Rozwój zawodowy Anna Paszkowska-Rogacz
PIERWSZA TEORIA ROZWOJU KARIERY Eli Ginzberg (ekonomista) Sol W. Ginzburg (psychiatra) Sidney Axelrad (socjolog) John L. Herma (psycholog)
Realizmu Próby STADIA ORAZ OKRESY ROZWOJU ZAWODOWEGO Stadium Podokres (r.ż) Fantazji (do 11) Zainteresowań (11-12) Charakterystyka Od orientacji na zabawę do orientacji na pracę. Odtwarzanie ról zawodowych Uświadomienie preferencji Zdolności (13-14) Wartości (15-16) Przejściowy (17-18) Eksploracji (19) Krystalizacji(20-21) Uświadomienie własnych uzdolnień i możliwości Percepcja stylów kariery zawodowej Świadomy wybór zawodowy Zawężenie możliwości zawodowych do kilku opcji Związanie się z określoną rolą zawodową Specyfikacji(22-25) Wybór konkretnego zajęcia
TEORIA DONALDA EDWINA SUPERA
FAZA EKSPLORACJI (POSZUKIWAŃ) - OD 15 DO 24 ROKU ŻYCIA STADIUM DORASTANIA. okres wstępny od 15 do 17 roku życia: dokonywanie pierwszych prowizorycznych wyborów na podstawie potrzeb, zainteresowań, umiejętności, wartości oraz dostępnych możliwości okres przejściowy od 18 do 21 lat: kształcenie profesjonalne okres próby od 22 do 24 lat: podjęcie pierwszej pracy i wypróbowanie jej jako pracy na całe życie
Teoria Lindy Gottfredson - nota biograficzna. Ur. 24. 06 1947 w San Francisco, profesor w zakresie psychologii wychowawczej na Uniwersytecie Delaware, szefowa projektu Inteligencja i społeczeństwo realizowanego we współpracy z Uniwersytetem Johna-Hopkinsa Rozkłady normalne wyników dla białych i czarnych mieszkańców USA w 1981 roku. Odcinki pokazują przewidywania Gottfredson w odniesieniu możliwości zawodowych ludzi z różnymi poziomami inteligencji
Pojęcie własnego Ja Jest to przedmiot poznania ( Ja z self-psychology i podmiot aktywny i poznający ( Ego ) Składa się z różnych elementów od najbardziej zewnętrznych po role o istotnym znaczeniu dla życia Elementami właściwymi przy wyborze zawodu są: Płeć (gender) Pochodzenie społeczne Inteligencja Zainteresowania zawodowe Kompetencje Wartości Elementy te łączą się w całość, w obraz siebie, na różnych etapach rozwoju
Cztery stadia aspiracji zawodowych
Wyobrażenia dotyczące zawodów Stereotypy, uogólnienia odnoszące się do osobowości ludzi, którzy wykonują określone zawody; rodzaju pracy jaką wykonują (wady i zalety) oraz życia jakie prowadzą Gdy dorosnę zostanę lekarzem i będę bardzo bogaty To ja chcę być twoim prawnikiem
Orientacja na własne ja jedyne (niepowtarzalne) (od 14 roku życia) W planach zawodowych młody człowiek uwzględnia osobiste cechy zainteresowania, zdolności, wartości, ale rozpatruje je w ramach określonych wcześniej na mapie poznawczej granic Interesuje się typami zawodów i typami osób wykonujących zawody (Holland) Istotne jest kryterium dopasowania do zawodu Jest to czas budowania ważnych planów życiowych organizujących się wokół wartości głównych nadających im spójność
Orientacja na własne ja jedyne (niepowtarzalne) (od 14 roku życia) c.d. Młodzi ludzie, często zdezorientowani i niepewni, szamoczą się kierowani potrzebą uzyskania pewności co do charakteru swoich zainteresowań, zdolności, cech osobowości i wartości (Gottfredson, 1996, s. 195) Chciałbym już mieć prawdziwą pracę A o jaką ci chodzi? No, nie wiem Interesującą,, jakoś ważną dla społeczeństwa Taką jak twoja, ale dobrze płatną i ciekawą.
Rozgraniczanie Proces wiodący do wykreślenia na mapie poznawczej linii wyznaczającej społeczną przestrzeń zawodów, które jednostka może zaakceptować Przykład chłopca o średniej inteligencji pochodzącego ze środowiska uprzywilejowanego społecznie
Kompromis (1) Proces, w którym jednostki rezygnują ze swoich preferowanych aspiracji, po to, aby wybrać inne aspiracje, ich zdaniem mniej zgodne z nimi, ale bardziej dostępne Niektóre kombinacje dziedzin zawodowych występują bardzo rzadko np. funkcje o profilu realistycznym, żeńskim i prestiżowym lub badawczym i mało prestiżowym Wiele się dowiedziałam w muzeum Ja też.. I to czegoś bardzo ważnego Nigdy nie będę Leonardem Da Vinci!
Kompromis (2) Badania 1981 Kompromis służy obronie istotnych (najwcześniej uświadomionych) aspektów obrazu siebie oznacza to, że jednostka woli raczej zrezygnować ze swoich zainteresowań i wartości zawodowych aniżeli zaakceptować pracę o mniejszym prestiżu i z kolei gdy jednostka musi zaakceptować jeszcze większy kompromis, to rezygnuje z prestiżu, aby utrzymać płciową koncepcję siebie Może was zainteresuje, że zawęziłem moje cele zawodowe do dwóch głównych obszarów Ratownik medyczny, albo zawodowy morderca No, w końcu jakieś zainteresowania Jednak myślę, że powinien znowu iść na dni kariery
Kompromis (3) Ludzie wolą raczej zmieniać aspiracje, aniżeli zmieniać pracę W wieku około 30 lat 84% ludzi twierdzi, że wykonują pracę zgodnie z preferencjami, gdy dawniej ich aspiracje były inne Gdy jednostce nie udaje się znaleźć satysfakcjonującego kompromisu, to unika wyboru (np. podtrzymuje wybór niedostępny lub pozostaje niezdecydowana)
Kompromis (4) Badania Munoz-Sartre i Mullet (1992), 774 nastolatków (wiek 14-15 lat): Dziewczęta wymieniają jako ważne w kolejności żeńskość, prestiż i czas wolny (wartość) Chłopcy wymieniają w kolejności prestiż, czas wolny i awans (status) Mieszkańcy wsi czas wolny i prestiż Badania Gottfredson (1981, 1996): Stopień ważności kompromisu polega na zmianie wymiarów na zasadzie progów, gdy określony wymiar zaczyna dominować Trzy rodzaje kompromisu łagodny (badania 1981), umiarkowany (prestiż stawiany wyżej niż zainteresowania, ale zainteresowania są nadal brane pod uwagę), wyższej wagi (profil płciowy nabiera większego znaczenia, ale prestiż jest nadal ważny) kobiety łatwiej akceptują pracę nieodpowiadającą płci
Cele, strategie i narzędzia szkolnego systemu doradztwa Proces rozwojowy Optymalizo- wane zachowania Strategie doradcze Przykładowe narzędzia Szkoła ponadgimnazjalna Rozwój poznawczy Uczenie się A: Redukcja złożoności zadań B: Dostosowanie do różnorodności poznawczej 3: Informacja może być bardziej skomplikowana zadania wymagają analizy i integracji informacji; uczniowie o mniejszych zdolnościach wymagają mniej złożonego materiału Autokreacja Doświadczanie C: Dostarczanie doświadczeń intelektualnych, społecznych i praktycznych) D: Rozwijanie poczucia sprawczości w kształtowaniu doświadczeń 6: Szeroki wybór zajęć, serwisy społecznościowe, obserwacje pracy, praktyki i staże, kluby, harcerstwo, samorząd studencki, sport, prace remontowe, prace wakacyjne, projekty szkolne
Cele, strategie i narzędzia szkolnego systemu doradztwa c.d. Proces rozwojowy Optymalizowane zachowania Strategie doradcze Przykładowe narzędzia Szkoła ponadgimnazjalna Rozgraniczenie Wgląd E: Ułatwienie zbierania i integracji informacji o siebie F: Promowanie werbalizacji koncepcji dopasowania pracy do życia 8: Formalne oceny zainteresowań, zdolności, osobowości, wartości, analiza dotychczasowych działań, wsparcie, bariery, wpływ na innych; komputerowe informacje na temat miejsc pracy, ćwiczenia w ustalaniu i ocenie zrównoważonych celów życiowych Kompromis Inwestowanie w siebie G: Ułatwienie oceny dostępności preferowanego życia zawodowego H: Promowanie poczucia sprawczości w zakresie własnych możliwości i dawanie wsparcia 9: Nauka pisania CV, ćwiczenia rozmów rekrutacyjnych, budowanie umiejętności i radzenia sobie z lękiem, informacje na temat pracy, usługi pośrednictwa pracy, pomoc w identyfikacji najlepszych wyborów i rozwiązań alternatywnych budowanie systemu, poszukiwanie mentorów
Literatura Guichard, J. Huteau, M. (2005). Psychologia orientacji i poradnictwa zawodowego.kraków: Impuls. http://www.udel.edu/educ/gottfredson/careers/
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ