Institute for Opinion & Market Research Instytut Badania Opinii i Rynku e-mail: pentor@pentor.com.pl

Institute for Opinion & Market Research Instytut Badania Opinii i Rynku e-mail: pentor@pentor.com.pl

Od lutego 1993 roku Instytut Badania Opinii i Rynku PENTOR prowadzi na zlecenie Związku Banków Polskich badania koniunktury w sektorze bankowym. Co miesiąc reprezentatywna grupa około 2 pracowników szczebla kierowniczego oddziałów z całej Polski przedstawia swe oceny i prognozy w zakresie: depozytów złotowych i dewizowych w podziale na depozyty a vista i termi nowe gospodarstw domowych i pod miotów gospodarczych, kredytów złotowych dla gospodarstw domowych i podmiotów gospodar czych oraz kredytów dewizowych, oprocentowania kredytów, 1. UWAGI METODYCZNE relacji depozytów dewizowych do złotowych i kredytów dewizowych do złotowych, popytu na papiery wartościowe (akcje i obligacje), sytuacji ekonomicznej banków (oddziałów). Oceny i prognozy są formułowane przez stwierdzenie wzrostu (poprawy), spadku (pogorszenia) lub braku zmiany. Różnice między odpowiedziami pozytywnymi (wzrost lub poprawa) i negatywnymi (spadek lub pogorszenie) określają wskaźniki cząstkowe ocen i prognoz. Są one wykorzystywane do prezentowania tendencji oraz obliczania wskaźnika syntetycznego. Wskaźnik syntetyczny PENGAB zyskał rangę wiodącego wskaźnika obrazującego koniunkturę w sektorze bankowym. Poza podanym zakresem pytań podstawowych co miesiąc zadawane są pytania dodatkowe dotyczące problematyki makroekonomicznej oraz spraw istotnych z punktu widzenia bankowców i banków. Wyniki sondaży są co miesiąc przedstawiane Związkowi Banków Polskich i bankom uczestniczącym w sondażach oraz na konferencjach prasowych, co zapewnia ich publiczną prezentację w mediach. 2. ROK 1999 W GOSPODARCE I BANKACH Rok 1999, podobnie jak rok poprzedni, nie był dla banków okresem łatwym. W bilansach i rachunkach wyników banków, a w konsekwencji w ocenach i prognozach ankietowanych znalazły odzwierciedlenie zmiany zachodzące w sytuacji makroekonomicznej i sektorze bankowym. Doszło do wyraźnego zwolnienia wzrostu gospodarczego (1,5% w I kwartale), a potem jego stopniowego ożywienia (3% w II kwartale i 4,9% w III kwartale). Inflacja, mierzona dwunastomiesięcznym wskaźnikiem wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych, początkowo wyraźnie spadła (z 8,6% w grudniu 1998 roku do 5,6% w lutym), potem ustabilizowała się (6,2%-6,5% do lipca), a następnie wyraźnie wzrosła (do 9,8% w grudniu). Wyraźnie zmieniały się podstawowe stopy procentowe banku centralnego. Na początku roku stopę lombardową obniżono z 2% do 17%, a w końcu roku podwyższono do 2,5%. Kurs złotego podlegał silnym wahaniom, przy czym w miejsce aprecjacji występującej w 1998 roku doszło do deprecjacji złotego. W tej sytuacji wyraźnie obniżyła się dynamika depozytów złotowych, a jednocześnie wyraźnie wzrosła dynamika depozytów dewizowych. Bardzo szybko rosły kredyty dla gospodarstw domowych i dość wyraźnie postępował rozwój akcji kredytowej dla podmiotów gospodarczych. Rynek kapitałowy przeżywał okresy gorsze i lepsze, zwłaszcza w czasie większych operacji prywatyzacyjnych, w tym dotyczących banków (BPH i Pekao S.A.). W ich wyniku zaszły zmiany w strukturze własnościowej sektora na korzyść inwestorów zagranicznych. Sytuacja wielu firm uległa pogorszeniu. Nastąpiło ograniczenie marży odsetkowej. Silna była presja kosztów działania banków. Wyniki finansowe banków wykazywały tendencję wzrostową w ujęciu nominalnym, ale spadkową w ujęciu realnym. Rosnąca konkurencja i wymogi efektywnego działania narzucały w tych trudniejszych warunkach dość szybki rozwój sieci placówek bankowych przy stabilizacji poziomu zatrudnienia w całej bankowości. Oceny i prognozy wynikające z comiesięcznych sondaży prezentują bardziej szczegółowo obraz funkcjonowania banków (placówek bankowych) w 1999 roku.

3. OCENY I PROGNOZY KONIUNKTURY W 1999 ROKU 3.1. Rynek depozytowy Styczeń nie zwiastował kłopotów. Aż 7% placówek notowało wzrost, a tylko 7% spadek depozytów złotowych a vista, przy dużej aktywności klientów indywidualnych i instytucjonalnych. Ale w lutym doszło do załamania. Zarówno osoby fizyczne, jak i przedsiębiorstwa ograniczyły wpłaty, co skutkowało zmniejszeniem do 5% placówek notujących wzrost i zwiększeniem do 21% placówek notujących spadek wkładów bieżących. W kolejnych miesiącach było niewiele lepiej. Dopiero w listopadzie 63% ankietowanych mówiło o wzroście, a 13% o spadku wkładów. Regres w trakcie roku wystąpił w skali zaskakującej bankowców, którzy w swych prognozach przewidywali bardziej korzystny rozwój sytuacji. Nieco inaczej kształtowały się zmiany terminowych depozytów złotowych. W styczniu, dzięki zwłaszcza lokatom osób prywatnych, wzrost wystąpił w 74% placówek (spadek tylko w 6% placówek). Z miesiąca na miesiąc było gorzej. Dno osiągnięto w lipcu. Wówczas do wzrostu przyznawało się tylko 49% placówek, zaś aż 21% placówek notowało spadek. Sytuacja wyraźniej poprawiła się dopiero w listopadzie wzrost w 66% placówek, spadek w 13% placówek. Prognozowano trochę łagodniejsze zmniejszenie aktywności deponentów. Na początku roku, podobnie jak w 1998 roku, w placówkach obsługujących konta walutowe przeważały niekorzystne trendy. Co czwarta placówka notowała przyrost, prawie połowa stagnację, a trochę więcej niż czwarta część placówek notowała spadek depozytów dewizowych a vista. Od marca do końca roku bieżące wkłady walutowe cieszyły się dużym powodzeniem, którego szczyt przypadł na okres największego osłabienia złotego w październiku i listopadzie. Wówczas odsetek placówek stwierdzających wzrost przekroczył wyraźnie 4%, a stwierdzających spadek zmniejszył się nawet do 1%. Takie ożywienie wkładów wywołało optymizm ankietowanych, którzy w swych prognozach spodziewali się znacznie większej aktywności deponentów. Inny bieg zdarzeń charakteryzował zmiany terminowych depozytów dewizowych. W styczniu połowa ankietowanych mówiła, że ich stan nie ulega zmianie, a co czwarty deklarował wzrost lub spadek. Potem do kwietnia przeważały tendencje wzrostowe, następnie do lipca wzrost wygasał, z kolei do listopada ponownie wystąpił silny trend wzrostowy, który osłabł w grudniu. Wtedy o wzroście mówiło 45% placówek, a o spadku 15% placówek. Rytm ten, wyznaczany zapewne oczekiwaniami klientów co do słabszej lub mocniejszej pozycji złotego, odzwierciedlały prognozy bankowców właściwie pokrywające się z rzeczywistym rozwojem sytuacji. Wskaźniki cząstkowe, obrazujące kniunkturę w działalności depozytowej, w 1999 roku zestawiono w tab. 1. KONIUNKTURA W DZIAŁALNOŚCI DEPOZYTOWEJ Depozyty Oceny Prognozy Terminowe złotowe 46 47 Złotowe a vista 42 45 Terminowe dewizowe 25 26 Dewizowe a vista 19 25 Sumując można stwierdzić, że obniżenie poniżej 5% wskaźników dotyczących depozytów złotowych stwarzało atmosferę złej koniunktury w bankach. Jednocześnie takiego wrażenia zanadto nie poprawiało kształtowanie się na względnie wysokim poziomie wskaźników odnoszących się do depozytów dewizowych w sytuacji, gdy ich rola jest mniejsza w porównaniu z przeszłością i w odróżnieniu od powszechnie gromadzonych depozytów złotowych są one skoncentrowane w części placówek bankowych (ok. 65%). 2

DEPOZYTY ZŁOTOWE A VISTA 1 8 6 4 2 II III IV V V I V II V III IX X X I X II I II III IV V V I V II V III IX X X I X II I II III IV V V I V II V III IX X X I X II I II III IV V V I V II V III IX X X I X II I II III IV V V I V II V III IX X X I X II I II III IV V V I V II V III IX X X I X II I II III IV V V I V II V III IX X X I X II DEPOZYTY ZŁOTOWE TERM INOWE 1 8 6 4 2-2 II III IV V V I V II V III IX X X I X II I II III IV V V I V II V III IX X X I X II I II III IV V V I V II V III IX X X I X II I II III IV V V I V II V III IX X X I X II I II III IV V V I V II V III IX X X I X II I II III IV V V I V II V III IX X X I X II I II III IV V V I V II V III IX X X I X II DEPOZYTY DEWIZOWE A V ISTA 1 8 6 4 2-2 -4 II III IV V VI VII VIII IX X XI XII I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII I II III IV V VI VII VII IX X XI XII I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII DEPOZYTY DEWIZOWE TERMINOWE 1 8 6 4 2-2 -4 II III IV V VI VII VIII IX X XI XII I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII SALDO PROGNOZY SALDO OCENY 3

3.2. Rynek kredytowy W akcji kredytowej wyraźnie zaznaczyły się dwa okresy. Do maja rosnąca liczba placówek notowała wzrost kredytów złotowych od 61% do 69%. Jednocześnie coraz mniej było placówek stwierdzających spadek kredytów od 2% do 16%. Od czerwca do końca roku odsetek placówek, w których rosły kredyty złotowe ustabilizował się na poziomie 7%-75%, zaś odsetek placówek notujących spadek wynosił 1%-15%. Taka sytuacja była następstwem aktywności kredytowej zarówno gospodarstw domowych, jak i podmiotów gospodarczych słabszej w pierwszych miesiącach roku i silniejszej od czerwca do końca roku. Warto zauważyć, że w szczytowym okresie (wrzesień) odsetek placówek notujących wzrost kredytów wynosił 77% w przypadku kredytów dla gospodarstw domowych i 73% w przypadku kredytów dla podmiotów gospodarczych. Taki bieg wydarzeń wywołał wręcz euforię w prognozowaniu dynamiki akcji kredytowej. Prognozy były bardzo optymistyczne i odbiegały od ocen rzeczywistości w sposób wyraźny (wskaźnik oceny 55%, wskaźnik prognozy 7%). Względne osłabieanie złotego nie zachęcało do kredytów dewizowych. W styczniu więcej placówek notowało ich wzrost (42%) niż spadek (17%). Potem częściej było odwrotnie, zwłaszcza w maju (wzrost 18%, spadek 38%). Niewątpliwie spory wpływ na akcję kredytową wywarły zmiany oprocentowania. Od stycznia do października przeważała tendencja spadkowa cen kredytów, przy czym w pierwszym kwartale obniżki oprocentowania były powszechne (ponad 9% placówek), a potem malał odsetek placówek, w których kredyty taniały. Jeszcze w październiku co szósta placówka obniżała, choć co dziesiąta już podwyższała oprocentowanie. W listopadzie sytuacja odwróciła się, zaś w grudniu wzrost cen kredytów miał miejsce aż w 65% placówek. 3.3 Rynek kapitałowy. Przez prawie cały rok do grudnia większość placówek notowała stabilny popyt na akcje (56%-79% placówek) i obligacje (61%-75% placówek). Dopiero w grudniu, głównie dzięki listopadowej ofercie PKN, zainteresowanie papierami wartościowymi wzrosło. Wzrost popytu na akcje odnotowało 42% placówek, podczas gdy w poprzednich miesiącach przeciętnie 22% placówek. Podobnie było w przypadku obligacji. Wzrost popytu zgłosiło 4% placówek, a w poprzednich miesiącach średnio także 22% placówek. 3.4. Relacje złotego do walut obcych. W placówkach prowadzących zarówno operacje złotowe jak i walutowe w styczniu złoty wyraźnie dominował w działalności depozytowej. Mianowicie 6% placówek notowało wzrost wartości depozytów złotowych w stosunku do dewizowych, 28% równy przyrost obu rodzajów depozytów, a 12% przewagę wzrostu depozytów w walutach obcych. W kolejnych miesiącach sytuacja stopniowo zmieniała się na korzyść depozytów dewizowych. W listopadzie waluty obce, czego nie notowano od dawna, miały nawet małą przewagę (większy wzrost walut obcych w 3% placówkach, a złotych w 27% placówek). W grudniu złoty nieco wygrał (większy wzrost złotych w 33% placówek, zaś walut obcych w 26% placówek). W działalności kredytowej złoty wyraźnie wygrywał z walutami obcymi. Przeciętnie w 47% placówek kredyty złotowe rosły szybciej niż dewizowe, w 37% placówek była równowaga, a w 16% placówek przeważały kredyty dewizowe. 3.5. Sytuacja banków Do października w comiesięcznych ankietach nie więcej niż 47% ankietowanych mówiło o poprawie sytuacji ekonomicznej swego banku (oddziału). Nieco lepiej było w końcu roku, gdy w listopadzie 52%, a w grudniu 49% ankietowanych deklarowało poprawę sytuacji. Prognozy były bardziej optymistyczne, gdyż bardzo często ponad połowa ankietowanych spodziewała się poprawy sytuacji. Wskaźniki cząstkowe ujawniają dużą różnicę między optymizmem prognoz (43%) i pesymizmem ocen faktycznej sytuacji (36%). 4

KREDYTY ZŁOTOWE 1 8 6 4 2 II III IV V V I V II V III IX X X I X II I II III IV V V I V II V III IX X X I X II I II III IV V V I V II V III IX X X I X II I II III IV V V I V II V III IX X X I X II I II III IV V V I V II V III IX X X I X II I II III IV V V I V II V III IX X X I X II I II III IV V V I V II V III IX X X I X II KREDYTY DEWIZOWE 8 6 4 2-2 -4 II III IV V VI VII VIII IX X XI XII I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII WARTOŚĆ DEPOZYT ÓW 8 6 4 2-2 -4-6 -8 II III IV V V I V II V III IX X X I X II I II III IV V V I V II V III IX X X I X II I II III IV V V I V II V III IX X X I X II I II III IV V V I V II V III IX X X I X II I II III IV V V I V II V III IX X X I X II I II III IV V V I V II V III IX X X I X II I II III IV V V I V II V III IX X X I X II WARTOŚĆ KREDYT ÓW 6 4 2-2 -4-6 II III IV V V I V II V III IX X X I X II I II III IV V V I V II V III IX X X I X II I II III IV V V I V II V III IX X X I X II I II III IV V V I V II V III IX X X I X II I II III IV V V I V II V III IX X X I X II I II III IV V V I V II V III IX X X I X II I II III IV V V I V II V III IX X X I X II SALDO PROGNOZY SALDO OCENY 5

AKCJE 1 8 1994 1995 1996 1997 1998 1999 6 4 2-2 -4 II III IV V V I V II V III IX X X I X II I II III IV V V I V II V II IX X X I X II I II III IV V V I V II V III IX X X I X II I II III IV V V I V II V III IX X X I X II I II III IV V V I V II V III IX X X I X II I II III IV V V I V II V III IX X X I X II OBLIGACJE 1 8 1994 1995 1996 1997 1998 1999 6 4 2-2 -4 VIII X XI XII I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII KONDYCJA-SYTUACJA EKONOM ICZNA 1 8 6 4 2-2 II III IV V V I V II V III IX X X I X II I II III IV V V I V II V III IX X X I X II I II III IV V V I V II V III IX X X I X II I II III IV V V I V II V III IX X X I X II I II III IV V V I V II V III IX X X I X II I II III IV V V I V II V III IX X X I X II I II III IV V V I V II V III IX X X I X II SALDO PROGNOZY SALDO OCENY PRZEWIDYWANA INFLACJA 3 1995 1996 1997 1998 1999 2 1 XII'9 4 IV V VI VII VIII IX X XI XII I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII 6

3.6. Syntetyczny wskaźnik koniunktury PENGAB W tab. 2. przedstawiono kształtowanie się syntetycznego wskaźnika koniunktury w sektorze bankowym w 1999 roku. WSKAŹNIK PENGAB W 1999 ROKU Miesiące PENGAB Zmiany Zmiany narastająco I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII 32,6 32, 37,7 4,7 38, 36,8 32,5 37,6 42,2 38,8 41,7 34,8-2,3 -,6 + 5,7 + 3, - 2,7-1,2-4,3 + 5,1 + 4,6-3,4 + 2,9-6,9-2,3-2,9 + 2,8 + 5,8 + 3,1 + 1,9-2,4 + 2,7 + 7,3 + 3,9 + 6,8 -,1 Trzykrotnie wskaźnik znalazł się w strefie dobrej koniunktury, przekraczając 4 pkt. (kwiecień, wrzesień i listopad), a w ciągu dziewięciu miesięcy w strefie średniej koniunktury (ponad 3 pkt., ale poniżej 4 pkt.). Zmiany wskaźnika średnio o 3,6 pkt. z miesiąca na miesiąc - świadczyły o jego dużych wahaniach. Ostatecznie w grudniu PENGAB zszedł nieco poniżej 35 pkt. Zakończył rok na poziomie zbliżonym do odnotowanego w grudniu poprzedniego roku (mniej o,1 pkt.). Dokonując analizy trendu wynikającego z comiesięcznych notowań w 19-99 roku otrzymuje się wynik świadczący o bardzo słabej tendencji wzrostowej (przyrost miesięczny,4 pkt.), którą mogą potwierdzić wyniki kolejnych sondaży już w roku 2. Wypowiedzi bankowców zbierane na początku miesięcy bardziej odzwierciedlają koniunkturę w poprzednim niż w danym miesiącu. Zatem oceny i prognozy z sondażu przeprowadzonego w styczniu 2 roku trzeba odczytywać przede wszystkim jako wynikające z sytuacji w grudniu 1999 roku. Według ankiet styczniowych trochę więcej niż połowa placówek (54%) notowała przyrost depozytów złotowych a vista i trochę mniej niż połowa placówek (47%) uzyskała przyrost terminowych depozytów złotowych. Liczono się jednak z zasadniczą zmianą sytuacji, prognozując przyrost wkładów bieżących w 65% placówek i przyrost lokat termino- 4. POCZĄTEK ROKU 2 wych nawet w 66% placówek. Zauważono mniejsze zainteresowanie depozytami dewizowymi, bowiem przyrost wkładów bieżących wystąpił w 25% placówek, zaś przyrost lokat terminowych w 27% placówek. Sądzono jednak, że będzie lepiej, gdyż przyrostu depozytów a vista spodziewało się 33% placówek, a depozytów terminowych 37% placówek. Stwierdzano dużą aktywność kredytobiorców w związku z przyrostem kredytów złotowych w 76% placówek, ale jednocześnie przewidywano pewne osłabienie rozwoju akcji kredytowej. Dalszy wzrost kredytów złotowych prognozowało 62% placówek. Wiązało się to zapewne ze wzrostem oprocentowania kredytów, co nastąpiło w 8% placówek. Skromny odsetek - 47% placówek - stwierdzał poprawę sytuacji ekonomicznej banku (oddziału). O możliwości dalszej poprawy mówiło 49% placówek. Syntetyczny wskaźnik koniunktury PENGAB, podtrzymywany bardziej prognozami niż ocenami, wyniósł w styczniu 36,1 pkt. Był więc lepszy niż w styczniu 1999 roku o 3,5 pkt. i lepszy niż w grudniu 1999 roku o 1,3 pkt. Początek 2 roku nie wypadł więc źle. 7

5. POGLĄDY I OPINIE BANKOWCÓW 5.1. Inflacja, kurs walutowy, stopy procentowe W styczniu ankietowani oceniali, że wzrost cen do końca roku wyniesie 8,5%. Potem obniżyli swe oczekiwania nawet do 8,1%. Ale w ostatnich miesiącach, wraz z ożywieniem inflacji, dokonali ich korekty. W listopadzie mówili o 8,9%. Ostatecznie w grudniu inflację szacowali na 9,7%. W lutym wypowiedzieli się na temat czynników, które ich zdaniem najbardziej wpływają na wzrost cen. Wymienili przede wszystkim: zapowiedziane podwyżki cen kontro lowanych (65% wypowiedzi), podaż pieniądza (6%), zmiany płac i ich skutki (55%), kursy walut i ich przewidywane zmia ny (52%), stopy procentowe i ich przewidywane zmiany (51%) i zapowiedziane zmiany podatków (5%). W marcu stwierdzili, że w ujęciu podmiotowym największy wpływ na inflację mają: polityka banku centralnego (79%), polityka rządu (67%) oraz zachowania inwestorów zagranicz nych (54%). Kurs dolara w końcu roku szacowano w styczniu na 3,67 zł. Potem liczono się z osłabieniem złotego w kwietniu mówiono o 4,19 zł, a następnie z pewnym wzmocnieniem w sierpniu przewidywano 4,5 zł. Ostatecznie prognozowano osłabienie złotego do 4,3 zł. Podobnie zmieniały się prognozy kursu euro od 4,24 zł do 4,43 zł, potem do 4,23 zł i w końcu 4,38 zł. W listopadzie ankietowani uważali, że ówczesny gwałtowny spadek złotego był następstwem gorszych wyników gospodarczych i wypowiedzi polityków (63%), choć niektórzy większą wagę przywiązywali do wypowiedzi (26%), a inni do wyników (11%). Stopy procentowe, prognozowane przez uczestników sondaży, podlegały wyraźnej ewolucji. Oceniano, że w końcu roku oprocentowanie: kredytu lombardowego wyniesie 17,4% (styczeń), co skorygowano do 15,1% (luty), a potem podwyższano aż do 2,6% (grudzień), kredytu na cele gospodarcze będzie równe 17,5% (styczeń), co zmieniono na 14,4% (sierpień-wrzesień), a osta tecznie na 18,% (grudzień), lokaty 3-miesięcznej ukształtuje się w wysokości 12,5% (styczeń), co zwe ryfikowano do 9,4% (maj), a następ nie do 12,% (grudzień). W tym roku w styczniu bankowcy ostrożnie prognozowali inflację w końcu roku 2 na poziomie 8,3%. Zakładali kurs dolara na koniec tego roku w wysokości 4,32 zł, a kurs euro na poziomie 4,43 zł. Spodziewali się obniżki stóp procentowych w stopniu umiarkowanym, twierdząc, że w końcu 2 roku oprocentowanie kredytu lombardowego wyniesie 18,8%, kredytu na cele gospodarcze 16,4%, a lokaty 3-miesięcznej 1-,6%. 5.2. Perspektywa europejska W kwietniu, pozytywnie oceniając cele i działalność Unii Europejskiej (64% wypowiedzi), ankietowani byli za członkostwem Polski (77%). Przeciwko był co siódmy uczestnik sondażu. W czerwcu 6% twierdziło, że banki polskie będą konkurencyjne po wejściu Polski do Unii. Odmiennego zdania było 37% respondentów. Aż 86% ankietowanych opowiedziało się za wejściem do strefy euro, przy sprzeciwie 11%. We wrześniu wyrażano różne opinie co do przyszłości banków spółdzielczych 8 w świetle wymogów Unii Europejskiej. Obawiano się stagnacji (31%) lub upadłości (26%), a rzadziej przewidywano rozwój spółdzielczości bankowej (24%). 5.3. Polityka gospodarcza Które sektory są siłą napędową naszej gospodarki? Pytanie to, zadane w lipcu dało następującą klasyfikację: 8% i więcej ankietowanych wska zało na bankowość, handel, teleko munikację, informatykę i motoryza cję, poniżej 3% respondentów wymie niło hutnictwo, rolnictwo i przemysł tekstylny. Które sektory sprzyjają wzrostowi skłonności do oszczędzania i ograniczeniu konsumpcji? Bankowcy na pierwszym miejscu wymienili bankowość (82% wypowiedzi). Jaki jest wpływ rządu na decyzje instytucji finansowych? Żaden lub niewielki wpływ ma rząd na Bankowy Fundusz Gwarancyjny zdaniem 66% ankietowanych, na Komisję Nadzoru Bankowego w ocenie 62% bankowców oraz na Komisję Papierów Wartościowych i Giełd według 61% respondentów. Zdaniem 47% respondentów znaczący lub duży wpływ wywiera rząd na Radę Polityki Pieniężnej, choć jednocześnie wpływ żaden lub niewielki stwierdzało 43% ankietowanych. W przypadku Narodowego Banku Polskiego 46% mówiło o wpływie żadnym lub niewielkim, a 44% o znaczącym lub dużym. Co spowodowałaby ewentualna likwidacja ulg budowlanych w podatkach od dochodów osobistych ludności? Nie wpłynęłoby to na skłonność do oszczędzania zdaniem 64% badanych. Niektórzy sugerowali spadek (23%), a mniej liczna grupa (13%) wzrost skłonności do oszczędzania.

5.4. Polityka pieniężna Styczniowe obniżki stóp procentowych NBP o 2,5 pkt.- 3 pkt. zostały ocenione pozytywnie przez 65%-72% ankietowanych. W czerwcu zapytano czy banki powinny zgodzić się na propozycję NBP łączącą redukcję stóp rezerw obowiązkowych do 5% z zamianą zwolnionych środków na obligacje oprocentowane w wysokości stopy inflacji. Za przyjęciem tej propozycji było 71% respondentów. W sierpniu decyzję w tej sprawie przyjęto z zadowoleniem (82%), nie oczekując zmian oprocentowania w bankach (56%), co potwierdził kolejny sondaż (52%). W październiku oceniając skuteczność polityki pieniężnej bankowcy wyrazili opinie pozytywne (65%), bądź neutralne (28%). Po listopadowych podwyżkach stóp procentowych NBP o 2,5 pkt. 3,5 pkt. 78% ankietowanych uznało je za uzasadnione, choć 75% uważało za zbyt wysokie. Przeważały głosy, że podwyżki umocnią złotego (66%), ograniczą kredyty konsumpcyjne (57%), spowodują wzrost skłonności do oszczędzania (56%), powstrzymają inflację (55%) i ograniczą wydatki budżetowe (55%). Podzieliły się głosy co do wpływu podwyżki na wzrost gospodarczy (nie zahamują wzrostu 49%, zahamują 48%). Nie było też zdecydowanej oceny wpływu podwyżek na wyniki finansowe banków. Wpływ korzystny przewidywało 41% ankietowanych, brak wpływu 38%, zaś wpływ niekorzystny 19%. 5.5. Problem roku 2 Zagrożenia dla zastosowań informatyki związane z rokiem 2 były wielokrotnie poruszane w comiesięcznych sondażach. W maju bankowcy stwierdzili, że są w tych sprawach zorientowani dobrze (51% wypowiedzi) lub częściowo (45%). Zagrożenia oceniali jako średnie (45%), duże (25%) lub małe (15%). Uważali, że potencjalne zagrożenia są przez klientów instytucjonalnych rozpoznane (46%) lub przynajmniej częściowo rozpoznane (39%). Ich zdaniem klienci indywidualni częściowo (47%) lub w zasadzie nie orientowali się (35%) w tej sprawie. Wypowiadali się za przeprowadzeniem masowej kampanii informacyjnej wyjaśniającej społeczeństwu problem z datą 2 (74%). Co do wspólnej kampanii prowadzonej przez banki byli zdania, że jest to raczej (43%), a nawet zdecydowanie (31%) konieczne. Pytani, czy klienci będą przed końcem roku masowo wybierać pieniądze, ankietowani twierdzili częściej, że jest to mało prawdopodobne (67%) i rzadziej, że jest to raczej prawdopodobne (24%). W lipcu respondenci oceniali, że klienci indywidualni czasami pytają o bezpieczeństwo zdeponowanych oszczędności, zaś sporadycznie o ciągłość wypłat, poprawność i terminowość rozliczeń, prawidłowość naliczania odsetek, ważność kart płatniczych, pracę placówek bankowych na przełomie roku, wyniki testów komputerów oraz różne zabezpieczenia (np. zaświadczenia o stanie konta). Z kolei ich zdaniem klientów instytucjonalnych bardziej interesowała poprawność i terminowość rozliczeń niż inne wymienione zagadnienia. W tym kontekście ankietowani uznali, że banki przynajmniej ogólnie powinny informować klientów o stanie swych przygotowań do roku 2 (67%), zwłaszcza w placówkach bankowych i ewentualnie w inny sposób (przez media, wysyłanie informacji). Nie obawiali się poważniejszych zakłóceń w funkcjonowaniu systemu informatycznego w placówkach (88%), ale niektórzy nie wykluczali symptomów paniki wśród klientów (32%). Podobnie formułowali swe opinie i obawy w sierpniu, we wrześniu i w październiku. Wówczas niektórzy ankietowani informowali, że klienci indywidualni otrzymali specjalne listy z banków o stanie gotowości do roku 2 (31% wypowiedzi) lub otrzymają takie listy (także 31%). W listopadzie 9% respondentów potwierdziło, że nie obawia się poważniejszych zakłóceń w funkcjonowaniu systemu informatycznego, 9 ale 16% nie wykluczało symptomów paniki wśród klientów. Pytani o wpływ problemu roku 2 na skłonność do oszczędzania ankietowani sugerowali przeciętnie nikły wpływ. Wreszcie w grudniu zakłóceń informatycznych nie obawiało się już 97% bankowców, a jeszcze 12% miało pewne obawy co do postępowania klientów. W styczniu 2 roku wszyscy ankietowani stwierdzili, że na przełomie roku nie mieli w swych placówkach żadnych zakłóceń w funkcjonowaniu systemu informatycznego. O wystąpieniu symptomów paniki wśród klientów informowało 5% ankietowanych. Generalnie dobrze oceniono wspólne działania podjęte z inicjatywy Związku Banków Polskich w celu zabezpieczenia banków przed problemem roku 2. 5.6. Sprawy banków Choć problem roku 2 okazał się najważniejszym problemem roku 1999, to nie zmarginalizował kilkunastu innych kwestii, ważnych dla funkcjonowania polskiej bankowości. Nastroje bankowców na początku roku 1999 nie były dobre. W styczniu ocenili, że rok 1999 był gorszy niż poprzedni (55% wypowiedzi), a w sumie taki sobie ani dobry, ani zły (66%). Nie byli zdecydowani co przyniesie 19-99 rok, mówiąc, że może być trochę lepszy (33%), trochę gorszy (29%) lub taki sam jak poprzedni (28%). Wymieniali liczne przeszkody na jakie natrafiają w swojej działalności, a zwłaszcza: konkurencję, dużą liczbę banków działających na rynku (84%), brak uproszczonego systemu eg zekucji należności (82%), niestabilność polityki finansowej rządu (71%), niskie płace pracowników (65%) oraz niedostateczny popyt na kredyt inwestycyjny (62%).

Oceniając pogorszenie wyników finansowych banków w czasie sondażu marcowego ankietowani wskazali na główne przyczyny: wysoki poziom rezerw obowiązkowych (64%), spowolnienie wzrostu gospodarczego (47%), wysokie koszty pozyskania pieniądza (44%), silną konkurencję na rynku detalicznym (44%). W listopadzie pytani o szanse poprawy wyników finansowych twierdzili, że wyniki będą podobne (37%), trochę lepsze (33%) lub trochę gorsze (18%). Szereg pytań dotyczyło działalności detalicznej banków. Zdaniem ankietowanych z sondażu styczniowego (66%) prawo raczej dobrze chroni dane o klientach banków. W lutym, wypowiadając się o przeszkodach w zwiększeniu kredytów detalicznych, wymienili przede wszystkim: zbyt rygorystyczne zabezpieczenia (54%), zbyt wiele wymaganych dokumentów (49%), zbyt wysoką cenę kredytu (46%). Ich zdaniem trafne decyzje kredytowe utrudniają w szczególności: niedostateczna informacja o zadłużeniu klientów w innych bankach (62%), brak informacji o spłatach kredytów w innych bankach w przeszłości (53%). W tej sytuacji aż 95% respondentów uznało za ważne uruchomienie Biura Informacji Kredytowej. W kwietniu 6% stwierdziło, że zainstalowano, a 19% zapowiedziało instalację bankomatu w placówce bankowej. Wypowiadając się na temat kart płatniczych stwierdzono, że: przypadki zagubienia lub kradzieży kart notowano sporadycznie (59%) lub nie były notowane (35%), oszustwa z użyciem kart nie występowały (76%) lub były sporadyczne (19%). W listopadzie pozytywnie oceniono (92%) ujednolicanie dokumentów bankowych (czek, polecenie przelewu), popierając (93%) działania Związku Banków Polskich w tym kierunku. W grudniu, wypowiadając się na temat wygaśnięcia gwarancji Skarbu Państwa dla PKO BP, Pekao S.A. i BGŻ, ankietowani stwierdzili, że dla sektora bankowego jest to wiadomość dobra (5%) lub obojętna (36%). Mniej liczna grupa (14%) była zdania, że jest to zła wiadomość. Kilkakrotnie pytano bankowców o sprawy prywatyzacji, fuzji i przejęć: w marcu, gdy pytano kto powinien zostać inwestorem strategicznym w Banku Zachodnim za inwestorem krajowym opowiedziało się 75% ankietowanych; w kwietniu próby przejęcia BIG Banku Gdańskiego nie potępiało, ale nie pochwalało 41% respondentów, nie widziało w niej nic nagannego 35%, a potępiało 11%, w czerwcu prywatyzację banków popierało 84% ankietowanych, przy czym 56% było za udziałem inwestorów zagranicznych, a 4% jedynie inwestorów krajowych, natomiast udział kapitału zagranicznego w polskiej bankowości oceniano jako od powiedni (45%) albo nadmierny (33%) lub niewystarczający (2%). w sierpniu pozytywnie (59%) oce n i o - no zamiar połączenia BH i BRE, uważając to za przejaw strategicznego myślenia zarządów obu banków (55%), we wrześniu stwierdzano, że tem po prywatyzacji bankowości jest w sam raz (46%) albo zbyt szybkie (23%) lub zbyt wolne (16%). w październiku zdolność banków krajowych do konkurowania z bankami zagranicznymi oceniono jako przeciętną (61%). W marcu ankietowani wypowiadali się na temat działalności instytucji działających na rzecz bankowości. Najwyżej oceniono Krajową Izbę Rozliczeniową (84% ocen pozytywnych), dalej Bankowy Fundusz Gwarancyjny (75%), Związek Banków Polskich (61%) i Biuro Informacji Kredytowej (56%). Z opinii wyrażonych w innych sprawach na uwagę zasługuje popularność poszczególnych tytułów prasowych. Przynajmniej od czasu do czasu 92% bankowców sięga po Rzeczpospolitą, a 84% po Gazetę Bankową. Ponad 6% ankietowanych wymieniło też Prawo i Gospodarkę, Gazetę Wyborczą i Bank. W styczniu 2 roku bankowcy oceniając rok 1999 w porównaniu z rokiem 1998 stwierdzili, że był to rok lepszy (39% wypowiedzi), taki sam (31%) lub gorszy (28%), a w sumie uważali, że był to rok taki sobie - ani dobry, ani zły (51%) lub dobry (47%). Spodziewali się, że wyniki (zyski) ich banków (oddziałów) za 1999 rok w porównaniu z rokiem 1998 będą lepsze (54%) lub podobne (35%), choć niektórzy (11%) obawiali się wyników gorszych. Pytani o czynniki, które mogły mieć wpływ na kondycję i wyniki sektora bankowego w 1999 roku ankietowani wymienili: jako czynniki najbardziej korzystne: obniżenie rezerw obowiązkowych (92% wypowiedzi), postęp technologiczny w bankach (68%), obniżenie stóp procentowych NBP (33%). jako czynniki najmniej korzystne: wzrost inflacji (6%), niestabilność kursu złotego (49%), osłabienie tempa wzrostu gospodarczego (49%), podwyższenie stóp procentowych NBP (39%). 1

II III IV V VI VII VIII IX X XI XII I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII 6. PORÓWNANIE KONIUNKTURY W LATACH 1993 1999 Zmiany wskaźnika syntetycznego (średnie roczne) obrazują zmiany koniunktury w sektorze bankowym w ciągu ostatnich siedmiu lat (tab. 3). WSKAŹNIK KONIUNKTURY W LATACH 1993 1999 Lata PENGAB 8 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 25,7 36, 43,1 45, 48,3 38,6 37,1 6 4 2 W 1993 roku koniunktura była słaba. Jej poziom podtrzymywały rosnące depozyty dewizowe i zawarte w prognozach nadzieje co do wzrostu akcji kredytowej. Te czynniki, a także wzrost depozytów złotowych i poprawa sytuacji finansowej banków spowodowały dość wyraźne ożywienie koniunktury w roku 1994. Na lata 1995-1997 przypada okres prosperity, o czym zadecydowały boom kredytowy (szczyt w roku 1996), wysoka dynamika depozytów złotowych, dobre oceny i prognozy kondycji finansowej banków, a okresowo (w 1997 roku) również atrakcyjność depozytów w walutach obcych po osłabieniu złotego. Sytuacja zmieniła się w roku 1998. Rosły depozyty złotowe, ale silny złoty przekreślił zainteresowanie depozytami dewizowymi. Działalność kredytowa i sytuacja finansowa banków były oceniane gorzej, choć prognozy zawierały jeszcze dozę optymizmu. Rok 1999 przyniósł dalsze, ale w sumie nieznaczne osłabienie w stosunku do roku poprzedniego. Przede wszystkim pogorszyły się oceny, a jeszcze bardziej prognozy co do depozytów złotowych. Odnotowano dalszy regres w ocenach i prognozach dotyczących sytuacji finansowej banków. Takich zmian nie skompensowały przyrost depozytów w walutach obcych i rozwój akcji kredytowej. Wpływ poszczególnych czynników na zmiany syntetycznego wskaźnika koniunktury w 1999 roku w porównaniu z rokiem poprzednim przedstawia tab. 4. WPŁYW NA ZMIANY WSKAŹNIKA PENGAB Czynnik Wpływ Depozyty złotowe - 4,1 Sytuacja finansowa - 1, Akcja kredytowa +,9 Depozyty dewizowe + 2,7 Ogółem - 1,5 W grudniu 1999 roku bankowcy (7% wypowiedzi) twierdzili, że na rok 2 patrzą z nadzieją i optymizmem. W styczniu 2- roku uważali, że w porównaniu z 1999 rokiem rok 2 będzie trochę lepszy (49% wypowiedzi), taki sam jak poprzedni (28%) lub trochę gorszy (16%). W tłumaczeniu na punkty bankowej koniunktury można to odczytać jako wiarę przynajmniej części ankietowanych w poprawę sytuacji finansowej banków i powrót do dynamicznego wzrostu depozytów złotowych przy względnie korzystnym rozwoju akcji kredytowej i dalszym zainteresowaniu klientów depozytami w walutach obcych. Oznaczałoby to możliwość ponownego, trwałego utrzymywania się wskaźnika koniunktury na dobrym poziomie (ponad 4 pkt.). Wspomniane wyniki ankiet ze stycznia 2 roku nieco przybliżyły tę perspektywę. 11