II OGÓLNOPOLSKA STUDENCKO- DOKTORANCKA KONFERENCJA NAUKOWA PSYCHOLOGII I PSYCHOTERAPII W PARADYGMACIE HUMANISTYCZNYM KRAKÓW, 07.05.2016 R. Powiązania inteligencji emocjonalnej i wrażliwości moralnej. Czy trening w zakresie podnoszenia umiejętności wchodzących w skład inteligencji emocjonalnej może zwiększyć wrażliwość moralną? PIOTR MODZELEWSKI 1 I WOJCIECH ORONOWICZ 2 1- AKADEMIA POMORSKA W SŁUPSKU 2- UNIWERSYTET JAGIELLOŃSKI
Plan referatu 1. Wprowadzenie. 2. Metoda. 3. Wyniki. 4. Dyskusja. 5. Literatura. DOKTORANCKA 07.05.2016 KONFERENCJA NAUKOWA PSYCHOLOGII I PSYCHOTERAPII W PARADYGMACIE HUMANISTYCZNYM, 2 KRAKÓW
Wprowadzenie zdjęcie uzyskane dzięki uprzejmości administracji www.ab-dl.com DOKTORANCKA 07.05.2016 KONFERENCJA NAUKOWA PSYCHOLOGII I PSYCHOTERAPII W PARADYGMACIE HUMANISTYCZNYM, 3 KRAKÓW
Wprowadzenie Wprowadzenie Inteligencja emocjonalna składa się z pożądanych umiejętności z punktu widzenia skutecznego funkcjonowania społecznego. Wrażliwość moralna stanowi konstrukt, który wydaje się bazować na wybranych umiejętnościach wchodzących w skład inteligencji emocjonalnej. Inteligencja emocjonalna Rozwój inteligencji emocjonalnej Wrażliwość moralna Inteligencja emocjonalna jako podstawa wrażliwości moralnej 4
Wprowadzenie Wprowadzenie Inteligencja emocjonalna Rozwój inteligencji emocjonalnej Wrażliwość moralna Inteligencja emocjonalna jako podstawa wrażliwości moralnej Wyróżnia się dwa podstawowe modele przyjmowane przez badaczy inteligencji emocjonalnej model zdolnościowy (Salovey i Mayer, 1990) oraz model mieszany (Goleman, 1997): model zdolnościowy odnosi się do inteligencji emocjonalnej jako do rodzaju zdolności umysłowej, a nie cech osobowości, model mieszany ujmuje inteligencję emocjonalną jako konglomerat wielu cech. Pomiar inteligencji emocjonalnej kwestionariusze samoopisowe, wywiad z osobą znajomą osoby badanej, testy zdolnościowe. Związek z inteligencji emocjonalnej z jakością więzi społecznych (Malouff, Schutte i Thorsteinsson, 2014; Ciarrochi, Chan i Caputi, 2000). 5
Wprowadzenie Wprowadzenie Inteligencja emocjonalna Rozwój inteligencji emocjonalnej Wrażliwość moralna Inteligencja emocjonalna jako podstawa wrażliwości moralnej W celu rozwoju inteligencji emocjonalnej powstały programy z zakresu społecznego i emocjonalnego uczenia się (SEL). Rozwój kompetencji: a) samoświadomość b) społeczna świadomość c) podejmowanie decyzji w sposób odpowiedzialny d) zarządzaniu samym sobą e) umiejętności społeczne. Niezbędna jest ewaluacja programów SEL(Zins i Elias, 2006). Systematyczna, programowa koncentracja na nauczaniu społeczno-emocjonalnych umiejętności w szkole ma światowe znaczenie. Takie nauczanie promuje ogólny rozwój dzieci i młodzieży, zapobiega problemom rozwojowym i wpływa na osiągnięcia intelektualne (Payton i in., 2008). 6
Moralność nie stanowiła centralnego przedmiotu badawczego psychologii (Strus, 2012). Wprowadzenie Wprowadzenie Inteligencja emocjonalna Rozwój inteligencji emocjonalnej Wrażliwość moralna Inteligencja emocjonalna jako podstawa wrażliwości moralnej Wrażliwość moralna - zdolność do identyfikacji istniejących problemów moralnych oraz zrozumienia konsekwencji moralnych decyzji (Lutzen, Evertzon i Nordin, 1997). Brak odpowiednich narzędzi do pomiaru wrażliwości moralnej w Polsce w diagnozie indywidualnej. Klinicyści często spotykają się z problemami moralnymi w swojej pracy (Abbasi i in., 2014), które przekładają się na ich gorszy stan zdrowia (Epstein i Hamric, 2009). Związek pomiędzy uczuciami, wartościami i myślami danej osoby o kwestiach moralnych (moral self-concept) a wrażliwością moralną (Borhani, Keshtgar i Abbaszadeh, 2015). 7
Wprowadzenie Wprowadzenie Inteligencja emocjonalna Rozwój inteligencji emocjonalnej Wrażliwość moralna Jeżeli inteligencja emocjonalna według modelu Mayera i Saloveya (1990; 1997) jest grupą umiejętności mających znaczenie w życiu społecznym danej jednostki, to powinien wystąpić związek pomiędzy inteligencją emocjonalną a wrażliwością emocjonalną, przyjmowaniem cudzej perspektywy i wrażliwością na sygnały innych. Należałoby oczekiwać związku pomiędzy inteligencją emocjonalną a wrażliwością moralną. Postawiono następującą hipotezę: Im silniej zaznaczona inteligencja emocjonalna, tym wyższa wrażliwość moralna. Inteligencja emocjonalna jako podstawa wrażliwości moralnej 8
Metoda DOKTORANCKA 07.05.2016 KONFERENCJA NAUKOWA PSYCHOLOGII I PSYCHOTERAPII W PARADYGMACIE HUMANISTYCZNYM, 9 KRAKÓW
Grupę uczestników badania stanowiło łącznie 117 osób (92,3% kobiet, n=108; 7,7% mężczyzn, n=9): średnia wieku kobiet wyniosła 27,40 lat (SD=8,00), średnia wieku mężczyzn wyniosła 29,22 lat (SD=9,86). Metoda Grupa uczestników badania Narzędzia Procedura Operacjonalizacja hipotezy 10
Metoda Grupa uczestników badania Narzędzia Procedura Operacjonalizacja hipotezy Wykorzystano Ethical Sensitivity Scale Questionnaire (ESSQ; Tirri, Nokelainen i Holm, 2008) i Kwestionariusz Inteligencji Emocjonalnej INTE (Jaworska i Matczak, 2008). Kwestionariusz EESQ służy do pomiaru siedmiu dymensji wrażliwości etycznej (Tirri, Nokelainen i Holm, 2008): odczytywania i ekspresji emocji; przyjmowania perspektywy innej osoby; troskę o innych; radzenia sobie z różnicami indywidualnymi i grupowymi; zapobiegania uprzedzeniom; generowania interpretacji i możliwości; identyfikowania konsekwencji działań i możliwości. 11
Uczestnikom badania zaprezentowano ankietę internetową obejmująca stwierdzenia wchodzące w skład Kwestionariusza Inteligencji Emocjonalnej INTE oraz Ethical Sensitivity Scale Questionnaire ESSQ. Metoda Grupa uczestników badania Dokonano autorskiego tłumaczenia ESSQ. Narzędzia Procedura Operacjonalizacja hipotezy 12
Operacjonalizacja hipotezy ( Im silniej zaznaczona inteligencja emocjonalna, tym wyższa wrażliwość moralna ): Metoda Grupa uczestników badania Im większy wynik Kwestionariusza Inteligencji Emocjonalnej INTE tym większy wynik Ethical Sensitivity Scale Questionnaire ESSQ. Narzędzia Procedura Operacjonalizacja hipotezy 13
Wyniki DOKTORANCKA 07.05.2016 KONFERENCJA NAUKOWA PSYCHOLOGII I PSYCHOTERAPII W PARADYGMACIE HUMANISTYCZNYM, 14 KRAKÓW
Pomiędzy wynikiem ESSQ a wynikiem INTE stwierdzono związek (r=0,63; p<0,001). Wyniki Wynik główny Związek między INTE a wymiarami ESSQ 15
Stwierdzono korelacje istotne statystycznie pomiędzy wynikiem INTE, a wszystkimi wrażliwości etycznej ESSQ (p<0,05), z wyjątkiem wymiaru określanego jako zapobieganie uprzedzeniom (p>0,05). Wyniki Wynik główny Związek między INTE a wymiarami ESSQ 16
Dyskusja DOKTORANCKA 07.05.2016 KONFERENCJA NAUKOWA PSYCHOLOGII I PSYCHOTERAPII W PARADYGMACIE HUMANISTYCZNYM, 17 KRAKÓW
Wyniki skłaniają do refleksji nad rolą rozwoju umiejętności wchodzących w skład inteligencji emocjonalnej. Dyskusja Dyskusja ogólna Ograniczenia metodologiczne Wyniki mogą stanowić dodatkowe uzasadnienie dla pracy nad opracowywaniem skutecznych i uzasadnionych empirycznie programów rozwijania inteligencji emocjonalnej. Trening umiejętności składających się na inteligencję emocjonalną w celu zapobieganiu uprzedzeniom społecznym może nie być skuteczny. 18
Wyniki mogą być pośrednio związane z charakterem grupy badawczej studentki, kobiety. Dyskusja Dyskusja ogólna Ograniczenia metodologiczne Wystąpiła nadreprezentacja kobiet w porównaniu do mężczyzn, co może być czynnikiem zaburzającym wyniki, z uwagi na to, że kobiety uzyskują średnio wyższe wyniki od mężczyzn w kwestionariuszu INTE (Jaworska i Matczak, 2008). Podobnie wyższe wyniki w kwestionariuszu INTE uzyskują osoby z wyższym wykształceniem (Jaworska i Matczak, 2008). 19
Literatura DOKTORANCKA 07.05.2016 KONFERENCJA NAUKOWA PSYCHOLOGII I PSYCHOTERAPII W PARADYGMACIE HUMANISTYCZNYM, 20 KRAKÓW
Literatura (1/2) Salovey, P. i Mayer, J.D. (1990). Emotional intelligence. Imagination, Cognition and Personality, 9, 185-211. Abbasi, M., Nejadsarvari, N., Kiani, M., Borhani, F., Bazmi, S., Nazari Tavaokkoli, S. i Rasouli, H. (2014). Moral distress in physicians practicing in hospitals affiliated to medical sciences universities. Iranian Red Crescent Medical Journal, 16. Lutzen, K., Evertzon, M. i Nordin C. (1997). Moral sensitivity in psychiatric practice. Nursing Ethics, 4, 472-482. Strus. W. (2012). Dojrzałość emocjonalna a funkcjonowanie moralne. Warszawa: Liberi Libri. Borhani, F., Keshtgar, M. i Abbaszadeh, A. (2015). Moral self-concept and moral sensitivity in Iranian nurses. Journal of Medical Ethics and History of Medicine, 8, 4. Goleman, D. (1997). Inteligencja emocjonalna. Poznań: Media Rodzina. Ciarrochi, J.V., Chan, A.Y.C. i Caputi, P. (2000). A critical evaluation of the emotional intelligence construct. Personality and Individual differences, 28, 539-561. DOKTORANCKA 07.05.2016 KONFERENCJA NAUKOWA PSYCHOLOGII I PSYCHOTERAPII W PARADYGMACIE HUMANISTYCZNYM, 21 KRAKÓW
Literatura (2/2) Malouff, J.M., Schutte, N.S. i Thorsteinsson, E.B. (2014). Trait emotional intelligence and romantic relationship satisfaction: A meta-analysis. The American Journal of Family Therapy, 42, 53-66. Payton, J., Weissberg, P. R., Durlak, A. J., Dymnicki, B. A., Taylor, D. R., Schellinger, B. K. i Pachan, M. (2008). The positive impact of social and emotional learning for kindergarten to eight-grade students: Findings from three scientific reviews. Chicago: Collaborative for Academic, Social and Emotional Learning. Zins, J. E i Elias, M. J. (2006). Social and Emotional Learning. W: G. G. Bear, K. M. Minke (red.), Children Needs III: Development, prevention, and intervention (s. 1-13). Bethesda, National Association of School Psychologists. Epstein, E.G., Hamric, A.B. (2009). Moral distress, moral residue, and the crescendo effect. Journal of Clinical Ethics, 20, 330-342. Mayer, J.D., Salovey, P. (1997). What is emotional intelligence? W: P. Salovey, D.J. Sluyter (red.), Emotional development and emotional intelligence: educational implications (s. 3-31). New York: Basic Books. Tirri, K., Nokelainen, P. i Holm, K. (2008). Ethical sensitivity of Finnish Lutheran 7th-9th grade students. W: F. Oser i W. Veugelers (red.), Getting involved: Global citizenship development and sources of moral values (s. 327-341). Rotterdam: Sense Publishers. Jaworska, A., Matczak, A. (2008). Kwestionariusz Inteligencji Emocjonalnej INTE. Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych. DOKTORANCKA 07.05.2016 KONFERENCJA NAUKOWA PSYCHOLOGII I PSYCHOTERAPII W PARADYGMACIE HUMANISTYCZNYM, 22 KRAKÓW
Dziękujemy za uwagę Modzelewski, P., Oronowicz, W. (2016, maj). Powia zania inteligencji emocjonalnej i wrażliwości moralnej. Czy trening w zakresie podnoszenia umiejętności wchodza cych w skład inteligencji emocjonalnej mozė zwie kszyc wrażliwośc moralną? Referat zaprezentowany na II Ogólnopolskiej Studencko-Doktoranckiej Konferencji Naukowej Psychologii i Psychoterapii w Paradygmacie Humanistycznym, Kraków. Organizator: Sekcja Psychologii Humanistycznych KNSP UJ. wojciech.oronowicz@snps.pl piotr.modzelewski@snps.pl DOKTORANCKA 07.05.2016 KONFERENCJA NAUKOWA PSYCHOLOGII I PSYCHOTERAPII W PARADYGMACIE HUMANISTYCZNYM, 23 KRAKÓW