Rynek i kurs walutowy

Rynek i kurs walutowy Wykład 9 z Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych, CE UW Copyright 2006 Pearson Addison-Wesley & Gabriela Grotkowska

2 Wykład 9 Waluta obca i jej cena, sposoby kwotowania Rynek walutowy Jego uczestnicy Transakcje walutowe Jego charakterystyka Zabezpieczanie się przed ryzykiem walutowym a spekulacja

3 Waluta i rynek walutowy Rynek walutowy to rynkiem, na którym wymieniane są waluty jednych krajów na waluty innych krajów Waluta pojęcie używane zamiennie z pojęciem pieniądz, przede wszystkim w kontekście wymiany międzynarodowej Do waluty zagranicznej zalicza się zagraniczne monety, banknoty, depozyty w bankach zagranicznych oraz inne zagraniczne płynne, krótkookresowe instrumenty finansowe

Kurs walutowy Kurs walutowy jest ceną jednej waluty wyrażoną w innej walucie Każdy kurs walutowy można wyrazić na dwa sposoby: w kwotowaniu bezpośrednim podając cenę walut obcych w walucie krajowej w kwotowaniu pośrednim podając ile kosztuje waluta krajowa w walutach obcych Jeden sposób kwotowania jest odwrotnością drugiego W Polsce najczęściej posługujemy się kwotowaniem bezpośrednim Będziemy oznaczać go E Zapis 3,08 PLN/USD oznacza kurs (cenę) dolara wyrażony w złotych Często posługiwać się będziemy zapisem: USD/PLN 3,08 4

5 Skąd się bierze kurs walutowy? Kurs walutowy to cena Cena jest parametrem ustalanym na rynku W systemie kursu płynnego kurs walutowy jest wynikiem interakcji miedzy popytem a podażą na waluty na rynku walutowym

6 Kurs ustala się na rynku Kurs M s Podaż waluty, czyli oferta sprzedaży waluty (np. euro) w zależności od jej ceny wyrażonej w drugiej walucie (np. w złotych) E 1 E 0 M d1 M d2 Popyt na walutę, czyli chęć kupna waluty (np. euro) w zależności od jej ceny wyrażonej w drugiej walucie (np. w złotych) M 1 M 2 Ilość walut obcych

7 Popyt i podaż walut obcych Kurs ustala się pod wpływem popytu na daną walutę i jej podaży; przykładowe czynniki powodujące ich zmiany: Handel zagraniczny, np. jeśli polska firma eksportuje swój produkt do Niemiec, jej kontrahent płaci należność w euro. Firma ponosi koszty w złotych (płace pracowników, surowce, energia itp.), a zatem musi sprzedać euro na rynku walutowym (zamienić je na złote) podaż euro rośnie Wynagrodzenia czynników produkcji zatrudnionych zagranicą, np. jeśli amerykańska firma ma filie w Polsce działającą na polskim rynku, osiąga ona zyski w złotych, a zysk firmy transferowany jest do USA najpierw złote muszą zostać zamienione (na rynku walutowym) na dolary popyt na dolary rośnie Przepływ kapitału, np. fiński fundusz emerytalny kupuje obligacje polskiego rządu; fundusz ma euro, zaś rząd sprzedaje obligacje za złotówki; nabywca obligacji musi najpierw na rynku walutowym kupić złote podaż euro rośnie

8 Zmiany kursu walutowego Aprecjacja waluty: wzrost jej wartości Deprecjacja waluty: spadek jej wartości Pojęć tych używamy, gdy zmiany wartości waluty wynikają ze zmian równowagi rynkowej, w systemie kursu płynnego Przykład: jeśli miesiąc temu 1 $ kosztował 2,8 PLN, zaś dziś kosztuje 3,1 PLN, mówimy, że w ciągu tego miesiąca $ uległ aprecjacji, a złotych deprecjacji Pojęciami bliźniaczymi do aprecjacji i deprecjacji, ale używanymi, gdy kurs jest sterowany przez bank centralny są pojęcia rewaluacji i dewaluacji Przykład: gdyby bank centralny ustalił kurs złotego do dolara na poziomie 2 zł za $, a po roku zmienił kurs do poziomu 3 zł za $, powiemy, że złoty został zdewaluowany przez bank centralny

10 Rynek i kurs walutowy w praktyce Rynek walutowy (zarówna ten wielki międzybankowy, jak i nasz codzienny) opiera się o instytucję pośrednika Pośrednik sprzedaje i skupuje waluty zarabiając na różnicy ceny kupna i sprzedaży Kurs kupna i sprzedaży Widełki kursowe (spread) Źródło: http://kantory.pl/?id=kursy

11 Międzybankowy rynek walutowy: FOREX

12

13 Międzynarodowy rynek walutowy Głównymi uczestnikami rynku walutowego są: Klienci indywidualni i korporacyjni Dealerzy walutowi Brokerzy walutowi Arbitrażyści (spekulanci) Banki centralne i skarby państwa

14 Uczestnicy rynku: klienci indywidualni i korporacyjni Podmioty, które zgłaszają chęć kupna i sprzedaży walut W dużej części są to podmioty finansowe (banki, fundusze inwestycyjne, firmy ubezpieczeniowe etc), ale także przedsiębiorstwa czy osoby prywatne Dawniej chęć kupna i sprzedaży walut wynikała głównie z tych tradycyjnych przyczyn (handel, przepływ dochodów, transfery) Dziś w dużej mierze popyt i podaż wynika z chęci spekulacji, a rynek walutowy jest rodzajem gry, zakładu, między kupującymi i sprzedającymi: kto lepiej przewidzi przyszły kurs walutowy

15 Uczestnicy rynku: dealerzy walutowi Kluczowa instytucja dla rynku walutowego Dealer = pośrednik, market maker Kupujący $ za PLN Kupujący $ za PLN Sprzedający $ za PLN Sprzedający za PLN Kupujący za PLN Kupujący za Kupujący $ za Kupujący za PLN Dealer walutowy:,,, $, PLN Sprzedający za Sprzedający $ za Sprzedający $ za Sprzedający za PLN Dealerzy walutowi handlują walutami na własny rachunek, ponoszą przy tym ryzyko walutowe; są za nie wynagradzani różnicą między kursem sprzedaży i kupna

16 Arbitrażyści Arbitrażyści = podmioty finansowe, które zarabiają na różnicach kursowych Wyobraźmy sobie następującą sytuację: Kurs Kupno Sprzedaż Rynek 1 EUR/PLN 3,8695 3,8855 Rynek 2 EUR/PLN 3,8882 3,9012 Jeśli ktoś kupi 10 mln euro na rynku 1 i sprzeda je na rynku 2 zarobi 327 000 zł (3,27%) Działanie takie nazywamy arbitrażem walutowym

17 Arbitraż walutowy Arbitraż to możliwość osiągnięcia zysku w wyniku niespójności kwotowań Arbitraż prosty różne kwotowania dla tej samej pary walut na dwóch różnych rynkach; Arbitraż trójwalutowy - niespójność kwotowań w obrębie trzech walut Arbitraż jest możliwy dla kwotowań kasowych dla dwóch dowolnie wybranych walut i oraz j jeśli nie jest spełniony warunek: E ij E ji = 1 Dla trzech walut warunek ten wygląda tak: E jk E km = E jm

18 Uczestnicy rynku: banki centralne Banki centralne: Odgrywają rolę regulacyjną Interweniują na rynku walutowym (kreują popyt lub podaż na waluty obce), jeśli chcą wpłynąć na kurs walutowy Nie działają z chęci zysku (jak inne podmioty na rynku walutowym)

19 Transakcje walutowe Główne typy transakcji walutowych są: Transakcje kasowe (natychmiastowe) - SPOT: Transakcje terminowe FORWARD Transakcje zamienne SWAP Transakcje terminowe FUTURES Transakcje opcyjne

20 Transakcje SPOT Transakcje SPOT (kasowe), to tzw. transakcje natychmiastowe, a więc takie, w których rozliczenie transakcji (wymienienie się walutami) następuje w momencie zawarcia transakcji Kursy walutowe, według których dokonuje się transakcji SPOT nazywamy kursami kasowymi (spot exchange rates) Natychmiastowe transakcje oznaczają, że dostawa waluty następuje najpóźniej na drugi dzień po jej zawarciu (wynika to z faktu opóźnień w rejestrowaniu i realizacji dyspozycji w systemach bankowych) Są to najbardziej tradycyjne transakcje, związane zwykle z tradycyjnymi powodami angażowania się na rynku walutowym

21 Transakcje terminowe Transakcje terminowe (forward) to transakcje z dostawą określonej wielkości waluty na umówiony, późniejszy termin, np. za 90 dni od momentu zawarcia transakcji Kurs walutowy, według którego zawierane są te transakcje nazywamy kursem terminowym Rynek terminowy jest często wykorzystywany przez uczestników handlu międzynarodowego, gdzie często kontrahenci mają do czynienia z odroczonymi płatnościami za dobra i świadczone usługi W okresie otrzymania spodziewanej zapłaty, bądź konieczności dokonania płatności, kontrahenci narażeni są na ryzyko kursowe. Rynek terminowy pozwala na zabezpieczenie się przed takim ryzykiem (hedging).

22 Transakcja terminowa: przykład 10 września 2010 firma XYZ zawarła z bankiem ABC terminową transakcję sprzedaży 25000 USD za złotówki dnia 22 listopada 2010 roku po kursie USD/PLN 2,5000 10 września 2010 kurs wynosił USD/PLN 2,4250 Okazuje się, że 22 listopada 2010 faktyczny kurs wynosi USD/PLN 3,1000 Transakcja zobowiązuje firmę XYZ do sprzedaży 25000 USD po 2,50. Dostaje za to 62500 zł. Gdyby sprzedała je na rynku bieżącym 77500 zł. Firma jest stratna 15 000 zł Bank ABC płaci 62500 za dolary, po czym natychmiast przedaje je po kursie kasowym inkasując 77500: zarabia 15000 zł. Ale gdyby kurs wynosił 2,2: bank ABC straciłby 7500 zł, a firma XYZ zyskałaby 7500 zł transakcja terminowa to broń obosieczna

23 Transakcje SWAP Swapy walutowe wymiana jednej waluty na drugą po kursie kasowym i jednoczesna transakcja terminowa w kierunku odwrotnym Korzyść: znacznie mniejsze koszty transakcyjne niż dla dwóch oddzielnych transakcji

24 Transakcje FUTURES Transakcje forward są znakomitym narzędziem zabezpieczania się przed ryzykiem kursowym, ale większość uczestników rynku wcale nie chce się przed nim zabezpieczać wręcz odwrotnie Futures podobne do kontraktów terminowych (dostawa w przyszłości), ale: zawierane na określone terminy, wystandaryzowane co do wielkości transakcji, gwarantowane przez izbę rozrachunkową, opiewają jedynie na główne waluty nie wymagają przelania całej kwoty, a jedynie pokrycia tzw. różnic kursowych (czyli w przykładzie o forward firma XYZ przelałaby na konto banku ABC 15000 zł

25 Opcje walutowe Opcje walutowe dają ich posiadaczom prawo (nie obowiązek) kupna lub sprzedaży waluty po określonej z góry cenie w pewnym terminie (lub dowolnym aż do jej wygaśnięcia) Wystawca opcji ma obowiązek realizacji transakcji jeśli posiadacz przedstawi ją do zrealizowania. Opcja put prawo do sprzedania waluty obcej, Opcja call prawo do kupna waluty po ustalonej cenie Nabycie opcji wiąże się z uiszczeniem opłaty zwanej premią opcyjną

26 Opcja walutowa - przykład Dnia 1.01.2010 roku Bank A nabywa (prawo), Bank B wystawia (podejmuje zobowiązanie) Opcja kupna (call): wartość opcji 1.000.000,00 USD po kursie realizacji USD/PLN 4,0000; data realizacji (wygaśnięcia opcji): 1.04.2010; opcja europejska BANK A nabywa opcje kupna (czyli prognozuje, że kurs USD/PLN będzie wyższy niż 4,00) BANK B wystawia opcje kupna (czyli prognozuje, że kurs USD/PLN będzie niższy niż 4,00 zł) Ponieważ Bank B bierze na siebie zobowiązanie, a Bank A ma prawo (ale nie obowiązek realizacji transakcji) kupujący (A) płaci wystawcy (B) pewną opłatę, zwaną premią opcyjną

27 Opcja walutowa - przykład Dnia 1.04.2010 kurs wynosi USD/PLN 4,07 Bank A realizuje prawo do opcji gdyż opłaca mu się nabyć walutę od banku B aniżeli kupić na rynku: kupuje 1 mln USD po 4 zł od banku B i natychmiast sprzedaje na rynku SPOT Jego przychód = ( 4,07 4,00)* 1.000.000,00 USD = 70 000 USD Przychód pomniejszony o premię stanowi zysk A Gdyby kurs bieżący 1.04.2010 wynosi 3,95, wówczas bank A wyrzuciłby opcję do kosza (tracąc premię), a bank B cieszyłby się zyskiem w wysokości premii

Charakterystyka rynku FOREX: dzienne obroty 28

Charakterystyka rynku FOREX: główne waluty udział w obrotach dziennych 29

30 Charakterystyka rynku FOREX: główne centra obrotu walutowego Struktura geograficzna światowego rynku walutowego (BIS, 2010) United Kingdom United States Japan Singapore Switzerland Hong Kong SAR Australia France 2% 2% 13% 3% 4% 37% 5% 5% 5% 6% 18%

31 Ryzyko kursowe i reakcja na nie Gdyby we wszystkich krajach obowiązywał system kursu stałego (w pewnym stopniu było tak do 1973 roku) problem transakcje terminowe nie miałyby racji bytu, a problem ryzyka kursowego istnieje Ponieważ w większości krajów (głównych gospodarek) obowiązuje system kursu płynnego podmioty gospodarcze w tych krajach narażone są na ryzyko walutowe Ryzyko walutowe ryzyko poniesienia straty w związku ze zmianą kursu walutowego

32 Pozycja walutowa Jesteśmy zawsze narażeni na ryzyko walutowe, gdy mamy otwartą pozycję walutową w jakiejś walucie Otwarta pozycja walutowa = suma naszych zobowiązań w danej walucie jest różna od sumy naszych należności w tej walucie Krótka pozycja walutowa: zobowiązania w walucie X > należności w walucie X obawiamy się aprecjacji waluty X Długa pozycja walutowa: należności w walucie X > zobowiązania w walucie X obawiamy się deprecjacji waluty X

33 Co można zrobić z ryzykiem? Nic. Przyjąć, że istnieje. Zabezpieczać się przed ryzykiem hedging (hedżing) Wystawiać się na ryzyko: zmiana kursu może przynieść nam stratę, ale może też przynieść zysk! spekulacje

34 Zabezpieczanie się przed ryzykiem kursowym (hedging) Firma produkująca płytki ceramiczna sprzedała pewną partię towaru do Niemiec. Faktura opiewa na 150 000 euro Płytki zostały dostarczone, ale termin zapłaty faktury ustalono na 90 dni po dostawie towaru Obecnie kurs euro do złotego wynosi EUR/PLN 3,9568, a zatem, gdyby fakturę opłacono dziś, polska firma po sprzedaniu otrzymanych euro otrzymałaby 593 520 zł; ponieważ koszt produkcji i transportu płytek wyniósł 537500 zł, oznaczałoby, że na tej transakcji polska firma zarobiłaby 56020 zł

35 Hedging Ale euro wpłyną na konto polskiej firmy dopiero za 3 miesiące Jaki będzie wtedy kurs? Nie wiemy, może wyższy (to podniesie zysk polskiej firmy), a może niższy (to zysk obniży, a w szczególności może spowodować, że przychód z tej transakcji nie pokryje kosztów!) Co firma może zrobić? Nic Zawrzeć transakcję terminową Zawrzeć transakcję opcyjną Zabezpieczyć się za pomocą kredytu

36 Hedging Bank ABC oferuje możliwość zawarcia transakcji terminowej sprzedaży euro po kursie 3,9475 Bank XYZ wystawa opcję put (opcję sprzedaży) 150 ooo euro w terminie trzymiesięcznym po cenie 3,8775 i żąda za to premii w wysokości 1% wartości transakcji Można także wziąć 3-miesięczny kredyt w euro: jego oprocentowanie wynosi 9% w stosunku rocznym (per annum) Stopa procentowa od depozytów w złotych wnosi 5% per annum

37 Hedging 1. Forward: 3,9475 razy 150 000 euro = 592 125 zł 2. Wziąć 3-mies. kredyt w euro (dokładnie tyle, aby za 3 miesiące razem z odsetkami trzeba było spłacić 150 tys. euro), zamienić na złotówki, włożyć na lokatę 3-mies.: 1,0225x=150 000 euro x = 146699 euro Wartość w złotych: 3,9568 razy 146699 euro = 580 459 zł Lokata: 1,0125 razy 580 459 zł = 587 715 zł 3. Opcja: Jeśli kurs za 3 m-ce będzie niższy niż 3,8775 realizujemy opcję, a zatem zlotowa wartość przelewu z Niemiec = 3,8775 razy 150 000 euro = 581 625 zł Ale trzeba zapłacić premię: 1% razy 150 000 euro razy 3,9568 = 5935 zł A zatem faktyczny przychód w przypadku realizacji opcji 581 625 zł 5935 = 575690 zł Jeśli kurs będzie wyższy niż 3,8775, opcję wyrzucimy do kosza, euro sprzedamy na rynku, ale koszt premii i tak trzeba było ponieść

3.5 3.55 3.6 3.65 3.7 3.75 3.8 3.85 3.9 3.95 4 4.05 4.1 4.15 4.2 4.25 4.3 4.35 4.4 4.45 4.5 38 Profil wypłat przy różnych formach hedgingu 630000 620000 610000 600000 590000 580000 570000 560000 550000 Brak zabezpieczenia Forward Kredyt Opcja

39 Która forma najlepsza? Na pewno forward lepszy od kredytu Co wybrać forward, opcję czy nic? Wszystko zależy od stosunku do ryzyka i oczekiwań kursowych

Koniec wykładu 9 Dziękuję i zapraszam za tydzień