ANALIZA PORÓWNAWCZA NARZ DZI INFORMATYCZNYCH WSPOMAGAJ CYCH MODELOWANIE PROCESÓW BIZNESOWYCH

ANALIZA PORÓWNAWCZA NARZ DZI INFORMATYCZNYCH WSPOMAGAJ CYCH MODELOWANIE PROCESÓW BIZNESOWYCH MARTA SZARAFI SKA Uniwersytet Szczeci ski JAROSŁAW BECKER Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie Streszczenie Celem artykułu jest identyfikacja narz dzi informatycznych wspomagaj cych modelowanie i analiz procesów biznesowych, jak równie próba ich oceny oraz okre lenie wła ciwego metodycznego podej cia do wyboru narz dzi BPM wzgl dem wyselekcjonowanych kryteriów. W kolejno ci scharakteryzowano narz dzia wspomagaj ce modelowanie, nast pnie zrealizowano procedur pozyskiwania rozwi za decyzyjnych za pomoc metody AHP. Cało ko cz wnioski przeprowadzonych bada. Słowa kluczowe: modelowanie procesów biznesowych, BPM, narz dzia modelowania, AHP 1. Wprowadzenie Obecnie podej cie procesowe w funkcjonowaniu przedsi biorstw stało si niezwykle popularne. Wiele firm zdecydowało si na zmian swojej orientacji na procesow twierdz c, i pozwoli im to zwi kszy zyski lub te zmniejszy koszty prowadzenia działalno ci. Modeluj c organizacj reorganizujemy j koncentruj c si na procesach, w nast pstwie porz dkujemy informacj o przedsi biorstwie. Modelowanie procesów gospodarczych stanowi zatem wa ny kierunek bada informatyki gospodarczej. W konsekwencji identyfikacja architektury informacji, modelowanie i optymalizacja przebiegu procesów gospodarczych zachodz cych w przedsi biorstwie s elementami decyduj cymi o jego rozwoju i konkurencyjno ci. Wybór modelu procesów jest jedn z najwa niejszych decyzji przy wyborze całego zintegrowanego systemu zarz dzania. Wobec powy szego powstało wiele metod oraz narz dzi modelowania procesów gospodarczych, wykorzystuj cych ró ne notacje. Komputerowe narz dzia modelowania to specjalistyczne oprogramowanie zapewniaj mo liwo identyfikacji procesów i ich mapowania, ale przede wszystkim umo liwiaj ce łatwe i szybkie wykonywanie zmian w obr bie modelu. Dzi ki rozwojowi technologii informatycznej projektowanie procesów i ich implementacja mog by uwa ane, jako współzale ne.[9] Aktualnie technologia informatyczna nie powinna by traktowana tylko jako automatyzacja oraz wsparcie dodawane po zaprojektowaniu procesu, ale pozwala ona na całkowite zintegrowanie z procesami biznesowymi, co prowadzi do likwidacji luki pomi dzy IT a biznesem, uwa anej za jedn z przyczyn niezadowalaj cych rezultatów wdra ania nowoczesnych technologii w organizacjach.[5] Obecnie prawie we wszystkich przedsi biorstwach działaj cych pod presj konkurencji systemy organizacyjne i informatyczne wspieraj obsług procesów gospodarczych. Na rynku dost pnych jest wiele aplikacji oferuj cych ró ne funkcjonalno ci, od prostych bazuj cych na gotowych diagramach, ko cz c na zaawansowanych zaopatrzonych w dodatkowe funkcje, takie jak analiza czy usprawnianie. Warto, zatem przed wyborem jednego z nich okre li obecne

266 Marta Szarafi ska, Jarosław Becker Analiza porównawcza narz dzi informatycznych wspomagaj cych modelowanie procesów biznesowych i przyszłe potrzeby przedsi biorstwa oraz zapozna si z funkcjonalno ci i mo liwo ciami rozwoju oprogramowania. W niniejszym artykule podj to prób oceny narz dzi modelowania procesów gospodarczych. W kolejno ci zostały przedstawione i zidentyfikowanie narz dzia informatyczne wykorzystywane w organizacjach wdra aj cych zarz dzanie procesowe. Konstrukcja zbioru kryteriów oceny została zrealizowana w oparciu o literatur przedmiotu [5,6,7,8] oraz informacj ze stron internetowych producentów oprogramowania.[15,16,18,19,22] Wielokryterialna hierarchiczna analiza porównawcza posłu yła jako podstawa do oceny wybranych narz dzi modelowania. 2. Charakterystyka narz dzi wspomagaj cych modelowanie i analiz procesów gospodarczych Aby poprawnie zamodelowa procesy biznesowe analitycy, wdro eniowcy i projektanci systemów korzystaj z oprogramowania wspomagaj cego modelowanie. Narz dzia BPM ułatwiaj zarz dzanie oferuj c mo liwo ci analityczne, kontrolne, symulacyjne itp. Prawidłowo zidentyfikowane i zamodelowane procesy gospodarcze porz dkuj rodowisko informacyjne przedsi biorstwa oraz warunkuj efektywne funkcjonowanie podsystemu zarz dzania organizacji gospodarczej, tym samym stanowi c konieczny wst pny etap wdro enia zintegrowanych rozwi za informatycznych czy certyfikacji (np. wprowadzenie norm z serii ISO).[3] W konsekwencji identyfikacja architektury informacji, modelowanie i optymalizacja przebiegu procesów gospodarczych zachodz cych w przedsi biorstwie s elementami decyduj cymi o jego rozwoju i konkurencyjno ci. Na rynku rozwi za IT istnieje wiele narz dzi wspieraj cych modelowanie i optymalizacje procesów. Narz dzia te mo na podzieli ze wzgl du na ich funkcjonalno i przeznaczenie według nast puj cych kategorii: 1. narz dzia wizualizacji graficznej: (np. Microsoft Visio), 2. narz dzia mapowania procesów: (np. igrafx FlowCharter), 3. narz dzia do wspomagania projektowania i doskonalenia modelowania procesów biznesowych: ARIS Toolset (IDS Prof. Scherr), Adonis (BOC Gmbh) igrafx (Corel), ProVision (Metastorm), Workflow Analyzer (Meta Software); oraz modelowania i symulacji procesów (np. igrafx Process 2000, Corporate Modeler 8e, ProcessWise WorkBench, WorkFlow Analyser), 4. narz dzia typu CASE (Computer Aided Software Engineering): słu ce do projektowania systemów informatycznych na przykład oprogramowanie Designer/2000 (Oracie) Select Enterprise (Select Software), Rational Rose, 5. narz dzia modelowania procesów wbudowane w systemy klasy ERP (np. IFS Bussiness Modeler). [8] Przedstawione powy ej przykłady oprogramowania wspomagaj cego modelownie to jedynie niektóre spo ród wielu dost pnych na rynku. Na rynku produktów wspieraj cych modelowanie znajduje si wiele pakietów, które oferuj szerok funkcjonalno i wachlarz opcji. Aby dokona odpowiedniego wyboru jednego z nich nale y skupi si na wybranej grupie u ytkowników i zada. Poprzez wspierane techniki, producent narz dzia mo e dostosowa swoj ofert w taki sposób, aby mie pewno, i jest ona bardziej przydatna i co za tym idzie bardziej popularna w ród niszowych klientów. Wi kszo producentów usiłowało stworzy narz dzia, które mog by wykorzystywane przez wi cej ni jeden typ odbiorców, czego rezultatem jest dost pno kluczowego produktu i nast pnie wyboru rozszerze i dodatków.

POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZ DZANIA WIEDZ Seria: Studia i Materiały, nr 28, 2010 267 Rysunek 1 przedstawia podstawowy podział najcz ciej stosowanych w Polsce narz dzi modelowania procesów biznesowych ze wzgl du na wybrane kryteria funkcjonalne. Szczegółowe informacje o poszczególnych produktach dost pne s na stronach internetowych ich producentów. Rysunek 1. Podział narz dzi informatycznych wspieraj cych modelowanie ródło: Opracowano na podstawie[5, 7]. Spo ród zilustrowanych programów wspieraj cych analiz i modelowanie procesów biznesowych w niniejszym opracowaniu zostan przybli one najistotniejsze z nich. Ze wzgl du na szerokie spektrum zastosowa, analizie funkcjonalnej zostan poddane m.in.: ARIS Toolset (IDS/Scherr), igrafx (Corel), Adonis (BOC Gmbh), ProVision (Metastorm), Web- Sphere Business Modeler (IBM). Przedstawiona zostanie ogólna charakterystyk narz dzi i platform programowania dla wspomagania modelowania procesów biznesowych. 3. Analiza funkcjonalna wybranych narz dzi modelowania procesów gospodarczych Koncepcja ARIS Architektury Zintegrowanych Systemów Informatycznych (ang. Architecture of Intergater Information System) jako platform oprogramowania firmy IDS Scheer została po raz pierwszy zaproponowana przez Prof. Augusta Wilhelma Scheera w 1991 roku jako koncepcja ramowa kompleksowego modelowania wspomaganych komputerowo systemów informatycznych. W 1993 roku pojawił si na rynku pakiet oprogramowania o nazwie ARIS- toolset (wersja 1.0), który oferował metody i narz dzia do tworzenia i wdra ania systemów informatycznych.[15] Analiza procesów firmy jest cz sto niełatwym wyzwaniem dla mened erów, analityków i modelatorów danych rozwi za. Naprzeciw tym wymaganiom wychodzi Aris, umo liwia opisanie procesów z czterech perspektyw (funkcji, danych, organizacji, procesów). Analiza owych procesów znacznie ułatwia projektowanie, a tym samym pozwala na lepsz identyfikacje i reorganizacj istniej cych struktur organizacyjnych. Ka da z tych perspektyw okre la inne spojrzenie na procesy przedsi biorstwa, tworz c tzw. dom ARISA i składa si z trzech cz ci: 1. okre lenie wymaga (ang. requirements difinition),

268 Marta Szarafi ska, Jarosław Becker Analiza porównawcza narz dzi informatycznych wspomagaj cych modelowanie procesów biznesowych 2. specyfikacja projektowa (ang. design specification), 3. implementacja (ang. implementation). [1] Przedstawione powy ej kolejne kroki to etapy dochodzenia do realizacji systemu informacyjnego z u yciem technik informacyjnych. Modelowanie za pomoc narz dzia ARIS nie jest trudne, wymaga jednak zapoznania si z podstawowymi notacjami, oraz diagramami. Pełne wykorzystanie potencjału, jaki kryje w sobie ARIS wymaga ju wysoko wykwalifikowanej wiedzy z zakresu jego obsługi. Potwierdzeniem zalet w modelowaniu jest fakt, i jego zastosowania s bardzo powszechne w wielu firmach pocz wszy od europejskich ko cz c na ameryka skich gigantach. ARIS jako metodyka modelowania ci gle si rozwija, a jego polarno i kompleksowo doceniła równie firma SAP wiatowy lider, w dostarczaniu specjalistycznego oprogramowania i rozwi za biznesowych. SAP wybrał ARIS, jako podstawow architektur ramow i narz dzie metodyczne dla modeli referencyjnych. [2,15] igrafx (dawniej Micrografx) jest cz ci koncernu Corel jednego z najbardziej znanych i wykorzystywanych programów zajmuj cych si grafik na potrzeby modelowania, symulacji i doskonalenia procesów biznesowych. Jest on na tyle ogólny, e pozwala modelowa procesy o ró nej strukturze i ró nej zło ono ci, pocz wszy od prostych czynno ci np. powielania dokumentów w sekretariacie do skomplikowanych opisów struktury funkcjonalnej przedsi biorstwa.[16,17] Od 2001 roku Micrografx poł czył si z firm Corel, znan z najpopularniejszego obecnie programu graficznego CorelDraw. Od 2004 roku pod nazw igrafx jest samodzieln jednostk biznesow firmy Corel, zajmuj c si narz dziami do symulacji, analizy i dokumentacji procesów biznesowych. Ma ponad 5 mln u ytkowników korporacyjnych (w tym 2/3 listy Fortune 100). [11] igrafx jest narz dziem prostym i łatwym w obsłudze a przede wszystkim elastycznym i dostosowanym do indywidualnych potrzeb u ytkowników. Program jest stale rozwijalny i ulepszany. igrafx jest narz dziem, z którego najcz ciej korzysta mi dzy innymi rednia kadra zarz dzaj ca organizacji wdra aj cych ISO 9000, 14000 i 18000, doradcy biznesowi i ISO, działy HR, administracja publiczna, wdro eniowcy Six Sigma, Lean Manufacturing i Lean Sigma. Najnowsza liczba i charakterystyka aplikacji igrafx dost pna jest na stronie producenta.[16] Adonis (BOC Gmbh) jest narz dziem wspomagaj cym procesy biznesowe. Jako oprogramowanie biznesowe wspiera takie obszary jak projektowanie procesów, analiz, optymalizacj, ponadto jest narz dziem raportuj cym oraz tworz cym niezb dn dokumentacje na potrzeby projektowania i reorganizacji procesów przedsi biorstwa.[18] Mo na go zastosowa do wspierania takich obszarów jak: 1. optymalizacja procesów biznesowych symulacja, benchmarking, 2. zarz dzanie przedsi biorstwem poprzez opis stanowisk pracy dokumentacj, 3. controlling zarz dzanie poprzez wska niki, analiza kosztów procesów, 4. zarz dzanie jako ci według normy ISO 9000:2000, 5. procesowe zarz dzanie wiedz i kompetencjami portale procesów i wiedzy, 6. zarz dzanie personelem planowanie potrzeb pracowniczych, 7. zarz dzania ryzykiem, 8. zarz dzanie informacj tworzenie specyfikacji dla rozwi za informatycznych. [5,20] Adonis jest narz dziem elastycznym, dostosowuj cym si do struktur organizacji i preferencji u ytkowników. To u ytkownik decyduje o tym, w jaki sposób wedle indywidualnych preferencji maja by odwzorowane przez niego procesy w procesie modelowania, i jakie b dzie chciał u y do tego celu narz dzia z szerokiej oferty systemu. Adonis Jest systemem niezwykle przyjaznym

POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZ DZANIA WIEDZ Seria: Studia i Materiały, nr 28, 2010 269 u ytkownikowi, pozwala na integracje z innymi narz dziami informatycznymi, aby w optymalny sposób zaspokoi oczekiwania u ytkowników. Typowymi dla Adonis kompatybilnymi interfejsami s np. Visio oraz pakiet Ms Office, jak równie narz dzia typu Workflow, Case oraz systemy ERP. Adonis w wersji Client-Server jest licencjonowany w oparciu o model "Concurrent use". Oznacza to, e oprogramowanie klienckie mo e by zainstalowane na dowolnie wielu komputerach, jednak e liczba równoczesnych poł cze z baz danych zale y od liczby wykupionych licencji.[20,24] ProVision (Metastorm) narz dzie umo liwiaj ce modelowanie, wizualizacj oraz udoskonalanie całej organizacji poprzez zrozumienie relacji przyczynowo skutkowej pomi dzy strategi biznesow, procesami biznesowymi oraz systemami i technologiami, które je wspieraj. Metastorm ProVision został uznany za numer jeden spo ród aktualnie dost pnych narz dzi do modelowanie procesów biznesowych w rankingu Forrester Wave.[10] Metastorm ProVision jest pozycjonowany jako lider w dwóch kwadratach Gartnera Business Process Analysis oraz Enterprise Architecutre. Analizy wskazuj łatwo u ycia, pełn integracj, du e mo liwo ci symulacji oraz ogromn skalowalno spo ród wielu kluczowych korzy ci (cech) Metastorm ProVison. ProVision jako narz dzie modelowania procesów biznesowych w szerokiej gamie oferty oferuje rozwi zania dla korporacji pod nazw Metastorm ProVision for Business Process Analysis. Narz dzie to umo liwia mapowanie procesów organizacyjnych oraz tworzenie niezb dnej dokumentacji i analizy procesów biznesowych. Zalety tego narz dzia zostały docenione prze wiatowe korporacje mi dzy innymi klientami s : HP, American Express czy US Air Force.[12,21,24] IBM WebSphere Business Modeler jest głównym składnikiem zestawu firmy IBM wspomagaj cego zarz dzanie procesami gospodarczymi, który umo liwia modelowanie, projektowanie, symulacj i analiz procesów gospodarczych. [22] WebSphere Business Modeler zapewnia funkcjonalno ci oparte o technologi sieciow takie jak publikowanie i współpraca (WebSphere Business Modeler Publishing Server). Organizacje mog modelowa procesy gospodarcze, wdra- a je, monitorowa i podejmowa działanie bazuj ce na kluczowych wska nikach wydajno ci, alarmach i inicjatorach ci głej optymalizacji. Procesy gospodarcze mog by tak e poł czone ze strategicznymi korporacyjnymi celami. [23] WebSphere Business Modeler pozwala zarówno analitykom na zbudowanie modelów zaprojektowanych do osi gni cia okre lonego celu gospodarczego jak i programistom na wykorzystanie owych procesów jako szkielet nowej aplikacji. WebSphere Business Modeler oferuje wszechstronne, przyjazne u ytkownikowi narz dzie modeluj ce, które jest na tyle elastyczne, i spełnia wymagania zarówno biznesowych jak i technicznych u ytkowników. 4. Metoda porównawcza oraz kryteria porównania W niniejszym opracowaniu została podj ta próba oceny narz dzi informatycznych słu cych modelowaniu procesów biznesowych. Okre lenie mierników słu cych ocenie jest zadaniem trudnym. Wiele kryteriów, które mo na wskaza jako podstaw oceny jest uzale nionych od konkretnego scenariusza i nie znajduje zastosowania w zmiennych warunkach. W artykule przedstawiono mo liwo przeprowadzenia analizy wzgl dem wybranych kryteriów. Jako podstaw metodyczn wykorzystano zaproponowan przez Saaty ego analiz hierarchiczn. Pierwszy krok analizy to ustalenie kryteriów wzgl dem, których techniki zostan przeanalizowane. Drzewo powstałe w skutek strukturalizacji problemu przedstawia rysunek 3. Na podstawie kryteriów

270 Marta Szarafi ska, Jarosław Becker Analiza porównawcza narz dzi informatycznych wspomagaj cych modelowanie procesów biznesowych stworzono hierarchi. Pierwszy poziom to postawienie problemu cel, drugi to kryteria oceny, natomiast trzeci to narz dzia BPM, które zostaj poddane ocenie (Rys. 2). Rysunek 2. Wielokryterialny hierarchiczny model oceny narz dzi informatycznych wspomagaj cych modelowanie i analiz procesów biznesowych. ródło: Opracowano na podstawie [5, 7]. Kryteria oceny to w kolejno ci: zarz dzanie procesami, modelowanie i symulacja, mapowanie procesów, funkcjonalno, dost pne moduły, szablony i kompatybilne architektury, definiowanie procesów oraz dost pno. Ze wzgl du na charakter i przeznaczenie narz dzi modelowania kryterium zasługuj ce na najwy sz uwag to kryterium zarz dzanie procesami. Rozumiane jako ci głe usprawnianie procesów oraz kontrola w celu poprawy skuteczno ci procesów. To równie systematyczne podej cie do analizy, współdziałanie oraz koordynacja zada wykonywanych w ró nych departamentach, pionach funkcjonalnych i jednostkach organizacyjnych. Nast pnym kryterium oceny jest modelowanie i symulacja procesów. To kryterium zasługuj na uwag z powodu tworzenia za pomoc narz dzi informatycznych wirtualnego modelu rzeczywistego. W konsekwencji w wyniku symulacji uzyskuje sie zestawy raportów, dzi ki którym opracowuje sie dalsze działania, np. dokonuje si wyboru formy organizacyjnej stanowisk produkcyjnych. Modelowany model mo na udoskonali przeprowadzaj c kolejne symulacje dla ró nych jego wariantów. Mapowanie procesów, kryterium dotyczy przede wszystkim tworzenia schematów i budowania hierarchii, dokumentowania wszystkich informacji o procesie, analizy procesów oraz rozpowszechnianie zgromadzonych informacji. W odró nieniu od schematu organizacyjnego mapa procesów pokazuje, w jaki sposób organizacja realizuje swoje procesy, których wynikiem ko cowym jest rezultat maj cy okre lon warto dla klienta. Poniewa realizacja poszczególnych procesów nie ogranicza si do jednego działu funkcjonalnego organizacji, ale zaanga owanych jest w ni wiele pionów funkcjonalnych mapa procesów wi e struktury organizacyjn ze struktur przebiegu procesów, poprzez przyporz dkowanie do wszystkich czynno ci ich wykonawców.[14]

POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZ DZANIA WIEDZ Seria: Studia i Materiały, nr 28, 2010 271 Funkcjonalno narz dzi modelowania ma du y wpływ na te aspekty procesu gospodarczego, które mo na zamodelowa. Istotne jest, aby dana aplikacja do zarz dzania procesami mogła opisa i zamodelowa przedsi biorstwo z ró nej perspektywy, pozwalaj c na wykorzystanie modeli procesów zgromadzonych w jednej bazie danych na potrzeby wielu projektów biznesowych, bez przenoszenia informacji pomi dzy ró nymi systemami informatycznymi. Produkty i narz dzia w ramach dost pnego oprogramowania, czyli dost pno wielu modułów w ramach danej aplikacji, zapewnia wy szy poziom modelowania i analizy, umo liwia prac z narz dziem na wy szym poziomie abstrakcji, przy czym jest bardziej dostosowany do potrzeb konkretnej organizacji i konkretnego problemu. Dost pno w ramach aplikacji szablonów w tym modeli referencyjnych wpływa na konkurencyjno narz dzia. Kryterium: Szablony i kompatybilne architektury to mo liwo exportu i importu danych do innych formatów (HTML, XML), b d innych metodologii modelowania (EPC, IDEF0, UML i inne) wpływa na atrakcyjno danej aplikacji. Przyspiesza doskonalenie procesów, sprzyja innowacyjno ci i udost pnia wspólny słownik biznesu i informatyki, który pomaga w realizacji bie cych projektów i perspektywicznych zamierze.[24] Mo liwo elastycznego definiowania procesów jest wa nych kryterium zwi zanym z zarz dzaniem procesami wewn trznymi. Definiowanie procesów w czytelnej tabelarycznej lub graficznej formie danych o aktualnym stanie przebiegu procesu umo liwia dost p do zewn trznych aplikacji, np. edytorów, arkuszy kalkulacyjnych, baz danych, serwisów Internetu, itd., z mo liwo ci wzajemnego przekazywania. Kolejne przyj te kryterium stanowi dost pno narz dzia modelowania procesów gospodarczych. Jako, i jest to oprogramowanie wykorzystywane przez menad erów, analityków czy programistów w celu tworzenia modelu organizacji gospodarczych, wa ne jest, aby dany produkt był osi galny, a zakup pakietu licencji ferował równie inne usługi posprzeda owe. Du a konkurencja na rynku aplikacji słu cych do modelowania i analizy procesów wymusza na producentach stosowanie si do kryterium cenowego. Wskazane kryteria oceny nie s sobie równowa ne. Poprzez stworzenie macierzy porówna parami z wykorzystaniem dziewi ciostopniowej skali ocen na ka dym poziomie w hierarchii, mo liwe jest okre lenie relatywnych wag i preferencji dla ka dego kryterium. Wagi uzyskane dla o miu kryteriów głównych przedstawia Tabela 1. kryteria oceny Tabela 1. Wektory preferencji kryteriów oceny technik modelowania zarz dzanie procesami modelowanie i symulacja mapowanie procesów funkcjonalno dost pne moduły szablony i architektury definiowanie procesów wektor preferencji 0,244 0,183 0,162 0,147 0,117 0,095 0,037 0,016 ródło: Opracowanie własne. Poprzez wyliczenie wektorów preferencji lokalnych dla ka dego czynnika, który jednocze nie stanowi kryterium oceny narz dzia modelowania, wyznaczono redni warto u yteczno ci cz stkowej, okre laj c wpływ na ocen ko cow wybranego narz dzia. Ostatnim etapem analizy dost pno

272 Marta Szarafi ska, Jarosław Becker Analiza porównawcza narz dzi informatycznych wspomagaj cych modelowanie procesów biznesowych porównawczej jest stworzenie macierzy iloczynów wag kryteriów oraz wag jako ci poszczególnych narz dzi modelowania w celu ustalenia rankingu ko cowych rozwi za (Tabela 2). Tabela 2. Zestawienie preferencji lokalnych oraz warto ci funkcji u yteczno ci dla narz dzi modelowania procesów biznesowych(bpm) narz dzia modelowania zarz dzanie procesami modelowanie i symulacja mapowanie procesów funkcjonalno dost pne moduły szablony i architektury definiowanie procesów dost pno SUMA RANKING ARIS IDS SHEER 0,436 0,302 0,220 0,389 0,312 0,256 0,223 0,099 0,322 1 IGRAFX COREL 0,121 0,114 0,098 0,087 0,087 0,098 0,932 0,086 0,134 4 ADONIS BOC 0,560 0,114 0,136 0,096 0,452 0,298 0,203 0,122 0,285 2 PROVISION METASTORM WEBSPHERE BUSINESS MO- DELER IBM 0,141 0,143 0,238 0,096 0,148 0,159 0,081 0,693 0,171 3 0,112 0,092 0,042 0,110 0,076 0,089 0,045 0,098 0,088 5 ródło: Opracowanie własne. Wynikiem uzyskanym z macierzy porówna parami jest ranking ocen narz dzi modelowania wzgl dem kryteriów (Tabela 2).Według powy szej analizy narz dziem, które najlepiej realizuje zadania wzgl dem zaproponowanych kryterium jest ARIS/IDS SHEER. Narz dziem, które nie odbiega znacz co do pierwszego miejsca w rankingu jest ADONIS/BOC. Pozostałe oprogramowanie wspieraj ce modelowanie według rankingu to kolejno ci: PROVISION firmy METASTORM, IGRAFX firmy COREL oraz produkt firmy IBM WEBSPHERE BUSINESS MODELER. Porównanie dwóch najlepszych alternatyw przedstawia rysunek 4. Rysunek 4. Porównanie dwóch najlepszych alternatyw (ARIS/IDS SHEER, ADONIS/BOC)

POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZ DZANIA WIEDZ Seria: Studia i Materiały, nr 28, 2010 273 ARIS firmy IDS SCHEER, jest niew tpliwym zwyci zc na rynku narz dzi modelowania procesów biznesowych. Analiza porównawcza najcz ciej u ywanego oprogramowania wpieraj cego procesy, wykazała, e ADONIS (nieco mniejszy i młodszy produkt firmy BOC GmbH) nie obiega znacz co od lidera. Mo liwo ci zastosowania narz dzi obu programów do podej cia procesowego w organizacji s niemal na równym poziomie. Ponadto ADONIS w swoim pakiecie posiada wiele odpowiedników, które mo na by przypisa do odpowiednich funkcjonalno ci, które posiada ARIS. Podstawowe narz dzia w przypadku produktów firmy IDS Scheer: ARIS Easy Design, ARIS Web Designer oraz ARIS Toolset, natomiast dla programu ADONIS odpowiednikami s moduły: Modelowanie i Analiza. Funkcjonalno wzbogacaj dodatkowe produkty i narz dzia w ramach dost pnego oprogramowania. Do podstawowych nale ARIS ABC (Activity-Based Costing) i moduł 3c Kosztów Procesów Programu ADONIS, słu ce do prowadzenia rachunku kosztów procesów w oparciu o metod Activity Based Costing (ABC). [5] Rozszerzenie systemu ADONIS-RKP słu y do rachunku kosztów posta graficznych modeli. Natomiast moduł symulacji ARIS Simulation i moduł Symulacja programu ADONIS słu do dynamicznych analiz opisanych procesów. Ponadto ADONIS posiada dodatkowe funkcjonalne komponenty analizy i symulacji t.j.: Path analysis simulates, Capacity analysis simulates, Workload Analysis, Analytic Capabilities, Real-time Data Utilization, Model Distribution and Simulation on Enterprise Network, Statistical Fit/Data Analysis. [5,7,24] Z uwagi na szeroki wachlarz dost pnych rozwi za wspieraj cych modelownie i zarz dzanie procesami, zarówno ARIS firmy IDS SCHEER oraz ADONIS firmy BOC GmbH umo liwiaj dopasowanie narz dzi do indywidualnych potrzeb klienta. Potencjalni u ytkownicy obu rozwi za to sektory z bran y: energetyki, bankowo ci, sektora publicznego, produkcyjnego, ubezpieczenia, usługi finansowe, telekomunikacja i wiele innych. Lista wiatowych klientów obu firm jest długa, szczególnie firmy IDS SCHEER, lidera w dostarczaniu rozwi za dla potrzeb zarz dzania procesami biznesowymi. Z usług tej firmy skorzystało ju na całym wiecie ponad 3500 klientów. W Polsce do modelowania procesów biznesowych wykorzystało program ARIS wielu klientów z ró nych bran m.in.: w energetyce Elektrociepłownia EL PAK Sp. z o.o., Bosman Browary Szczeci skie S.A., w budownictwie Budimex S.A., czy w przemy le wydobywczym KGHM S.A. ADONIS/BOC GmbH znalazł w Polsce zastosowanie do modelowania procesów głównie w przedsi biorstwach sektora usług ubezpieczeniowych i bankowych np. w Raiffeisen Bank Polska S.A., Generali Polska czy AIG Bank Polska S.A.[11,14,15,] Wy szy stopie zaawansowania produktu ARIS/IDS SCHEER to mo liwo wdra ania zintegrowanego systemu SAP R/3 przy wykorzystaniu podczas optymalizacji procesów biznesowych modeli referencyjnych SAP oraz własnych przy jednoczesnym wywoływaniu transakcji SAP z poziomu map procesów biznesowych[5,15]. ARIS znajduje si w czołówce zaawansowanych narz dzi słu cych cało ciowemu zarz dzaniu procesami biznesowymi. Jednak z uwagi na cen wdro enia rozwi za opartych o oprogramowanie ARIS (wycena jedynie na danie), ADONIS firmy BOC GmbH udost pnia swoja platform za darmo, a jego poszczególne funkcjonalno ci i wersje wahaj si od 2.100,00 (ADONIS Business Edition) do 2.700,00 (ADONIS Professional Edition). Dost pne pakiety to: 8 u ytkowników od 16.000,00 (za 4 licencje) oraz 32 u ytkowników za 48.400,00 (za 16 licencji) ADONIS Professional Edition. [18].

274 Marta Szarafi ska, Jarosław Becker Analiza porównawcza narz dzi informatycznych wspomagaj cych modelowanie procesów biznesowych 6. Uwagi ko cowe Na rynku producentów dostarczaj cych specjalistyczne oprogramowania dla potrzeb tworzenia i modelowania procesów gospodarczych istnieje du a konkurencja. Firmy prze cigaj si w tworzeniu i ulepszaniu swoich flagowych pakietów oprogramowania dla biznesu. Wymienione i scharakteryzowane rozwi zania to jedynie niektóre z wachlarza dost pnych produktów, cho najcz ciej wykorzystywane przez specjalistów. Wybór odpowiedniego narz dzia zale y od indywidualnie od potrzeb i preferencji u ytkowników i modelatorów. Przedstawiona analiza oraz ocena narz dzi procesów gospodarczych to jedynie ogólne spojrzenie na ich funkcjonalno. Rozwój podej cia procesowego do analizy zjawisk biznesowych doprowadził do tego, e na rynku dost pna jest szeroka gama ró norodnych narz dzi. Niektóre z nich s wyspecjalizowane i konkretnie dostosowane do tworzenia okre lonych struktur i diagramów. Inne, i to im nale y po wi ci szczególn uwag cechuj si swoj uniwersalno ci i zło ono ci. Do tych narz dzi niew tpliwie mo na zaliczy scharakteryzowane w pracy narz dzia: ARIS, igrafx, Adonis, ProVision oraz WebSphere Business Modeler. Widoczne jest, e producenci nie znale li do tej pory uniwersalnego narz dzia, mog cego sprosta wszelkim wymaganiom i mog cego by zastosowanym do wszystkich problemów organizacyjnych. Dlatego w ich ofertach znajduje si szereg dodatków i interfejsów kompatybilnych z ró nymi modelami biznesowymi. Najwi cej z nich posiada ARIS/IDS SHEER. Jednak trudno jest wskaza najlepsze rozwi zanie, dlatego te wybór narz dzia powinien by podyktowany gł bsz analiz problemu, który zamierza si modelowa. W tym przypadku bardziej popularne i dro sze rozwi zania nie zawsze okazuj si skuteczniejsze. Trwa dyskusja na temat roli danych, aplikacji i technologii w procesach biznesowych. Wielu ekspertów od BPM twierdzi, e BPM powinien odnosi si stricte do poziomu biznesu/logiki bez odnoszenia si do warstwy technologicznej.[25] Faktem jest, e w rednich i du ych firmach procesy maj zarówno czynno ci wykonywane przez ludzi jak i przez maszyny. Bez technologii obecny biznes nie mógłby funkcjonowa w tak efektywny sposób. [1] Gabryelczyk R., Aris w modelowaniu procesów biznesu, Difin, Warszawa 2006, s. 169. [2] Grzeszczyk T.A., Systemy multimedialne w zarz dzaniu przedsi biorstwem. Metody implementacji, Wydawnictwo MIKOM, Warszawa 2003, s. 114. [3] Kiełbowicz A, Business Tranformation Services w Infovide-Matrix SA, Business-IT Strategies Resource Center, vol. 10, No. 7. [4] Modele referencyjne w zarz dzaniu procesami biznesu, Praca zbiorowa pod redakcj T. Kasprzaka, Difin, Warszawa, 2005, s. 205. [5] Podej cie procesowe w zarz dzaniu a technologia informatyczna według metodologii ARIS i ADONIS, Jolanta Rutkowska, Problemy zarz dzania, ISSN 1644-9584, Wydział Zarz dzania UW,1/2005, str. 142 159. [6] Smith, H i Finger, Business Process Management: The third Wave, Tampa: Meghan- Kiffer Press, p. 2003 [7] Turyna J., Rutkowska J., Rak D., Narz dzia technologii informatycznej w zarz dzaniu kosztami według metodologii ABC/M, w Kisielnicki J. (red) Informatyka narz dziem zarz dzania w XXI wieku, Wydawnictwo PJWSTK, Warszawa 2003, s. 356 371.

POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZ DZANIA WIEDZ Seria: Studia i Materiały, nr 28, 2010 275 [8] Wróbel M., Modelowanie procesów biznesowych jako narz dzie doskonalenia organizacji, Centrum Rozwi za Mened erskich S.A., Warszawa, http://www.crm.com.pl /wiedza2. htm. [9] eli ski J., Modelowanie procesów biznesowych, czyli pilnowanie hochsztaplerów, IT- Consulting, 2005, http://www.egospodarka.pl/. [10] http://bpm.gigacon.org/prt/view/agenda-mbp-20072.html, "Platforma Metastorm BPM nasza metodyka, praktyka wdra ania oraz przykłady realizacji" Jan Pirogowicz. [11] http://www.gartner.com (12.10.09 Gartner's Application Development& Maintenance Research). [12] http://decyzje-it.pl/centrum-wiedzy/bpm/oprogramowanie/adonis-1018.html. [13] http://www.infovidematrix.pl/index.php?page=artykul-ekspercki-7. [14] http://www.skutecznyprojekt.pl/software.htm?sid=185. [15] http://www.ids-scheer.pl/pl/solutions/rozwizania_aris/47631.html. [16] http://www.igrafx.com/. [17] http://www.e-rtm.com/index.php?l=pl&d=produkty&pd=igrafx. [18] http://www.boc-group.com/documents/products/adonis_flyer_pl.pdf. [19] http://www.metastorm.com/products/mpba.asp. [20] http://decyzje-it.pl/centrum-wiedzy/bpm/oprogramowanie/adonis-1018.html. [21] http://www.metastorm.com/products/simulation.asp. [22] http://www-306.ibm.com/software/integration/wbimodeler/. [23] http://twitter.com/ibm_modeler. [24] http://www.isolution.com.pl/. [25] http://www.infovidematrix.pl/index.php?page=artykul-ekspercki-7.

276 Marta Szarafi ska, Jarosław Becker Analiza porównawcza narz dzi informatycznych wspomagaj cych modelowanie procesów biznesowych COMPARATIVE ANALYSIS OF SELECTED BUSINESS PROCESS MODELING TOOLS Summary The purpose of this paper is the identification of Business Process Modeling tools. Regarding to the selected criteria has been evaluated the estimation of BPM software. The procedure of logging the final solution was realized by AHP method. Conclusion from the research ends the study. Keywords: Business Process Modeling (BPM), modeling tools, modeling software, AHP Marta Szarafi ska Katedra Metod Informatyki Stosowanej Uniwersytet Szczeci ski Mickiewicza 64, 71-101 Szczecin e-mail: martasz.sz@wp. Jarosław Becker Katedra In ynierii Systemów Informacyjnych Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny ul. ołnierska 49, Szczecin e-mail: jbecker@wi.zut.edu.pl