozdz. 2. Metody i narzędzia badawcze. Celem badawczym niniejszego projektu jest: Cz. II. Metodologia prowadzonych badań Rozdz. 1. Cele badawcze Celem badawczym niniejszego projektu jest: 1. Analiza zachowań zdrowotnych, składających się na styl życia Wrocławian: aktywność fizyczna,

Bardziej szczegółowo

Dr hab. med. Cezary Piwkowski Poznań, Recenzja. pracy naukowej na stopień doktora nauk medycznych mgr Kingi Gryglickiej p.t.

Dr hab. med. Cezary Piwkowski Poznań, Recenzja. pracy naukowej na stopień doktora nauk medycznych mgr Kingi Gryglickiej p.t. Dr hab. med. Cezary Piwkowski Poznań, 10.11.2017 Klinika Torakochirurgii Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu Recenzja pracy naukowej na stopień doktora nauk medycznych mgr Kingi Gryglickiej p.t. "Gotowość

Bardziej szczegółowo

JAKOŚĆ ŻYCIA DZIECI Z ADHD W ŚWIETLE BADAŃ. mgr Katarzyna Naszydłowska-Sęk

JAKOŚĆ ŻYCIA DZIECI Z ADHD W ŚWIETLE BADAŃ. mgr Katarzyna Naszydłowska-Sęk JAKOŚĆ ŻYCIA DZIECI Z ADHD W ŚWIETLE BADAŃ mgr Katarzyna Naszydłowska-Sęk Wstęp Problematyka jakości życia dzieci i młodzieży, mimo iż niezwykle istotna z perspektywy zarówno teoretycznej jak i aplikacyjnej,

Bardziej szczegółowo

Skale i wskaźniki jakości leczenia w OIT

Skale i wskaźniki jakości leczenia w OIT Skale i wskaźniki jakości leczenia w OIT Katarzyna Rutkowska Szpital Kliniczny Nr 1 w Zabrzu Wyniki leczenia (clinical outcome) śmiertelność (survival) sprawność funkcjonowania (functional outcome) jakość

Bardziej szczegółowo

530 Probl Hig Epidemiol 2009, 90(4): 530-535

530 Probl Hig Epidemiol 2009, 90(4): 530-535 530 Probl Hig Epidemiol 2009, 90(4): 530-535 Ogólnopolskie badania jakości życia związanej ze zdrowiem fizycznym i psychicznym kobiet w wieku 45-60 lat. Cz. 7. Badania kobiet z województwa łódzkiego Physical

Bardziej szczegółowo

Choroby somatyczne, izolacja społeczna, utrata partnera czy nadużywanie leków to główne przyczyny częstego występowania depresji u osób starszych

Choroby somatyczne, izolacja społeczna, utrata partnera czy nadużywanie leków to główne przyczyny częstego występowania depresji u osób starszych Choroby somatyczne, izolacja społeczna, utrata partnera czy nadużywanie leków to główne przyczyny częstego występowania depresji u osób starszych 23 lutego, przypada obchodzony po raz szósty, ogólnopolski

Bardziej szczegółowo

SUBIEKTYWNEJ JAKOŚCI ŻYCIA TOM II SZCZEGÓŁOWE WYNIKI BADAŃ WEDŁUG DZIEDZIN

SUBIEKTYWNEJ JAKOŚCI ŻYCIA TOM II SZCZEGÓŁOWE WYNIKI BADAŃ WEDŁUG DZIEDZIN RAPORT Z BADAŃ SUBIEKTYWNEJ JAKOŚCI ŻYCIA TOM II SZCZEGÓŁOWE WYNIKI BADAŃ WEDŁUG DZIEDZIN Lider projektu: Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu Partner projektu: Uniwersytet Techniczny w Dreźnie Projekt:

Bardziej szczegółowo

Zbigniew Doniec. Ocena skuteczności i tolerancji leczenia salmeterolem w przewlekłej obturacyjnej chorobie płuc i astmie oskrzelowej

Zbigniew Doniec. Ocena skuteczności i tolerancji leczenia salmeterolem w przewlekłej obturacyjnej chorobie płuc i astmie oskrzelowej Zbigniew Doniec Ocena skuteczności i tolerancji leczenia salmeterolem w przewlekłej obturacyjnej chorobie płuc i astmie oskrzelowej Klinika Pneumonologii Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc, Oddział Terenowy

Bardziej szczegółowo

POROZUMIENIE CZY KONFLIKT? O AKCEPTACJI CHOROBY. PSYCHOLOGICZNE ASPEKTY NF1 W KONTEKŚCIE RODZINNYM

POROZUMIENIE CZY KONFLIKT? O AKCEPTACJI CHOROBY. PSYCHOLOGICZNE ASPEKTY NF1 W KONTEKŚCIE RODZINNYM POROZUMIENIE CZY KONFLIKT? O AKCEPTACJI CHOROBY. PSYCHOLOGICZNE ASPEKTY NF1 W KONTEKŚCIE RODZINNYM dr n. med. Magdalena Trzcińska Szpital Uniwersytecki nr 1 im. dr. A. Jurasza w Bydgoszczy NF1 W RODZINIE

Bardziej szczegółowo

Katarzyna Lomper. Wydział Nauk o Zdrowiu Katedra Pielęgniarstwa Klinicznego. Zakład Pielęgniarstwa Internistycznego. Tytuł rozprawy doktorskiej:

Katarzyna Lomper. Wydział Nauk o Zdrowiu Katedra Pielęgniarstwa Klinicznego. Zakład Pielęgniarstwa Internistycznego. Tytuł rozprawy doktorskiej: Katarzyna Lomper Wydział Nauk o Zdrowiu Katedra Pielęgniarstwa Klinicznego Zakład Pielęgniarstwa Internistycznego Tytuł rozprawy doktorskiej: Wpływ zespołu kruchości i zaburzeń funkcji poznawczych na przestrzeganie

Bardziej szczegółowo

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 317 SECTIO D 2005

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 317 SECTIO D 2005 ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 317 SECTIO D 2005 Akademii Wychowania Fizycznego w Krakowie Academy of Physical Education, Krakow URSZULA MIĄZEK, MARIA

Bardziej szczegółowo

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 139 SECTIO D 2005

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 139 SECTIO D 2005 ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 139 SECTIO D 2005 Zakład Pielęgniarstwa Psychiatrycznego 1 Wydział Opieki i Oświaty Zdrowotnej Śląskiej Akademii Medycznej

Bardziej szczegółowo

RAPORT Z BADANIA OPINII I OCENY SATYSFAKCJI PACJENTÓW ZLO JAWORZNO

RAPORT Z BADANIA OPINII I OCENY SATYSFAKCJI PACJENTÓW ZLO JAWORZNO RAPORT Z BADANIA OPINII I OCENY SATYSFAKCJI PACJENTÓW ZLO JAWORZNO Jaworzno, 2018 Spis treści Wprowadzenie... 3 Ocena obsługi rejestracji... 7 Ocena jakości obsługi lekarskiej... 11 Ocena jakości opieki

Bardziej szczegółowo

WSPARCIE A JAKOŚĆ ŻYCIA OSÓB Z PRZEWLEKŁĄ OBTURACYJNĄ CHOROBĄ PŁUC

WSPARCIE A JAKOŚĆ ŻYCIA OSÓB Z PRZEWLEKŁĄ OBTURACYJNĄ CHOROBĄ PŁUC Nowiny Lekarskie 2010, 79, 6, 438 444 KRYSTYNA KUROWSKA, MONIKA BROJAKOWSKA WSPARCIE A JAKOŚĆ ŻYCIA OSÓB Z PRZEWLEKŁĄ OBTURACYJNĄ CHOROBĄ PŁUC SUPPORT AND QUALITY OF LIFE IN PEOPLE WITH CHRONIC OBSTRUCTIVE

Bardziej szczegółowo

Streszczenie Wstęp: Cel pracy:

Streszczenie Wstęp: Cel pracy: Streszczenie Wstęp: Ocena bólu, który jest zjawiskiem bardzo złożonym z klinicznego punktu widzenia, stanowi jedno z istotnych wyzwań współczesnej medycyny. Rzetelne oszacowanie bólu ma podstawowe znaczenie

Bardziej szczegółowo

Postawy dzieci chorych na mukowiscydozę i astmę oskrzelową wobec własnej choroby Attitudes of children with cystic fibrosis or asthma to own illness

Postawy dzieci chorych na mukowiscydozę i astmę oskrzelową wobec własnej choroby Attitudes of children with cystic fibrosis or asthma to own illness Postawy dzieci chorych na mukowiscydozę i astmę oskrzelową wobec własnej choroby Attitudes of children with cystic fibrosis or asthma to own illness Marta Grabinska 1, Dorota Efta 2, Ewa Barczykowska 3,

Bardziej szczegółowo

Zakład Pielęgniarstwa Wydział Nauk o Zdrowiu, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Płocku 3

Zakład Pielęgniarstwa Wydział Nauk o Zdrowiu, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Płocku 3 171 GERIATRIA 2017; 11: 171-176 Akademia Medycyny ARTYKUŁ ORYGINALNY/ORIGINAL PAPER Otrzymano/Submitted: 15.08.2017 Zaakceptowano/Accepted: 25.09.2017 Jakość życia seniorów na przykładzie chorych z zaostrzeniem

Bardziej szczegółowo

OCENA JAKOŚCI ŻYCIA CHORYCH ZE STWARDNIENIEM ROZSIANYM THE QUALITY OF LIFE IN PATIENTS WITH MULTIPLE SCLEROSIS

OCENA JAKOŚCI ŻYCIA CHORYCH ZE STWARDNIENIEM ROZSIANYM THE QUALITY OF LIFE IN PATIENTS WITH MULTIPLE SCLEROSIS Pielęgniarstwo Polskie 2013, 4 (50), 257 261 OCENA JAKOŚCI ŻYCIA CHORYCH ZE STWARDNIENIEM ROZSIANYM THE QUALITY OF LIFE IN PATIENTS WITH MULTIPLE SCLEROSIS MARIA STACHOWSKA 1, MAŁGORZATA GRABOWSKA 2, MARLENA

Bardziej szczegółowo

Wpływ akceptacji choroby na jakość życia pacjentów z cukrzycą typu 2

Wpływ akceptacji choroby na jakość życia pacjentów z cukrzycą typu 2 Innowacje w Pielęgniarstwie i Naukach o Zdrowiu 4(1)/2016 ISSN 2451-1846 DOI: http://dx.doi.org/10.21784/iwp.2016.022 Danuta Pantlinowska 1 Anna Antczak 2 1 Zespół Opieki Zdrowotnej, Zakład Opiekuńczo

Bardziej szczegółowo

Choroby wewnętrzne - diabetologia Kod przedmiotu

Choroby wewnętrzne - diabetologia Kod przedmiotu Choroby wewnętrzne - diabetologia - opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Choroby wewnętrzne - diabetologia Kod przedmiotu 12.0-WL-Lek-ChW-D Wydział Wydział Lekarski i Nauk o Zdrowiu Kierunek

Bardziej szczegółowo

Health-related quality of life of patients with cystic fibrosis assessed by the SF-36 questionnaire

Health-related quality of life of patients with cystic fibrosis assessed by the SF-36 questionnaire PRACA ORYGINALNA Izabella Uchmanowicz 1, 2, Beata Jankowska-Polańska 1, 2, Marta Wleklik 2, Joanna Rosinczuk-Tonderys 3, Grażyna Dębska 4 1 Department of Clinical Nursing, Faculty of Health Science, Wroclaw

Bardziej szczegółowo

Satysfakcja pacjentów z opieki pielęgniarskiej realizowanej w Izbie Przyjęć

Satysfakcja pacjentów z opieki pielęgniarskiej realizowanej w Izbie Przyjęć Innowacje w Pielęgniarstwie i Naukach o Zdrowiu 2(1)/2016 ISSN: 2451-1846 DOI: http://dx.doi.org/10.21784/iwp.2016.009 Łukasz Majerski 1 1Samodzielny Publiczny Zespół Zakładów Opieki Zdrowotnej w Sierpcu

Bardziej szczegółowo

JAKOŚĆ ŻYCIA CHORYCH NA REUMATOIDALNE ZAPALENIE STAWÓW W ODNIESIENIU DO SPRAWNOŚCI FIZYCZNEJ I STANU PSYCHICZNEGO*

JAKOŚĆ ŻYCIA CHORYCH NA REUMATOIDALNE ZAPALENIE STAWÓW W ODNIESIENIU DO SPRAWNOŚCI FIZYCZNEJ I STANU PSYCHICZNEGO* A N N A L E S A C A D E M I A E M E D I C A E S T E T I N E N S I S R O C Z N I K I P O M O R S K I E J A K A D E M I I M E D Y C Z N E J W S Z C Z E C I N I E 2007, 53, 2, 72 82 KRZYSZTOF PRAJS JAKOŚĆ

Bardziej szczegółowo

pływ edukacji kardiologicznej na jakość życia chorych z niewydolnością serca

pływ edukacji kardiologicznej na jakość życia chorych z niewydolnością serca P R A C A O R Y G I N A L N A Izabella Uchmanowicz 1, Beata Jankowska-Polańska 1, Joanna Rosińczuk 1, Agnieszka Zborowska 2, Marta Wleklik 1 1 Zakład Pielęgniarstwa Internistycznego, Katedra Pielęgniarstwa

Bardziej szczegółowo

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 386 SECTIO D 2005

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 386 SECTIO D 2005 ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 386 SECTIO D 2005 Centrum Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie, Oddział Kraków; Instytut Ochrony Zdrowia, Państwowa

Bardziej szczegółowo

Jakość życia pacjentów z alergicznym nieżytem nosa

Jakość życia pacjentów z alergicznym nieżytem nosa : 205 209 doi: 10.5114/fmpcr/45174 PRACE ORYGINALNE ORIGINAL PAPERS Copyright by Wydawnictwo Continuo Jakość życia pacjentów z alergicznym nieżytem nosa Quality of life of patients with allergic rhinitis

Bardziej szczegółowo

ROZPRAWA DOKTORSKA. Mateusz Romanowski

ROZPRAWA DOKTORSKA. Mateusz Romanowski Mateusz Romanowski Wpływ krioterapii ogólnoustrojowej na aktywność choroby i sprawność chorych na zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa ROZPRAWA DOKTORSKA Promotor: Dr hab., prof. AWF Anna Straburzyńska-Lupa

Bardziej szczegółowo

Astma trudna w leczeniu czy możemy bardziej pomóc choremu? Maciej Kupczyk Klinika Chorób Wewnętrznych, Astmy i Alergii, Uniwersytet Medyczny w Łodzi

Astma trudna w leczeniu czy możemy bardziej pomóc choremu? Maciej Kupczyk Klinika Chorób Wewnętrznych, Astmy i Alergii, Uniwersytet Medyczny w Łodzi Astma trudna w leczeniu czy możemy bardziej pomóc choremu? Maciej Kupczyk Klinika Chorób Wewnętrznych, Astmy i Alergii, Uniwersytet Medyczny w Łodzi Astma trudna do leczenia CIĘŻKA UMIARKO WANA ŁAGODNA

Bardziej szczegółowo

Ocena akceptacji choroby i jakości życia pacjentów ze wszczepionym rozrusznikiem serca

Ocena akceptacji choroby i jakości życia pacjentów ze wszczepionym rozrusznikiem serca prace oryginalne Piel. Zdr. Publ. 2012, 2, 3, 183 192 ISSN 2082-9876 Copyright by Wroclaw Medical University Hanna Rolka 1, Ewa Pilecka 2, Beata Kowalewska 1, Elżbieta Krajewska-Kułak 1, Barbara Jankowiak

Bardziej szczegółowo

Kto i kiedy powinien być objęty opieką paliatywną? Dr n. med. Aleksandra Ciałkowska-Rysz

Kto i kiedy powinien być objęty opieką paliatywną? Dr n. med. Aleksandra Ciałkowska-Rysz Kto i kiedy powinien być objęty opieką paliatywną? Dr n. med. Aleksandra Ciałkowska-Rysz Polskie Towarzystwo Medycyny Paliatywnej Pracownia Medycyny Paliatywnej Katedra Onkologii Uniwersytet Medyczny w

Bardziej szczegółowo

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 7 SECTIO D 2005

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 7 SECTIO D 2005 ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIESKŁODOWSKA LUBLIN POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 7 SECTIO D 200 Katedra i Klinika Endokrynologii Akademii Medycznej im. prof. F. Skubiszewskiego w Lublinie Kierownik Kliniki:

Bardziej szczegółowo

Problem pomiaru obiektywnych i subiektywnych uwarunkowań jakości życia

Problem pomiaru obiektywnych i subiektywnych uwarunkowań jakości życia Problem pomiaru obiektywnych i subiektywnych uwarunkowań jakości życia MIKOŁAJ MAJKOWICZ KATEDRA PSYCHOLOGII I ZAKŁAD BADAŃ NAD JAKOŚCIĄ ŻYCIA WYDZIAŁ NAUK O ZDROWIU GDAŃSKI UNIWERSYTET MEDYCZNY Użycie

Bardziej szczegółowo

Quality of life in patients with multivessel coronary heart disease

Quality of life in patients with multivessel coronary heart disease ARTYKUŁ ORYGINALNY/ORIGINAL PAPER Wpłynęło: 21.01.2008 Poprawiono: 28.01.2008 Zaakceptowano: 28.01.2008 Jakość życia chorych z wielonaczyniową chorobą wieńcową Quality of life in patients with multivessel

Bardziej szczegółowo

Jakość życia pacjentów dializowanych i po przeszczepie nerek

Jakość życia pacjentów dializowanych i po przeszczepie nerek PRACA ORYGINALNA Jakość życia pacjentów dializowanych i po przeszczepie nerek Quality of life of patients on dialysis and after renal transplantation Monika Gętek 1, Ewa Nowakowska-Zajdel 2, Natalia Czech

Bardziej szczegółowo

Wybrane aspekty jakości życia pacjentów z depresją

Wybrane aspekty jakości życia pacjentów z depresją Innowacje w Pielęgniarstwie i Naukach o Zdrowiu 1(1)/2016 ISSN DOI: Maria Borowicz 1, Mariola Rybka 2 1 Poradnia Zdrowia Psychicznego przy Niepublicznym Zakładzie Opieki Zdrowotnej Lekarze Rodzinni w Lipnie

Bardziej szczegółowo

SUBIEKTYWNEJ JAKOŚCI ŻYCIA TOM II SZCZEGÓŁOWE WYNIKI BADAŃ WEDŁUG DZIEDZIN

SUBIEKTYWNEJ JAKOŚCI ŻYCIA TOM II SZCZEGÓŁOWE WYNIKI BADAŃ WEDŁUG DZIEDZIN RAPORT Z BADAŃ SUBIEKTYWNEJ JAKOŚCI ŻYCIA TOM II SZCZEGÓŁOWE WYNIKI BADAŃ WEDŁUG DZIEDZIN Lider projektu: Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu Partner projektu: Uniwersytet Techniczny w Dreźnie Projekt:

Bardziej szczegółowo

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 175 SECTIO D 2004

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 175 SECTIO D 2004 ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 175 SECTIO D 2004 Zakład Pielęgniarstwa Położniczo Ginekologicznego Katedry Macierzyństwa i Prokreacji Wydziału Pielęgniarstwa

Bardziej szczegółowo

Lek. Joanna Marciniak

Lek. Joanna Marciniak Lek. Joanna Marciniak Katedra i Klinika Dermatologii, Wenerologii i Alergologii Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we lekarz rezydent Wpływ atopowego zapalenia skóry na jakość życia chorych dzieci

Bardziej szczegółowo

Ocena potrzeb pacjentów z zaburzeniami psychicznymi

Ocena potrzeb pacjentów z zaburzeniami psychicznymi Mikołaj Trizna Ocena potrzeb pacjentów z zaburzeniami psychicznymi przebywających na oddziałach psychiatrii sądowej Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Promotor: dr hab.n.med. Tomasz Adamowski,

Bardziej szczegółowo

Ocena ogólna: Raport całkowity z okresu od 04.05.2007 do 15.11.2007

Ocena ogólna: Raport całkowity z okresu od 04.05.2007 do 15.11.2007 W Niepublicznym Zakładzie Opieki Zdrowotnej ABC medic Praktyka Grupowa Lekarzy Rodzinnych w Zielonej Górze w okresie od 04.05.2007-15.11.2007 została przeprowadzona ocena efektów klinicznych u pacjentów

Bardziej szczegółowo

Analiza wyników ankiety. Bariery osób niepełnosprawnych na rynku pracy. przeprowadzonej przez

Analiza wyników ankiety. Bariery osób niepełnosprawnych na rynku pracy. przeprowadzonej przez Analiza wyników ankiety Bariery osób niepełnosprawnych na rynku pracy przeprowadzonej przez Focus Training Instytu Doskonalenia Kadr i Rozwoju Osobowości październik 11 rok W październiku 11 roku przeprowadziliśmy

Bardziej szczegółowo

EPP ehealth. Niezaspokojone potrzeby w ochronie zdrowia: czy e-zdrowie może pomóc? Mateusz Lichoń

EPP ehealth. Niezaspokojone potrzeby w ochronie zdrowia: czy e-zdrowie może pomóc? Mateusz Lichoń EPP ehealth Niezaspokojone potrzeby w ochronie zdrowia: czy e-zdrowie może pomóc? Mateusz Lichoń Upodmiotowienie pacjentów Światowa Organizacja Zdrowia definiuje upodmiotowienie pacjentów jako proces,

Bardziej szczegółowo

ZDROWIE PUBLICZNE STANDARDEM DOBROSTANU ROZDZIAŁ IV. Ostrowieckie Centrum Medyczne 1. Ostrowieckie Medical Center

ZDROWIE PUBLICZNE STANDARDEM DOBROSTANU ROZDZIAŁ IV. Ostrowieckie Centrum Medyczne 1. Ostrowieckie Medical Center ROZDZIAŁ IV 1 Ostrowieckie Centrum Medyczne 1 Ostrowieckie Medical Center 2 Wyższa Szkoła Biznesu i Przedsiębiorczości w Ostrowcu Świętokrzyskim Wydział Pedagogiki i Nauk o Zdrowiu Katedra Pielęgniarstwa

Bardziej szczegółowo

End-of-life treatment

End-of-life treatment Karolina Skóra End-of-life treatment Technologie stosowane w schyłkowej fazie życia (tzw. end-of-life treatment). End-of-life treatment (EoL) to terapia aktywna, która wydłuża życie, a nie tylko łagodzi

Bardziej szczegółowo

Stosowanie schematów terapeutycznych a jakość życia i stopień kontroli objawów astmy oskrzelowej współwystępującej z alergicznym nieżytem nosa

Stosowanie schematów terapeutycznych a jakość życia i stopień kontroli objawów astmy oskrzelowej współwystępującej z alergicznym nieżytem nosa Tekst: dr n. med. Mikołaj Dąbrowski, Klinika Chirurgii Kręgosłupa, Ortopedii Onkologicznej i Traumatologii, Ortopedyczno-Rehabilitacyjny Szpital Kliniczny im. Wiktora Degi Uniwersytetu Medycznego im. Karola

Bardziej szczegółowo

pływ wybranych czynników socjodemograficznych na występowanie zaburzeń depresyjnych wśród kobiet

pływ wybranych czynników socjodemograficznych na występowanie zaburzeń depresyjnych wśród kobiet P R A C A O R Y G I N A L N A Robert Ślusarz 1, 2, Agnieszka Borzyszkowska 2, Justyna Szrajda 3, Wiesław Fidecki 4, Beata Haor 5 1 Zakład Pielęgniarstwa Neurologicznego i Neurochirurgicznego, Collegium

Bardziej szczegółowo

Aspekty doświadczania bólu w grupie pielęgniarek anestezjologicznych w zależności od wybranych zmiennych socjodemograficznych

Aspekty doświadczania bólu w grupie pielęgniarek anestezjologicznych w zależności od wybranych zmiennych socjodemograficznych Aspekty doświadczania bólu w grupie pielęgniarek anestezjologicznych w zależności od wybranych zmiennych socjodemograficznych The experience of pain in the group of nurse anaesthetists depending on selected

Bardziej szczegółowo

UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE

UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE WYDZIAŁ NAUK O ZDROWIU PIOTR TURMIŃSKI Porównanie skuteczności wybranych metod fizjoterapeutycznych w leczeniu skręceń stawu skokowego STRESZCZENIE ROZPRAWY DOKTORSKIEJ

Bardziej szczegółowo

Obrazowanie kręgosłupa w badaniu TK i MR w różnych grupach wiekowych

Obrazowanie kręgosłupa w badaniu TK i MR w różnych grupach wiekowych Lekarz Daria Dziechcińska-Połetek Obrazowanie kręgosłupa w badaniu TK i MR w różnych grupach wiekowych Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Promotor: Dr hab. n. med. Ewa Kluczewska, prof. nadzw.

Bardziej szczegółowo

AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA KOBIET I MĘŻCZYZN Z NIEZALEŻNYCH CENTRÓW KULTURY NA TLE ZALECEŃ PROZDROWOTNYCH I SAMOOCENY JAKOŚCI ŻYCIA

AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA KOBIET I MĘŻCZYZN Z NIEZALEŻNYCH CENTRÓW KULTURY NA TLE ZALECEŃ PROZDROWOTNYCH I SAMOOCENY JAKOŚCI ŻYCIA STRESZCZENIE AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA KOBIET I MĘŻCZYZN Z NIEZALEŻNYCH CENTRÓW KULTURY NA TLE ZALECEŃ PROZDROWOTNYCH I SAMOOCENY JAKOŚCI ŻYCIA W ostatnich dekadach liczni autorzy wskazywali na znaczenie aktywności

Bardziej szczegółowo

WIEDZA PACJENTÓW PO UDARZE MÓZGU NA TEMAT WŁASNEJ CHOROBY

WIEDZA PACJENTÓW PO UDARZE MÓZGU NA TEMAT WŁASNEJ CHOROBY Wiedza pacjentów po udarze mózgu na temat własnej choroby Absolwent Kujawskiej Szkoły Wyższej we Włocławku DOI: 10.19251/pwod/2018.4(2) www.pwod.pwszplock.pl WIEDZA PACJENTÓW PO UDARZE MÓZGU NA TEMAT WŁASNEJ

Bardziej szczegółowo

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 210 SECTIO D 2005

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 210 SECTIO D 2005 ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 210 SECTIO D 2005 Studium Wychowania Fizycznego i Sportu, Wydział Opieki i Oświaty Zdrowotnej 1 Śląska Akademia Medyczna

Bardziej szczegółowo

Jakość życia dzieci z przewlekłą chorobą nerek. Wyniki badania wieloośrodkowego.

Jakość życia dzieci z przewlekłą chorobą nerek. Wyniki badania wieloośrodkowego. Jakość życia dzieci z przewlekłą chorobą nerek. Wyniki badania wieloośrodkowego. K. Kiliś-Pstrusińska 1, A. Medyńska 1, P. Adamczyk 2, I. Bałasz-Chmielewska 3, R. Grenda 4, A. Kluska-Jóźwiak 5, B. Leszczyńska

Bardziej szczegółowo

Opieka pielęgniarska w chorobach przewlekłych układu oddechowego Pielęgniarstwo

Opieka pielęgniarska w chorobach przewlekłych układu oddechowego Pielęgniarstwo Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nysie Instytut Pielęgniarstwa Nazwa modułu (przedmiotu) Kierunek studiów Profil kształcenia Poziom studiów Forma studiów Semestr studiów Tryb zaliczenia przedmiotu Formy

Bardziej szczegółowo

Recenzja Rozprawy Doktorskiej Mgr Weronika Wolińska Występowanie bezsenności wśród osób aktywnych i nieaktywnych zawodowo

Recenzja Rozprawy Doktorskiej Mgr Weronika Wolińska Występowanie bezsenności wśród osób aktywnych i nieaktywnych zawodowo Dr hab. n. med. Donata Kurpas, prof. nadzw. Katedra i Zakład Medycyny Rodzinnej Wydział Lekarski Kształcenia Podyplomowego Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu Wrocław, 04.11.2018r. Recenzja Rozprawy Doktorskiej

Bardziej szczegółowo

Alicja Drohomirecka, Katarzyna Kotarska

Alicja Drohomirecka, Katarzyna Kotarska ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO NR 384 PRACE INSTYTUTU KULTURY FIZYCZNEJ NR 20 2003 ALICJA DROHOMIRECKA KATARZYNA KOTARSKA SPRAWNOŚĆ FIZYCZNA DZIECI PRZEDSZKOLNYCH ZE STARGARDU SZCZECIŃSKIEGO

Bardziej szczegółowo

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 331 SECTIO D 2005

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 331 SECTIO D 2005 ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 331 SECTIO D 2005 Zakład Medycyny Rodzinnej i Pielęgniarstwa Środowiskowego, Akademia Medyczna w Białymstoku Department

Bardziej szczegółowo

BADANIE NA TEMAT WIEDZY OCZEKIWAŃ I DOSTĘPNOŚCI TERAPII BIOLOGICZNYCH W POLSCE #KUPAPYTAŃ

BADANIE NA TEMAT WIEDZY OCZEKIWAŃ I DOSTĘPNOŚCI TERAPII BIOLOGICZNYCH W POLSCE #KUPAPYTAŃ PIERWSZE W POLSCE PACJENCKIE BADANIE NA TEMAT WIEDZY OCZEKIWAŃ I DOSTĘPNOŚCI TERAPII BIOLOGICZNYCH W POLSCE #KUPAPYTAŃ PREZENTACJA WYNIKÓW PATRONATY HONOROWE PARTNERZY Badanie zostało przeprowadzone dzięki

Bardziej szczegółowo

UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE WYDZIAŁ NAUK O ZDROWIU ELŻBIETA BARTOŃ

UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE WYDZIAŁ NAUK O ZDROWIU ELŻBIETA BARTOŃ UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE WYDZIAŁ NAUK O ZDROWIU ELŻBIETA BARTOŃ PROFESJONALIZM I EMPATIA PIELĘGNIAREK A SATYSFAKCJA PACJENTÓW Z OPIEKI W ODDZIAŁACH NEUROCHIRURGICZNYCH Streszczenie rozprawy na stopień

Bardziej szczegółowo

Ocena stanu zdrowia i form spędzania wolnego czasu przez mężczyzn

Ocena stanu zdrowia i form spędzania wolnego czasu przez mężczyzn Ocena stanu zdrowia i form spędzania wolnego czasu przez mężczyzn Assessment of health and leisure activities by men Magdalena Stec 1, Miroslaw A. Kielak 2, Helena Hubalek, Jozef Belan, Daniela Ukropcova

Bardziej szczegółowo

Smog zwiększa ryzyko wystąpienia alergii i astmy u dzieci

Smog zwiększa ryzyko wystąpienia alergii i astmy u dzieci Smog zwiększa ryzyko wystąpienia alergii i astmy u dzieci Zanieczyszczenie powietrza, a dokładnie pyły zawieszone PM 2,5 i PM 10 stanowiące kluczową grupę czynników wpływających na formowanie się zjawiska

Bardziej szczegółowo