Wykład X Dobra publiczne
Konsumpcja każdego takiego dobra, zwanego dobrem prywatnym, dokonuje się indywidualnie i każdy może skonsumowad tylko tyle jednostek, ile sobie nabył.
Dobra publiczne (ogólna charakterystyka) Zasada niewykluczalności (non-eclusion) jeśli dobro zostało dostarczone, to nikogo nie można wykluczyd z możliwości jego wykorzystania. Zasada niekonkurencyjności (non-rivalry) ta sama jednostka dobra może byd jednocześnie wykorzystywana przez więcej niż jeden podmiot gospodarczy.
Dobra: prywatne, klubowe, publiczne Prywatne Klubowe Publiczne -Wykluczalność -Konkurencyjność -Wykluczalność -Nieonkurencyjność -Niewykluczalność -Niekonkurencyjność
Szczegółowy podział dóbr Kryteria: lternatywny koszt konsumpcji (1-jest, 0-brak) - konkurencyjnośd Prawa producenta (1-są, 0-brak) - wykluczalnośd Prawa konsumenta (1-są, 0-brak) - wykluczalnośd
Dobra prywatne (1,1,1) Dobra nie zatłoczone (0,1,1) nie zatłoczone drogi, muzea, galerie, parki narodowe. Dobra o otwartym dostępie i dobra wspólne (1,0,1) połowy oceaniczne, częstotliwośd fal radiowych, dzikie zwierzęta, przyroda, wspólne złoża ropy naftowej. Dobra semi-publiczne (0,0,1) telewizja, radio Czyste dobra publiczne (0,0,0) obrona narodowa, jakośd powietrza, ochrona przeciwpowodziowa, hałas, konserwacja budynków historycznych.
Jazda na gapę (free riding) Jazda na gapę spowodowana jest zasadą niewykluczalności. Konsumenci unikają nabywania dobra publicznego licząc, że skorzystają z jego nabycia przez kogoś innego. W rezultacie, na rynku pozbawionym regulacji, dobro publiczne dostarczone zostaje w ilości niższej niż optymalna.
Eksperyment dobra publiczne Eksperyment składa się z 10 rund W każdej rundzie wszyscy (poza prowadzącym wykład) zamykają oczy i podnoszą dwie ręce, jedną lub żadnej Każdy zaczyna rundę z 10 zł. Podniesienie każdej ręki kosztuje 5 zł. ale zwiększa Wspólny Kapitał o zł, Wspólny Kapitał dzielony jest po równo Każdy zapisuje swój wynik w każdej rundzie
Eksperyment kont. Jak wyżej, ale bez zamykania oczu
Eksperyment -- omówienie Podniesienie ręki kosztuje 5 zł. Zwiększa WK o 3n złotych Więc na głowę przypada 3 zł. (Marginal Per Capita Return wynosi 0,6) Nie opłaca się trudzid. dy wszyscy tak pomyślą nikt nie podniesie ręki. Zarobią po 10 zł. a mogli zarobid po 3n zł.
Eksperymenty nt. dóbr publicznych przegląd wyników Kooperacja często pocz. ok. połowy zasobu Zwykle zmniejsza się z upływem czasu: Źródło: Fehr i aechter, ER 2000
Dlaczego kooperacja wygasa? Źródło: Fischbacher, aechter i Fehr, 2001
Co sprzyja kooperacji? Wyższe MCPR Małe grupy Możliwośd karania i nagradzania Powtarzanie gry w tej samej grupie
Tragedy of the commons (Harding, 1968) Dobra, do których jest swobodny dostęp lub stanowią dobra wspólne są nadmiernie eksploatowane (dostawca dobra nie ma prawa nikogo wykluczyd z użytkowania, jeśli dobro jest dostarczone).
Dilbert a tragedia wspólnego pastwiska
Common Pool Resources: przykład rybołówstwa Morza i oceany stanowią system naczyo połączonych ryby nie uznają granic Koszty nadmiernego połowu rozkładają się na wszystkich Raport ONZ z roku 2008: Straty wskutek nadmiernego połowu to 50mld $ Można by pociąd połowę statków na żyletki i łowid tyle samo Ważne skutki dla bioróżnorodności, zdrowia publicznego, etc.
Common Pool Resources: atmosfera Tylko częśd kosztów szkodliwych emisji zanieczyszczeo, CO2, SO2 itd. spada na krajemitenta Stąd emisja na nieefektywnie wysokim poziomie Próby międzynarodowych porozumieo Wciąż jest motywacja aby się wyłamad
Dobra wspólne P ($ per fish) MSC MPC D (M) F* F C Ryb
Warunki optymalnej podaży dobra publicznego M() 1 + M() 2 + + M() k =MC() IMRS X I 1 + IMRS X I 2 + + IMRS X I k =MC() i=1,, k liczba konsumentów
), ( ma, U ) ( ), ( w w c p p U U 0 ) ( ), ( ), ( 0 ), ( 0 ), ( c U U L p U L p U L MC(). MRS MRS p MU MU MU MU ) MC( ] ) ( [ ] ), ( [ ), ( w w c p p U U U L
Efektywny poziom dobra publicznego P $7.00 D 1 popyt dla konsumenta 1. D 2 popyt dla konsumenta 2. D całkowity popyt. $5.50 MC $4.00 D 2 D $1.50 0 D 1 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Q
Sposoby zwiększenia podaży dobra publicznego Prywatyzacja, Złamanie zasady niewykluczalności (dobra klubowe), Ingerencja budżetu publicznego, Podatek motywacyjny roves a-clarke a.