SPIS TREŚCI Wstęp... 43 CZĘŚĆ I NAWIĄZANIE STOSUNKU PRACY... 45 ROZDZIAŁ I UMOWA O PRACĘ A INNE UMOWY... 47 1. Definicja stosunku pracy... 47 2. Inne umowy na podstawie których wykonywana jest praca... 47 3. Cechy charakterystyczne umów cywilnoprawnych... 48 4. Swoboda wyboru rodzaju umowy... 48 5. Umowa nosząca cechy umowy o pracę i umowy cywilnoprawnej... 49 6. Umowa zlecenia dotycząca wykonywania tych samych czynności co umowa o pracę... 49 7. Rodzaje umów cywilnoprawnych... 49 7.1. Umowa o dzieło... 49 7.2. Umowa zlecenia... 50 7.3. Umowa agencyjna... 51 7.4. Kontrakt menedżerski... 52 7.5. Kontrakt menedżerski a umowa o pracę... 52 8. Umowy cywilnoprawne a umowa o pracę różnice... 52 8.1. Osobiste świadczenie pracy... 52 8.2. Zasady ustalania odpłatności... 53 8.3. Podporządkowanie i ryzyko... 53 8.4. Zlecenie wykonywania czynności dla zespołu montażowego... 53 8.5. Umowa o pracę a umowa o dzieło i umowa zlecenia różnice... 54 8.6. Wady i zalety umowy o pracę... 55 8.7. Wady i zalety umów zlecenia... 56 8.8. Umowa zlecenia dotycząca tych samych czynności co umowa o pracę... 56 9. Rodzaj umowy zawartej z prezesem zarządu spółki... 56 10. Umowa z osobą zarządzającą zakładem pracy... 57 11. Przekwalifikowanie innej umowy w umowę o pracę... 60 12. Stażyści... 60 13. Umowa o pracę a tzw. samozatrudnienie... 62 14. Praktyki absolwenckie... 62 15. Praktyki absolwenckie a podróż służbowa... 63 16. Konsekwencje nieprawidłowej kwalifikacji umowy... 64 17. Umowa o pracę zawarta w celu nabycia prawa do emerytury... 65 18. Umowa zawarta w celu wyłudzenia świadczeń z ZUS... 68 19. Zatrudnienie osoby bliskiej pracodawcy... 68 20. Umowa o współpracy a pojęcie pracownika... 69 ROZDZIAŁ II RODZAJE UMÓW O PRACĘ... 70 1. Podział umów o pracę ze względu na czas na jaki zostały zawarte... 70 1.1. Rodzaje umów... 70 1.2. Umowa na czas określony... 70
6 1.3. Umowa na czas zastępstwa nieobecnego pracownika... 71 1.4. Umowa na czas wykonania określonej pracy... 71 1.5. Pojęcie umowy na czas wykonania określonej pracy... 72 1.6. Umowa na czas wykonania określonej pracy po dwóch umowach na czas określony 72 1.7. Umowa na okres próbny... 72 1.8. Umowa na okres próbny zawarta w celu obejścia przepisów prawa... 73 1.9. Umowa na czas nieokreślony... 73 1.10. Zmiana umowy na czas nieokreślony na umowę na czas określony... 73 1.11. Praca sezonowa... 73 1.12. Umowy nauczycieli akademickich... 74 2. Umowy na czas określony a ustawa antykryzysowa... 74 2.1. Umowa na czas określony w przepisach Kodeksu pracy i ustawy antykryzysowej... 74 2.2. Zakres stosowania ustawy antykryzysowej do umów na czas określony...75 2.3. Umowy na czas określony zgodnie z art. 25 1 1 Kodeksu pracy... 75 2.3.1. Podmioty, które stosują w 2011 r. art. 25 1 Kodeksu pracy... 75 2.3.2. Zawarcie trzech kolejnych umów o pracę na czas określony... 76 2.3.3. Przerwa pomiędzy umowami na czas określony... 76 2.3.4. Zatrudnienie pracowników w ramach robót publicznych i prac interwencyjnych, a liczba umów na czas określony... 77 2.3.5. Niszczenie i przedłużenia umów terminowych... 77 2.3.6. Umowa o pracę na okres próbny a ilość umów na czas określony... 77 2.3.7. Zasada liczenia ilości umów na czas określony... 78 2.3.8. Grupy zawodowe, do których nie stosujemy art. 25 1 1 Kodeksu pracy... 78 2.4. Umowy na czas określony zgodnie z przepisami ustawy antykryzysowej...78 2.4.1. Termin stosowania ustawy antykryzysowej... 78 2.4.2. Ograniczenia dotyczące umów na czas określony w świetle ustawy antykryzysowej... 79 2.4.3. Sposób liczenia maksymalnego 24-miesięcznego okresu dotyczącego umów na czas określony... 79 2.4.4. Umowy, których dotyczy ustawa antykryzysowa... 79 2.4.5. Umowy zawarte przed 22 sierpnia 2009 r. kończące się po 31 grudnia 2011 r. 79 2.4.6. Umowy zawarte po 22 sierpnia 2009 r. i kończące się po 31 grudnia 2011 r.... 80 2.4.7. Umowy zawarte przed 22 sierpnia 2009 r. i kończące się przed 31 grudnia 2011 r. 81 2.4.8. Umowy zawarte po 22 sierpnia 2009 r. i kończące się przed 31 grudnia 2011 r. 82 3. Umowy o pracę z młodocianymi i z dziećmi... 82 3.1. Typy umów zawieranych z młodocianymi... 82 3.2. Zasady ogólne zawierania umów z młodocianymi... 83 3.3. Umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego... 83 3.4. Umowa w celu przygotowania zawodowego osób, które nie ukończyły gimnazjum... 84 3.5. Umowa w celu przygotowania zawodowego osób, które nie mają 16 lat... 84 3.6. Nauka zawodu... 85 3.7. Umowa o przyuczenie do wykonywania określonej pracy... 85 3.8. Zatrudnienie młodocianego przy lekkiej pracy... 85 3.9. Umowy o pracę z dziećmi... 86 3.10. Dokumenty, które należy dołączyć do wniosku o zatrudnienie dziecka... 87
4. Szczególne rodzaje umów... 87 4.1. Spółdzielcza umowa o pracę... 87 4.1.1. Zasady ogólne nawiązania spółdzielczej umowy o pracę... 87 4.1.2. Umowy o pracę w spółdzielni pracy... 87 4.2. Świadczenie pracy na podstawie powołania... 88 4.2.1. Zasady ogólne nawiązania stosunku pracy na podstawie powołania... 88 4.2.2. Wypowiedzenie warunków pracy i płacy powołanemu pracownikowi... 89 4.3. Świadczenie pracy na podstawie mianowania... 89 4.4. Świadczenie pracy na podstawie wyboru... 90 4.4.1. Zasady ogólne nawiązania stosunku pracy na podstawie wyboru... 90 4.4.2. Stanowiska samorządowe, na które nawiązanie stosunku pracy następuje na podstawie wyboru... 91 4.5. Umowa o pracę nakładczą... 91 4.6. Pozorność umowy o pracę nakładczą... 92 4.7. Umowa o pracę tymczasową... 92 4.8. Wypożyczanie pracowników... 93 5. Dwa etaty w jednej firmie... 94 5.1. Warunki zatrudnienia pracownika na dwóch etatach w jednej firmie... 94 5.2. Ilość jednocześnie zawartych umów o pracę z jednym pracodawcą... 94 5.3. Obowiązki pracodawcy zatrudniającego pracownika na drugi etat... 95 5.4. Dwa etaty u jednego pracodawcy a urlop... 95 5.5. Czas pracy pracownika na dwóch etatach... 95 5.6. Czas pracy na dwóch etatach w wyjaśnieniach Ministerstwa... 96 6. Zatrudnienie więźniów... 96 6.1. Podstawowe zasady zatrudnienia więźniów... 96 6.2. Zatrudnienie więźnia na podstawie skierowania... 97 6.2.1. Umowa z zakładem karnym... 97 6.2.2. Więźniowie wykonujący pracę... 97 6.2.3. Wynagrodzenie skazanych... 97 6.2.4. Urlop więźniów pracujących na podstawie skierowania... 98 6.2.5. Obowiązki związane z zatrudnieniem skazanych... 98 6.3. Zatrudnienie skazanego na ogólnych zasadach... 99 6.4. Przepisy regulujące zatrudnienie skazanych... 99 7. Oddelegowanie pracownika za granicę... 100 7.1. Podstawowe obowiązki związane z oddelegowaniem pracownika za granicę... 100 7.2. Swoboda delegowania w UE... 100 7.3. Wysłanie pracownika za granicę w ramach polecenia wyjazdu służbowego... 101 7.4. Wysłanie pracownika za granicę... 101 8. Telepraca... 102 8.1. Pojęcie telepracownika i telepracy... 102 8.2. Podstawa stosowania telepracy... 102 8.3. Termin uzgodnienia telepracy z pracownikiem... 103 8.4. Powierzenie telepracy ze względu na potrzeby pracodawcy... 103 8.5. Rezygnacja z wykonywania pracy w formie telepracy... 103 8.6. Brak zgody pracownika na telepracę... 103 8.7. Informacja o warunkach zatrudnienia w przypadku telepracy... 104 8.8. Obowiązki pracodawcy zatrudniającego telepracowników... 104 7
8 8.9. Forma przekazywania informacji w przypadku telepracy... 105 8.10. Kontrola telepracownika... 105 8.11. Zakaz dyskryminacji telepracowników... 105 8.12. Obowiązki pracodawcy w zakresie BHP w przypadku telepracowników... 106 8.13. Rodzaje umów o pracę na jakie może być zatrudniony telepracownik... 106 8.14. Czas pracy telepracownika... 106 8.15. Telepracownik a badania lekarskie... 106 ROZDZIAŁ III OBOWIĄZKI PRACODAWCY ZWIĄZANE Z ZATRUDNIENIEM PRACOWNIKA... 107 1. Pojęcie pracodawcy... 107 2. Spółka cywilna jako pracodawca... 107 3. Osoba prawna jako pracodawca... 108 4. Reprezentacja pracodawcy w stosunku pracy... 108 5. Pojęcie pracownika... 108 6. Postępowanie w przypadku zatrudniania pracowników... 109 7. Zawieranie umów o pracę... 109 7.1. Sporządzenie umowy o pracę... 109 7.2. Forma zawarcia umowy o pracę... 110 7.3. Niezachowanie formy pisemnej umowy o pracę... 110 7.4. Elementy niezbędne umowy o pracę... 111 7.5. Język umowy o pracę... 111 7.6. Zasada swobody umów a umowa o pracę... 112 7.7. Rodzaj pracy... 112 7.8. Miejsce pracy... 113 7.9. Miejsce pracy i siedziba zakładu pracy... 113 7.10. Miejsce wykonywania pracy kierowców... 114 7.11. Podróż służbowa a miejsce wykonywania pracy... 114 7.12. Wymiar czasu pracy... 116 7.13. Zmiana rozkładu czasu pracy... 116 7.14. Wynagrodzenie... 117 7.15. Minimalne wynagrodzenie za pracę... 117 7.16. Umowa zlecenia a minimalne wynagrodzenie... 117 7.17. Termin rozpoczęcia pracy... 118 7.18. Dodatkowe klauzule w treści umów... 118 7.19. Zakaz konkurencji wobec pracodawcy... 118 7.20. Dodatkowe elementy umów o pracę zawartych z pracownikami zatrudnionymi w niepełnym wymiarze... 119 7.21. Przedwstępna umowa o pracę... 119 7.22. Ustne rokowania a roszczenie o zawarcie umowy o pracę... 120 7.23. Informacje dla pracownika skierowanego poza obszar UE... 120 8. Dodatkowa pisemna informacja... 120 8.1. Obowiązek wręczenia pisemnej dodatkowej informacji... 120 8.2. Treść dodatkowej informacji... 121 8.3. Informacja o warunkach zatrudnienia w przypadku telepracy... 122 8.4. Zmiany dotyczące informacji o warunkach zatrudnienia... 122 8.5. Metody sporządzania dodatkowej informacji... 123
8.6. Informacja dla pracownika a zmiana warunków zatrudnienia... 123 8.7. Zmiana wymiaru urlopu a aktualizacja informacji dla pracownika... 124 8.8. Nowa umowa o pracę a informacja o warunkach zatrudnienia... 124 9. Obowiązki związane z zatrudnieniem... 124 9.1. Dwa wzory kwestionariuszy osobowych... 124 9.2. Kwestionariusz osobowy w wyjaśnieniach Inspektoratu Pracy... 125 9.3. Wstępne badania lekarskie... 125 9.4. Badania wstępne a przerwa pomiędzy kolejnymi umowami... 126 9.5. Dodatkowe badania lekarskie a zaświadczenia o braku przeciwwskazań do podjęcia nauki... 127 9.6. Dodatkowe badania niektórych grup zawodowych...128 9.7. Zakres danych, których można żądać od pracownika i od osoby ubiegającej się o pracę 128 9.8. Dokumenty składane przez pracownika w związku z przyjęciem do pracy... 129 9.9. Zaświadczenie o niekaralności kandydata do pracy...130 9.10. Obowiązki pracodawcy w związku z zatrudnieniem nowego pracownika... 130 9.11. Zapoznanie z aktami prawa wewnątrzzakładowego... 131 9.12. Zapoznanie z zakresem obowiązków... 131 9.13. Obowiązek zapoznania pracownika z zakresem obowiązków a regulamin pracy... 131 9.14. Forma informacji o zakresie obowiązków... 132 9.15. Ustalenie stażu pracy nowo zatrudnionego... 132 9.16. Szkolenie pracowników w zakresie BHP... 133 9.16.1. Instruktaż ogólny... 133 9.16.2. Instruktaż stanowiskowy... 133 9.16.3. Szkolenie podstawowe... 134 9.17. Informacja o ryzyku zawodowym... 134 9.18. Obowiązek informowania o ryzyku zawodowym a rodzaj zajmowanego stanowiska 135 9.19. Zapewnienie środków ochrony indywidualnej i zbiorowej... 135 9.20. Odzież i obuwie robocze... 136 9.21. Odzież robocza dla pracowników zatrudnionych na okres próbny... 137 9.22. Zakazy dopuszczenia pracowników do pracy... 137 10. Obowiązek poinformowania różnych organów o zatrudnieniu pracowników... 137 10.1. Obowiązek poinformowania inspekcji pracy i inspekcji sanitarnej... 137 10.2. Pozostałe informacje przekazywane do Państwowej Inspekcji Pracy... 138 10.3. Obowiązek zawiadomienia organów egzekucyjnych... 139 10.4. Ponowne zatrudnienie pracownika po przyznaniu mu emerytury... 139 10.5. Obowiązek zawiadomienia Urzędu Pracy o wolnych miejscach pracy... 139 10.6. Brak obowiązku informowania o zatrudnieniu osoby bezrobotnej...140 11. Obowiązki pracodawcy z zakresu BHP... 140 11.1. Zasady ogólne... 140 11.2. Zapewnienie odpowiednich pomieszczeń pracy... 140 11.3. Dodatkowe wymogi w przypadku pracy przy obsłudze komputera... 141 11.4. Służba BHP... 142 11.5. Służba BHP, a pracodawca zatrudniający do 100 pracowników... 143 11.6. Komisja BHP... 143 12. Inne obowiązki związane z zatrudnieniem pracowników... 144 12.1. Przetwarzanie danych osobowych pracownika... 144 9
10 12.2. Upoważnienie do przetwarzania danych osobowych pracowników...144 12.3. Regulamin pracy... 145 12.4. Regulamin wynagradzania... 145 12.5. Wpłaty na PFRON... 145 12.6. Obowiązki pracodawców związane z liczbą zatrudnionych pracowników... 146 12.7. Obowiązki pracodawców zatrudniających mniej niż 20 pracowników... 147 ROZDZIAŁ IV DOKUMENTACJA PRACOWNICZA... 148 1. Obowiązek prowadzenia dokumentacji pracowniczej... 148 2. Akta osobowe... 148 2.1. Obowiązek prowadzenia akt osobowych... 148 2.2. Zmiany w zakresie prowadzenia akt osobowych od 5 sierpnia 2009 r.... 149 2.3. Część A akt osobowych... 149 2.4. Część B akt osobowych... 150 2.5. Część C akt osobowych... 151 2.6. Ogólne zasady prowadzenia akt osobowych... 152 2.7. Dokumenty specyficzne ze względu na rodzaj zatrudnienia... 152 2.8. Zajęcie komornicze a akta osobowe... 152 2.9. Pracownik pracujący na dwa etaty a akta osobowe... 153 3. Inna dokumentacja pracownicza... 153 3.1. Zakres dodatkowej dokumentacji... 153 3.2. Karta ewidencji czasu pracy... 153 3.3. Imienna karta wypłacanego wynagrodzenia za pracę... 154 3.4. Ewidencje dodatkowe... 154 3.5. Lista obecności... 154 3.6. Forma prowadzenia dokumentacji pracowniczej... 155 3.7. Brak ewidencji pracowniczej... 155 4. Prawo pracownika do wglądu do akt osobowych... 155 5. Przechowywanie dokumentacji pracowniczej... 155 6. Przechowywanie list płac w formie elektronicznej... 156 7. Ochrona danych osobowych pracowników... 156 8. Przetwarzanie danych biometrycznych... 157 9. Monitoring w zakładzie pracy... 157 10. Udostępnianie danych osobowych innym podmiotom... 160 11. Zakres danych udostępnianych związkom zawodowym... 160 12. Komplet dokumentów niezbędnych przy zatrudnianiu pracownika... 161 13. Nieprowadzenie dokumentacji pracowniczej... 162 ROZDZIAŁ V ZATRUDNIANIE CUDZOZIEMCÓW W POLSCE... 163 1. Zmiany dotyczące zatrudniania cudzoziemców od 1 lutego 2009 r.... 163 2. Możliwość wykonywania pracy na terytorium Polski przez cudzoziemców... 163 3. Wydanie zezwolenia na pracę cudzoziemca... 164 4. Zwolnienia z obowiązku uzyskiwania zezwoleń na pracę... 165 5. Przypadki, gdy wymagane jest zezwolenie na pracę... 166 6. Organ wydający zezwolenia na pracę cudzoziemców... 167 7. Typy zezwoleń na pracę dla cudzoziemców... 167
8. Procedura uzyskiwania zezwolenia na pracę cudzoziemca... 168 9. Opłata za wydanie zezwolenia na pracę... 168 10. Wiza... 168 11. Zezwolenie na zamieszkanie na czas oznaczony... 169 12. Umowa o pracę z cudzoziemcem... 169 13. Umowa o pracę z cudzoziemcem zawarta bez wymaganego zezwolenia... 170 14. Język, w jakim zawiera się umowę o pracę z cudzoziemcem... 174 15. Język, w jakim zawiera się umowy cywilnoprawne z cudzoziemcami... 174 16. Umowa z cudzoziemcem w języku obcym a inne obowiązki... 174 17. Sytuacja na lokalnym rynku pracy a zezwolenie na pracę cudzoziemca... 175 18. Sytuacje, gdy brak jest obowiązku uzyskiwania zezwolenia na pracę przez cudzoziemców 175 19. Zatrudnienie cudzoziemców zza wschodniej granicy bez zezwolenia i w uproszczonym trybie od 1 stycznia 2011 r.... 178 20. Karta Polaka... 179 21. Status pracownika obcokrajowca... 180 22. Cudzoziemcy z Kartą Polaka... 180 23. Akty prawne regulujące zatrudnianie cudzoziemców... 181 ROZDZIAŁ VI WZORY DOKUMENTÓW ZWIĄZANYCH Z ZATRUDNIENIEM PRACOWNIKÓW... 182 1. Umowy o pracę... 182 1.1. Umowa o pracę wzór ogólny... 182 1.2. Umowa o pracę w celu nauki zawodu... 183 1.3. Umowa o pracę w celu przyuczenia do wykonywania określonej pracy... 184 1.4. Umowa o pracę z pracownikiem młodocianym zatrudnionym przy pracach lekkich... 185 1.5. Umowa o pracę nakładczą... 186 1.6. Umowa o pracę na zastępstwo... 188 1.7. Umowa o pracę na okres próbny... 188 2. Wzory umów cywilnoprawnych... 189 2.1. Umowa o dzieło... 189 2.2. Umowa zlecenia... 190 2.3. Umowa agencyjna... 191 3. Dokumenty przygotowywane w związku z zatrudnieniem pracownika... 191 3.1. Informacja o warunkach zatrudnienia i uprawnieniach pracowniczych... 192 3.2. Oświadczenie pracownika o zapoznaniu się z przepisami obowiązującymi w zakładzie pracy... 193 3.3. Oświadczenie pracownika o zapoznaniu się z przepisami BHP i o przeszkoleniu... 194 3.4. Zakres czynności pracownika... 194 3.5. Informacja o ryzyku zawodowym... 195 3.6. Zgoda na przekazywanie wynagrodzenia na rachunek bankowy... 196 4. Dokumenty przy przyjmowaniu pracownika do pracy... 196 4.1. Oświadczenie o udostępnieniu danych osobowych... 196 4.2. Przedwstępna umowa o pracę... 196 4.3. Skierowanie na wstępne badania lekarskie... 197 5. Zawiadomienia wybranych organów... 197 5.1. Oświadczenie pracownika o niepozostawaniu w rejestrze bezrobotnych... 197 5.2. Zawiadomienie Powiatowego Urzędu Pracy o zatrudnieniu osoby bezrobotnej... 198 11
12 5.3. Zawiadomienie komornika o zatrudnieniu pracownika objętego egzekucją komorniczą 198 6. Upoważnienie do przetwarzania danych osobowych dla pracownika działu kadr...199 ROZDZIAŁ VII ZATRUDNIENIE A PODATEK DOCHODOWY I SKŁADKI ZUS 200 1. Zatrudnienie a obowiązki pracodawcy wobec ZUS... 200 1.1. Zgłoszenie pracowników do ubezpieczeń... 200 1.2. Obowiązek zgłoszenia członków rodziny do ubezpieczenia zdrowotnego... 200 1.3. Dowody potwierdzające prawo do świadczeń zdrowotnych... 201 1.4. Brak zgłoszenia pracowników... 202 1.5. Umowa o pracę a inny tytułu ubezpieczenia... 202 1.6. Umowa o dzieło czy umowa o pracę... 203 1.7. Ubezpieczenia społeczne cudzoziemców pracujących w Polsce... 203 1.8. Dane w ZUS ZUA w przypadku cudzoziemców zatrudnionych w Polsce... 204 1.9. Opłacanie składek ZUS za skazanych... 204 1.10. Pracownicy zasady ustalania miejsca opłacania składek od 1 maja 2010 r.... 204 1.10.1. Zasady ogólne określania miejsca podlegania ubezpieczeniu pracowników 204 1.10.2. Pojęcie osoby wykonującej pracę najemną w imieniu pracodawcy... 205 1.10.3. Praca najemna w kilku krajach... 206 1.10.4. Pojęcie znacznej części pracy... 207 1.10.5. Pojęcie osoby normalnie wykonującej pracę najemną w kilku państwach członkowskich... 207 1.10.6. Praca najemna dla podmiotu spoza UE wykonywana na terenie kilku państw UE... 207 1.10.7. Rozróżnianie pracy w kilku państwach od pracy oddelegowania pracownika 208 1.11. Składki na Fundusz Emerytur Pomostowych... 208 1.11.1. Podmioty, za które należy opłacać składki na Fundusz Emerytur Pomostowych 208 1.11.2. Wykaz prac o szczególnym charakterze lub w szczególnych warunkach... 209 1.11.3. Wysokość i podstawa składki na Fundusz Emerytur Pomostowych... 210 2. Zatrudnienie pracowników a podatek dochodowy... 211 2.1. Samozatrudnienie a podatek dochodowy... 211 2.2. Samozatrudnienie w wyjaśnieniach Ministerstwa Finansów... 212 2.3. Obowiązki pracodawcy związane z zatrudnieniem pracowników... 213 2.4. Zakład pracy jako płatnik zaliczek na podatek dochodowy od wynagrodzeń pracowników... 214 2.5. Brak obowiązku składania deklaracji miesięcznych PIT-4... 215 2.6. Obowiązki pracodawcy a wyznaczenie osoby odpowiedzialnej... 215 2.7. Upadłość zakładu pracy a płatnik podatku dochodowego... 215 2.8. Wypłata wynagrodzenia przez komornika... 216 2.9. Pojęcie pracownika na gruncie podatku dochodowego... 216 2.10. Podstawa obliczania zaliczek... 216 2.11. Przeliczenie wynagrodzenia wypłaconego w walucie obcej... 217 2.12. Koszty uzyskania przychodów ze stosunku pracy... 217 2.12.1. Wysokość kosztów uzyskania przychodów ze stosunku pracy... 217 2.12.2. Koszty uzyskania przychodów pracowników-twórców... 218 2.12.3. Wynagrodzenia płatne łącznie za kilka miesięcy... 220 2.12.4. Wynagrodzenia grudniowe płatne w styczniu koszty uzyskania pracowników 220 2.12.5. Koszty dojazdu do pracy w wysokości faktycznie poniesionej... 221
2.12.6. Dokumentowanie wydatków na dojazdy... 221 2.12.7. Rzeczywiste koszty uzyskania przychodu... 222 2.12.8. Faktyczne miejsce zamieszkania pracownika a koszty uzyskania... 222 2.12.9. Koszty pracowników dojeżdżających w wyjaśnieniach MF... 222 2.12.10. Zakład pracy wielooddziałowy decyduje miejsce wykonywanej pracy... 223 2.12.11. Dwie lub więcej umów z jednym zakładem pracy a koszty uzyskania przychodów... 223 2.12.12. Dwa etaty u jednego pracodawcy a koszty uzyskania przychodów... 224 2.12.13. Przychody pracownika zatrudnionego na wielu etatach roczny limit kosztów 224 2.12.14. Zaprzestanie potrącania kosztów uzyskania przychodów... 225 2.13. Świadczenia za okres dłuższy niż miesiąc a wysokość zaliczki na podatek... 226 2.14. Wysokość miesięcznej zaliczki od wynagrodzeń... 226 2.15. Obniżanie wysokości miesięcznych zaliczek na podatek dochodowy... 227 2.16. Wspólne rozliczanie się z małżonkiem... 228 2.17. Zmniejszenia zaliczek o kwotę wolną od podatku... 229 2.17.1. Oświadczenie PIT-2... 229 2.17.2. Dochody z najmu opodatkowane ryczałtem a potrącenie zaliczki o kwotę wolną od podatku... 230 2.18. Składka na ubezpieczenie zdrowotne pracowników a zaliczki na podatek dochodowy od wynagrodzeń pracowników... 231 2.19. Zwolnienie z obowiązku poboru zaliczek lub ograniczenie wysokości poboru zaliczek 233 2.20. Zaliczki na podatek dochodowy w zakładach pracy chronionej... 233 2.21. Odpowiedzialność zakładu pracy za niepobranie podatku... 234 2.22. Wynagrodzenie zasądzone przez sąd... 234 2.23. Zasady zaokrąglania kwot podatku... 238 2.24. Wypłata świadczeń dla przyszłego pracownika... 238 2.25. Używanie samochodu pracownika, a koszty uzyskania przychodów pracodawcy... 240 2.25.1. Samochody używane przez pracowników, a koszty u pracodawcy... 240 2.25.2. Używanie samochodu przez pracownika w jazdach lokalnych... 240 2.25.3. Ryczałt na jazdy lokalne... 241 2.25.4. Ryczałt a samochód oddany w używanie pracodawcy... 242 2.25.5. Rozliczenie z pracownikiem jazd lokalnych na podstawie faktycznie przejechanych kilometrów... 243 2.25.6. Dojazdy do pracy pracowników własnymi samochodami... 243 2.25.7. Umowa dotycząca używania samochodu prywatnego do celów służbowych 244 3. Porównanie obciążeń w przypadku umowy o pracę i umów cywilnoprawnych... 245 CZĘŚĆ II TRWANIE STOSUNKU PRACY... 247 ROZDZIAŁ I CZAS PRACY... 249 1. Systemy i rozkłady czasu pracy... 249 1.1. Pojęcie czasu pracy... 249 1.1.1. Zasady obliczania czasu pracy... 249 1.1.2. Dojazd do pracy a czas pracy... 250 1.1.3. Stawienie się nietrzeźwego pracownika do pracy a czas pracy... 250 1.1.4. Pojęcie doby pracowniczej i tygodnia pracy...250 1.1.5. Naruszenie doby pracowniczej po dniu wolnym... 251 13
14 1.2. Systemy czasu pracy... 251 1.3. Podstawowy system czasu pracy... 252 1.3.1. Zasady ogólne w przypadku podstawowego systemu czasu pracy... 252 1.3.2. Zasady układania grafiku w podstawowym czasie pracy... 252 1.4. Możliwość przedłużenia wymiaru czasu pracy ponad 8 godzin na dobę... 253 1.5. System przerywanego czasu pracy... 254 1.6. System zadaniowego czasu pracy... 255 1.6.1. Zasady stosowania zadaniowego czasu pracy... 255 1.6.2. Zadaniowy czas pracy kierowców... 256 1.6.3. Przedstawiciel handlowy a zadaniowy czas pracy... 256 1.6.4. Zadaniowy czas pracy a ilość powierzonej pracy... 256 1.7. Praca w ruchu ciągłym... 256 1.7.1. Zasady stosowania systemu pracy w ruchu ciągłym... 256 1.7.2. Praca w ruchu ciągłym a termin wypłaty wynagrodzenia... 257 1.7.3. Godziny nadliczbowe w systemie czasu pracy w ruchu ciągłym... 258 1.7.4. Stacja paliw a praca w ruchu ciągłym... 259 1.8. Równoważny czas pracy... 259 1.8.1. Zasady stosowania równoważnego czasu pracy... 259 1.8.2. Równoważny system czasu pracy a godziny nadliczbowe... 260 1.8.3. Równoważny czas pracy przy dozorze urządzeń... 260 1.8.4. Równoważny czas pracy przy pilnowaniu mienia... 261 1.8.5. Rozwiązanie umowy o pracę w przypadku równoważnego czasu pracy... 261 1.8.6. Harmonogram w równoważnym czasie pracy... 262 1.9. Indywidualny rozkład czasu pracy... 263 1.9.1. Zasady ogólne stosowania indywidualnego rozkładu czasu pracy... 263 1.9.2. Ruchomy czas pracy... 263 1.10. System skróconego tygodnia pracy... 264 1.11. System pracy weekendowej... 264 1.12. Sposób określania systemów oraz rozkładów czasu pracy... 264 2. Rozliczanie czasu pracy (wymiar czasu pracy)... 265 2.1. Rozkład czasu pracy... 265 2.2. Wymiar czasu pracy... 265 2.2.1. Ustalanie wymiaru czasu pracy... 265 2.2.2. Wymiar czasu pracy w ruchu ciągłym... 266 2.2.3. Wymiar czasu pracy zatrudnionego na część etatu... 267 2.2.4. Obliczenie wymiaru czasu pracy za wybrany miesiąc... 267 2.2.5. Nowe zasady liczenia czasu pracy od 1 stycznia 2011 r.... 268 2.2.6. Święto przypadające w innym dniu niż niedziela... 268 2.2.7. Dwa święta w jednym tygodniu... 269 2.2.8. Święto przypadające w niedzielę a wymiar czasu pracy... 269 2.2.9. Święto w dniu wolnym z tytułu pięciodniowego tygodnia pracy... 269 2.2.10. Wymiar czasu pracy w 2011 r. dla jednomiesięcznych okresów rozliczeniowych 270 2.2.11. Wymiar czasu pracy w 2011 r. dla dwumiesięcznych okresów rozliczeniowych 270 2.2.12. Wymiar czasu pracy w 2011 r. dla trzymiesięcznych okresów rozliczeniowych 271 2.2.13. Wymiar czasu pracy w 2011 r. dla czteromiesięcznych okresów rozliczeniowych... 271 2.2.14. Dni świąteczne w 2011 r.... 271 2.2.15. Zmniejszenie norm czasu pracy... 272
2.3. Okres rozliczeniowy... 272 2.4. Okres rozliczeniowy w budownictwie... 273 2.5. Łączny tygodniowy czas pracy... 273 2.6. Nieprzerwany wypoczynek dobowy i tygodniowy... 273 2.6.1. Dobowy i tygodniowy okres odpoczynku... 273 2.6.2. Prawo do 11-godzinnego nieprzerwanego odpoczynku... 274 2.6.3. Termin równoważny okres wypoczynku... 274 2.6.4. Trzyzmianowy rozkład pracy... 275 2.6.5. Przedłużenie dobowego wymiaru pracy do 24 godzin a prawo do odpoczynku 275 2.7. Tydzień pracy dłuższy niż 5-dniowy... 276 2.8. Rozwiązanie z pracownikiem umowy w trakcie okresu rozliczeniowego... 276 2.9. Rozliczenie czasu pracy w przypadku zakończenia umowy... 277 2.10. Praca w wolne soboty... 277 2.11. Niedopracowanie godzin w okresie rozliczeniowym... 278 2.12. Nierównomierny rozkład czasu pracy w poszczególnych miesiącach okresu rozliczeniowego... 279 2.13. Kompensata za pracę w wolną sobotę... 281 2.14. Czas pracy w podróży służbowej... 281 2.15. Podróż służbowa odbywana samochodem pracownika a czas pracy... 282 2.16. Praca w niedziele i święta... 283 2.16.1. Dopuszczalność pracy w niedzielę... 283 2.16.2. Zakaz pracy w święta w placówkach handlowych... 284 2.16.3. Zakaz pracy w święta w placówkach handlowych w wyjaśnieniach Państwowej Inspekcji Pracy... 284 2.16.4. Zakaz pracy w święta w placówkach handlowych w wyjaśnieniach Ministerstwa... 285 2.16.5. Rekompensata za pracę w niedzielę i święta... 287 2.16.6. Wynagrodzenie za pracę w niedzielę i święta w przypadku braku zrekompensowania ich dniami wolnymi... 288 2.16.7. Rozliczenie wynagrodzenia za pracę w święto przypadające w sobotę... 289 2.17. Czas podczas przejazdu zakładowym transportem do miejsca pracy... 290 2.18. Przerwy w pracy... 290 2.18.1. 15-minutowa przerwa w pracy... 290 2.18.2. 60-minutowa przerwa w pracy... 290 2.18.3. Przerwy w pracy wliczane do czasu pracy... 291 2.19. Okresy niewliczane do czasu pracy... 292 3. Praca w godzinach nadliczbowych... 293 3.1. Polecanie pracy w godzinach nadliczbowych... 293 3.2. Forma polecenia pracy w godzinach nadliczbowych... 293 3.3. Zakaz pracy w godzinach nadliczbowych... 293 3.4. Dodatkowe wynagrodzenie za godziny nadliczbowe... 294 3.5. Czas wolny za pracę nadliczbową... 294 3.6. Zatrudnianie pracowników w dniu wolnym wynikającym z przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy... 294 3.7. Praca w godzinach nadliczbowych z tytułu przekroczenia przeciętnej, tygodniowej normy czasu pracy... 295 3.8. Kierownik działu a praca w nadgodzinach... 296 15
16 3.9. Godziny nadliczbowe a zatrudnienie na niepełny etat... 297 3.10. Praca na zasadach dobrowolności na rzecz współpracowników a godziny nadliczbowe 297 3.11. Zasady ustalania przekroczenia normy średniotygodniowej... 298 3.12. Praca w niedzielę i przekroczenie normy tygodniowej czasu pracy... 299 3.13. Limit godzin nadliczbowych w 2011 r.... 300 3.14. Nadgodziny a świadectwo pracy... 300 3.15. Praca w tej samej dobie pracowniczej a nadgodziny... 301 4. Zasady dokumentowania czasu pracy pracowników... 301 4.1. Planowanie czasu pracowników... 301 4.2. Ewidencja czasu pracy... 301 4.3. Forma ewidencji... 302 4.4. Zasady prowadzenia karty czasu pracy... 303 4.5. Pracownicy dla których ewidencję czasu pracy prowadzi się w uproszczonej formie 303 4.6. Przechowywanie dokumentacji kadrowej i kadrowo-płacowej... 303 4.7. Podmiot zobowiązany do udowodnienia czasu pracy... 305 4.8. Obwieszczenie o czasie pracy... 305 4.9. Sposób zmiany rozkładu czasu pracy... 305 5. Ustawa antykryzysowa a czas pracy... 307 5.1. Zakres stosowania regulacji ustawy antykryzysowej dotyczących czasu pracy... 307 5.2. Wydłużenie okresu rozliczeniowego zgodnie z ustawą antykryzysową... 308 5.3. Świadczenie pracy w tej samej dobie pracowniczej... 309 5.4. Indywidualny czas pracy dla rodziców dziecka do 14 lat... 310 5.5. Obniżenie wymiaru czasu pracy... 311 5.5.1. Przypadki, gdy jest możliwe obniżenie wymiaru czasu pracy... 311 5.5.2. Tryb obniżenia wymiaru czasu pracy na podstawie ustawy antykryzysowej... 312 6. Inne zagadnienia związane z czasem pracy... 312 6.1. Czas pracy a dyżur pracownika... 312 6.1.1. Dyżur pracownika... 312 6.1.2. Wynagrodzenie za czas dyżuru... 313 6.1.3. Dyżur lekarza... 313 6.1.4. Efektywna praca w czasie dyżuru... 313 6.1.5. Dyżur w domu... 314 6.1.6. Pojęcie dyżuru domowego... 314 6.1.7. Rekompensata za dyżur pełniony poza domem pracownika... 314 6.2. Praca w porze nocnej... 315 6.3. Wykonywanie w nocy prac szczególnie niebezpiecznych... 316 6.4. Czas pracy w instytucjach kultury... 316 6.5. Czas pracy urzędników i pracowników służby cywilnej... 317 6.6. Czas pracy pracownika niepełnosprawnego... 318 6.7. Wynagrodzenie miesięczne a skrócona norma czasu pracy pracownika niepełnosprawnego... 318 6.8. Czas pracy pracowników służby zdrowia... 320 6.8.1. Główne zasady organizacji czasu pracy w placówkach służby zdrowia... 320 6.8.2. Dyżury medyczne od 1 stycznia 2008 r. w wyjaśnieniach Państwowej Inspekcji Pracy... 321 6.8.3. Klauzula opt-out... 322 6.8.4. Gotowość do udzielania świadczeń zdrowotnych... 322
6.8.5. Odpoczynek po dyżurze medycznym w wyjaśnieniach inspekcji pracy... 323 6.8.6. Odpoczynek po dyżurze medycznym w wyjaśnieniach Ministerstwa Zdrowia 324 6.9. Czas pracy pracowników młodocianych... 325 6.9.1. Wymiar czasu pracy pracowników młodocianych... 325 6.9.2. Wymiar czasu młodocianego zatrudnionego w czasie ferii szkolnych... 325 6.9.3. Młodociany zatrudniony przy lekkiej pracy podczas roku szkolnego... 326 6.9.4. Zatrudnianie młodocianych na drugiej zmianie... 326 6.10. Czas pracy kadry kierowniczej... 326 6.11. Zasady ustalania czasu pracy kierowców... 327 6.11.1. Przepisy regulujące czas pracy kierowców... 327 6.11.2. Zasady ustalania czasu pracy kierowców... 328 6.11.3. Przerwa w pracy kierowcy a czas pracy... 329 6.11.4. Czas pracy kierowców wykonujących międzynarodowy transport drogowy 329 6.11.5. Praca kierowcy w porze nocnej... 330 6.11.6. Forma prowadzenia ewidencji czasu pracy kierowców... 330 6.11.7. Podróż służbowa kierowcy... 331 6.11.8. Podróż służbowa kierowcy w wyjaśnieniach Ministerstwa Infrastruktury... 331 6.11.9. Podróż służbowa kierowcy w wyjaśnieniach Głównego Inspektoratu Pracy 332 6.11.10. Systemy czasu pracy kierowców... 332 6.11.11. Obowiązek okazywania wykresówek z tachografów... 333 6.11.12. Zasady rozliczania czasu pracy kierowców małych samochodów... 333 6.11.13. Podstawowe zasady dotyczące czasu pracy szoferów po 20 czerwca 2007 r. 334 6.11.14. Czas pracy kierowców małych samochodów w wyjaśnieniach inspekcji pracy 334 6.11.15. Godziny nadliczbowe kierowcy... 335 6.11.16. Czas pracy motorniczych tramwajów... 335 6.12. Czas pracy pracowników uprawnionych do urlopu wychowawczego... 336 6.13. Sankcje za naruszenie przepisów o czasie pracy... 336 6.14. Dane w regulaminie pracy dotyczące czasu pracy... 337 7. Wzory dokumentów związanych z czasem pracy... 338 7.1. Miesięczna karta ewidencji czasu pracy... 338 7.2. Wniosek o udzielenie czasu wolnego za pracę w niedzielę... 340 ROZDZIAŁ II WYNAGRODZENIE ZA PRACĘ... 341 1. Zasady ogólne... 341 1.1. Pojęcie wynagrodzenia za pracę... 341 1.2. Podstawowe składniki wynagrodzenia... 341 1.3. Ogólne zasady wypłaty wynagrodzeń... 342 1.4. Ustalanie wynagrodzenia za pracę... 343 1.5. Określenie w umowie o pracę innego wynagrodzenia niż wynikające z regulaminu wynagradzania... 344 1.6. Dodatkowa praca wykonywana w normalnym czasie pracy... 344 1.7. Formy określania wynagrodzenia... 344 1.8. Składniki wynagrodzenia za pracę... 345 1.9. Dodatkowe składniki wynagrodzenia... 345 1.10. Premia a nagroda... 345 1.11. Brak wypłaty premii... 346 17
18 1.12. Zysk oddziału a brak prawa do premii... 346 1.13. Nagroda z zysku a przeznaczenie zysku na kapitał zapasowy... 346 1.14. Premia uznaniowa (nagroda)... 347 1.15. Premia uznaniowa przewidziana w regulaminie... 347 1.16. Wynagrodzenie za czas niewykonywania pracy... 348 1.17. Wynagrodzenie za przepracowaną część miesiąca... 349 1.18. Wynagrodzenie za miesiąc, w którym pracownik podjął pracę... 349 1.19. Wynagrodzenie za jeden dzień pracy... 350 1.19.1. Obliczanie wynagrodzenia za jeden dzień pracy w przypadku nieobecności z powodu choroby... 350 1.19.2. Wynagrodzenie za jeden dzień pracy w 31-dniowym miesiącu w świetle wyjaśnień Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej... 352 1.19.3. Obliczanie wynagrodzenia za jeden dzień pracy w przypadku nieobecności z powodu innego niż choroba... 353 1.20. Gotowość do pracy i przestój... 354 1.20.1. Gotowość do pracy... 354 1.20.2. Niedopracowanie godzin w okresie rozliczeniowym... 354 1.20.3. Wynagrodzenie za czas dyżuru... 354 1.20.4. Wynagrodzenie za czas dyżuru medycznego... 355 1.20.5. Zasady ogólne ustalania wynagrodzenia w przypadku przestoju... 355 1.20.6. Przestój spowodowany warunkami atmosferycznymi... 356 1.20.7. Gotowość do pracy a praca u innego pracodawcy... 356 1.21. Nieobecności w pracy, za które pracownikowi przysługuje wynagrodzenie... 356 1.22. Wadliwe wykonanie pracy a wynagrodzenie... 359 1.23. Ochrona wynagrodzenia za pracę... 359 1.24. Udostępnianie dokumentów płacowych dla pracowników... 359 1.25. Naruszenie przepisów w zakresie wynagrodzeń... 360 1.26. Zaniżenie lub zawyżenie wynagrodzenia... 360 1.27. Wynagrodzenie w walucie obcej od 24 stycznia 2009 r.... 360 1.28. Praca w porze nocnej... 361 1.28.1. Dodatek za pracę w porze nocnej... 361 1.28.2. Minimalna kwota dodatku za pracę w porze nocnej w 2011 r....361 1.28.3. Skutki nieokreślenia przez pracodawcę pory nocnej... 362 1.28.4. Wysokość dodatku za pracę w porze nocnej... 362 1.28.5. Dodatek za pracę w nocy na przełomie roku w wyjaśnieniach Państwowej Inspekcji Pracy... 363 1.29. Zmiana wysokości wynagrodzenia na korzyść pracownika... 363 1.30. Podwyżki wynagrodzeń a pracownicy na urlopie macierzyńskim... 363 1.31. Nagroda jubileuszowa... 363 1.31.1. Uprawnienia do nagrody jubileuszowej... 363 1.31.2. Nabycie prawa do nagrody jubileuszowej... 364 1.31.3. Nagroda jubileuszowa dla pracowników służby cywilnej... 364 1.32. Trzynastka dodatkową pensją... 365 1.32.1. Podmioty uprawnione do otrzymania trzynastej pensji... 365 1.32.2. Termin wypłaty trzynastki... 366 1.32.3. Wysokość trzynastki... 366 1.32.4. Nabycie prawa do trzynastki... 367
1.33. Dodatki zmianowe i za pomoc doraźną... 367 1.34. Wynagrodzenie za czas niewykonywania pracy... 367 1.35. Dodatek wyrównawczy... 368 1.36. Dodatek za rozłąkę... 368 1.37. Regulamin wynagradzania... 370 1.37.1. Podmioty zobowiązane do wydania regulaminu pracy... 370 1.37.2. Treść regulaminu wynagradzania... 370 1.37.3. Zasady wprowadzania regulaminu wynagradzania... 370 1.38. Wynagrodzenie a nieważność aneksu do umowy o pracę... 371 1.39. Minimalne wynagrodzenie od 1 stycznia 2011 r.... 371 1.40. Sposób ustalania minimalnego wynagrodzenia w wyjaśnieniach Ministerstwa Pracy 372 1.41. Wynagrodzenie skazanych... 373 1.42. Zmiana wysokości wynagrodzenia od 1 stycznia 2011 r. a obowiązki pracodawcy... 374 1.43. Zmiana wysokości niektórych świadczeń ze stosunku pracy... 374 1.44. Wynagrodzenie młodocianych... 375 1.44.1. Wynagrodzenie młodocianych w okresie nauki zawodu... 375 1.44.2. Wynagrodzenie młodocianych w przypadku umowy o pracę w celu przyuczenia do wykonywania określonej pracy... 375 1.44.3. Wynagrodzenie młodocianych przy pracach lekkich... 375 1.45. Ujawnienie przez pracodawcę wynagrodzenia pracownika... 376 1.46. Wynagrodzenie za czas wezwania do stawienia się przed sądem... 376 1.47. Zmiana wielkości etatu w trakcie miesiąca a wysokość wynagrodzenia... 377 2. Wypłata wynagrodzenia... 377 2.1. Termin wypłaty wynagrodzenia... 377 2.2. Forma wypłaty wynagrodzenia za pracę... 378 2.3. Opóźnienie w wypłacie wynagrodzenia za pracę... 379 2.4. Skutki nieterminowej wypłaty wynagrodzenia... 379 2.5. Opóźnienie w wypłacie wynagrodzenia z przyczyn niezależnych... 380 2.6. Wypłata wynagrodzenia osobie trzeciej... 380 3. Potrącenia z wynagrodzenia za pracę... 380 3.1. Zasady dokonywania potrąceń z wynagrodzenia za pracę... 380 3.2. Kwota wolna od potrąceń...382 3.3. Kwota wolna od potrąceń a ubezpieczenie zdrowotne...382 3.4. Zasady dokonywania potrąceń ustawowych... 383 3.5. Potrącenia dobrowolne... 385 3.6. Zbieg potrąceń dobrowolnych i ustawowych... 385 3.7. Zgoda pracownika na potrącenie z wynagrodzenia przyszłych niedoborów... 386 3.8. Minimalne wynagrodzenie za pracę a potrącenie z wynagrodzenia... 386 3.9. Potrącenie komornicze z odprawy pieniężnej... 386 3.10. Potrącenie alimentów z wynagrodzenia za pracę... 387 3.11. Pojęcie świadczenia alimentacyjnego... 388 3.12. Odliczanie nadpłaconego pracownikowi wynagrodzenia... 388 3.13. Etapy egzekucji z wynagrodzenia za pracę... 388 3.14. Odprawy i nagrody jubileuszowe a kwota wolna od potrąceń... 389 3.15. Potrącanie nadpłaconych wynagrodzeń... 390 4. Wynagrodzenie za godziny nadliczbowe... 391 4.1. Elementy wynagrodzenia za godziny nadliczbowe... 391 19
20 4.2. Pojęcie normalne wynagrodzenie... 391 4.3. Podstawa obliczenia dodatku za pracę w godzinach nadliczbowych... 391 4.4. Dodatkowe wynagrodzenie za godziny nadliczbowe... 391 4.5. Dodatki za pracę w niedzielę i za pracę w godzinach nadliczbowych... 392 4.6. Obliczanie wynagrodzenia za pracę nadliczbową... 393 4.7. Wynagrodzenie za pracę nadliczbową przy braku określenia wynagrodzenia w stawce godzinowej lub miesięcznej... 394 4.8. Zasady obliczania stawki za godzinę pracy ponadnormatywnej... 395 4.9. Ryczałt za pracę w godzinach nadliczbowych... 395 4.10. Ryczałt za godziny nadliczbowe a ewidencja czasu pracy... 396 4.11. Ryczałtowe wynagrodzenie za godziny nadliczbowe a nieobecność w pracy... 396 4.12. Kierownicy a wynagrodzenie za nadgodziny... 397 4.13. Stała praca kierownika w nadgodzinach... 398 4.14. Wysokość dodatku w przypadku nieudzielania dnia wolnego w zamian za pracę w dniu wolnym od pracy... 398 4.15. Wynagrodzenie za pracę w niedzielę i święta... 398 4.16. Praca w niedzielę i święta w nadgodzinach... 398 4.17. Przejście na czas zimowy a wynagrodzenie ze godziny nadliczbowe... 402 5. Wynagrodzenie za czas urlopu... 403 5.1. Wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy... 403 5.2. Zmiany w zasadach ustalania wynagrodzenia urlopowego i ekwiwalentu za urlop od 3 listopada 2009 r.... 403 5.3. Podstawa wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy i ekwiwalent urlopowy... 405 5.4. Składniki wyłączane przy obliczaniu wynagrodzenia za urlop... 405 5.5. Wynagrodzenie za urlop nauczycieli... 406 5.6. Składniki wynagrodzenia uwzględniane przy obliczaniu podstawy wynagrodzenia urlopowego... 407 5.6.1. Składniki wynagrodzenia określone stawką miesięczną w stałej wysokości 407 5.6.2. Umowa zlecenia a wynagrodzenie urlopowe... 407 5.6.3. Pozostałe składniki wynagrodzenia przysługujące za okres nie dłuższy niż jeden miesiąc... 408 5.6.4. Wynagrodzenie urlopowe a godzinowy wymiar urlopu... 408 5.6.5. Wynagrodzenie za urlop u pracownika zatrudnionego w równoważnym czasie pracy... 408 5.6.6. Premia a podstawa wymiaru wynagrodzenia urlopowego... 409 5.6.7. Podwyżka wynagrodzenia a wynagrodzenie za czas urlopu... 409 5.6.8. Choroba pracownika a wynagrodzenie za urlop... 410 5.6.9. Oddelegowanie pracownika do innej firmy a podstawa wymiaru wynagrodzenia urlopowego... 410 5.6.10. Składniki wynagrodzenia wypłacane za okresy dłuższe niż miesiąc... 410 5.6.11. Pojęcie świadczenia periodycznego... 410 5.6.12. Premia uznaniowa a wynagrodzenie urlopowe... 411 5.6.13. Ryczałt za używanie samochodu a podstawa wymiaru wynagrodzenia urlopowego... 411 5.7. Wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy w wyjaśnieniach Państwowej Inspekcji Pracy... 411
6. Wynagrodzenie za czas choroby... 413 6.1. Wynagrodzenie za okres choroby... 413 6.2. Wynagrodzenie chorobowe dla pracowników po 50. roku życia... 414 6.3. Brak prawa do zasiłku a wynagrodzenie chorobowe... 414 6.4. Wysokość wynagrodzenia za czas choroby... 415 6.5. Ustalanie podstawy wymiaru wynagrodzenia za czas choroby... 416 6.6. Pracownicy zatrudnieni krócej niż 12 miesięcy a podstawa wymiaru... 416 6.7. Podstawa wymiaru wynagrodzenia za czas choroby... 416 6.8. Zmiana pracodawcy a wynagrodzenie za czas choroby... 417 6.9. Niezdolność do pracy przed upływem pełnego miesiąca... 417 6.10. Nieobecności usprawiedliwione a podstawa wymiaru... 418 6.11. Zmiana umowy o pracę a podstawa wymiaru... 419 6.12. Podstawa wymiaru wynagrodzenia chorobowego wynagrodzenie wypłacone czy należne... 419 6.13. Termin wypłaty wynagrodzenia a podstawa wymiaru wynagrodzenia chorobowego 420 6.14. Składniki wynagrodzenia niemające wpływu na podstawę wymiaru... 421 6.15. Premia a podstawa wymiaru wynagrodzenia za czas choroby od 12 listopada 2009 r. 421 6.16. Premia a podstawa wymiaru wynagrodzenia za czas choroby do 11 listopada 2009 r. 422 6.17. Przeliczenie podstawy wymiaru świadczeń chorobowych po wyroku Trybunału Konstytucyjnego... 423 6.18. Składniki wynagrodzenia wliczane do podstawy wymiaru... 423 6.19. Ponowna niezdolność do pracy a podstawa wymiaru... 424 6.20. Minimalna podstawa wymiaru... 424 6.21. Niezdolność do pracy do 6 dni od 1 stycznia 2004 r.... 425 6.22. Choroba w czasie urlopu bezpłatnego... 425 6.23. Choroba na przełomie roku... 425 6.24. Termin wystawienia zwolnienia lekarskiego... 426 7. Odprawy... 427 7.1. Odprawa rentowa lub emerytalna... 427 7.2. Wcześniejsza emerytura a odprawa emerytalna... 427 7.3. Odprawa emerytalna dla byłego pracownika... 428 7.4. Odprawa pośmiertna... 428 7.5. Odprawa dla osoby powołanej do służby wojskowej... 428 8. Należności z tytułu podróży służbowej... 429 8.1. Należności przysługujące pracownikowi oddelegowanemu w krajową podróż służbową 429 8.1.1. Diety... 429 8.1.2. Koszty przejazdu... 430 8.1.3. Koszty noclegu... 431 8.1.4. Koszty dojazdów... 431 8.1.5. Inne wydatki... 432 8.2. Delegacja zagraniczna... 432 8.2.1. Pojęcie zagranicznej podróży służbowej... 432 8.2.2. Diety i inne należności z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju... 432 8.2.3. Data przekroczenia granicy a początek i koniec zagranicznej podróży służbowej... 432 8.2.4. Liczenie czasu podróży służbowej... 434 8.2.5. Rozliczenie diety... 434 21
22 8.2.6. Śniadanie w cenie noclegu a wysokość diety... 435 8.2.7. Zwrot kosztów przejazdu... 436 8.2.8. Zwrot kosztów dojazdów ryczałty... 436 8.2.9. Zwrot kosztów noclegów... 436 8.2.10. Zwrot kosztów leczenia... 437 8.2.11. Inne wydatki poniesione przez pracownika... 437 8.2.12. Rozliczanie kosztów podróży służbowych poza granicami kraju... 438 8.2.13. Zasady rozliczania kosztów zagranicznych podróży służbowych w jednostkach spoza sfery budżetowej... 438 8.3. Ryczałt za używanie prywatnych samochodów... 439 8.4. Rozliczanie podróży służbowej w wyjaśnieniach Ministerstwa Pracy... 439 8.5. Delegacje przedstawicieli handlowych w wyjaśnieniach Państwowej Inspekcji Pracy 441 8.6. Podróż służbowa kierowcy... 442 8.6.1. Diety wypłacane kierowcom od 3 kwietnia 2010 r.... 442 8.6.2. Diety wypłacane kierowcom do 2 kwietnia 2010 r.... 442 8.6.3. Diety wypłacane kierowcom w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego 443 8.7. Podróż służbowa pracowników zatrudnionych na łączonych stanowiskach... 444 9. Dofinansowanie wynagrodzeń osób niepełnosprawnych... 445 9.1. Przepisy regulujące dofinansowanie wynagrodzeń osób niepełnosprawnych... 445 9.2. Podmioty, którym przysługuje dofinansowanie... 445 9.3. Zasady ustalania stanu zatrudnienia... 445 9.4. Osoby na które przysługuje dofinansowanie wynagrodzeń osób niepełnosprawnych 446 9.5. Ogólne zasady dofinansowania wynagrodzeń osób niepełnosprawnych... 447 9.6. Maksymalne kwoty dofinansowania wynagrodzenia osób niepełnosprawnych w 2011 r.... 448 9.7. Pracodawcy nieosiągający 6% wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych 448 9.8. Podmioty, którym nie przysługuje dofinansowanie z PFRON... 448 9.9. Pracownik zatrudniony na część etatu... 448 9.10. Zasady ustalania okresu wliczania pracownika niepełnosprawnego do stanu zatrudnienia... 449 9.11. Zaległości wobec PFRON a dofinansowanie wynagrodzeń osób niepełnosprawnych... 449 9.12. Nieprawidłowości w wypłacie wynagrodzeń dla pracowników a dofinansowanie 450 9.13. Dofinansowanie wynagrodzenia osób niepełnosprawnych zatrudnionych u więcej niż jednego pracodawcy... 450 9.14. Wniosek o dofinansowanie... 450 9.15. Postępowanie PFRON po otrzymaniu wniosku o dofinansowanie wynagrodzeń osób niepełnosprawnych... 451 9.16. Dodatkowe obowiązki pracodawcy związane z przekazaniem pierwszego wniosku o dofinansowanie... 451 9.17. Składanie w formie elektronicznej wniosku do dofinansowanie wynagrodzeń z PFRON... 451 9.18. Dofinansowanie wynagrodzeń osób niepełnosprawnych a przechowywanie dokumentacji... 452 9.19. Przyrost zatrudnienia a dofinansowanie wynagrodzeń osób niepełnosprawnych... 452 9.20. Dofinansowanie do wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych jako pomoc de minimis... 453
10. Wzory dokumentów... 454 10.1. Pismo pracodawcy o przyznaniu rodzinie pracownika odprawy pośmiertnej... 454 10.2. Zgoda pracownika na dokonywanie potrąceń dobrowolnych... 455 10.3. Wzór regulaminu wynagradzania... 455 11. Wynagrodzenie a składki ZUS... 459 11.1. Rozliczanie składek ZUS należnych od wynagrodzeń pracowników... 459 11.2. Wysokość składki na ubezpieczenie rentowe w 2007 r. i 2008 r.... 459 11.3. Zmiana wysokości składki na ubezpieczenie rentowe od 1 stycznia 2008 r.... 459 11.4. Data wypłaty wynagrodzenia a data ujęcia w raportach rozliczeniowych... 460 11.5. Roczne ograniczenie podstawy wymiaru składek... 460 11.6. Podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne... 461 11.7. Świadczenia w naturze a podstawa wymiaru składek ZUS... 462 11.8. Zasiłki z ubezpieczenia chorobowego i wypadkowego a podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne... 462 11.9. Wyłączenia z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne... 463 11.10. Podróże służbowe... 467 11.11. Koszty jazdy lokalnej dla pracownika... 467 11.12. Kilometrówka i ryczałt w jazdach lokalnych... 468 11.13. Diety wypłacone kierowcom a składki ZUS... 468 11.14. Zwrot pracownikowi kosztów dojazdu do pracy... 469 11.15. Odsetki z tytułu nieterminowej wypłaty pracownikowi wynagrodzenia... 469 11.16. Wysokość składki na ubezpieczenie zdrowotne... 469 11.17. Obowiązek przekazywania ZUS RMUA... 471 11.18. Możliwość przekazywania ZUS RMUA w formie elektronicznej... 472 11.19. Nagroda z okazji rocznicy firmy... 472 11.20. Pracownicy zatrudnieni u polskiego pracodawcy oddelegowani za granicę... 473 11.21. Cudzoziemcy wykonujący pracę na terenie kilku krajów... 474 11.22. Wyegzekwowanie wynagrodzenia przez komornika... 475 11.23. Brak obowiązku informowania NFZ o obniżeniu składki zdrowotnej... 476 11.24. Obowiązek poinformowania ZUS o zarobkach emerytów lub rencistów... 476 11.25. Brak obowiązku opłacania składek na Fundusz Pracy i FGŚP od niektórych pracowników... 476 12. Wynagrodzenie a podatek dochodowy... 477 12.1. Przychód ze stosunku pracy... 477 12.2. Świadczenia otrzymane w naturze... 477 12.3. Świadczenia nieodpłatne i częściowo odpłatne... 477 12.4. Zakwalifikowanie świadczeń do przychodów ze stosunku pracy... 478 12.5. Koszty pracownicze i kwota wolna od podatku w 2011 r.... 480 12.6. Zwolnienia świadczeń otrzymywanych przez pracowników w podatku dochodowym od osób fizycznych... 480 12.7. Dodatek za rozłąkę a podatek dochodowy i ZUS... 481 12.8. Zwolnienie z podatku dochodowego należności z tytułu używania samochodu przez pracowników w podróży służbowej... 481 12.9. Kwoty wypłacane pracownikowi z tytułu jazd lokalnych a zwolnienie z podatku dochodowego... 482 12.10. Dodatek z tytułu używania samochodów przysługujący na podstawie przepisów innych ustaw... 483 23
24 12.11. Moment zaliczenia wynagrodzenia w koszty uzyskania przychodów... 484 12.12. Składki ZUS a koszty uzyskania przychodów od 1 stycznia 2009 r.... 485 12.13. Samozatrudnienie a koszty uzyskania przychodów... 486 12.14. Potrącenia z wynagrodzeń a koszty uzyskania przychodów... 487 12.15. Wynagrodzenie związane z wytworzeniem środka trwałego... 488 12.16. Świadczenia socjalne... 488 12.17. Koszty badań lekarskich pracowników... 489 12.18. Diety a koszty uzyskania przychodów... 490 12.19. Kwota nadpłaconych i zwróconych przez ZUS składek na ubezpieczenia społeczne jako przychód pracownika... 490 12.20. Telefony prywatne i służbowe... 493 12.21. Umowa o pracę zawarta z naruszeniem przepisów Kodeksu spółek handlowych 494 12.22. Wynagrodzenia członka zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością... 495 12.23. Oddelegowanie pracownika za granicę przez polską firmę... 496 12.24. Odliczenie składek zapłaconych za granicą... 497 12.25. Warunki odliczenia składek uiszczonych za granicą... 497 ROZDZIAŁ III URLOPY WYPOCZYNKOWE... 499 1. Prawo do urlopu wypoczynkowego... 499 2. Wyliczanie urlopu... 499 2.1. Wymiar urlopu wypoczynkowego... 499 2.2. Urlop wypoczynkowy pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy 499 2.3. Niepełny wymiar czasu pracy a urlop dłuższy niż 26 dni... 500 2.4. Niepełny wymiar czasu pracy a metoda zaokrąglania wymiaru urlopu... 500 2.5. Wymiar urlopu dla pracowników niepełnoetatowych w wyjaśnieniach Państwowej Inspekcji Pracy... 500 2.6. Podjęcie pracy po raz pierwszy a wymiar urlopu... 502 2.6.1. Nabycie prawa do urlopu wypoczynkowego przez pracownika podejmującego pracę po raz pierwszy... 502 2.6.2. Pierwsza praca na część etatu a wymiar urlopu... 502 2.6.3. Podjęcie pracy w końcu roku a urlop za następny rok kalendarzowy... 503 2.6.4. Podjęcie pierwszej pracy w grudniu a wymiar urlopu... 503 2.6.5. Zmiana pracodawcy przez pracownika podejmującego pracę po raz pierwszy 503 2.6.6. Zasady liczenia miesiąca okresu zatrudnienia dla nabycia prawa do urlopu... 504 2.6.7. Liczenie terminów w wyjaśnieniach Ministerstwa Pracy... 504 2.6.8. Podjęcie pracy 2 stycznia a wymiar urlopu... 506 2.6.9. Zwolnienie lekarskie a prawo do pierwszego urlopu... 507 2.7. Zmniejszenie i zwiększenie czasu pracy a wymiar urlopu... 507 2.8. Zasady udzielania urlopu wypoczynkowego na godziny... 507 2.9. Ustanie stosunku pracy a wymiar urlopu... 508 2.10. Inne przypadki udzielania urlopu proporcjonalnego... 509 2.11. Urlop dla pracowników zatrudnionych w systemie równoważnych norm czasu pracy 510 2.12. Pracownik zatrudniony u dwóch pracodawców... 511 2.13. Zaokrąglanie wymiaru urlopu... 511 2.14. Nabycie prawa do urlopu a urlop bezpłatny... 511 2.15. Urlop bezpłatny a wymiar urlopu... 512 2.16. Nabycie prawa do urlopu a długotrwała choroba... 512