A. Lech Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu Zarządzanie ryzykiem w tworzeniu wartości na przykładzie przedsiębiorstwa z branży PRODUKCJA MASZYN I URZĄDZEŃ, GDZIE INDZIEJ NIESKLASYFIKOWANA Working paper JEL Classification: A10 Słowa kluczowe: Zarządzanie ryzykiem przedsiębiorstwa, strategie finansowania i inwestowania w aktywa bieżące, zarządzanie kapitałem obrotowym netto Streszczenie: Poniższy raport przedstawia strategie finansowania i inwestowania przedsiębiorstwa z branży Produkcja maszyn i urządzeń, gdzie indziej niesklasyfikowana w aktywa bieżące netto, które są doskonałym narzędziem do zarządzania ryzykiem firmy, przyczyniającym się do wzrostu jej wartości. Wszystkie obliczenia zostały sporządzone w oparciu o parametry finansowe odpowiadające określonej branży oraz uzyskane sprawozdanie finansowe przedsiębiorstwa. Wrocław, 2013
WSTĘP: Podstawowym celem każdego prawidłowo prosperującego przedsiębiorstwa jest systematyczne powiększanie jego wartości, a co za tym idzie wzrost majątku właścicieli. Niestety każda forma działalności obarczona jest pewnego rodzaju ryzykiem, czyli niepewnym zdarzeniem, którego skutki mogą mieć charakter zarówno pozytywny jak też negatywny. Dlatego też kluczowym zagadnieniem związanym z efektywnym zarządzaniem firmą jest prawidłowe zarządzanie ryzykiem. Oznacza to, że niezbędne jest opracowanie odpowiednich działań, które doprowadzą do zmniejszenia ryzyka do poziomu akceptowalnego dla danego przedsiębiorstwa. 1 W celu zminimalizowania ryzyka i w skutek czego osiągnięcia podstawowego celu każdego przedsiębiorstwa, jest między innymi prawidłowe zarządzanie kapitałem obrotowym netto. Określenie optymalnej metody jego finansowania, inwestowania i zarządzania nim pozwala na realizację określonych założeń. 2 1. Analiza strategii finansowania aktywów bieżących Pierwszym zagadnieniem dotyczącym zarządzania ryzykiem przedsiębiorstwa jest analiza strategii finansowania aktywów bieżących. Można wyróżnić trzy warianty strategii: agresywną, umiarkowaną oraz konserwatywną. 1 Nadolska, Aleksandra, System Zarządzania ryzykiem, Artykuły Naukowe KNPF 2 Michalski, Grzegorz Marek, Wpływ decyzji w zakresie strategii zarządzania kapitałem obrotowym netto na wartość przedsiębiorstwa (Net Working Capital Strategies Decisions Influence on Firm Value in Polish), [in:] P. Karpuś, J. Węcławski [ed.], Problemy rozwoju rynku finansowego w aspekcie wzrostu gospodarczego, UMCS Lublin 2007
Tabela 1. Strategie finansowania aktywów bieżących Strategie finansowania Agresywna Umiarkowana Konserwatwna Przychody ze sprzedaży (CR) 34 053 173,14 zł 34 053 173,14 zł 34 053 173,14 zł Aktywa trwałe (FA) 3 304 678,39 zł 3 304 678,39 zł 3 304 678,39 zł Aktywa bieżące (CA) 14 671 707,39 zł 14 671 707,39 zł 14 671 707,39 zł Aktywa całkowite (TA)= Pasywa całkowite (TL) 17 976 385,78 zł 17 976 385,78 zł 17 976 385,78 zł Zobowiązania wobec dostawców (AP) 8 275 646,64 zł 8 275 646,64 zł 8 275 646,64 zł Kapitał zaangażowany (E+D) 9 700 739,14 zł 9 700 739,14 zł 9 700 739,14 zł Kapitał własny ( E ) 7 096 164,93 zł 7 096 164,93 zł 7 096 164,93 zł Kapitał obcy długoterminowy (Dd) 651 143,55 zł 1 302 287,11 zł 2 083 659,37 zł Kapitał obcy krótkoterminowy (Dk) 1 953 430,66 zł 1 302 287,11 zł 520 914,84 zł Zysk przed odsetkami i opodatkowaniem (EBIT) 1 425 146,21 zł 1 425 146,21 zł 1 425 146,21 zł Zysk operacyjny netto po opodatkowaniu (NOPAT) 1 154 368,43 zł 1 154 368,43 zł 1 154 368,43 zł Wolne przepływy pieniężne od 1 do n (FCF 1 n) 1 154 368,43 zł 1 154 368,43 zł 1 154 368,43 zł Wolne przepływy pieniężne w 0-9 700 739,14 zł -9 700 739,14 zł -9 700 739,14 zł korekta premii za ryzyko 0,21 0,12 0,01 Współczynnik ryzyka βl 1,63 1,51 1,36 Koszt kapitału własnego (ke) 15,55% 14,73% 13,72% Koszt kapitału obcego długoterminowego (kdd) 9,50% 9,13% 8,67% Koszt kapitału obcego krótkoterminowego (kdk) 8,29% 8,01% 7,66% Koszt kapitału finansującego firmę (CC) 11,39% 10,78% 10,04% Przyrost wartości przedsiębiorstwa (ΔV) 438 213,61 zł 1 003 702,55 zł 1 793 239,90 zł Źródło: Opracowane na podstawie: Michalski, Grzegorz Marek, Wpływ decyzji w zakresie strategii zarządzania kapitałem obrotowym netto na wartość przedsiębiorstwa (Net Working Capital Strategies Decisions Influence on Firm Value in Polish), [in:] P. Karpuś, J. Węcławski [ed.], Problemy rozwoju rynku finansowego w aspekcie wzrostu gospodarczego, UMCS Lublin 2007 oraz publikacji dostępnych na stronie: http://papers.ssrn.com/sol3/cf_dev/absbyauth.cfm?per_id=746922, Jak wynika z powyższej tabeli, najniższy koszt kapitału wynoszący 10,04%, a co za tym idzie największy przyrost wartości analizowanego przedsiębiorstwa w wysokości 1 793 239,90 zł, został osiągnięty przy zastosowaniu strategii konserwatywnej.
2. Analiza strategii inwestowania w aktywa bieżące Kolejny przypadek obejmuje analizę strategii inwestowania w aktywa bieżące. Wybór zostanie dokonany pomiędzy strategią: restrykcyjną, pośrednią i elastyczną. W każdej z tych strategii bierze się pod uwagę premię za elastyczność popytu, a także korektę premii za ryzyko. 1 Najwyższy przyrost wartości przedsiębiorstwa oznaczać będzie najlepszy sposób inwestowania w aktywa bieżące. Tabela 2. Strategie inwestowania w aktywa bieżące Strategie inwestowania Restrykcyjna Pośrednia Elastyczna premia za elastyczność popytu 0 0,06 0,03 Przychody ze sprzedaży (CR) 34 053 173,14 zł 36 096 363,53 zł 37 179 254,43 zł Aktywa trwałe (FA) 2 974 210,55 zł 3 304 678,39 zł 3 635 146,23 zł Aktywa bieżące (CA) 13 204 536,65 zł 14 671 707,39 zł 16 138 878,13 zł Aktywa całkowite (TA)= Pasywa całkowite (TL) 16 178 747,20 zł 17 976 385,78 zł 19 774 024,36 zł Zobowiązania wobec dostawców (AP) 7 448 081,98 zł 8 275 646,64 zł 9 103 211,30 zł Kapitał zaangażowany (E+D) 8 730 665,23 zł 9 700 739,14 zł 10 670 813,05 zł Kapitał własny ( E ) 3 492 266,09 zł 3 880 295,66 zł 4 268 325,22 zł Kapitał obcy długoterminowy (Dd) 1 571 519,74 zł 1 746 133,05 zł 1 920 746,35 zł Kapitał obcy krótkoterminowy (Dk) 3 666 879,39 zł 4 074 310,44 zł 4 481 741,48 zł Udział EBIT W CR 0,39 0,34 0,29 Zysk przed odsetkami i opodatkowaniem (EBIT) 13 280 737,52 zł 12 272 763,60 zł 10 781 983,79 zł Zysk operacyjny netto po opodatkowaniu (NOPAT) 10 757 397,39 zł 9 940 938,52 zł 8 733 406,87 zł Wolne przepływy pieniężne od 1 do n (FCF 1 n) 10 757 397,39 zł 9 940 938,52 zł 8 733 406,87 zł Wolne przepływy pieniężne w 0-8 730 665,23 zł -9 700 739,14 zł -10 670 813,05 zł korekta premii za ryzyko 0,2 0,11 0,012 Współczynnik ryzyka βl 2,76 2,56 2,33 Koszt kapitału własnego (ke) 23,24% 21,83% 20,30% Koszt kapitału obcego długoterminowego (kdd) 9,50% 9,13% 8,67% Koszt kapitału obcego krótkoterminowego (kdk) 8,29% 8,01% 7,66% Koszt kapitału finansującego firmę (CC) 37,82% 36,85% 35,75% Przyrost wartości przedsiębiorstwa (ΔV) 19 715 472,67 zł 17 273 459,37 zł 13 757 392,29 zł Źródło: Opracowane na podstawie: Michalski, Grzegorz Marek, Wpływ decyzji w zakresie strategii zarządzania kapitałem obrotowym netto na wartość przedsiębiorstwa (Net Working Capital Strategies Decisions Influence on Firm Value in Polish), [in:] P. Karpuś, J. Węcławski [ed.], Problemy rozwoju rynku finansowego w aspekcie wzrostu gospodarczego, UMCS Lublin 2007 oraz publikacji dostępnych na stronie: http://papers.ssrn.com/sol3/cf_dev/absbyauth.cfm?per_id=746922, 1 Czajkowska, Anna, Zarządzanie ryzykiem w tworzeniu wartości na przykładzie przedsiębiorstwa z branży produkcji maszyn (Management of the Company Value on the Example of Companies Producing Machinery) (March 21, 2013). Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=2237607
Jak wynika z powyższej tabeli, w aspekcie inwestowania w aktywa bieżące, przedsiębiorstwo powinno zastosować strategię restrykcyjną, ponieważ pomimo wystąpienia najwyższego kosztu kapitału finansującego firmę, przyrost jej wartości jest najwyższy i wynosi 19 715 472,67zł. 3. Analiza strategii zarządzania kapitałem obrotowym netto Analiza strategii zarządzania kapitałem obrotowym netto jest połączeniem zarówno finansowania, jak i inwestowania w aktywa bieżące i obejmuje strategie: restrykcyjnoagresywną, restrykcyjno-konserwatywną, elastyczno-agresywną, a także elastycznokonserwatywną. W poniższej tabeli znajdują się obliczenia mające na celu wyznaczenie optymalnej strategii. Tabela 3. Strategie zarządzania kapitałem obrotowym netto Strategie finansowania i inwestowania w NWC Restrykcyjno-Agresywna Restrykcyjno-konserwatywna Elastyczno-Agresywna Elastyczno-konserwatywna premia za elastyczność popytu 0 0 0,078 0,078 Przychody ze sprzedaży (CR) 34 053 173,14 zł 34 053 173,14 zł 40 079 236,28 zł 40 079 236,28 zł Aktywa trwałe (FA) 2 974 210,55 zł 2 974 210,55 zł 3 635 146,23 zł 3 635 146,23 zł Aktywa bieżące (CA) 13 204 536,65 zł 13 204 536,65 zł 16 138 878,13 zł 16 138 878,13 zł Aktywa całkowite (TA)= Pasywa całkowite (TL) 16 178 747,20 zł 16 178 747,20 zł 19 774 024,36 zł 19 774 024,36 zł Zobowiązania wobec dostawców (AP) 7 448 081,98 zł 7 448 081,98 zł 9 103 211,30 zł 9 103 211,30 zł Kapitał zaangażowany (E+D) 8 730 665,23 zł 8 730 665,23 zł 10 670 813,05 zł 10 670 813,05 zł Kapitał własny ( E ) 3 492 266,09 zł 3 492 266,09 zł 3 492 266,09 zł 3 492 266,09 zł Kapitał obcy długoterminowy (Dd) 1 571 519,74 zł 1 571 519,74 zł 1 794 636,74 zł 5 742 837,57 zł Kapitał obcy krótkoterminowy (Dk) 3 666 879,39 zł 3 666 879,39 zł 5 383 910,22 zł 1 435 709,39 zł Udział EBIT w CR 0,39 0,39 0,29 0,29 Zysk przed odsetkami i opodatkowaniem (EBIT) 13 280 737,52 zł 13 280 737,52 zł 11 622 978,52 zł 11 622 978,52 zł Zysk operacyjny netto po opodatkowaniu (NOPA 10 757 397,39 zł 10 757 397,39 zł 9 414 612,60 zł 9 414 612,60 zł Wolne przepływy pieniężne od 1 do n (FCF 1 n 10 757 397,39 zł 10 757 397,39 zł 9 414 612,60 zł 9 414 612,60 zł Wolne przepływy pieniężne w 0-8 730 665,23 zł -8 730 665,23 zł -10 670 813,05 zł -10 670 813,05 zł korekta premii za ryzyko 0,29 0,20 0,21 0,02 Współczynnik ryzyka βl 2,97 2,76 3,35 2,81 Koszt kapitału własnego (ke) 24,65% 23,24% 27,25% 23,58% Koszt kapitału obcego długoterminowego (kdd) 9,50% 8,67% 9,50% 8,67% Koszt kapitału obcego krótkoterminowego (kdk) 8,29% 7,66% 8,29% 7,66% Koszt kapitału finansującego firmę (CC) 38,38% 36,93% 36,82% 69,40% Przyrost wartości przedsiębiorstwa (ΔV) 19 298 123,30 zł 20 399 182,09 zł 14 895 375,66 zł 2 895 649,54 zł Źródło: Opracowane na podstawie: Michalski, Grzegorz Marek, Wpływ decyzji w zakresie strategii zarządzania kapitałem obrotowym netto na wartość przedsiębiorstwa (Net Working Capital Strategies Decisions Influence on Firm Value in Polish), [in:] P. Karpuś, J. Węcławski [ed.], Problemy rozwoju rynku finansowego w aspekcie wzrostu gospodarczego, UMCS Lublin 2007 oraz publikacji dostępnych na stronie: http://papers.ssrn.com/sol3/cf_dev/absbyauth.cfm?per_id=746922,
Zgodnie z powyższymi obliczeniami można zauważyć, że najbardziej korzystną strategią zarządzania kapitałem pracującym netto będzie strategia restrykcyjno-konserwatywna, która zagwarantuje wzrost wartości przedsiębiorstwa o wartość 20 399 182,09 zł. PODSUMOWANIE Zjawisko ryzyka jest nieodłącznym elementem każdego rodzaju prowadzonej działalności, dlatego też niezbędne jest kierowanie nią w taki sposób, aby doprowadzić do jego minimalizacji i w skutek czego osiągnięcia podstawowego celu jego istnienia, jakim jest systematyczny wzrost jego wartości i maksymalizacja zysków dla właścicieli i jednostek z nim powiązanych.
Spis publikacji użytych do przygotowania pracy: 1. Michalski Grzegorz, Strategie finansowe przedsiębiorstw (Entrepreneurial financial strattegies), oddk, Gdańsk 2009. 2. Michalski Grzegorz, Ocena finansowa kontrahenta na podstawie sprawozdań finansowych (Financial Analysis in the Firm. A Value-Based Liquidity Framework), oddk, Gdańsk 2008. 3. Michalski, Grzegorz Marek, Wprowadzenie do zarządzania finansami przedsiębiorstw, (Introduction to Entrepreneurial Financial Management), Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=1934041 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.1934041 4. Michalski Grzegorz (2007), Portfolio Management Approach in Trade Credit Decision Making, Romanian Journal of Economic Forecasting, Vol. 3, pp. 42-53, 2007. Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=1081269 5. Michalski Grzegorz (2008), Operational risk in current assets investment decisions: Portfolio management approach in accounts receivable, Agricultural Economics Zemedelska Ekonomika, 54, 1, 12 19 6. Michalski Grzegorz (2008), Corporate inventory management with value maximization in view, Agricultural Economics-Zemedelska Ekonomika, 54, 5, 187-192. 7. Michalski Grzegorz (2009), Inventory management optimization as part of operational risk management, Economic Computation and Economic Cybernetics Studies and Research, 43, 4, 213-222. 8. Michalski Grzegorz (2011), Financial Analysis in the Enterprise: A Value-Based Liquidity Frame-work. Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=1839367, 177-262. 9. Michalski Grzegorz (2007), Portfolio management approach in trade credit decision making, Romanian Journal of Economic Forecasting, 8, 3, 42-53.
10. Michalski Grzegorz (2008), Value-based inventory management, Romanian Journal of Economic Forecasting, 9, 1, 82-90. 11. Michalski Grzegorz (2012), Financial liquidity management in relation to risk sensitivity: Polish enterprises case, Quantitative Methods in Economics, Vydavatelstvo EKONOM, Bratislava, 141-160. 12. Michalski Grzegorz (2008), Decreasing operating risk in accounts receivable mangement: influence of the factoring on the Enterprise value, [in] Culik, M., Managing and Modelling of Financial Risk, 130-137. 13. Michalski Grzegorz (2010) Planning optimal from the Enterprise value creation perspective. Levels of operating cash investment. Romanian Journal of Economic Forecasting vol. 13 iss 1 pp 198-214 14. Polak Petr, Robertson, D. C. and Lind, M. (2011), The New Role of the Corporate Treasurer: Emerging Trends in Response to the Financial Crisis (December 12, 2011). International Research Journal of Finance and Economics, No. 78, Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=1971158 15. Soltes Vincent (2012), Paradigms of Changes in the 21th Century - Quest for Configurations in Mosaic, Ekonomicky Casopis, v.60 is.4 pp. 428-429. 16. Soltes Vincent (2011), The Application of the Long and Short Combo Option Strategies in the Building of Structured Products, 10th International Conference of Liberec Economic Forum, Liberec. 17. Zmeskal Zdenek, Dluhosova Dana (2009), Company Financial Performance Prediction on Economic Value Added Measure by Simulation Methodology, 27th International Conference on Mathematical Methods in Economics, Mathematical Methods in Economics, 352-358.
18. Polak Petr, Sirpal R., Hamdan M. (2012), Post-Crisis Emerging Role of the Treasurer, European Journal of Scientific Research, 86, 3, 319-339 19. Kresta A.; Tichy Tomas (2012), International Equity Portfolio Risk Modeling: The Case of the NIG Model and Ordinary Copula Functions, FINANCE A UVER-CZECH JOURNAL OF ECONOMICS AND FINANCE 62, 2, 141-161. 20. Kopa Milos, D'Ecclesia RL, Tichy Tomas (2012), Financial Modeling, FINANCE A UVER-CZECH JOURNAL OF ECONOMICS AND FINANCE, 62, 2, 104-105. 21. Michalski, Grzegorz Marek, Value-Based Inventory Management, Value-Based Inventory Management, Journal of Economic Forecasting, 9/1, 82-90, 2008. Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=1081276 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.1081276 22. Dluhosova Dana, et. al., 2006, Finanční řízení a rozhodování podniku: analýza, investování, oceňování, riziko, flexibilita, Ekopress, Prague. 23. Soltes Vincent, 2004, Duration of coupon bonds as a criterion of the price sensibility of bonds with regards to the change of interest rates (Durácia kupónovej obligácie ako kritérium cenovej citlivosti obligácie vzhľadom na zmenu úrokových sadzieb in Slovak), EKONOMICKY CASOPIS, 52/2004(1), pp. 108-114. 24. Michalski, Grzegorz Marek, Factoring and the Firm Value (May 17, 2008). FACTA UNIVERSITATIS Series: Economics and Organization, Vol. 5, No. 1, pp. 31-38, 2008. Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=1844306 25. Michalski, Grzegorz Marek, Crisis Caused Changes in Intrinsic Liquidity Value in Non- Profit Institutions (December 14, 2012). Equilibrium. Quarterly Journal of Economics and Economic Policy, 2012, Volume 7, Issue 2. Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=2189488 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.2189488
26. Michalski, Grzegorz Marek, Płynność finansowa w małych i średnich przedsiębiorstwach (Financial Liquidity Management in Small and Medium Enterprises) (2013). Plynnosc Finansowa w Malych i Srednich Przedsiebiorstwach, PWN, 2013. Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=2214715 27. Michalski, Grzegorz Marek, Accounts Receivable Management in Nonprofit Organizations (Zarządzanie należnościami w organizacjach nonprofit), 2012, Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości 2012(68(124)):83-96. ICID: 1031935, Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=2193352 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.219335 28. Kasiewicz, Stanisław, Zarządzanie ryzykiem jako wyzwanie strategiczne przedsiębiorstw w okresie globalnego kryzysu, Gdańsk 2012 29. Dudycz, Tadeusz, Zarządzanie wartością przedsiębiorstwa, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2005 30. Duliniec, Aleksandra, Struktura i koszt kapitału w przedsiębiorstwie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001 31. Wróblewski, Ryszard, Zarządzanie ryzykiem w przedsiębiorstwie, Zeszyty naukowe Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego, Siedlce 2011 32. Nadolska, Aleksandra, System zarządzania ryzykiem, Artykuły Naukowe KNPF, Uniwersytet Gdański 33. Michalski, Grzegorz Marek, Wpływ decyzji w zakresie strategii zarządzania kapitałem obrotowym netto na wartość przedsiębiorstwa (Net Working Capital Strategies Decisions Influence on Firm Value in Polish), [in:] P. Karpuś, J. Węcławski [ed.], Problemy rozwoju rynku finansowego w aspekcie wzrostu gospodarczego, UMCS Lublin 2007, ISBN:9788322727409, p.564-570 34. Czajkowska, Anna, Zarządzanie ryzykiem w tworzeniu wartości na przykładzie przedsiębiorstwa z branży produkcji maszyn (Management of the Company Value on the
Example of Companies Producing Machinery) (March 21, 2013). Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=2237607 35. http://mf.gov.pl 36. http://www.academia.edu/1735142/zwirp