Systemowe mechanizmy wsparcia dla działań służących rozwojowi rynku energii elektrycznej w Polsce 22 lutego 2012 r. Construction Club
2 Rys historyczny sektora elektroenergetycznego Przez dziesiątki lat funkcjonował, zorganizowany w 5 okręgów, sektor energetyczny spełniający wszystkie podstawowe zadania zaopatrzenia kraju w energię elektryczną. W dobie nowego ustroju kolejno przekształcenia w spółki prawa handlowego, podjęcie procesu prywatyzacji oraz w duchu dyrektyw unijnych rozdział działalności na wytwarzanie, przesył, dystrybucję i obrót energią elektryczną. W 2006 r. Rada Ministrów przyjęła Program dla elektroenergetyki, w którym zdecydowano o istotnych zmianach struktury organizacyjnej sektora w części należącej do Skarbu Państwa. Do końca 2007 r. Program dla elektroenergetyki został w znacznym stopniu zrealizowany, czego skutkiem było powstanie czterech grup kapitałowych (podlegających procesowi prywatyzacji: 1. PGE Polska Grupa Energetyczna S.A. 2. TAURON Polska Energia S.A. 3. ENEA S.A. 4. Energa S.A. oraz PSE Operator S.A. jako OSP w przesyle en. el. (wraz z majątkiem sieciowym NN)
3 Prywatyzacja sektora elektroenergetycznego (1/2) 1. Dla spółek PGE S.A., TAURON S.A. oraz ENEA S.A. rozpoczął się giełdowy proces prywatyzacji, który trwa 2. Planuje się, że Energa S.A. będzie prywatyzowana 3. PSE Operator S.A. jako niezależny operator nie będzie prywatyzowany 4. W ramach grup energetycznych działają Operatorzy Systemów Dystrybucyjnych jako niezależne spółki
4 Prywatyzacja sektora elektroenergetycznego (2/2) Zasadniczymi celami konsolidacji sektora było stworzenie podmiotów o odpowiednio silnej: pozycji finansowej umożliwiającej realizacje kosztownych przedsięwzięć inwestycyjnych i modernizacyjnych pozycji rynkowej umożliwiającej wyrównaną konkurencję z podmiotami sektora energetycznego z Europy Zachodniej O osiągnięciu odpowiedniej pozycji finansowej świadczą publikowane sprawozdania finansowe grup obecnych na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie.
5 Historia regulacji (1/3) 1. W kwietniu 1997 r. uchwalono ustawę Prawo energetyczne, która uwzględniała niektóre regulacje UE w kierunku rynkowym 2. Kolejne nowelizacje Prawa energetycznego wprowadziły rozdzielenie świadczenia usług przesyłowych i dystrybucyjnych od wytwarzania energii i obrotu. Wprowadzono uprawnienie dla odbiorców polegające na możliwości wyboru sprzedawcy 3. Od 2008 r. Prezes URE zaprzestał zatwierdzania taryf na energię elektryczną dla odbiorców innych niż gospodarstwa domowe. Taryfy na świadczenie usługi przesyłowej i dystrybucyjnej są (i nadal będą) przez niego zatwierdzane 4. Wprowadzenie od sierpnia 2010 r. tzw. obliga giełdowego zasadniczo przyspieszyło proces tworzenia się konkurencyjnego rynku 5. 22 grudnia 2011 r. MG przekazało do konsultacji projekty trzech ustaw nowelizujących dotychczasowe regulacje sektora elektroenergetycznego, ciepłowniczego, OZE i gazowniczego 6. W styczniu 2012 r. MG przekazało również do konsultacji projekt ustawy o korytarzach przesyłowych
6 Historia regulacji (2/3) Celem procesu regulacji, zwłaszcza wywodzących się z UE, jest utworzenie jednolitego europejskiego rynku energii, na którym występuje konkurencja w obszarze wytwórców oraz pomiędzy podmiotami obracającymi energią (bez względu na granice państw) energia jako towar. Natomiast w obszarze sieciowym (naturalny monopol) zachowanie taryfowania (na usługę dostarczania en. el.). Dodatkowym celem jest wzmocnienie pozycji odbiorcy na rynku energii elektrycznej - regulacje przesądzają o relacjach pomiędzy większymi, koncesjonowanymi podmiotami sektora oraz odbiorcami. Oddziaływania rynkowe mają być gwarancją podejmowania przedsięwzięć modernizacyjnych i inwestycyjnych w sektorze energii elektrycznej.
7 Historia regulacji (3/3) Wprowadzenie konkurencyjnego rynku energii nie byłoby możliwe bez ustanowienia niezależnego Operatora Systemu Przesyłowego, który ma obowiązek traktować równoprawnie wszystkie podmioty na rynku energii oraz ma: Zapewnić długoterminową zdolność systemu do zaspokajania uzasadnionego zapotrzebowania na usługi przesyłowe (utrzymanie, eksploatację, rozwój) Przyczyniać się do bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej przy zapewnieniu niezawodności i opłacalności ekonomicznej Zarządzać przepływami energii elektrycznej w systemie z uwzględnieniem wymiany z innymi połączonymi systemami Dostarczać użytkownikom systemu niezbędnych informacji Przyłączać podmioty do systemu na warunkach określonych w prawie
8 System elektroenergetyczny w Polsce Zainstalowane moce wytwórcze (brutto): ~36,9 GW Maksymalne zapotrzebowanie: ~25,9 GW Roczna produkcja energii elektrycznej: ~157,4 TWh Dostawy do odbiorców końcowych ~119,5 TWh Napięcia sieciowe: przesyłowe: 750 kv, 400 kv, 220 kv (najwyższe) dystrybucyjne: 110 kv (wysokie); 60 kv, 15 kv (średnie); 0.4 kv (niskie)
9 Główne Źródła Wytwarzania Żarnowiec 4x180 MW Dolna Odra 8x220 MW Pątnów 6x200 MW Adamów 5x120 MW Turów 3x260 + 3x235 + 3x200 MW Opole 4x380 MW wodne w. brunatny w. kamienny Rybnik 8x225 MW Łaziska 2x125+4x225 MW Jaworzno 6x225 MW Konin 2x120 MW Bełchatów 12x370 MW Łagisza 7x120 MW Porąbka-Żar 4x135 MW Ostrołęka 3x220 MW Połaniec 8x225 MW Kozienice 2x500+8x225 MW Siersza 2x160+4x120 MW Skawina 4x110 MW Stalowa Wola 2x125 MW
[%] [%] 10 Struktura wiekowa urządzeń energetycznych Urządzenia wytwórcze 50 40 47,53 44,47 30 20 10 0 17,33 17,96 13,37 14,04 7,02 6,71 7,91 6,81 4,95 3,11 4,66 4,15 kotły turbozespoły do 5 lat 5-10 lat 10-15 lat 15-20 lat 20-25 lat 25-30 lat ponad 30 lat Infrastruktura przesyłowa 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 80 56 38 34 23 21 19 28 1 linie 400 kv linie 220 kv transformatory ponad 30 lat 20-30 lat poniżej 20 lat
2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 2027 2028 2029 2030 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 2027 2028 2029 2030 11 Planowane wycofania i modernizacje mocy wytwórczych do 2030 r. MW 2500 2000 1500 1000 500 0 Wycofania MW 3000 Głębokie modernizacje 2500 2000 1500 1000 500 0
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 2027 2028 2029 2030 MW netto 12 50000 45000 40000 Zmiany mocy osiągalnej elektrowni (z uwzględnieniem ubytków, modernizacji w elektrowniach zawodowych, nowych mocy (dla których określono warunki przyłączeniowe) oraz zakładanego rozwoju OZE i energetyki jądrowej) Nowe moce (warunki przyłączeniowe) OZE (moc dyspozycyjna) EL_Jądrowe 35000 EC_Gaz 30000 EC_WK 25000 20000 15000 10000 5000 0 EC_Przemysłowe EL_Pompowe EL_WK_Stare EL_WB_Stare Zapotrzebowanie na moc szczytową i margines mocy (+20%) Zapotrzebowanie na moc szczytową netto Źródło: Sprawozdanie z wyników monitorowania bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej za okres od dnia 1.01.2009 r. do dnia 31.12.2010 r., MG 2011r.
13 Produkcja energii elektrycznej netto w podziale na paliwa 2010r. 2030r.* Energia odnawialna 7% Pozostałe paliwa 3% Pozostałe paliwa (w tym produkty naftowe) 1,9% Gaz ziemny 3% Energia odnawialna 18,8% Węgiel kamienny 36% Węgiel brunatny 31% Węgiel kamienny 56% Paliwa jadrowe 15,7% Gaz ziemny 6,6% Węgiel brunatny 21% * Prognoza zapotrzebowania na paliwa i energię - załącznik do PEP2030
14 Produkcja energii elektrycznej netto w 2030 r. w podziale na paliwa uwzględnia realizację pakietu energetyczno-klimatycznego Przyjęty 23 kwietnia 2009 r. Opublikowany 5 czerwca 2009 (Dziennik Urzędowy UE L 140) Dyr. 2009/28/WE w sprawie promowania stosowania energii z OZE (uchyla dyr./ 2001/77/WE promocja energii elektrycznej z OZE i 2003/30/WE biopaliwa w transporcie) Dyr. 2009/29/WE (EU ETS zmienia dyr. 2003/87/WE) Dyr. 2009/30/WE (zmienia dyr. 98/70/WE dot. specyfikacji benzyn i olejów napędowych i dyr. 1999/32/WE dot. specyfikacji paliw stosowanych w żegludze śródlądowej) Dyr. 2009/31/WE w sprawie geologicznego składowania CO2 (dyr. CCS) Decyzja nr 2009/406/WE w sprawie wysiłków państw członkowskich zmierzających do redukcji emisji gazów cieplarnianych (tzw. Decyzja non-ets )
15 Prognoza zapotrzebowania finalnego na energię elektryczną w podziale na sektory Źródło: Sprawozdanie z wyników monitorowania bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej za okres od dnia 01.01.2009 r. do dnia 31.12.2010 r., MG 2011r.
16 Statystyczny odbiorca energii elektrycznej w Polsce zużywa 2 razy mniej energii rocznie niż wynosi średnia dla całej UE i 7 razy mniej niż odbiorcy w kilku krajach skandynawskich oraz w Kanadzie i USA (w świetle tego należy też rozpatrywać zamierzenia klimatyczne tzw. 3 x 20 oraz plan do 2050 r.). Jednocześnie w naszym kraju mamy ponad 2 razy większy wskaźnik zużycia energii elektrycznej na jednostkę PKB niż w wielu krajach zachodnich. Łącznie oznacza to konieczność społeczno-gospodarczego rozwoju Polski w warunkach jednoczesnego rozwoju potencjału zdolności wytwórczych, przesyłowych i dystrybucyjnych.
17 Priorytety PEP 2030 Wzrost bezpieczeństwa dostaw paliw i energii Dywersyfikacja struktury wytwarzania energii elektrycznej poprzez wprowadzenie energetyki jądrowej Poprawa efektywności energetycznej PEP 2030 Rozwój konkurencyjnych rynków paliw i energii Ograniczenie oddziaływania energetyki na środowisko Rozwój wykorzystania odnawialnych źródeł energii, w tym biopaliw
18 Cele Polityki energetycznej Polski do 2030 r. wpisują się w: Politykę energetyczną UE (bezpieczeństwo energetyczne, ochrona klimatu, rozwój rynku) Pakiet klimatyczno-energetyczny (tzw. pakiet 3x20% : zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych o 20%, zmniejszenie zużycia energii o 20%, zwiększenie udziału odnawialnych źródeł energii do 20%) Odnowioną Strategię Lizbońską (konkurencyjność, wzrost gospodarczy i wzrost zatrudnienia) Odnowioną Strategię Zrównoważonego Rozwoju UE (konkurencyjność, dobrobyt gospodarczy, spójność społeczna, zatrudnienie, ochrona środowiska)
19 Działania Poziom zużycia majątku trwałego w sektorze elektroenergetycznym oraz rozwój krajowej gospodarki wymagają w ramach strategii funkcjonowania firm energetycznych podejmowania działań na rzecz zapewnienia ciągłego pokrycia zapotrzebowania na energię zgodnie z Polityką Energetyczną Polski do 2030 roku. Ostatnie zmiany prawa energetycznego oraz projektowane rozwiązania idą w kierunku budowania właściwych zachowań podmiotów energetycznych i odbiorców (uczestników) na rynku energii elektrycznej. Trwają prace nad nową architekturą rynku energii elektrycznej.
20 Pakiet energetyczno-klimatyczny Cel: 20% redukcji emisji CO2 w 2020 r. Derogacje dla elektroenergetyki na podstawie art. 10c zrewidowanej dyrektywy 2003/87/WE 30 września 2011 r. Polska przesłała do KE wniosek derogacyjny o przydział bezpłatnych uprawnień do emisji CO2 na lata 2013-2020. Wniosek zawiera m.in.: - wykaz instalacji wytwarzających energię elektryczną wraz z proponowaną dla tych instalacji liczbą bezpłatnych uprawnień do emisji, - krajowy plan inwestycyjny dotyczący ok. 380 inwestycji modernizacyjnych o wartości ok. 40 mld euro, o łącznej mocy ok. 15 GW, umożliwiających redukcję emisji CO2 o ok. 20 mln ton/rok. Dokumenty oczekują na zatwierdzenie przez KE. Polska sprzeciwia się działaniom mającym na celu podwyższenie unijnych celów redukcyjnych w zakresie CO2 (The Roadmap for moving to a low carbon economy by 2050, Energy Roadmap 2050, set-aside w EED)
21 III Pakiet energetyczny (1/2) Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/72/WE z dnia 13 lipca 2009 r. dotyczącą wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej i uchylającą dyrektywę 2003/54/WE Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/73/WE z dnia 13 lipca 2009 r. dotyczącą wspólnych zasad rynku wewnętrznego gazu ziemnego i uchylającą dyrektywę 2003/55WE. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 714/2009 z dnia 13 lipca w sprawie warunków dostępu do sieci w odniesieniu do transgranicznej wymiany energii elektrycznej Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 715/2009 z dnia 13 lipca 2009 r. sprawie warunków dostępu do sieci w przesyłowej gazu ziemnego i uchylające rozporządzenie (WE) nr 1775/2005. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 713/2009 z dnia 13 lipca ustanawiające Agencję ds. Współpracy Organów Regulacji Energetyki ( ACER)
22 III Pakiet energetyczny (2/2) Głównym celem regulacji III pakietu jest konkurencyjny rynek oferujący wszystkim odbiorcom Unii Europejskiej niezakłócone dostawy energii elektrycznej, spełniającej standardy ekologiczne i wycenionej przez rynek. Realizacja m.in. poprzez: Obowiązek zapewnienia niezależności organom regulacyjnym oraz zwiększenie zakresu kompetencji tych organów - m.in. w zakresie obowiązków dot. budowania wspólnotowego rynku energii Zaostrzenie kryteriów unbundlingu OSP rozdział własnościowy Obowiązek zapewnienia tzw. usługi powszechnej Położenie nacisku na prawa konsumentów Czas trwania procedury zmiany sprzedawcy max. 3 tyg. Inteligentne liczniki energii u 80% odbiorców w okresie do 2020 Utworzenie ENTSO (Agencja ds. współpracy operatorów) Utworzenie ACER (Agencja ds. współpracy organów regulacyjnych)
23 Czynniki wpływające na zmianę charakteru obciążenia systemu elektroenergetycznego wytwarzanie i usługi przesyłowe oraz dystrybucyjne (przykłady) Regulacje krajowe i UE Powstawanie wytwórców wykorzystujących OZE (w tym bioelektrownie) Powstawanie źródeł wytwórczych z kogeneracją Budowa źródeł wytwórczych przez odbiorców dla pokrycia własnych potrzeb Powstawanie mikro i piko wytwórni energii elektrycznej (w tym nie przyłączone do sieci) Samochody elektryczne Powstawanie elektrowni gazowych, w tym związanych z lokalnym wydobyciem Przedsięwzięcia odbiorców na rzecz efektywności energetycznej Rozwój nowych usług i nowych systemów taryf Udział odbiorców w bilansowaniu systemu elektroenergetycznego Uruchomienie inteligentnej sieci SG/SM Zwiększenie wpływu wymiany z zagranicą Nowe role odbiorców energochłonnych Budowa elektrowni jądrowych w Polsce Powstanie elektrowni jądrowej blisko granic Polski Kwestie źródeł i dostaw gazu ziemnego Stabilność umów na dostawy energii
24 Czynniki wpływające na zmianę charakteru obciążenia systemu elektroenergetycznego Poprzednio wymienione czynniki w różnym stopniu i w różnym czasie wpływają na decyzje o podjęciu modernizacji lub inwestycji w sektorze elektroenergetycznym
Dziękuję za uwagę Ministerstwo Gospodarki Pl. Trzech Krzyży 3/5 00-507 Warszawa tel +48 22 693 50 00 fax +48 22 693 40 46 email mg@mg.gov.pl web www.mg.gov.pl Departament Energetyki