Streszczenie mgr Agnieszka Kotwica

Transkrypt

1 Streszczenie mgr Agnieszka Kotwica Słowa kluczowe: rehabilitacja uzdrowiskowa, dysfunkcje narządu ruchu, ból, jakość życia Zdrowie na podstawie definicji prezentowanej, przez WHO oznacza całkowity brak choroby, czy kalectwa, ale również stan dobrego samopoczucia. Badania wykazują, że ok. 52,0% ogółu Polaków zgłasza występowanie dolegliwości lub chorób przewlekłych (ponad 24,8% dorosłych osób uskarża się na bóle pleców a 17,0% na bóle szyi, około 23,0% ma problemy z nadciśnieniem tętniczym a 10,0% z chorobą wieńcową). Częstość ich występowania zdecydowanie wzrasta wraz z wiekiem, problemy te częściej deklarują kobiety niż mężczyźni we wszystkich grupach wiekowych. Poprawa zdrowia i zintegrowanej z nim jakości życia człowieka oraz zmniejszanie nierówności w zdrowiu są głównym celem Narodowego Programu Zdrowia. Dla realizacji celu głównego wyznaczono m.in. strategiczne cele zdrowotne zawierające między innymi zmniejszenie zachorowalności oraz ograniczenie negatywnych skutków przewlekłych chorób naczyniowo-sercowych oraz schorzeń układu kostno-stawowego. Lecznictwo uzdrowiskowe w Polsce ma na celu przywrócenie pacjentowi zdrowia lub możliwej do osiągnięcia dla danego stanu samodzielności ruchowej i społecznej. Rehabilitacja uzdrowiskowa ma cechy swoiste, które odróżniają ją od rehabilitacji prowadzonej w innych zakładach leczniczych. Wykorzystywane są w niej naturalne metody lecznicze, którymi dysponuje dane uzdrowisko, kinezyterapię oraz fizykoterapię. Oddziaływają one na organizm pacjenta w postaci bodźców leczniczych, które należy we właściwy sposób dostosować do potrzeb danego organizmu. Rehabilitacja uzdrowiskowa obejmuje pacjentów z chorobami przewlekłymi w okresie wolnym od zaostrzeń, w stanie ogólnym dość dobrym. W swoich działaniach nie zawęża się tylko do schorzenia podstawowego, ale zajmuje się także skutkami powstałymi po urazach czy innych schorzeniach. Jednostkami chorobowymi kwalifikującymi do tego typu rehabilitacji są między innymi schorzenia układu krążenia oraz choroby układu narządu ruchu. Program kompleksowej rehabilitacji kardiologicznej stanowi integralną część procesu leczenia a cele dostosowywane są do kolejnych jej etapów i dobierane indywidualnie dla każdego pacjenta. Jest to zespół skoordynowanych działań zapewniających chorym z chorobą sercowo-naczyniową optymalny zakres sprawności fizycznej oraz aktywności psychicznej, społecznej i zawodowej, dzięki którym mają szansę na samodzielne funkcjonowanie oraz poczucie dobrej jakości życia. Zastosowane działania powinny usuwać czynniki ryzyka oraz zmniejszać zaburzenia chorobowe.

2 W trakcie całego życia człowiek wielokrotnie doświadcza odczucia bólu. Jest ono doznaniem subiektywnym pełni rolę ostrzegawczą i ochronną przed czynnikiem uszkadzającym tkanki. Najczęściej dolegliwości bólowe dotyczą zmian związanych z dysfunkcjami narządu ruchu. Prawidłowe funkcjonowanie człowieka w życiu codziennym w dużej mierze uwarunkowane jest od sprawnie działającego układu kostno-stawowego oraz mięśniowego. Występowanie jakiegokolwiek stopnia niepełnosprawności powoduje u osoby nią dotkniętej zmiany w sferze fizycznej, psychicznej oraz ekonomicznej, obniżając poziom, jakości życia uwarunkowanej zdrowiem. Właściwa ocena kliniczna pacjenta dotkniętego schorzeniami narządu ruchu jest podstawą do prawidłowego rozpoznania i skutecznego leczenia bólu oraz współwystępujących z nim dolegliwości chorobowych. Celem leczenia jest zmniejszenie dolegliwości bólowych, zwiększenie sprawności fizycznej, poprawa, jakości życia oraz przywrócenie aktywności społeczno-zawodowej. Leczenie powinno odbywać się według ściśle ustalonego planu uwzględniającego wiek pacjenta, jego aktywność fizyczną i możliwość kompensacji oraz oczekiwania chorego w stosunku do podejmowanego leczenia. Zastosowane leczenie powinno mieć charakter kompleksowy, w którym rehabilitacja stanowi bardzo istotny element. Celem pracy jest wykazanie, że kompleksowo prowadzona rehabilitacja uzdrowiskowa w Zakładzie Leczniczym Uzdrowiska Nałęczów S.A. wpływa na poprawę samooceny oraz obiektywnych mierników stanu zdrowia pacjentów z problemami kardiologicznymi, u których współwystępują dysfunkcje narządu ruchu. Cel główny pracy starano się osiągnąć poprzez realizację celów szczegółowych: 1. Ocena wpływu zabiegów rehabilitacyjnych na zmniejszenie występowania dolegliwości bólowych związanych z dysfunkcjami narządu ruchu oraz poprawę stanu fizycznego u pacjentów ZLUN SA. 2. Ocena wpływu kompleksowego programu rehabilitacji uzdrowiskowej na subiektywną ocenę jakości życia uwarunkowanej stanem zdrowia badanych pacjentów. 3. Ocena programu rehabilitacji uzdrowiskowej z uwzględnieniem potrzeb zdrowotnych oraz częstotliwości pobytów kuracjuszy ZLUN SA. 4. Ocena znaczenia rehabilitacji uzdrowiskowej prowadzonej u badanych kuracjuszy w ZLUN SA.

3 Materiał i metody Badaniami objęto 156 osób korzystających z rehabilitacji uzdrowiskowej w Zakładzie Przyrodoleczniczym Werandki w Nałęczowie. Kryterium włączenia do badań stanowił: wiek, typ pobytu oraz występowanie dysfunkcji narządu ruchu, jako choroby współistniejącej do choroby kardiologicznej. Wśród badanych były 92 kobiety (59,0%) oraz 64 mężczyzn (41,0%). W większości badani byli w wieku lat 119 osób (76,3%), z wykształceniem średnim 79 osób (50,1%) oraz emeryci 84 osoby (53,8%), w zdecydowanej większości byli to mieszkańcy miasta 113 osób (72,4%). Badani reprezentowali 14 województw. Głównymi jednostkami chorobowymi kardiologicznymi były: przewlekła choroba niedokrwienna serca - 76 osób (48,7%), pierwotne nadciśnienie 45 osób (18,8%) oraz obecność wszczepów i przeszczepów serca i naczyń 14 osób (9,0%). Najczęściej występującymi schorzeniami narządu ruchu były: zwyrodnienia kręgosłupa 94 osoby (60,3%), zwyrodnienia wielostawowe 47 osób (30,1%) oraz zwyrodnienia stawów obwodowych 19 osób (12,2%). Wyodrębniono dwie grupy. W skład Grupy I zakwalifikowano osoby korzystające z rehabilitacji uzdrowiskowej po raz pierwszy - 59 osób (37,8%). Grupa II to osoby korzystające z rehabilitacji uzdrowiskowej po raz kolejny 97 osób (62,2%). Do celów badawczych odpowiednio dobrano i opracowano narzędzia i metody badawcze Do uzyskania materiału badawczego zastosowana została metoda sondażu diagnostycznego. Zastosowano następujące narzędzia badawcze: 1. Kwestionariusz własnego autorstwa. 2. Kwestionariusz Short Form Health Survey (SF-36v2) wersja polska. 3. Skala wizualno-analogowa Vas - Visual Analogue Scale (VAS). Wyniki badań W grupie I głównym celem przyjazdu do uzdrowiska było leczenie chorób przewlekłych 62,7% następnie wskazywano na rehabilitację po przebytej operacji - 30,5% oraz profilaktykę zdrowotną - 16,9%. Również w grupie II najwięcej osób, aż 74,2% uznało leczenie przewlekłych schorzeń jako główny cel pobytu w uzdrowisku. Kolejnym ważnym celem pobytu była profilaktyka zdrowotna - 25,8% oraz odnowa sił witalnych - 15,5%. Badania wykazały, że na początku turnusu rehabilitacyjnego średnie natężenie bólu w obu badanych grupach wynosiło 5,3 stopnia a na koniec turnusu rehabilitacyjnego stwierdzono, że średnie nasilenie bólu było mniejsze o 1,8 stopnia i wynosiło 3,5. Stwierdzone różnice były wysoce istotne statystycznie (p<0,001).

4 Analiza statystyczna uzyskanych wyników wykazała, że po odbyciu turnusu rehabilitacyjnego 89,1% badanych stwierdziło, że efekty zabiegów rehabilitacyjnych korzystnie wpłynęły na zmianę ich jakości życia uwarunkowaną stanem zdrowia. Po rehabilitacji największy wzrost poziomu jakości życia nastąpił w skalach: ograniczenia roli - problemy fizyczne (R), ból (P) oraz ograniczenia roli problemy emocjonalne (E) a najmniejszy w skalach: zdrowie ogólne (H), funkcjonowanie społeczne (S) oraz funkcjonowanie fizyczne (F). Ogólnie stwierdzono, że po rehabilitacji podobnie do pierwszego badania ankietowani z obu grup lepszą jakość życia odczuwali w zakresie zdrowia psychicznego niż zdrowia fizycznego. Najbardziej oczekiwaną korzyścią zdrowotną było zmniejszenie dolegliwości bólowych związanych z występowaniem schorzenia narządu ruchu. Pod koniec rehabilitacji taką korzyść odczuwało 55,8% ankietowanych. Kolejną bardzo oczekiwaną korzyścią zdrowotną było usprawnienie ruchowe, pod koniec rehabilitacji uzdrowiskowej 49,4% potwierdziło odczuwanie tej korzyści zdrowotnej. Złagodzenie choroby kardiologicznej odczuwało 35,9% zaś złagodzenie skutków choroby narządu ruchu odczuwało 26,3%. Na podstawie uzyskanych danych stwierdzono, że 93,0% badanych było zadowolonych z rezultatów odbytej rehabilitacji. Analizując wyniki uzyskane po rehabilitacji stwierdzono, że 91,7% uważało, że oferta ZLUN SA spełniła ich oczekiwania zdrowotne. Po rehabilitacji 83,3% ankietowanych uważało, że ZLUN SA jest odpowiednim miejscem pobytów, których celem jest rehabilitacja uzdrowiskowa pacjentów z dysfunkcją narządu ruchu. Dyskusja Badacze podkreślają, że wybór uzdrowiska powinien być dostosowany do schorzeń a tym samym do celów zdrowotnych, które będzie można zrealizować w danym uzdrowisku. Wskazują na konieczność dostosowania programu rehabilitacji osób z dysfunkcją narządu ruchu i towarzyszącą chorobą niedokrwienną serca do wydolności układu krążenia. Wyniki badań własnych wykazały, że większość badanych nie potrafiła wybrać jednego celu przyjazdu do uzdrowiska. Analiza szczegółowa uzyskanych wyników wykazała, że osoby przyjeżdżające na rehabilitację uzdrowiskową po raz pierwszy kierują się innymi celami niż osoby przyjeżdżające kolejny raz. Odpowiedzi udzielone przez badanych z grupy I świadczą o tym, że dolegliwości z powodu problemów kardiologicznych przeważają nad dolegliwościami z powodu dysfunkcji narządu ruchu. Odpowiedzi badanych z grupy II

5 świadczą o złagodzeniu dolegliwości występujących z powodu problemów kardiologicznych zaś istotne są dolegliwości związane z występowaniem dysfunkcji narządu ruchu. Wielu badaczy przedstawia w swoich badaniach pozytywny wpływ rehabilitacji uzdrowiskowej na redukcję bólu u osób z dysfunkcjami narządu ruchu. Podobne korelacje zauważono w wynikach badań własnych stwierdzając, że dzięki zastosowanej rehabilitacji uzdrowiskowej nastąpiła istotna statystycznie (p 0,001) redukcja stopnia natężenia odczuwanego bólu. Po odbyciu rehabilitacji poziom bólu obniżył się średnio o 1,8 stopnia co świadczy, że zastosowany program rehabilitacji uzdrowiskowej przyniósł oczekiwane przez pacjentów efekty, redukując o 34,0% dolegliwości bólowe wynikające z dysfunkcji narządu ruchu. Nie stwierdzono istotnych różnic pomiędzy badanymi grupami, jednakże po rehabilitacji, u badanych z grupy II zauważono większy spadek średniej oraz wartości maksymalnych natężenia bólu niż w przypadku badanych z grupy I. Świadczy to o zrealizowaniu, dzięki zabiegom rehabilitacji uzdrowiskowej, celu, z jakim przyjechali badani z grupy II, czyli złagodzenia dolegliwości wynikających z dysfunkcji narządu ruchu, które obecnie są dla nich bardziej dokuczliwe niż dolegliwości wynikające z choroby układu krążenia. Uzyskane wyniki potwierdzają, że program rehabilitacji uzdrowiskowej, aby być skutecznym, powinien być dostosowany do potrzeb pacjenta a nie tylko do występującego u niego głównego schorzenia. Podobne konkluzje przedstawiają w swoich pracach inni autorzy. Wyniki badań własnych dotyczące skuteczności rehabilitacji uzdrowiskowej są zbieżne z wynikami wielu badań. Na podstawie uzyskanych wyników stwierdzono, że 93,0% ankietowanych było zadowolonych z rezultatów odbytej rehabilitacji uzdrowiskowej. Wyniki uzyskane w badaniu własnym odnośnie oferty leczniczej proponowanej w ZLUN S.A. są kompatybilne z zaprezentowanymi przez innych badaczy. Program rehabilitacji uzdrowiskowej prowadzonej w ZLUN SA dostosowany jest do pacjentów, u których głównym problemem zdrowotnym są schorzenia kardiologiczne, ale dodatkowo realizowana jest rehabilitacja pod kątem dysfunkcji narządu ruchu. Wyniki przeprowadzonych badań wskazują, że połączenie w jeden program - rehabilitacji kardiologicznej i rehabilitacji dysfunkcji narządów ruchu jest możliwe i skutecznie wpływa na poprawę stanu zdrowia kuracjuszy. Poziom satysfakcji kuracjuszy świadczy, że uzupełnienie rehabilitacji kardiologicznej, rehabilitacją dysfunkcji narządu ruchu zdecydowanie podnosi ogólną wartość zdrowotną przeprowadzanej rehabilitacji uzdrowiskowej. Badani bardzo pozytywnie wypowiedzieli się odnośnie oferty proponowanej im przez ZLUN SA. Zdecydowana większość, aż 91,7% badanych uznało, że oferta jest dostosowana do ich potrzeb

6 zdrowotnych, większość respondentów (83,3%) uznała, że Uzdrowisko Nałęczów jest odpowiednim miejscem dla przeprowadzania rehabilitacji uzdrowiskowej pacjentów z dysfunkcjami narządu ruchu oraz współistniejącymi chorobami kardiologicznymi. Naukowcy zajmujący się badaniem wpływu rehabilitacji uzdrowiskowej na osoby z dysfunkcjami narządu ruchu lub problemami kardiologicznymi wykazują dużą skuteczności takiej formy terapeutycznej. Skuteczność ta przejawia się poprawą jakości życia badanych pacjentów poprzez polepszenie wskaźników subiektywnej oceny stanu zdrowia. Wyniki badań własnych są zbieżne z cytowanymi doniesieniami. Zdecydowana większość badanych (89,1%) potwierdziła, że efekty zabiegów rehabilitacji uzdrowiskowej korzystnie wpłynęły na zmianę jakości życia uwarunkowaną stanem zdrowia. Uzyskane wyniki badań świadczą o znaczącym wpływie dolegliwości związanych z występowaniem kilku chorób przewlekłych na poziom jakość życia badanych pacjentów. Wyniki badań własnych potwierdzają, że rehabilitacja uzdrowiskowa ma korzystny wpływ na jakość życia pacjentów uwarunkowaną stanem zdrowia. Po rehabilitacji, w obu badanych grupach, badani wskazywali, w każdej skali oraz w obu domenach sumarycznych, na odczuwanie wyższego poziomu jakości życia uwarunkowanej stanem zdrowia. Najlepszą jakość życia badani odczuwali w skalach: samopoczucie (W), funkcjonowanie fizyczne (F) oraz funkcjonowanie społeczne (S). Podobnie jak w cytowanych badaniach, największy wzrost odczuwanego poziomu jakości życia nastąpił w domenach: ograniczenia roli - problemy fizyczne (R) i ból (P). W ocenie ogólnej jakości życia zaobserwowano w obu grupach wysoce istotne różnice pomiędzy wynikami uzyskanymi przed i po rehabilitacji zarówno w ocenie zdrowia psychicznego jak i fizycznego (p < 0,0000). Zaobserwowane zmiany świadczą o znaczącej poprawie jakości życia badanych w obu grupach a tym samym potwierdzają wysoką skuteczność odbytej rehabilitacji uzdrowiskowej. Wnioski 1. Połączenie dwóch programów rehabilitacji kardiologicznego oraz dysfunkcji narządu ruchu w jeden program rehabilitacji uzdrowiskowej w znaczący sposób wpłynęło na obniżenie poziomu odczuwanego przez pacjentów bólu, wynikającego z dysfunkcji narządu ruchu oraz na poprawę stanu fizycznego u pacjentów Zakładu Leczniczego Uzdrowiska Nałęczów S.A. 2. Kompleksowy program rehabilitacji uzdrowiskowej prowadzonej w Zakładzie Leczniczym Uzdrowiska Nałęczów S.A. przyczynił się w istotny sposób do poprawy

7 poziomu subiektywnej oceny jakości życia pacjentów uwarunkowanej stanem zdrowia. 3. Program rehabilitacji uzdrowiskowej osób pierwszy raz korzystających z takiej formy leczenia powinien uwzględniać przede wszystkim problemy zdrowotne pacjenta wynikające ze schorzenia głównego oraz dodatkowo profilaktykę schorzeń dodatkowych zaś u osób kolejny raz korzystających z rehabilitacji uzdrowiskowej należy przede wszystkim uwzględniać problemy zdrowotne wynikające ze schorzenia współistniejącego oraz dodatkowo profilaktykę schorzenia głównego. 4. Bardzo wysoki poziom satysfakcji badanych z odbytej rehabilitacji uzdrowiskowej jest wynikiem połączenia dwóch programów rehabilitacji kardiologicznego oraz dysfunkcji narządu ruchu w jeden program rehabilitacji uzdrowiskowej. Pozwolił na pełne wykorzystanie wszystkich bodźców służących poprawie zdrowia i samopoczucia kuracjuszy Zakładu Leczniczego Uzdrowiska Nałęczów S.A.