Stan i prognoza koniunktury gospodarczej

Transkrypt

1 222 df Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową przedstawia siedemdziesiąty drugi kwartalny raport oceniający stan koniunktury gospodarczej w Polsce ( kwartał 2011 r.) oraz prognozy na lata KWARTALNE PROGNOZY MAKROEKONOMICZNE nr 72 (październik 2011 r.) Zespół autorski: dr Bohdan Wyżnikiewicz Jacek Fundowicz dr Katarzyna Lada Krzysztof Łapiński Marcin Peterlik Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową Oddział w Warszawie ul. Kołobrzeska Warszawa tel /61 faks Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową Stan i prognoza koniunktury gospodarczej 28 października 2011 r. umiarkowanie wysokie tempo wzrostu gospodarczego niezadowalające tempo wzrostu nakładów inwestycyjnych nieznaczny wzrost stopy bezrobocia słabnąca inflacja Sytuacja w kwartale 2011 r. Według szacunków Instytutu Badań nad Gospodarką Rynkową, w trzecim kwartale 2011 roku tempo wzrostu gospodarczego w Polsce było niższe niż odnotowane trzy miesiące wcześniej. Wzrost produktu krajowego brutto w porównaniu z analogicznym okresem roku poprzedniego wyniósł 4,0 proc. Był to już trzeci z rzędu kwartał, w którym dynamika PKB była niższa niż kwartał wcześniej. Uwzględniając czynniki sezonowe, tempo wzrostu PKB wyniosło 1,0 proc. w stosunku do poprzedniego kwartału. Biorąc pod uwagę tempo wzrostu gospodarczego mówić można zatem o utrzymywaniu się w trzecim kwartale względnie korzystnej koniunktury gospodarczej. Głównym czynnikiem wzrostu gospodarczego był popyt krajowy, którego tempo wzrostu IBnGR szacuje na 4,3 proc 1. Tempo wzrostu spożycia indywidualnego, czyli wydatków konsumpcyjnych ludności, wyniosło 3,3 proc. Również i ten wskaźnik trzeci kwartał z rzędu był niższy niż trzy miesiące wcześniej. Biorąc jednak pod uwagę dynamikę konsumpcji w ostatnich latach, wynik ten należy uznać za względnie zadowalający. Nieco mniej korzystnie kształtowało się tempo wzrostu spożycia ogółem, które wyniosło w trzecim kwartale 2,5 proc. Na niższym poziomie niż od odnotowanego w drugim kwartale ukształtowało się tempo wzrostu nakładów brutto na środki trwałe, czyli inwestycji. IBnGR szacuje, że wyniosło ono 6,0 proc. Jest to wynik gorszy niż w całym pierwszym półroczu (7,1 proc.). Biorąc pod uwagę odnotowane w poprzednich latach ujemne tempo wzrostu, oznaczające bezwzględny spadek poziomu inwestycji, a także potrzeby rozwojowe gospodarki, nie jest to tempo zadowalające. 1 Kwartalne tempa wzrostu podawane są w odniesieniu do analogicznego kwartału roku poprzedniego. Wyjątek stanowi tempo wzrostu PKB podawane w dwóch konwencjach w porównaniu z analogicznym kwartałem roku poprzedniego oraz w porównaniu do poprzedniego kwartału, po eliminacji czynników sezonowych. 1

2 Wykres 1 Stopa bezrobocia w Polsce I I X I I X I I IX Najszybciej rozwijającym się sektorem w trzecim kwartale po raz kolejny było budownictwo. Tempo wzrostu wartości dodanej w tej części gospodarki Instytut szacuje na 12,8 proc., a produkcji sprzedanej na 17,5 proc. Nieco wolniej rosła wartość dodana w przemyśle. Tempo jej wzrostu Instytut szacuje na 6,0 proc., z kolei tempo wzrostu produkcji sprzedanej przemysłu wyniosło 6,2 proc. W trzecim kwartale z zadowalającą dynamiką przyrastała wartość dodana w usługach rynkowych. Tempo wzrostu wartości dodanej w tym sektorze IBnGR szacuje na 3,6 proc. W trzecim kwartale import rósł szybciej niż eksport, co oznacza powiększanie się ujemnego salda handlu zagranicznego. W ocenie Instytutu, tempo wzrostu importu wyniosło 5,7 proc., a tempo wzrostu eksportu 4,9 proc. W okresie tym nastąpiło także osłabienie kursu złotego względem dolara amerykańskiego i euro. Sprawiało to, że sprowadzane z zagranicy towary i usługi stawały się na rynku polskim relatywnie droższe, a polskie towary i usługi poprawiały konkurencyjność względem swych zagranicznych odpowiedników. Źródło: GUS I X I Stopa bezrobocia rejestrowanego na koniec trzeciego kwartału wyniosła 11,8 proc. Oznacza to jej wzrost o 0,1 punktu procentowego w porównaniu z końcem drugiego kwartału oraz wzrost o 0,3 punktu procentowego w porównaniu z sytuacją sprzed roku. Wzrostowi stopy bezrobocia towarzyszył stosunkowo wysoki przyrost przeciętnego zatrudnienia w gospodarce narodowej. Według szacunków IBnGR, liczba zatrudnionych zwiększyła się w trzecim kwartale o 2,1 proc. Szybciej niż w pierwszej połowie roku rosły wynagrodzenia w polskiej gospodarce. Tempo wzrostu przeciętnego realnego wynagrodzenia brutto wyniosło w trzecim kwartale 1,3 proc. Średnie tempo wzrostu cen dóbr i usług konsumpcyjnych, czyli inflacja, wyniosło w okresie od lipca do września 4,1 proc. w stosunku do analogicznego okresu 2010 roku. Na koniec września inflacja ukształtowała się na poziomie 3,9 proc. W pierwszych dziewięciu miesiącach roku najbardziej wzrosły w porównaniu z analogicznym okresem roku poprzedniego ceny paliwa do prywatnych środków transportu (o 12,6 proc.), nośników energii (o 7,3 proc.) oraz żywności (o 6,0 proc.). Obniżyły się natomiast ceny łączności (o 1,4 proc.) oraz odzieży i obuwia (o 1,4 proc.). 2

3 Prognoza na lata Prezentowana prognoza została opracowana przy następujących założeniach: - w 2012 roku poziom stóp procentowych w Polsce będzie stabilny, to znaczy w ciągu roku stopa procentowa banku centralnego nie zmieni się o więcej niż 25 pb, - nastąpi wyraźne spowolnienie wzrostu gospodarczego w Unii Europejskiej w 2012 roku, - gospodarka globalna będzie rozwijała się w warunkach dużej niepewności i zmienności nastrojów. Wykres 2 Kwartalne tempo wzrostu PKB Według prognozy Instytutu Badań nad Gospodarką Rynkową, tempo wzrostu produktu krajowego brutto w 2011 roku wyniesie 3,8 proc., a więc będzie identyczne jak w roku poprzednim. Tempo wzrostu gospodarczego zmniejszy się jednak wyraźnie w czwartym kwartale, kiedy to wyniesie 2,8 proc. Istotnie niższy niż w poprzednich kwartałach wzrost PKB utrzyma się także w pierwszym kwartale 2012 roku według prezentowanej prognozy wyniesie wtedy 2,9 proc. Kolejne trzy kwartały roku 2012 to stosunkowo stabilny wzrost od 3,3 proc. w drugim do 3,7 proc. w czwartym kwartale. Oznacza to, że prognozowane przez IBnGR tempo wzrostu PKB w całym 2012 roku wynosi 3,4 proc. W 2012 roku utrzyma się sektorowy wzorzec wzrostu z roku Oznacza to, że najszybciej rozwijającym się sektorem gospodarki będzie budownictwo, gdzie wartość dodana wzrośnie o 9,5 proc. Wzrost wartości dodanej w przemyśle wyniesie 5,0 proc., a w sektorze usług rynkowych 3,2 proc. Warto zauważyć, że sektor budowlany, w odróżnieniu od pozostałych wymienionych sektorów, szybciej rozwijał będzie się w pierwszej połowie roku. Wynika to z tego, że w pierwszych dwóch kwartałach prowadzone będą jeszcze ostatnie prace związane z realizacją inwestycji na EURO Dotyczy to nie tylko dużych inwestycji publicznych, ale także mniejszych projektów realizowanych przez inwestorów prywatnych, na przykład w turystyce. Tempo wzrostu popytu krajowego w 2011 roku wyniesie 4,3 proc., czyli nieco mniej niż w roku poprzednim. W roku 2012 spodziewać się należy natomiast wyraźnego spowolnienia wzrostu popytu krajowego do poziomu 3,6 proc. Obniżą się bowiem tempa wzrostu dwóch jego najważniejszych składowych, czyli spożycia indywidualnego oraz nakładów inwestycyjnych. W ocenie IBnGR, w 2012 roku spożycie indywidualne wzrośnie o 3,3 proc. wobec 3,5 proc. w roku Z kolei nakłady inwestycyjne wzrosną w przyszłym roku o 5,0 proc. wobec wzrostu o 6,3 proc. w roku bieżącym. Na spowolnienie wzrostu spożycia oraz inwestycji duży wpływ będą miały pogarszające się nastroje zarówno wśród konsumentów, jak i w sektorze przedsiębiorstw. W kontekście poważnego zagrożenia recesją w Unii Europejskiej i ryzyka pogorszenia sytuacji w eksporcie, osłabienie popytu krajowego uznać należy za szczególnie niepokojące. 3

4 Zdecydowanie negatywnie należy ocenić sytuację na rynku pracy pod koniec 2011 roku oraz perspektywy jej zmiany w roku W ocenie IBnGR, stopa bezrobocia na koniec grudnia tego roku wyniesie 12,2 proc., a więc niemal tyle samo co na koniec roku Oznacza to, że wbrew zapowiedziom rządu, bezrobocie w mijającym roku nie zostanie znacząco ograniczone. Co więcej, według prognozy Instytutu, bezrobocia nie uda się także zmniejszyć w roku W sytuacji dużej niepewności, słabego wzrostu inwestycji i wolniejszego wzrostu gospodarczego perspektywy poprawy sytuacji na rynku pracy nie są korzystne. Według prognozy IBnGR, w 2012 roku stopa bezrobocia będzie utrzymywała się na poziomie symbolicznie niższym niż w roku 2011, a na koniec grudnia wyniesie 12,0 proc. Wykres 3 Inflacja w Polsce Inflacja na koniec grudnia 2012 roku ukształtuje się na poziomie 3,1 proc., a jej średni poziom wyniesie 3,4 proc. Oznacza to, że inflacja nadal będzie wyraźnie powyżej celu inflacyjnego NBP, ale powróci do korytarza dopuszczalnych wahań. W drugiej połowie roku tempo wzrostu cen powinno maleć między innymi w efekcie zaostrzenia polityki monetarnej banku centralnego w roku Istotne ryzyko wzrostu inflacji w przyszłym roku wiąże się z niepewną sytuacją na rynku finansowym i zagrożeniem okresową deprecjacją złotego. Mimo napiętej sytuacji w strefie euro, która z pewnością przełoży się na spowolnienie wzrostu w całej UE, nie należy spodziewać się w przyszłym roku drastycznego załamania polskiego eksportu. Rząd niemiecki obniżył w ostatnich dniach prognozę wzrostu na 2012 rok do poziomu 1 procenta (wobec 2,9 w roku bieżącym), ale recesja raczej nie dotknie naszego największego partnera handlowego. Polskiemu eksportowi będzie sprzyjał niski stopień przetworzenia oferowanych produktów oraz prawdopodobnie słaby złoty. Uwzględniając te czynniki Instytut prognozuje, że w przyszłym roku wzrost eksportu wyniesie 4,9 procent, wobec 5,9 procent w tym roku. Z kolei import w latach rósł będzie odpowiednio o 6,8 oraz 5,4 proc. Obecna sytuacja w strefie euro oraz wynikająca z niej duża niepewność i zmienność na rynkach walutowych sprawiają, że prognoza kursów walutowych obarczona jest jeszcze większym niż zazwyczaj ryzykiem. Według IBnGR, w 2011 roku średnioroczne kursy euro i dolara wyniosą odpowiednio 4,1 oraz 2,9 złotego, natomiast w 2012 roku średni kurs euro wyniesie 4,2, a średni kurs dolara 3,1 złotego. Oznacza to, że przeważały będą tendencje do nieznacznej deprecjacji złotego. 4

5 Roczne i kwartalne prognozy makroekonomiczne IBnGR IV I IV PKB % r/r 4,0 2,8 2,9 3,3 3,5 3,7 3,8 3,8 3,4 PKB % k/k 1,0 0,7 0,7 0,8 0,9 0,9 x x x Wartość dodana w przemyśle % r/r 6,0 2,7 4,5 4,9 5,2 5,3 9,3 5,1 5,0 w budownictwie % r/r 12,8 9,8 10,8 11,3 9,5 7,4 3,9 13,0 9,5 w usługach rynkowych % r/r 3,6 3,3 2,9 3,1 3,3 3,5 1,4 3,6 3,2 Popyt krajowy % r/r 4,3 3,9 3,4 3,5 3,6 4,0 4,4 4,3 3,6 Spożycie ogółem % r/r 2,5 2,7 2,3 3,3 3,3 3,5 3,3 2,7 3,1 w tym: indywidualne % r/r 3,3 3,2 2,6 3,4 3,5 3,7 3,2 3,5 3,3 Nakłady brutto na środki trwałe % r/r 6,0 5,7 4,2 4,7 5,0 5,5-1,0 6,3 5,0 Produkcja sprzedana przemysłu % r/r 6,2 3,5 5,1 5,4 5,5 5,6 9,8 6,1 5,4 budownictwa % r/r 17,5 11,1 11,8 11,7 13,6 12,2 3,5 15,8 12,4 Inflacja (CPI; średnia) % 4,1 3,6 3,6 3,5 3,3 3,2 2,6 4,0 3,4 Inflacja (CPI; k.o.) % 3,9 3,6 3,9 3,6 3,2 3,1 3,1 3,6 3,1 Podaż pieniądza (M3, k.o.) % 10,2 9,7 9,6 9,4 9,0 8,9 8,7 9,7 8,9 Wynagrodzenie brutto realne % r/r 1,3 2,3 1,7 1,9 3,1 3,2 1,5 1,3 2,5 Przeciętne zatrudnienie w GN % r/r 2,1 1,5 1,6 1,8 2,6 2,9 0,5 2,1 2,2 Stopa bezrobocia rejestr. (k.o.) % 11,8 12,2 13,1 11,8 11,7 12,0 12,4 12,2 12,0 Eksport (GUS/RN) % 4,9 6,0 2,5 4,8 6,0 6,3 10,1 5,9 4,9 Import (GUS/RN) % 5,7 8,7 3,6 5,2 5,9 6,7 11,5 6,8 5,4 Saldo obr. bież. BP (krocząco) % PKB -4,7-4,5-4,6-4,8-4,6-4,4-4,5-4,5-4,4 Średni kurs dolara (NBP) PLN/USD 2,94 3,1 3,2 3,0 3,0 3,0 3,02 2,9 3,1 Średni kurs euro (NBP) PLN/EUR 4,15 4,3 4,4 4,2 4,1 4,0 3,99 4,1 4,2 Źródło: dane historyczne GUS, NBP szacunki i prognozy IBnGR 5