Katarzyna Wejner Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu Zarządzanie ryzykiem przedsiębiorstwa na przykładzie firmy z branży skór i wyrobów ze skór wyprawionych Business risk management based on selected company of the leather branch Working paper JEL Classification: A10 Słowa kluczowe: Zarządzanie wartością i ryzykiem przedsiębiorstwa, ryzyko przedsiębiorstwa, ryzyko płynności, strategie zarządzania krótkoterminowymi aktywami i pasywami Streszczenie: Poniższy raport przedstawia jeden ze sposobów kontrolowania ryzyka przedsiębiorstwa poprzez zmniejszenie ryzyka płynności. Przedstawione obliczenia bazują na przykładzie przedsiębiorstwa z branży produkcyjnej skór i wyrobów ze skór wyprawionych. Summary: The report below presents a way of business risk control using liquidity risk management. The described calculations are based on selected company of the leather business.
WSTĘP: Istnieje wiele czynników stwarzających realne zagrożenie dla prawidłowego funkcjonowania przedsiębiorstwa. Aby lepiej określić ich charakter i wielkość, należy przyjrzeć się ryzyku. Jego składowych jest wiele, m.in. ryzyko operacyjne, stopy procentowej, finansowe, kredytowe czy w końcu płynności. To ostatnie w sposób bezpośredni wynika z pojęcia płynności. Płynność finansowa to zdolność przedsiębiorstwa do osiągania przepływów pieniężnych umożliwiających regulowanie zobowiązań i pokrywanie niespodziewanych wydatków gotówkowych. Ryzyko płynności finansowej obejmuje więc sytuację, gdy dane przedsiębiorstwo utraci zdolność do realizacji zakupów towarów i usług w czasie, w którym niezbędne są do kontynuowania produkcji, a także zdolność do terminowego regulowania zobowiązań finansowych. Utrzymanie płynności jest więc kluczowym zadaniem przedsiębiorców, a podtrzymywanie jej na odpowiednim poziomie wymusza na nich umiejętne zarządzanie nią. ZARZĄDZANIE PŁYNNOŚCIĄ FINANSOWĄ: Zarządzanie płynnością finansową bezpośrednio wiąże się z kontrolowaniem krótkoterminowymi aktywami i pasywami. W tym celu wykorzystuje się trzy rodzaje strategii: konserwatywną, agresywną i umiarkowaną. Strategia agresywna, zwana także dynamiczną, ryzykowną, aktywną, ofensywną, optymistyczną czy strategią rozwoju, pozwala na pełne wykorzystanie możliwości stwarzanych przez rynek finansowy. Zakłada akceptację wyższego poziomu ryzyka i maksymalizację zysku w dłuższym okresie. W kontekście płynności finansowej, przewiduje ona niski jej poziom, co może oznaczać zagrożenie wypłacalności przedsiębiorstwa. Strategia ta jest przez wierzycieli oceniana w sposób negatywny, ponieważ w przypadku zmniejszenia wpływów ze sprzedaży w gotówce lub na skutek trudności w uzyskaniu kredytu bankowego, bądź wzrostu oprocentowania kredytu przedsiębiorstwo może stracić zdolność do terminowego regulowania swoich zobowiązań. Ponadto zakłada stosowanie bardziej surowej polityki kredytowania odbiorców, w celu szybkiej zamiany należności na gotówkę. Aktywa obrotowe natomiast wraz z częścią aktywów trwałych są finansowane krótkoterminowymi kapitałami obcymi, a koszty ich finansowania są niskie ze względu na dość duży udział kredytów krótkoterminowych oraz zobowiązań wobec dostawców. Wiąże się to także, z wysoką stopą zwrotu z kapitału własnego, co wynika z faktu, iż kredyty krótkoterminowe nie są tak drogie jak kredyty długoterminowe. Strategia umiarkowana jest strategią pośrednią między agresywną, a konserwatywną. Ogólnie można ją ująć jako strategię o przeciętnych korzyściach i ryzyku. Jest ona stosunkowo bezpieczna pod względem utrzymania bieżącej płynności finansowej, jednakże w przypadku realizowania tej strategii, firma powinna
posiadać elastyczne możliwości pozyskiwania kapitałów krótkoterminowych. Ponadto preferuje się aby aktywa trwałe były pokryte kapitałem własnym lub stałym i zobowiązaniami długoterminowymi. Głównym czynnikiem takiego założenia jest możliwość ograniczenia ryzyka związanego ze zmianą stóp procentowych. W praktyce jednak mogą pojawiać się sytuacje, gdy finansowanie długoterminowe przewyższa zapotrzebowanie na aktywa trwałe lub innym razem jest od takiego zapotrzebowania niższe. W przypadku, gdy jednak finansowanie długoterminowe przekracza zapotrzebowanie na finansowanie aktywów trwałych, w przedsiębiorstwie powstają nadwyżki środków pieniężnych, które mogą zostać przeznaczone na krótkoterminowe inwestycje finansowe. Strategia konserwatywna stanowi przeciwieństwo agresywnej strategii finansowania działalności. Decydując się na taki rodzaj strategii, przedsiębiorstwo stara się utrzymywać wiarygodność i pozycje rynkową działając w ramach istniejącej struktury, jednocześnie minimalizując ryzyko i neutralizując zagrożenia. W strategii tej przedsiębiorstwo stawia głównie na wykorzystywanie wewnętrznych źródeł finansowania swojej działalności. Sprowadza się to do istnienia minimalnego ryzyka utraty płynności płatniczej firmy, co z kolei wiąże się z obniżeniem stopy zwrotu i wzrostem kosztu kapitału. Do wzrostu kosztu kapitału przyczynia się także wzrost zapotrzebowania na kapitał obrotowy, który finansowany jest z kredytów długoterminowych znacznie wyżej oprocentowanych niż kredyty krótkoterminowe, a także środków własnych. Strategia ta także nawiązuje do podziału aktywów obrotowych na część stałą i zmienną i opiera się na założeniu, że kapitały stałe mają finansować aktywa trwałe, a także część stałą aktywów obrotowych, co oznacza, że stała część aktywów ogółem powinna być pokryta kapitałami stałymi. W tej sytuacji przedsiębiorstwo wykorzystuje krótkoterminowe zobowiązania jedynie w momencie szczególnie dużego zapotrzebowania na kapitał. Gdy jednak potrzeby te są niskie, przedsiębiorstwo może wykorzystać kapitał stały do finansowania zmiennej części aktywów obrotowych. Taka sytuacja prowadzi do minimalizacji ryzyka prowadzenia działalności, zwiększając przy tym koszt pozyskania kapitału. PRAKTYCZNE ZASTOSOWANIE STRATEGII ZARZĄDZANIA KRÓTKOTERMINOWYMI AKTYWAMI I PASYWAMI: Ryzyko płynności najefektywniej ustalić przy pomocy wskaźnika bieżącej płynności, który określa stosunek aktywów obrotowych do zobowiązań krótkoterminowych. Optymalna wielkość tego wskaźnika powinna zawierać się w przedziale od 1,2 do 2,0. wskaźnik bieżącej płynności 2010 2011 Przedsiębiorstwo Branża Przedsiębiorstwo Branża 1,72 2,6 1,73 2,53 Tabela 1. Źródło: Obliczenia własne na podstawie sprawozdań finansowych przedsiębiorstwa oraz Zestawienia średnich wartości podstawowych wskaźników
Z przeprowadzonych badań wynika zatem, że przedsiębiorstwo teoretycznie nie powinno mieć problemów z utrzymaniem płynności finansowej, ponieważ wartość wskaźnika bieżącej płynności mieści się w przedziale jego optymalnej wielkości. Warto jednak porównać otrzymane wyniki ze średnimi wartościami z sektora, gdyż każda branża charakteryzuje się swoimi parametrami. Jak widać wartości tego wskaźnika dla branży w obu badanych latach są wyższe niż te prezentowane przez przedsiębiorstwo. Po pierwsze świadczy to o tym, że przyjęta przez przedsiębiorstwo strategia przyjmowała do tej pory charakter agresywny. Po drugie można na podstawie tego wysnuć wniosek, jakoby wartość wskaźnika płynności bieżącej dla analizowanego przedsiębiorstwa była jednak zbyt niska. W celu poprawienia sytuacji w kwestii płynności finansowej przedsiębiorstwa należy rozpatrzyć wprowadzenie nowej strategii przez zwiększenie wartości aktywów obrotowych, bądź ograniczenie zobowiązań krótkoterminowych. Poniższa tabela przedstawia propozycje zmian w strukturze aktywów obrotowych, w celu osiągnięcia odpowiednich wartości wskaźnika płynności bieżącej: 2010 strategia umiarkowana strategia konserwatywna AKTYWA 18 261 322,45 zł 27 584 869,36 zł 36 921 286,69 zł B.I. Zapasy 9 958 966,46 zł 15 043 641,53 zł 20 135 335,59 zł B.II. Należności krótkoterminowe 7 789 748,87 zł 11 766 902,73 zł 15 749 546,73 zł B.III. Inwestycja krótkoterminowe 445 272,84 zł 672 612,47 zł 900 265,92 zł B.IV. Krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe 67 334,28 zł 101 712,64 zł 136 138,46 zł PASYWA B.III. Zobowiązania krótkoterminowe 10 609 565,14 zł 10 609 565,14 zł 10 609 565,14 zł Wskaźnik bieżącej płynności 1,72 2,60 3,48 Tabela 2. Źródło: Obliczenia własne na podstawie sprawozdań finansowych przedsiębiorstwa oraz Zestawienia średnich wartości podstawowych wskaźników Jak wynika z danych zwartych w tabeli, przedsiębiorstwo w 2010 powinno zwiększyć wysokość swoich aktywów obrotowych do zaproponowanych poziomów, aby poprawić stabilność poziomu płynności finansowej. 2011 strategia umiarkowana strategia konserwatywna AKTYWA 22 102 826,56 zł 32 316 406,12 zł 42 535 032,56 zł B.I. Zapasy 15 352 092,76 zł 22 446 199,95 zł 29 543 812,58 zł B.II. Należności krótkoterminowe 6 122 460,87 zł 8 951 612,20 zł 11 782 161,51 zł B.III. Inwestycja krótkoterminowe 428 795,74 zł 626 939,60 zł 825 181,37 zł B.IV. Krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe 199 477,19 zł 291 654,37 zł 383 877,09 zł PASYWA B.III. Zobowiązania krótkoterminowe 12 773 283,05 zł 12 773 283,05 zł 12 773 283,05 zł wskaźnik bieżącej płynności 1,73 2,53 3,33 Tabela 3. Źródło: Obliczenia własne na podstawie sprawozdań finansowych przedsiębiorstwa oraz Zestawienia średnich wartości podstawowych wskaźników
Również w 2011 roku należało zwiększyć wartości poszczególnych pozycji aktywów obrotowych w celu zmniejszenia ryzyka związanego z regulowaniem bieżących zobowiązań. Wpływ na wartość wskaźnika płynności bieżącej ma również wysokość zobowiązań krótkoterminowych. Poniższe tabele przedstawiają propozycje wielkości tych zobowiązań, w celu zmniejszenia ryzyka utraty płynności finansowej dla poszczególnych lat. 2010 strategia umiarkowana strategia konserwatywna AKTYWA 18 261 322,45 zł 18 261 322,45 zł 18 261 322,45 zł B.I. Zapasy 9 958 966,46 zł 9 958 966,46 zł 9 958 966,46 zł B.II. Należności krótkoterminowe 7 789 748,87 zł 7 789 748,87 zł 7 789 748,87 zł B.III. Inwestycja krótkoterminowe 445 272,84 zł 445 272,84 zł 445 272,84 zł B.IV. Krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe 67 334,28 zł 67 334,28 zł 67 334,28 zł PASYWA B.III. Zobowiązania krótkoterminowe 10 609 565,14 zł 7 023 597,15 zł 5 247 512,52 zł wskaźnik bieżącej płynności 1,72 2,60 3,48 Tabela 4. Źródło: Obliczenia własne na podstawie sprawozdań finansowych przedsiębiorstwa oraz Zestawienia średnich wartości podstawowych wskaźników 2011 strategia umiarkowana strategia konserwatywna AKTYWA 22 102 826,56 zł 22 102 826,56 zł 22 102 826,56 zł B.I. Zapasy 15 352 092,76 zł 15 352 092,76 zł 15 352 092,76 zł B.II. Należności krótkoterminowe 6 122 460,87 zł 6 122 460,87 zł 6 122 460,87 zł B.III. Inwestycja krótkoterminowe 428 795,74 zł 428 795,74 zł 428 795,74 zł B.IV. Krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe 199 477,19 zł 199 477,19 zł 199 477,19 zł PASYWA B.III. Zobowiązania krótkoterminowe 12 773 283,05 zł 8 736 304,67 zł 6 637 490,86 zł wskaźnik bieżącej płynności 1,73 2,53 3,33 Tabela 5. Źródło: Obliczenia własne na podstawie sprawozdań finansowych przedsiębiorstwa oraz Zestawienia średnich wartości podstawowych wskaźników Jak widać powyżej, przedsiębiorstwo w obu latach powinno zmniejszyć znacznie wysokość zobowiązań krótkoterminowych. PODSUMOWANIE: Zarządzanie ryzykiem płynności finansowej zdecydowanie nie jest łatwym zadaniem. Wiąże się to z nieustannym kontrolowaniem i ustalaniem wysokości poszczególnych pozycji wpływających na stabilność finansową przedsiębiorstwa. Jej utrata wiąże się z mnóstwem negatywnych skutków, tj. pogorszeniem się pozycji na rynku, zmniejszeniem elastyczności podejmowania decyzji, pogorszeniem rentowności przedsiębiorstwa czy wzrostem kosztu pozyskiwania kapitału zewnętrznego.
Bibliografia: 1. Krzysztof Jajuga, Zarządzanie ryzykiem, PWN, Warszawa 2009. 2. Wiesław Pluta, Grzegorz Michalski, Krótkoterminowe zarządzanie kapitałem. Jak zachować płynność finansową?, C.H. Beck, Warszawa 2005. 3. Bożena Kołosowska, Andrzej Tokarski, Maciej Tokarski, Ewa Chojnacka, Strategie finansowania działalności przedsiębiorstw, Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2006 4. Aleksander Kusak, Płynność finansowa. Analiza i sterowanie, Wydawnictwo Naukowe Wydziału Zarządzania UW, Warszawa 2006. 5. Dariusz Wędzki, Strategie płynności finansowej przedsiębiorstwa. Przepływy pieniężne a wartość dla właścicieli, Oficyna ekonomiczna, Kraków 2003. 6. Ewa Śnieżek, Michał Wiatr, Interpretacja i analiza przepływów pieniężnych. Ujęcie sprawozdawcze i menedżerskie, Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2011. 7. Maria Sierpińska, Dariusz Wędzki, Zarządzanie płynnością finansową w przedsiębiorstwie, PWN, Warszawa 1997. 8. Robert Kowalak, Ocena kondycji finansowej przedsiębiorstwa w badaniu zagrożenia upadłością, oddk, Gdańsk 2008. 9. Tadeusz Juja, Analiza finansowa i opodatkowanie przedsiębiorstw. Studium przypadków, Forum Naukowe, Poznań 2007. 10. David Davies, Sztuka zarządzania finansami, PWN McGraw Hill, Warszawa Londyn 1993. 11. Michalski Grzegorz, Strategie finansowe przedsiębiorstw (Entrepreneurial financial strattegies), oddk, Gdańsk 2009. 12. Michalski Grzegorz, Ocena finansowa kontrahenta na podstawie sprawozdań finansowych (Financial Analysis in the Firm. A Value-Based Liquidity Framework), oddk, Gdańsk 2008. 13. Michalski, Grzegorz Marek, Wprowadzenie do zarządzania finansami przedsiębiorstw, (Introduction to Entrepreneurial Financial Management), Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=1934041 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.1934041 14. Michalski Grzegorz (2007), Portfolio Management Approach in Trade Credit Decision Making, Romanian Journal of Economic Forecasting, Vol. 3, pp. 42-53, 2007. Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=1081269 15. Michalski Grzegorz (2008), Operational risk in current assets investment decisions: Portfolio management approach in accounts receivable, Agricultural Economics Zemedelska Ekonomika, 54, 1, 12 19 16. Michalski Grzegorz (2008), Corporate inventory management with value maximization in view, Agricultural Economics-Zemedelska Ekonomika, 54, 5, 187-192. 17. Michalski Grzegorz (2009), Inventory management optimization as part of operational risk management, Economic Computation and Economic Cybernetics Studies and Research, 43, 4, 213-222. 18. Michalski Grzegorz (2011), Financial Analysis in the Enterprise: A Value-Based Liquidity Framework. Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=1839367, 177-262. 19. Michalski Grzegorz (2007), Portfolio management approach in trade credit decision making, Romanian Journal of Economic Forecasting, 8, 3, 42-53.
20. Michalski Grzegorz (2008), Value-based inventory management, Romanian Journal of Economic Forecasting, 9, 1, 82-90. 21. Michalski Grzegorz (2012), Financial liquidity management in relation to risk sensitivity: Polish enterprises case, Quantitative Methods in Economics, Vydavatelstvo EKONOM, Bratislava, 141-160. 22. Michalski Grzegorz (2008), Decreasing operating risk in accounts receivable mangement: influence of the factoring on the Enterprise value, [in] Culik, M., Managing and Modelling of Financial Risk, 130-137. 23. Dudycz Tadeusz, Zarządzanie wartością przedsiębiorstwa, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne 24. Michalski Grzegorz (2010) Planning optimal from the Enterprise value creation perspective. Levels of operating cash investment. Romanian Journal of Economic Forecasting vol. 13 iss 1 pp 198-214 25. Polak Petr, Robertson, D. C. and Lind, M. (2011), The New Role of the Corporate Treasurer: Emerging Trends in Response to the Financial Crisis (December 12, 2011). International Research Journal of Finance and Economics, No. 78, Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=1971158 6 26. Soltes Vincent (2012), Paradigms of Changes in the 21th Century - Quest for Configurations in Mosaic, Ekonomicky Casopis, v.60 is.4 pp. 428-429. 27. Soltes Vincent (2011), The Application of the Long and Short Combo Option Strategies in the Building of Structured Products, 10th International Conference of Liberec Economic Forum, Liberec. 28. Zmeskal Zdenek, Dluhosova Dana (2009), Company Financial Performance Prediction on Economic Value Added Measure by Simulation Methodology, 27th International Conference on Mathematical Methods in Economics, Mathematical Methods in Economics, 352-358.Polak Petr, Sirpal R., Hamdan M. (2012), Post-Crisis Emerging Role of the Treasurer, European Journal of Scientific Research, 86, 3, 319-339 29. Kresta A.; Tichy Tomas (2012), International Equity Portfolio Risk Modeling: The Case of the NIG Model and Ordinary Copula Functions, FINANCE A UVER-CZECH JOURNAL OF ECONOMICS AND FINANCE 62, 2, 141-161. 30. Kopa Milos, D'Ecclesia RL, Tichy Tomas (2012), Financial Modeling, FINANCE A UVER-CZECH JOURNAL OF ECONOMICS AND FINANCE, 62, 2, 104-105. 31. Michalski, Grzegorz Marek, Value-Based Inventory Management, Value-Based Inventory Management, Journal of Economic Forecasting, 9/1, 82-90, 2008. Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=1081276 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.1081276 32. Dluhosova Dana, et. al., 2006, Finanční řízení a rozhodování podniku: analýza, investování, oceňování, riziko, flexibilita, Ekopress, Prague. 33. Soltes Vincent, 2004, Duration of coupon bonds as a criterion of the price sensibility of bonds with regards to the change of interest rates (Durácia kupónovej obligácie ako kritérium cenovej citlivosti obligácie vzhľadom na zmenu úrokových sadzieb in Slovak), EKONOMICKY CASOPIS, 52/2004(1), pp. 108-114. 34. Michalski, Grzegorz Marek, Factoring and the Firm Value (May 17, 2008). FACTA UNIVERSITATIS Series: Economics and Organization, Vol. 5, No. 1, pp. 31-38, 2008. Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=1844306
35. Michalski, Grzegorz Marek, Crisis Caused Changes in Intrinsic Liquidity Value in Non-Profit Institutions (December 14, 2012). Equilibrium. Quarterly Journal of Economics and Economic Policy, 2012, Volume 7, Issue 2. Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=2189488 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.2189488 36. Michalski, Grzegorz Marek, Płynność finansowa w małych i średnich przedsiębiorstwach (Financial Liquidity Management in Small and Medium Enterprises) (2013). Plynnosc Finansowa w Malych i Srednich Przedsiebiorstwach, PWN, 2013. Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=2214715 37. Michalski, Grzegorz Marek, Accounts Receivable Management in Nonprofit Organizations (Zarządzanie należnościami w organizacjach nonprofit), 2012, Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości 2012(68(124)):83-96. ICID: 1031935, Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=2193352 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.2193352 37. Jan D. Antoszkiewicz (i in.) ; red. Andrzej Herman, Andrzej Szablewski, Zarządzanie wartością firmy, Poltext, Warszawa 1999. 38. red.nauk. Edward Urbańczyk Zarządzanie wartością przedsiębiorstwa : teoria i praktyka. T.2, Wydawnictwo Kreos, Szczecin 2002. 39. Wzory wykorzystane przy obliczaniu wskaźników sektorowych http://rachunkowosc.com.pl/images/wskazniki_sektorowe_wzory.jpg, 40. Wskaźniki sektorowe 2011 rok http://rachunkowosc.com.pl/text/wskaz2011.pdf, 41. Wskaźniki sektorowe 2010 rok http://rachunkowosc.com.pl/text/wskaz2010.pdf.