Tom 4. Prawo rzeczowe. Pod redakcj¹ Edwarda Gniewka. 2. wydanie

Tom 4 Prawo rzeczowe Pod redakcj¹ Edwarda Gniewka 2. wydanie

SYSTEM PRAWA PRYWATNEGO Prawo rzeczowe Tom 4 2. wydanie

SYSTEM PRAWA PRYWATNEGO Prawo rzeczowe Tom 4 2. wydanie REDAKTOR NACZELNY SYSTEMU PRAWA PRYWATNEGO ZBIGNIEW RADWAÑSKI

Prawo rzeczowe Tom 4 2. wydanie Redaktor Prof. dr hab. Edward Gniewek Uniwersytet Wroc³awski Autorzy dr Andrzej Cisek Uniwersytet Wroc³awski; prof. dr hab. Edward Gniewek Uniwersytet Wroc³awski; dr hab. Jacek Go³aczyñski prof. Uniwersytetu Wroc³awskiego; dr hab. Ryszard Mikosz prof. Uniwersytetu Œl¹skiego; prof. dr hab. Krzysztof Pietrzykowski Uniwersytet Warszawski, sêdzia S¹du Najwy szego; dr hab. Jerzy Pisuliñski prof. Uniwersytetu Jagielloñskiego; dr Kamil Zaradkiewicz Uniwersytet Warszawski

Wydano we wspó³pracy: z Instytutem Nauk Prawnych PAN w Warszawie Poszczególne czêœci opracowali: Andrzej Cisek rozdz. III Edward Gniewek rozdz. II, V, VI, VIII Jacek Go³aczyñski rozdz. I, X Ryszard Mikosz rozdz. XII Krzysztof Pietrzykowski rozdz. IX Jerzy Pisuliñski rozdz. IV, XI Kamil Zaradkiewicz rozdz. VII Redakcja serii: Ewa Skibiñska Redakcja: Agata Ponikowska Wydawnictwo C.H. Beck 2007 Wydawnictwo C.H. Beck Sp. z o.o. ul. Gen. Zaj¹czka 9, 01 518 Warszawa Sk³ad i ³amanie: Wydawnictwo C. H. Beck Druk i oprawa: PERFEKT S.A. Warszawa ISBN e-book 978-83-255-3899-6

Przedmowa Niniejszy tom przedstawia dalsz¹ problematykê prawa rzeczowego, rozpoczêt¹ ju w Tomie 3 Systemu Prawa Prywatnego. Podobnie jak w poprzednim wydaniu rozwa ania Autorów obejmuj¹ problematykê: posiadania, ksi¹g wieczystych, u ytkowania wieczystego, w³asnoœci lokali, ograniczonych praw rzeczowych oraz praw na dobrach materialnych niebêd¹cych rzeczami. Poœród rozwa añ dotycz¹cych ograniczonych praw rzeczowych nast¹pi³o zapowiadane w poprzednim wydaniu uzupe³nienie rozwa añ o problematykê spó³dzielczego w³asnoœciowego prawa do lokalu (w obecnym rozdziale IX). Publikowane dzie³o sk³ada siê z opracowañ siedmiu Autorów. W ramach prac redakcyjnych unikano ingerencji merytorycznej w treœæ ich rozwa añ, a zatem wy³¹cznie Autorzy odpowiadaj¹ za swoje pogl¹dy prawne. Publikacja uwzglêdnia stan prawny na 1 wrzeœnia 2007 r. Wroc³aw, wrzesieñ 2007 r. Prof. dr hab. Edward Gniewek V

Spis treœci Spis treœci Przedmowa... Wykaz skrótów... str. V XV Rozdzia³ I. Posiadanie... 1 1. Pojêcie posiadania.... 3 I. W³adztwo nad rzecz¹... 3 II. Czynnik woli... 4 III. Posiadanie samoistne i zale ne... 6 IV. Posiadanie w zakresie u ytkowania wieczystego... 7 V. Posiadanie w dobrej wierze i w z³ej wierze... 8 VI. Posiadanie wadliwe i niewadliwe... 9 VII. Posiadanie bezprawne i prawne... 10 VIII. Posiadanie s³u ebnoœci... 11 IX. Wspó³posiadanie... 12 X. Dzier enie... 14 XI. W³adztwo prekaryjne... 15 2. Rys historyczny... 16 I. Prawo rzymskie... 16 II. Prawo polskie... 18 3. Istota posiadania i jego funkcje... 22 I. Istota posiadania... 22 II. Funkcje posiadania... 25 4. Przedmiot posiadania... 27 I. Rzecz jako przedmiot posiadania... 27 II. Dobra niestanowi¹ce przedmiotu posiadania... 30 5. Nabycie i utrata posiadania... 31 I. Uwagi ogólne... 31 II. Pochodne nabycie posiadania... 31 III. Dziedziczenie posiadania... 35 IV. Pierwotne nabycie posiadania... 37 V. Utrata posiadania.... 38 6. Skutki posiadania... 39 7. Ochrona posiadania... 47 I. Uwagi ogólne... 47 II. Samowolne naruszenie posiadania... 49 III. Ochrona w³asna posiadacza... 50 IV. Ochrona s¹dowa. Uwagi ogólne... 53 V. Legitymacja czynna i bierna w procesie posesoryjnym i dopuszczenie do wspó³posiadania.... 55 VI. Zakres badania s¹du w procesie posesoryjnym... 57 VII. Roszczenia posesoryjne o wstrzymanie budowy... 60 VIII. Orzeczenie s¹du i jego skutki... 62 8. Ochrona dzier enia.... 65 9. Ochrona w³adania lokalem... 65 Rozdzia³ II. Ksiêgi wieczyste... 67 10. Spo³eczno-gospodarcze i jurydyczne znaczenie ksi¹g wieczystych.... 69 I. Pojêcie i funkcja ksi¹g wieczystych... 69 VII

VIII Spis treœci II. Ksiêgi wieczyste a ewidencja gruntów... 70 III. Postulat upowszechnienia ksi¹g wieczystych... 71 IV. Postulat usprawnienia systemu prowadzenia ksi¹g wieczystych... 74 11. Ustrój ksi¹g wieczystych... 75 I. Uwagi wstêpne... 75 II. Jurysdykcja s¹dów powszechnych... 76 III. System realny ksi¹g wieczystych... 77 IV. Funkcja ustalenia stanu prawnego nieruchomoœci... 79 V. Wpis jako instrument ustalenia stanu prawnego nieruchomoœci... 83 VI. Struktura ksiêgi wieczystej... 83 VII. Jawnoœæ ksi¹g wieczystych... 85 12. Prowadzenie ksi¹g wieczystych... 87 I. Uwagi wstêpne... 87 II. Nieprocesowy tryb postêpowania wieczystoksiêgowego... 89 III. Zak³adanie ksi¹g wieczystych.... 89 IV. Dokonywanie wpisów... 92 13. Prowadzenie ksi¹g wieczystych w systemie informatycznym.... 109 14. Uzgodnienie treœci ksiêgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym... 110 15. Zasady materialnego prawa ksi¹g wieczystych... 115 I. Znaczenie wpisu... 115 II. Domniemanie zgodnoœci wpisu w ksiêdze wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym... 120 III. Rêkojmia wiary publicznej ksi¹g wieczystych... 123 IV. Pierwszeñstwo ograniczonych praw rzeczowych... 135 V. Rozszerzona skutecznoœæ praw osobistych i roszczeñ ujawnionych w ksiêdze wieczystej... 136 Rozdzia³ III. U ytkowanie wieczyste... 141 16. Ogólna charakterystyka u ytkowania wieczystego... 142 I. Geneza u ytkowania wieczystego.... 142 II. Charakter prawny u ytkowania wieczystego... 147 III. Przedmiot i podmioty u ytkowania wieczystego... 153 17. Powstanie u ytkowania wieczystego... 154 I. Uwagi wstêpne... 154 II. Powstanie u ytkowania wieczystego z mocy prawa.... 154 III. Umowa jako Ÿród³o u ytkowania wieczystego.... 156 IV. Treœæ umowy o ustanowienie u ytkowania wieczystego... 173 V. Zasiedzenie u ytkowania wieczystego... 181 VI. Nabycie u ytkowania wieczystego w drodze decyzji administracyjnej... 182 18. Treœæ u ytkowania wieczystego... 183 I. Uwagi ogólne... 183 II. Uprawnienie do korzystania z gruntu... 184 III. Uprawnienie do rozporz¹dzania prawem u ytkowania wieczystego... 188 IV. Obowi¹zek ponoszenia op³at z tytu³u u ytkowania wieczystego... 190 19. Ochrona u ytkowania wieczystego... 196 20. Wygaœniêcie u ytkowania wieczystego... 198 21. Transformacja u ytkowania wieczystego w prawo w³asnoœci... 201 I. Uwagi ogólne... 201 II. Sprzeda nieruchomoœci u ytkownikowi wieczystemu... 202 III. Odp³atne przekszta³cenie u ytkowania wieczystego w prawo w³asnoœci w trybie decyzji administracyjnej... 203 IV. Nieodp³atne nabywanie w³asnoœci przez u ytkowników wieczystych... 209 V. Ustawa o przekszta³ceniu prawa u ytkowania wieczystego w prawo w³asnoœci z 2005 r.... 219 22. U ytkowanie wieczyste de lege ferenda... 229

Spis treœci Rozdzia³ IV. W³asnoœæ lokalu.... 233 23. Pojêcie i funkcja w³asnoœci lokalu... 235 24. Konstrukcja prawna w³asnoœci lokalu... 235 I. Konstrukcja prawna w³asnoœci lokalu w zagranicznych systemach prawnych... 235 II. Konstrukcja prawna w³asnoœci lokalu w prawie polskim... 238 25. Powstanie w³asnoœci lokalu... 261 I. Uwagi ogólne... 261 II. Umowne ustanowienie w³asnoœci lokalu... 264 III. Ustanowienie w³asnoœci lokalu w drodze jednostronnej czynnoœci prawnej... 269 IV. Ustanowienie w³asnoœci lokali na podstawie orzeczenia s¹du... 270 V. Powstanie odrêbnej w³asnoœci lokalu z mocy prawa... 272 26. Wygaœniêcie w³asnoœci lokalu... 273 27. Prawa i obowi¹zki w³aœciciela lokalu... 276 28. Wspólnota mieszkaniowa w³aœcicieli lokali... 283 I. Powstanie i ustanie wspólnoty mieszkaniowej... 283 II. Charakter prawny wspólnoty mieszkaniowej... 286 III. Zarz¹d wspólnoty mieszkaniowej... 294 IV. Podejmowanie uchwa³ przez w³aœcicieli lokali... 301 29. Zarz¹d nieruchomoœci¹ wspóln¹... 317 I. Zarz¹d ustawowy nieruchomoœci¹ wspóln¹... 317 II. Zarz¹d umowny nieruchomoœci¹ wspóln¹... 328 III. Zarz¹d przymusowy nieruchomoœci¹ wspóln¹... 336 Rozdzia³ V. Ograniczone prawa rzeczowe przepisy ogólne... 339 30. Ogólne okreœlenie ograniczonych praw rzeczowych... 340 I. Pojêcie ograniczonych praw rzeczowych... 340 II. Katalog ograniczonych praw rzeczowych... 342 III. Klasyfikacja ograniczonych praw rzeczowych... 344 31. Regulacja prawna ograniczonych praw rzeczowych.... 345 I. Znaczenie przepisów ogólnych... 345 II. Regulacja prawna poszczególnych praw rzeczowych uwagi ogólne.... 346 32. Powstanie ograniczonych praw rzeczowych... 348 I. Ustanowienie ograniczonych praw rzeczowych... 348 II. Inne Ÿród³a ograniczonych praw rzeczowych... 352 33. Przeniesienie ograniczonych praw rzeczowych... 354 34. Pierwszeñstwo ograniczonych praw rzeczowych... 355 I. Kolizja ograniczonych praw rzeczowych... 355 II. Pierwszeñstwo praw wpisanych do ksiêgi wieczystej... 356 III. Pierwszeñstwo innych ograniczonych praw rzeczowych... 357 IV. Pierwszeñstwo szczególne... 357 V. Zmiana pierwszeñstwa... 358 35. Wygaœniêcie ograniczonych praw rzeczowych... 359 I. Zrzeczenie siê prawa... 359 II. Wygaœniêcie ograniczonych praw rzeczowych na skutek konfuzji... 360 III. Inne przyczyny wygaœniêcia ograniczonych praw rzeczowych... 361 36. Ochrona ograniczonych praw rzeczowych.... 362 Rozdzia³ VI. U ytkowanie... 365 37. Ogólna charakterystyka u ytkowania... 365 I. Pojêcie i funkcja spo³eczno-gospodarcza u ytkowania... 365 II. Rodzaje u ytkowania... 367 38. Generalna regulacja prawa u ytkowania.... 368 I. Ustanowienie u ytkowania... 368 II. Przedmiot u ytkowania... 369 III. Treœæ prawa u ytkowania... 371 IX

Spis treœci X IV. Charakter prawa u ytkowania.... 373 V. Zobowi¹zania w stosunku u ytkowania... 374 VI. Wykonywanie u ytkowania... 376 VII. Wygaœniêcie u ytkowania... 377 VIII. U ytkowanie praw.... 380 39. U ytkowanie przez osoby fizyczne... 383 40. U ytkowanie przez rolnicze spó³dzielnie produkcyjne... 386 I. U ytkowanie gruntów Skarbu Pañstwa.... 386 II. U ytkowanie wk³adów gruntowych cz³onków spó³dzielni... 389 41. Inne wypadki u ytkowania... 395 Rozdzia³ VII. Timesharing szczególny stosunek prawa rzeczowego... 399 42. Definicja i geneza instytucji... 400 I. Timesharing jako pojêcie z zakresu prawa cywilnego... 400 II. Cel gospodarczy i konstrukcje prawne... 403 43. Praktyka a rozwi¹zania normatywne ustawodawstw europejskich... 405 I. Konstrukcje w europejskich systemach prawnych... 405 II. Timesharing obligacyjny.... 407 III. Timesharing w³asnoœciowy... 409 IV. Tzw. wielopostaciowoœæ w praktyce a natura prawa podmiotowego... 411 44. Wymagania dyrektywy Nr 94/47/WE a zakres regulacji cywilnoprawnej.... 412 I. Uwagi ogólne... 412 II. Podstawowe za³o enia dyrektywy Nr 94/47/WE... 413 III. Brak okreœlenia charakteru prawnego timesharing u i konsekwencje dla pañstw cz³onkowskich UE... 415 IV. Propozycja nowej dyrektywy o timesharing u i podobnych produktach wakacyjnych... 417 45. Konstrukcje i charakter prawny na gruncie prawa polskiego... 418 I. Koncepcja normatywna timesharing u... 418 II. Konstrukcje prawne na gruncie ustawy z 2000 r.... 421 III. Timesharing w ramach prawa rzeczowego... 424 Rozdzia³ VIII. S³u ebnoœci... 441 46. Ogólne pojêcie, funkcja spo³eczno-gospodarcza, rodzaje s³u ebnoœci.. 442 47. Istota s³u ebnoœci gruntowych.... 444 48. Powstanie s³u ebnoœci gruntowych... 448 I. Uwagi ogólne... 448 II. Umowne ustanowienie s³u ebnoœci... 448 III. Zasiedzenie s³u ebnoœci gruntowych... 450 IV. Powstanie s³u ebnoœci na mocy orzeczenia s¹dowego... 453 V. Powstanie s³u ebnoœci na mocy decyzji administracyjnej... 454 49. Treœæ i wykonywanie s³u ebnoœci gruntowych... 455 I. Uwagi ogólne... 455 II. Treœæ s³u ebnoœci czynnych... 456 III. Treœæ s³u ebnoœci biernych... 457 IV. Zakres i wykonywanie s³u ebnoœci.... 460 V. Utrzymywanie urz¹dzeñ niezbêdnych do wykonywania s³u ebnoœci... 463 VI. Zmiana treœci, zakresu lub sposobu wykonywania s³u ebnoœci... 464 50. Skutki podzia³u nieruchomoœci... 467 51. Wygaœniêcie s³u ebnoœci gruntowych... 470 I. Przyczyny powszechne... 470 II. Wygaœniêcie s³u ebnoœci ex lege na skutek jej niewykonywania.... 471 III. Wygaœniêcie s³u ebnoœci na mocy orzeczenia s¹dowego.... 473 IV. Wygaœniêcie s³u ebnoœci w trybie decyzji administracyjnej... 475 52. S³u ebnoœci osobiste... 475 I. Pojêcie i funkcja s³u ebnoœci osobistych... 475

Spis treœci II. Powstanie s³u ebnoœci osobistych... 476 III. Treœæ i wykonywanie s³u ebnoœci osobistych... 477 IV. Wygaœniêcie s³u ebnoœci osobistych... 479 53. Osobista s³u ebnoœæ mieszkania... 480 Rozdzia³ IX. Prawa rzeczowe do lokali w spó³dzielni mieszkaniowej... 483 54. Spó³dzielnia mieszkaniowa... 488 I. ród³a prawa... 488 II. Pojêcie spó³dzielni... 503 III. Pojêcie spó³dzielni mieszkaniowej... 510 IV. Powstanie, przekszta³cenia organizacyjne i ustanie spó³dzielni mieszkaniowej.... 515 V. Statut spó³dzielni mieszkaniowej... 527 VI. Organy spó³dzielni mieszkaniowej... 531 VII. Cz³onkostwo w spó³dzielni mieszkaniowej... 537 55. Spó³dzielcze w³asnoœciowe prawo do lokalu w spó³dzielni mieszkaniowej... 565 I. Spó³dzielcze prawa do lokali... 565 II. Spó³dzielcze w³asnoœciowe prawo do lokalu jako prawo rzeczowe ograniczone... 573 III. Powstanie spó³dzielczego w³asnoœciowego prawa do lokalu... 575 IV. Przedmiot spó³dzielczego w³asnoœciowego prawa do lokalu... 595 V. Treœæ spó³dzielczego w³asnoœciowego prawa do lokalu... 597 VI. Zwi¹zanie spó³dzielczego w³asnoœciowego prawa do lokalu z cz³onkostwem w spó³dzielni... 613 VII. Przys³ugiwanie spó³dzielczego w³asnoœciowego prawa do lokalu wiêcej ni jednej osobie... 615 VIII. Ochrona spó³dzielczego w³asnoœciowego prawa do lokalu... 623 IX. Wygaœniêcie spó³dzielczego w³asnoœciowego prawa do lokalu... 627 X. Spó³dzielcze w³asnoœciowe prawo do lokalu de lege ferenda... 632 56. Odrêbna w³asnoœæ lokalu w spó³dzielni mieszkaniowej... 633 I. Powstanie odrêbnej w³asnoœci lokalu... 633 II. Prawa i obowi¹zki w³aœcicieli lokali.... 657 Rozdzia³ X. Prawo zastawu... 667 57. Zastaw w systemie rzeczowych zabezpieczeñ wierzytelnoœci... 670 I. Ogólna charakterystyka zabezpieczeñ rzeczowych wierzytelnoœci... 670 II. Podzia³ zabezpieczeñ rzeczowych... 671 58. Klasyfikacja zastawu... 672 I. ród³o regulacji... 673 II. Przedmiot zastawu... 674 III. Sposób powstania... 674 IV. Posiadanie rzeczy przez zastawnika... 675 V. Sposób zaspokojenia zastawnika... 676 59. Zastaw zwyk³y... 676 I. Pojêcie zastawu na rzeczach ruchomych.... 677 II. Charakter prawny... 677 III. Powstanie zastawu zwyk³ego... 694 IV. Wygaœniêcie zastawu zwyk³ego... 700 60. Zastaw zwyk³y na prawach... 702 I. Powstanie zastawu na prawach... 703 II. Stosunki miêdzy d³u nikiem wierzytelnoœci obci¹ onej zastawem a zastawc¹ i zastawnikiem.... 704 III. Zastaw finansowy... 706 61. Zastaw rejestrowy... 711 I. Pojêcie... 711 II. Umowa o ustanowienie zastawu rejestrowego... 712 XI

Spis treœci III. Wierzytelnoœæ zabezpieczona zastawem rejestrowym... 714 IV. Treœæ umowy zastawu rejestrowego... 715 V. Zastaw rejestrowy jako prawo akcesoryjne... 716 VI. Wpis do rejestru zastawów... 719 VII. Przedmiot zastawu rejestrowego.... 720 VIII. Wygaœniêcie zastawu rejestrowego.... 723 IX. Przeniesienie zastawu rejestrowego... 724 62. Zastaw rejestrowy na prawach... 725 I. Przedmiot zastawu rejestrowego na prawach... 725 II. Umowa o ustanowienie zastawu rejestrowego na prawach... 726 63. Zastaw ustawowy... 728 I. Pojêcie... 728 II. Zastaw ustawowy a posiadanie (dzier enie rzeczy obci¹ onej)... 729 III. Przedmiot zastawu ustawowego... 729 IV. Wierzytelnoœæ zabezpieczona zastawem ustawowym... 730 V. Skutki powstania zastawu ustawowego... 730 VI. Wygaœniêcie zastawu ustawowego... 733 64. Zastaw skarbowy... 734 I. Pojêcie... 734 II. Przedmiot... 736 III. Strony stosunku zastawu skarbowego.... 737 IV. Skutki ustanowienia zastawu skarbowego... 738 V. Ustanowienie zastawu skarbowego.... 741 VI. Wierzytelnoœæ zabezpieczona zastawem skarbowym... 742 65. Zaspokojenie wierzytelnoœci zabezpieczonych zastawem... 742 I. Zaspokojenie wierzytelnoœci w drodze s¹dowego postêpowania egzekucyjnego.... 742 II. Pozaegzekucyjne sposoby zaspokojenia wierzytelnoœci z zastawu... 749 Rozdzia³ XI. Hipoteka.... 757 66. Pojêcie hipoteki... 761 I. Pojêcie hipoteki... 761 II. Funkcja hipoteki... 765 III. Rodzaje hipotek.... 766 IV. D³ug gruntowy... 770 V. Kolizja zabezpieczeñ.... 770 67. Regulacja hipoteki w prawie polskim... 773 68. Treœæ hipoteki... 775 69. Wierzytelnoœæ zabezpieczona hipotek¹... 783 I. Uwagi ogólne... 783 II. Zasada akcesoryjnoœci hipoteki.... 788 III. Zakres zabezpieczenia wierzytelnoœci hipotecznej... 793 IV. Przelew wierzytelnoœci hipotecznej... 798 V. Zmiana treœci wierzytelnoœci hipotecznej... 804 VI. Domniemanie istnienia wierzytelnoœci hipotecznej... 807 70. Przedmiot hipoteki... 808 I. Uwagi ogólne... 808 II. Zakres obci¹ enia... 811 III. Hipoteka na nieruchomoœci.... 813 IV. Hipoteka na udziale we wspó³w³asnoœci.... 817 V. Hipoteka na prawie u ytkowania wieczystego... 821 VI. Hipoteka na spó³dzielczych prawach do lokalu lub domu jednorodzinnego... 824 VII. Hipoteka na wierzytelnoœci hipotecznej... 828 71. Powstanie hipoteki... 830 I. Hipoteka umowna... 830 XII

Spis treœci II. Hipoteka przymusowa.... 836 III. Hipoteka ustawowa... 844 IV. Wpis hipoteki... 845 V. Znaczenie wpisu hipoteki w ksiêdze wieczystej... 850 72. Hipoteka kaucyjna... 851 I. Wierzytelnoœci podlegaj¹ce zabezpieczeniu hipotek¹ kaucyjn¹.... 851 II. Re im prawny... 854 III. Zamiana hipoteki kaucyjnej na hipotekê zwyk³¹ i hipoteki zwyk³ej na hipotekê kaucyjn¹.... 856 73. Hipoteka ³¹czna.... 858 I. Charakterystyka hipoteki ³¹cznej... 858 II. Hipoteka ³¹czna umowna... 866 III. Hipoteka ³¹czna przymusowa... 867 IV. Hipoteka ³¹czna powstaj¹ca z mocy prawa.... 868 74. Hipoteka na wierzytelnoœci hipotecznej... 872 75. Zaspokojenie wierzytelnoœci hipotecznej... 875 I. Przes³anki zaspokojenia wierzytelnoœci hipotecznej.... 875 II. Dobrowolna sp³ata wierzytelnoœci hipotecznej.... 877 III. Zaspokojenie wierzytelnoœci hipotecznej w postêpowaniu egzekucyjnym s¹dowym... 880 IV. Zaspokojenie wierzytelnoœci hipotecznej w postêpowaniu egzekucyjnym w administracji... 882 V. Zaspokojenie wierzytelnoœci w postêpowaniu upad³oœciowym i naprawczym... 883 VI. Rozliczenia miêdzy ustanawiaj¹cymi zabezpieczenia w razie zaspokojenia wierzyciela hipotecznego... 886 76. Ochrona hipoteki... 888 77. Wygaœniêcie hipoteki... 891 I. Wygaœniêcie wierzytelnoœci hipotecznej jako przyczyna wygaœniêcia hipoteki... 891 II. Wygaœniêcie hipoteki bez wygaœniêcia wierzytelnoœci hipotecznej... 892 III. Zasada posuwania siê hipotek naprzód... 895 IV. Wykreœlenie wygas³ej hipoteki z ksiêgi wieczystej... 896 Rozdzia³ XII. Prawa do przedmiotów materialnych niebêd¹cych rzeczami.. 899 78. Uwagi wprowadzaj¹ce... 899 79. Prawa do z³ó kopalin oraz innych fragmentów wnêtrza ziemi.... 902 I. Uwagi wstêpne... 902 II. W³asnoœæ z³ó kopalin oraz innych fragmentów wnêtrza ziemi w aktualnie obowi¹zuj¹cym stanie prawnym... 906 III. U ytkowanie górnicze.... 912 IV. Inne prawa do z³ó kopalin... 921 80. Prawa do wód... 923 I. Uwagi wprowadzaj¹ce... 923 II. W³asnoœæ wód... 924 81. Prawa do zwierz¹t.... 938 Indeks rzeczowy.... 945 XIII

Wykaz skrótów Wykaz skrótów ustawa z 29.8.1997 r. o listach zastawnych i bankach hipotecznych (tekst 1. ród³a prawa BankHipU... jedn.: Dz.U. z 2003 r. Nr 99, poz. 919 ze zm.) d.kpc... DecNabW³R... DSk³U... rozporz¹dzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z 29.11.1930 r. Kodeks postêpowania cywilnego (tekst jedn.: Dz.U. z 1950 r. Nr 43, poz. 394 ze zm.) rozporz¹dzenie Ministra Skarbu Pañstwa z 25.11.2003 r. w sprawie szczegó³owego trybu wydawania decyzji o nabyciu przez u ytkowników lub wspó³u ytkowników wieczystych prawa w³asnoœci nieruchomoœci zabudowanych na cele mieszkaniowe lub stanowi¹cych nieruchomoœci rolne (Dz.U. Nr 205, poz. 1991 ze zm.) ustawa z 16.11.2000 r. o domach sk³adowych oraz o zmianie Kodeksu cywilnego, Kodeksu postêpowania cywilnego i innych ustaw (Dz.U. Nr 114, poz. 1191 ze zm.) dyrektywa Nr 2002/47.. dyrektywa Nr 2002/47/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 6.6.2002 r. w sprawie uzgodnieñ dotycz¹cych zabezpieczeñ finansowych (Dz.Urz. UE L 2002.168.43) EgzAdmU... ustawa z 17.6.1966 r. o postêpowaniu egzekucyjnym w administracji (tekst jedn.: Dz.U. z 2005 r. Nr 229, poz. 1954 ze zm.) GospKomU... ustawa z 20.12.1996 r. o gospodarce komunalnej (Dz.U. z 1997 r. Nr 9, poz. 43 ze zm.) GospNierU... ustawa z 21.8.1997 r. o gospodarce nieruchomoœciami (tekst jedn.: Dz.U. z 2004 r. Nr 261, poz. 2603 ze zm.) GospNierRSPU... ustawa z 19.10.1991 r. o gospodarowaniu nieruchomoœciami rolnymi Skarbu Pañstwa (tekst jedn.: Dz.U. z 2004 r. Nr 208, poz. 2128 ze zm.) GospTerU... ustawa z 14.7.1961 r. o gospodarce terenami w miastach i osiedlach (tekst jedn.: Dz.U. z 1969 r. Nr 22, poz. 159 ze zm.) KC... ustawa z 23.4.1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93 ze zm.) KC austr.... Kodeks cywilny austriacki z 1811 r. KC franc.... Kodeks cywilny francuski z 1804 r. KC grec.... Kodeks cywilny grecki z 1940 r. KC holend.... Kodeks cywilny holenderski z 1992 r. KC niem.... Kodeks cywilny niemiecki z 1896 r. KC ros.... Kodeks cywilny rosyjski z 1994 r. KC szwajc.... Kodeks cywilny szwajcarski z 1912 r. KC w³os.... Kodeks cywilny w³oski z 1942 r. KH... rozporz¹dzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z 27.6.1934 r. Kodeks handlowy (Dz.U. Nr 57, poz. 502 ze zm.) KM... ustawa z 18.9.2001 r. Kodeks morski (Dz.U. Nr 138, poz. 1545 ze zm.) KomPrywU... ustawa z 30.8.1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji (tekst jedn.: Dz.U. z 2002 r. Nr 171, poz. 1397 ze zm.) Konstytucja RP... Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2.4.1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze zm., sprost. Dz.U. z 2001 r. Nr 28, poz. 319) KP... ustawa z 26.6.1974 r. Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zm.) KPA... ustawa z 14.6.1960 r. Kodeks postêpowania administracyjnego (tekst jedn.: Dz.U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 ze zm.) KPC... ustawa z 17.11.1964 r. Kodeks postêpowania cywilnego (Dz.U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) XV

PrASC... KPK... ustawa z 6.6.1997 r. Kodeks postêpowania karnego (Dz.U. Nr 89, poz. 555 ze zm.) KRO... ustawa z 25.2.1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuñczy (Dz.U. Nr 9, poz. 59 ze zm.) KrRejSU... ustawa z 20.8.1997 r. o Krajowym Rejestrze S¹dowym (tekst jedn.: Dz.U. z 2007 r. Nr 168, poz. 1186 ze zm.) KSH... ustawa z 15.9.2000 r. Kodeks spó³ek handlowych (Dz.U. Nr 94, poz. 1037 ze zm.) KWU... ustawa z 6.7.1982 r. o ksiêgach wieczystych i hipotece (tekst jedn.: Dz.U. z 2001 r. Nr 124, poz. 1361 ze zm.) KZ... rozporz¹dzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z 27.10.1933 r. Kodeks zobowi¹zañ (Dz.U. Nr 82, poz. 599 ze zm.) LasU... ustawa z 28.9.1991 r. o lasach (tekst jedn.: Dz.U. z 2005 r. Nr 45, poz. 435 ze zm.) NabNierCU... ustawa z 24.3.1920 r. o nabywaniu nieruchomoœci przez cudzoziemców (tekst jedn.: Dz.U. z 2004 r. Nr 167, poz. 1758 ze zm.) NabW³U... ustawa z 26.7.2001 r. o nabywaniu przez u ytkowników wieczystych prawa w³asnoœci nieruchomoœci (Dz.U. Nr 113, poz. 1209 ze zm.) NajLokU... ustawa z 2.7.1994 r. o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych (Dz.U. Nr 105, poz. 509 ze zm.) NBPU... ustawa z 29.8.1997 r. o Narodowym Banku Polskim (tekst jedn.: Dz.U. z 2005 r. Nr 1, poz. 2 ze zm.) ObligU... ustawa z 29.6.1995 r. o obligacjach (tekst jedn.: Dz.U. z 2001 r. Nr 120, poz. 1300 ze zm.) ObrIFinU... ustawa z 29.7.2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (Dz.U. Nr 183, poz. 1538 ze zm.) OchrLokU... ustawa z 21.6.2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (tekst jedn.: Dz.U. z 2005 r. Nr 31, poz. 266 ze zm.) OchrPrzyrU... ustawa z 16.4.2004 r. o ochronie przyrody (Dz.U. Nr 92, poz. 880 ze zm.) OchrŒrodU... ustawa z 27.4.2001 r. o ochronie œrodowiska (Dz.U. Nr 62, poz. 627 ze zm.) OchrZU... ustawa z 21.8.1997 r. o ochronie zwierz¹t (tekst jedn.: Dz.U. z 2003 r. Nr 106, poz. 1002 ze zm.) OrdPU... ustawa z 29.8.1997 r. Ordynacja podatkowa (tekst jedn.: Dz.U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm.) OchrW³GCD... dekret z 6.9.1951 r. o ochronie i uregulowaniu w³asnoœci osadniczych gospodarstw ch³opskich na obszarze Ziem Odzyskanych (Dz.U. Nr 46, poz. 340 ze zm.) PGórnR... rozporz¹dzenie Rady Ministrów z 21.6.2005 r. w sprawie przetargu na nabycie prawa u ytkowania górniczego (Dz.U. Nr 135, poz. 1131) POPC... ustawa z 18.7.1950 r. Przepisy ogólne prawa cywilnego (Dz.U. Nr 34, poz. 311 ze zm.) PostAdmU... ustawa z 30.8.2002 r. Prawo o postêpowaniu przed s¹dami administracyjnymi (Dz.U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.) ustawa z 29.9.1986 r. Prawo o aktach stanu cywilnego (tekst jedn.: Dz.U. z 2004 r. Nr 161, poz. 1688 ze zm.) PrBank... ustawa z 29.8.1997 r. Prawo bankowe (tekst jedn.: Dz.U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665 ze zm.) PrBank z 1989 r.... ustawa z 31.1.1989 r. Prawo bankowe (tekst jedn.: Dz.U. z 1992 r. Nr 72, poz. 359 ze zm.) PrBud... ustawa z 7.7.1994 r. Prawo budowlane (tekst jedn.: Dz.U. z 2006 r. Nr 156, poz. 1118 ze zm.) PrCzek... ustawa z 28.4.1936 r. Prawo czekowe (Dz.U. Nr 37, poz. 283 ze zm.) PrGeod... ustawa z 17.5.1989 r. Prawo geodezyjne i kartograficzne (tekst jedn.: Dz.U. z 2005 r. Nr 240, poz. 2027 ze zm.) XVI Wykaz skrótów

PrGeolGórn... ustawa z 4.2.1994 r. Prawo geologiczne i górnicze (tekst jedn.: Dz.U. 2005 r. Nr 228, poz. 1947 ze zm.) PrGosp... ustawa z 19.11.1999 r. Prawo dzia³alnoœci gospodarczej (Dz.U. Nr 101, poz. 1178 ze zm.) PrGórn z 1953 r.... dekret z 6.5.1953 r. Prawo górnicze (tekst jedn.: Dz.U. z 1955 r. Nr 10, poz. 65 ze zm.) Pr ow... ustawa z 13.10.1995 r. Prawo ³owieckie (tekst jedn.: Dz.U. z 2005 r. Nr 127, poz. 1066 ze zm.) PrNot... ustawa z 14.2.1991 r. Prawo o notariacie (tekst jedn.: Dz.U. z 2002 r. Nr 42, poz. 369 ze zm.) PrOchrŒrod... ustawa z 27.4.2001 r. Prawo ochrony œrodowiska (tekst jedn.: Dz.U. z 2006 r. Nr 129, poz. 902 ze zm.) ProwKWR... rozporz¹dzenie Ministra Sprawiedliwoœci z 17.9.2001 r. w spawie prowadzenia ksi¹g wieczystych i zbiorów dokumentów (Dz.U. Nr 102, poz. 1122 ze zm.) PrPrywM... ustawa z 12.11.1965 r. Prawo prywatne miêdzynarodowe (Dz.U. Nr 46, poz. 290 ze zm.) PrPrzew... ustawa z 15.11.1984 r. Prawo przewozowe (tekst jedn.: Dz.U. z 2000 r. Nr 50, poz. 601 ze zm.) PrRzecz... dekret z 11.10.1946 r. Prawo rzeczowe (Dz.U. Nr 57, poz. 319 ze zm.) PrSpó³dz... ustawa z 16.9.1982 r. Prawo spó³dzielcze (tekst jedn.: Dz.U. z 2003 r. Nr 188, poz. 1848 ze zm.) PrUk³... rozporz¹dzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z 24.10.1934 r. Prawo o postêpowaniu uk³adowem (Dz.U. Nr 93, poz. 836 ze zm.) PrUp... rozporz¹dzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z 24.10.1934 r. Prawo upad³oœciowe (tekst jedn.: Dz.U. z 1991 r. Nr 118, poz. 512 ze zm.) PrUpNapr... ustawa z 28.2.2003 r. Prawo upad³oœciowe i naprawcze (Dz.U. Nr 60, poz. 535 ze zm.) PrWeksl... ustawa z 28.4.1936 r. Prawo wekslowe (Dz.U. Nr 37, poz. 282 ze zm.) PrW³Przem... ustawa z 30.6.2000 r. Prawo w³asnoœci przemys³owej (tekst jedn.: Dz.U. z 2003 r. Nr 119, poz. 1117 ze zm.) PrWod... ustawa z 18.7.2001 r. Prawo wodne (tekst jedn.: Dz.U. z 2005 r. Nr 239, poz. 2019 ze zm.) PrWod z 1974 r.... PrzekszUWU z 1997 r.... PrzekszUWU z 2005 r.... ustawa z 24.10.1974 r. Prawo wodne (Dz.U. Nr 38, poz. 230 ze zm.) ustawa z 4.9.1997 r. o przekszta³ceniu prawa u ytkowania wieczystego przys³uguj¹cego osobom fizycznym w prawo w³asnoœci (tekst jedn.: Dz.U. z 2001 r. Nr 120, poz. 1299 ze zm.) ustawa z 29.7.2005 r. o przekszta³ceniu prawa u ytkowania wieczystego przys³uguj¹cego osobom fizycznym w prawo w³asnoœci (Dz.U. Nr 175, poz. 1459) PWKC... ustawa z 23.4.1964 r. Przepisy wprowadzaj¹ce Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 94 ze zm.) PWKP... ustawa z 26.6.1974 r. Przepisy wprowadzaj¹ce Kodeks pracy (Dz.U. Nr 24, poz. 142 ze zm.) PWKRO... ustawa z 25.2.1964 r. Przepisy wprowadzaj¹ce Kodeks rodzinny i opiekuñczy (Dz.U. Nr 9, poz. 60) PWSamGmU... ustawa z 10.5.1990 r. Przepisy wprowadzaj¹ce ustawê o samorz¹dzie terytorialnym i ustawê o pracownikach samorz¹dowych (Dz.U. Nr 32, poz. 191 ze zm.) PWPrRzecz... Wykaz skrótów dekret z 11.10.1946 r. Przepisy wprowadzaj¹ce prawo rzeczowe i prawo o ksiêgach wieczystych (Dz.U. Nr 57, poz. 321 ze zm.) RachunkU... ustawa z 29.9.1994 r. o rachunkowoœci (tekst jedn.: Dz.U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694 ze zm.) XVII

RŒródU... ustawa z 18.4.1985 r. o rybactwie œródl¹dowym (tekst jedn.: Dz.U. z 1999 r. Nr 66, poz. 750 ze zm.) SamGmU... ustawa z 8.3.1990 r. o samorz¹dzie gminnym (tekst jedn.: Dz.U. z 2001 r. Spó³dzMieszkU... Nr 142, poz. 1591 ze zm.) ustawa z 15.12.2000 r. o spó³dzielniach mieszkaniowych (tekst jedn.: Dz.U. z 2003 r. Nr 119, poz. 1116 ze zm.) Spó³dzU... ustawa z 29.10.1920 r. o spó³dzielniach (tekst jedn.: Dz.U. z 1950 r. Nr 25, poz. 232 ze zm.) Spó³dzZwU... ustawa z 17.2.1961 r. o spó³dzielniach i ich zwi¹zkach (Dz.U. Nr 12, poz. 61 ze zm.) SwobGospU... ustawa z 2.7.2004 r. o swobodzie dzia³alnoœci gospodarczej (tekst jedn.: Dz.U. z 2007 r. Nr 155, poz. 1095 ze zm.) Statut SCE... rozporz¹dzenie Rady WE Nr 1435/03 z 22.7.2003 r. w sprawie statutu spó³dzielni europejskiej (SCE) (Dz.Urz. UE L 2003.207.1) SystInfKWU... ustawa z 14.2.2003 r. o przenoszeniu treœci ksiêgi wieczystej do struktury ksiêgi wieczystej prowadzonej w systemie informatycznym (Dz.U. Nr 42, poz. 363) SysUbSpo³U... ustawa z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeñ spo³ecznych (tekst jedn.: Dz.U. z 2007 r. Nr 11, poz. 74 ze zm.) UbezpU... ustawa z 22.5.2003 r. o dzia³alnoœci ubezpieczeniowej (Dz.U. Nr 124, poz. 1151 ze zm.) UbezpSRU... ustawa z 20.12.1990 r. o ubezpieczeniu spo³ecznym rolników (tekst jedn.: Dz.U. z 1998 r. Nr 7, poz. 25 ze zm.) VATU... ustawa z 11.3.2004 r. o podatku od towarów i us³ug (Dz.U. Nr 54, poz. 535 ze zm.) W³LokR z 1934 r.... rozporz¹dzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z 24.10.1934 r. o w³asnoœci lokali (Dz.U. Nr 94, poz. 848 ze zm.) W³LokU... ustawa z 24.6.1994 r. o w³asnoœci lokali (tekst jedn.: Dz.U. z 2000 r. Nr 80, poz. 903 ze zm.) Wyw³NierU... ustawa z 29.4.1985 r. o gospodarce gruntami i wyw³aszczaniu nieruchomoœci (tekst jedn.: Dz.U. z 1991 r. Nr 30, poz. 127 ze zm.) ZabFinU... ustawa z 2.4.2004 r. o niektórych zabezpieczeniach finansowych (Dz.U. Nr 91, poz. 871 ze zm.) ZastRejU... ustawa z 6.12.1996 r. o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów (Dz.U. Nr 149, poz. 703 ze zm.) ZmKC z 1990 r.... ustawa z 28.7.1990 r. o zmianie ustawy Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 55, ZmKWU... ZmSpó³dzMieszkU z 2002 r.... ZmSpó³dzMieszkU z 2005 r.... ZmSpó³dzMieszkU z 2007 r.... ZmWyw³NierU z 1990 r.... XVIII Wykaz skrótów poz. 321 ze zm.) ustawa z 11.5.2001 r. o zmianie ustawy o ksiêgach wieczystych i hipotece, ustawy Kodeks postêpowania cywilnego, ustawy o kosztach s¹dowych w sprawach cywilnych oraz ustawy Prawo o notariacie (Dz.U. Nr 63, poz. 635) ustawa z 19.12.2002 r. o zmianie ustawy o spó³dzielniach mieszkaniowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 240, poz. 2058 ze zm.) ustawa z 3.6.2005 r. o zmianie ustawy o spó³dzielniach mieszkaniowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 122, poz. 1024) ustawa z 14.7.2007 r. o zmianie ustawy o spó³dzielniach mieszkaniowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 125, poz. 873) ustawa z 29.9.1990 r. o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wyw³aszczaniu nieruchomoœci (Dz.U. Nr 79, poz. 464 ze zm.)

Wykaz skrótów 2. Organy orzekaj¹ce ETS... Europejski Trybuna³ Sprawiedliwoœci NSA... Naczelny S¹d Administracyjny SA... S¹dApelacyjny SN... S¹dNajwy szy SN (PS)... S¹dNajwy szy w pe³nym sk³adzie SN (PSIC)... S¹dNajwy szy w pe³nym sk³adzie Izby Cywilnej (w latach 1982 1989: Izby Cywilnej i Administracyjnej) SN (PSIAPiUS)... S¹dNajwy szy w pe³nym sk³adzie Izby Administracyjnej, Pracy i Ubezpieczeñ Spo³ecznych (od 1990 r.: Izby Pracy i Ubezpieczeñ Spo³ecznych) SN(7)... S¹dNajwy szy w sk³adzie siedmiu sêdziów SN (IC)... S¹dNajwy szy Izba Cywilna SO... S¹dOkrêgowy SP... S¹dPowiatowy SR... S¹dRejonowy SW... S¹dWojewódzki 3. Czasopisma AUWr... Acta Universitatis Wratislaviensis BSiE... Biuro Studiów i Ekspertyz BSN... Biuletyn S¹du Najwy szego CPH... Czasopismo Prawno-Historyczne DPP... Demokratyczny Przegl¹d Prawniczy Dz.U.... Dziennik Ustaw ECR... European Court Reports EP... Edukacja Prawnicza EPPP... Encyklopedia Podrêczna Prawa Prywatnego GS... Gazeta S¹dowa Jur... Jurysta KPP... Kwartalnik Prawa Prywatnego M.P.... Monitor Polski MoP... Monitor Prawniczy MoPod... Monitor Podatkowy MoS... Monitor Spó³dzielczy NP... Nowe Prawo OJ... Dziennik Urzêdowy Wspólnot Europejskich OSA... Orzecznictwo S¹dów Apelacyjnych OSG... Orzecznictwo S¹dów Gospodarczych OSN... Zbiór Orzeczeñ S¹du Najwy szego. Orzeczenia Izby Cywilnej (w latach 1933 1952), Orzecznictwo S¹du Najwy szego (w latach 1953 1961: Izby Cywilnej i Izby Karnej, w roku 1962: Izby Cywilnej, w latach 1963 1981: Izby Cywilnej oraz Izby Pracy i Ubezpieczeñ Spo³ecznych, w latach 1982 1989: Izby Cywilnej i Administracyjnej oraz Izby Pracy i Ubezpieczeñ Spo³ecznych, w latach 1990 1994: Izby Cywilnej oraz Izby Administracyjnej, Pracy i Ubezpieczeñ Spo³ecznych, w 1995 roku: Izby Cywilnej) OSNPG... Orzecznictwo S¹du Najwy szego Prokuratura Generalna OSS... Orzecznictwo w Sprawach Samorz¹dowych. Kwartalnik Samorz¹du Terytorialnego OSP... Orzecznictwo S¹dów Polskich Orzecznictwo S¹dów Polskich (1921 1939), Orzecznictwo S¹dów Polskich i Komisji Arbitra owych (1957 1989), Orzecznictwo S¹dów Polskich (od 1990) OTK... Orzecznictwo Trybuna³u Konstytucyjnego PA... Prawo Asekuracyjne XIX