Za darmo, czy nie? mediach Zadanie 2 Materiał opracowany na podstawie scenariusza Pieniądze w mediach. Co słychać w Laboratorium? o pieniądzach w Julka znalazła w internecie miejsce, gdzie można obejrzeć powtórki odcinków Super Mistrza. Kuba się ucieszył, ale szybko zrzedła mu mina, bo okazało się, że za powtórkę trzeba zapłacić. Dzieci zastanawiają się, dlaczego coś raz jest za darmo, a raz trzeba za to płacić. Pomysł na lekcję Dzieci będą miały okazję wziąć udział w grze ukazującej finansowe aspekty związane z korzystaniem z mediów. Cała drużyna dzielnych graczy będzie zdobywać punkty, udzielając odpowiedzi na pytanie, za które usługi i produkty powiązane z mediami płacimy, a za które nie. Porozmawiają oni także o różnych sytuacjach, w których trzeba zachować szczególną rozwagę w użytkowaniu mediów. Cele operacyjne Dzieci: wiedzą, że za media się płaci; potrafią wskazać różne formy płatności. Pomoce zalecane do przeprowadzenia zajęć: tablica lub kartka A2, kreda lub marker, magnesy, kartki A4 z wypisanymi produktami lub usługami, Instrukcja dla osoby prowadzącej Plansza pełna pytań, losy do gry, dwie Karty pracy Nasza gra, ołówki.
Przebieg zajęć Julka: Hej, Kuba, mam dobrą wiadomość. Kuba: Jaką? Julka: Znalazłam w internecie serwis, w którym są stare odcinki Super Mistrza. Kuba: O, ekstra! Będę mógł obejrzeć powtórkę moich ulubionych odcinków. Julka: Właśnie. Patrz, to ta strona Kuba: Hej, ale co to? Żeby obejrzeć stary odcinek trzeba zapłacić? Krok 1 Kuba i Julka zastanawiają się, dlaczego raz Super Mistrz jest za darmo, a raz trzeba za niego zapłacić. No i jak zapłacić w internecie, przecież nie wrzucą monety do komputera. Julka: Nie rozumiem, dlaczego serial raz jest za darmo, a raz nie? Kuba: Nie mam pojęcia. Ale jeśli mogę obejrzeć ulubiony odcinek, to mogę zapłacić. Julka: Po pierwsze trzeba zapytać rodziców, a po drugie jak chcesz zapłacić? Kuba: Z kieszonkowego. Julka: Ale jak? Wrzucisz monetę do komputera? Kuba: Hmmm. Nie mam pojęcia. A czy Wy wiecie jak mogę zapłacić? Powiedz, że dziś zagracie w grę, podczas której spróbujecie sobie odpowiedzieć na pytanie, za co płacimy, korzystając z różnych mediów. Zanim to jednak nastąpi, zapytaj, czy dzieci wiedzą, jakie są formy płatności tzn., w jaki sposób, za pomocą czego można za coś zapłacić (pieniądze gotówka, płatność kartą, płatność przez internet, wymiana). W razie potrzeby spróbuj naprowadzić dzieci na właściwe odpowiedzi. Zapisz je także na tablicy lub dużej kartce. Czas: 10 min Metoda: rozmowa Pomoce: tablica lub kartka A2, kreda lub marker
Krok 2 No dobrze, dzieci wiedzą już jakie są formy płatności. Ale wciąż nie mają pojęcia, dlaczego trzeba za niektóre rzeczy w ogóle płacić, a inne są za darmo. Kuba: Ok, już wiem jak można za coś zapłacić. Julka: No, wrzucanie pieniędzy do komputera to zły pomysł, cha, cha, cha. Kuba: Ale wiesz co, siostra? Wciąż nie wiem, dlaczego w ogóle trzeba zapłacić za coś, co było za darmo? Julka: No nie wiem. Tak chyba po prostu jest, że jedne rzeczy są darmowe, a inne nie. Dlaczego do tej pory się nad tym nie zastanawiałam? Kuba: Właśnie. A może Wy wiecie, dlaczego za jedne rzeczy się płaci, a z innych można korzystać bezpłatnie? Podziel dzieci na dwie grupy. Zwróć ich uwagę na planszę pytań umieszczoną wcześniej na tablicy (Instrukcja dla osoby prowadzącej Plansza pełna pytań ). Wyjaśnij, że będziecie odkrywać po kolei kartki z planszy, na których wypisane są rozmaite produkty i usługi związane z mediami. Zadaniem wszystkich graczy będzie odpowiedzieć na pytanie, czy za dany produkt lub usługę płacimy czy też nie. Swoje odpowiedzi powinni oni zapisywać na kartach pracy ( Karta pracy_nasza gra ). Za każdą dobrą odpowiedź wszyscy gracze jako jedna drużyna będą otrzymywać punkty. Nie informuj jednak o tym na wstępie, a dopiero po uzupełnieniu kart pracy. Jeśli drużyna uzyska więcej niż połowę możliwych do zdobycia punktów, wygrywa. Rozpocznij grę, prosząc pierwszą grupę graczy o wyciągnięcie losu. Wskaże on, którą z kartek na planszy odwrócić. Poproś o zastanowienie się w grupach, czy wymieniony na niej produkt lub usługa są płatne, i wpisanie odpowiedzi w karty pracy. Zaproś drugą grupę do wyciągnięcia losu i odkryj kolejną kartkę. Grupy powinny ciągnąć losy na zmianę, aż do ich wyczerpania. Gdy wszystkie kartki będą już odkryte, a karty pracy całkowicie uzupełnione, sprawdźcie odpowiedzi i podsumujcie punkty. Czas: 30 min Metoda: gra Pomoce: tablica, kreda lub marker, magnesy, kartki A4 z wypisanymi produktami lub usługami, Instrukcja dla osoby prowadzącej Plansza pełna pytań, losy do gry, dwie Karty pracy Nasza gra, ołówki.
Krok 3 Kuba i Julka już wiedzą na czym polegają darmowe i płatne media. Kuba zdecydował się zapłacić za stary odcinek serialu, ale Julka uprzedza go, że najpierw musi zapytać rodziców o zgodę. Kuba: Ech Skoro muszę zapłacić za ulubiony odcinek, to trudno zapłacę. Julka: Kuba, poczekaj. Kuba: Dlaczego? Julka: Zapytaj najpierw rodziców, czy możesz. Kuba: Ale to moje kieszonkowe. Julka: Tak, ale pamiętasz zamieszanie z reklamą obozu? PIĘĆ TYSIĘCY ZŁOTYCH. Kuba: No, to była prawie katastrofa. Ale odcinek jest tańszy. Julka: Hmmm wiem, ale mimo to trzeba zapytać rodziców. Jak sądzicie dzieci? Na koniec powiedz, że zawsze, gdy dzieci, chcą skorzystać z jakieś usługi albo zakupić np. grę, książkę czy film, muszą najpierw porozmawiać o tym z rodzicami. Są sklepy internetowe czy gry komputerowe z płatnymi dodatkami, gdzie zobowiązania do zakupu można dokonać niemal jednym kliknięciem myszki; a także konkursy esemesowe uruchamiające regularne opłaty, z czego potem bardzo trudno się wycofać. Trzeba więc zachować szczególną ostrożność i bez dorosłych nie podejmować działań, które mogą prowadzić do wytworzenia niepotrzebnych kosztów. Czas: 5 min Metoda: rozmowa Pomoce:
Ewaluacja Czy po przeprowadzeniu zajęć dzieci: rozumieją, że za media się płaci? potrafią wskazać różne formy płatności? Opcje dodatkowe Jeśli masz więcej czasu, zaproponuj dzieciom wprowadzenie w grupach mini głosowań, w których opowiedzą się oni za odpowiedzią tak lub nie. Po wewnętrznych rozważaniach grupy, każdy powinien sam podjąć decyzję, którą odpowiedź wybiera i tak zagłosować. Przy każdym wpisie do karty pracy będzie się więc liczyć głos większości graczy. Informacje Scenariusz: Anna Walczak Konsultacja merytoryczna: Eliza Hetkowska, Dorota Górecka Konsultacja metodyczna: Joanna Góral Wojtalik Opracowanie fabuły: Robert Ogłodziński we współpracy z Fundacją Highlight/inaczej
Materiały Instrukcja dla osoby prowadzącej Plansza pełna pytań Przed zajęciami przygotuj planszę do gry. Wypisz lub wydrukuj na kartkach A4 produkty i usługi związane z mediami (ich listę i umiejscowienie na planszy, znajdziesz poniżej). Magnesami przyczep do tablicy odwrócone kartki, tak, by nie było widać, co jest na nich napisane. Wypisz też oznaczenia poszczególnych pól (A D i 1 4), zgodnie ze schematem znajdującym się na końcu instrukcji. Przygotuj losy do gry (A1, A2, A3, A4, B1, B2, B3, B4, C1, C2, C3, C4, D1, D2, D3, D4). Nad planszą narysuj symbole monet mogą być to zwykłe koła, podobne jak na schemacie. Powinno ich być dokładnie 16. Podziel dzieci na dwie grupy. Wręcz im karty pracy kartki z wydrukowanymi pustymi planszami do gry (Karta pracy_nasza gra). Powiedz, że na zmianę będą ciągnąć losy, na których znajdują się oznaczenia pól na planszy np. A4, D2. Za każdym razem odwróć kartkę przyczepioną na wylosowanym polu, przyczep ponownie magnesem do tablicy i przeczytaj głośno widniejący na niej napis. Zadaniem obu grup będzie odpowiedzieć na pytanie, czy za wymienioną na kartce usługę lub produkt płacimy, czy też nie. Po zastanowieniu, obie grupy powinny zapisać prawidłową ich zdaniem odpowiedź (tak lub nie) na swoich kartach pracy. Wówczas poproś drugą grupę o wyciągnięcie losu i ponownie o udzielenie i zapisanie odpowiedzi przez obie grupy. Nie powinny się one konsultować, choć ich punkty w grze będą na koniec zsumowane, jak punkty jednej drużyny. Poinformuj ich o tym jednak po wyciągnięciu wszystkich losów i udzieleniu wszystkich odpowiedzi. Liczenie punktów: 1. Gdy obie karty pracy będą już uzupełnione, czas podliczyć punkty. Przystąp do wyczytywania kolejnych pól (A1, A2, A3 etc.), prosząc o podanie odpowiedzi udzielonych przez obie grupy. 2. Jeśli każda z nich udzieliła prawidłowej odpowiedzi, narysuj na tablicy obok planszy dwie kropki symbolizujące dwa przyznane punkty. Jeśli tylko jedna z grup udzieliła dobrej odpowiedzi, przyznaj wszystkim jeden punkt. W przypadku, gdy obie grupy się myliły, nie zdobywają one żadnego punktu. 3. Podsumuj wszystkie punkty. Jeśli obie grupy razem zdobyły ich więcej niż połowę z możliwej do pozyskania puli, drużyna wygrywa. W grze można maksymalnie zdobyć 32 punkty. 4. Wskaż monety narysowane nad planszą. Poproś, by dzieci jeszcze raz wymieniły usługi i produkty płatne. Po wymienieniu każdego z nich zamaluj jedną monetę (symbol uiszczenia opłaty). Zapytaj, ile razem było na planszy produktów i usług, za które płacimy.
Gra ma za zadanie otworzyć rozmowę o pieniądzach w szeroko rozumianych mediach. W jej trakcie mogą się pojawić wątpliwości, co do prawidłowej odpowiedzi, wynikające z faktu, że w przypadku niemal wszystkich wymienionych w produktów i usług, można wymienić wyjątkowe sytuacje, w których odpowiedź na pytanie przewodnie gry, jest nieoczywista np. w przypadku sms ów argumentem przeciw temu, że są płatne, może być możliwość darmowego korzystania z bramek sms owych. Jeśli uczestnicy i uczestniczki zauważą, podobne przypadki, pozwól na rozwinięcie rozmowy i przedstawienie wszystkich zagwozdek i refleksji. Ostatecznie jednak doprecyzuj, na podstawie poniższych komentarzy, jakiej dokładnie usługi lub produktu dotyczy pytanie, by nie było wątpliwości, która odpowiedź jest prawidłowa. Lista pól i komentarze: wysłanie sms a (płatne) Chodzi o sms y wysyłane np., żeby zagłosować na swojego ulubieńca z programu telewizyjnego lub przesłać swoje imię w celu zgłoszenia udziału w konkursie. Zwróć uwagę uczestników i uczestniczek na fakt, że są one przeważnie dużo droższe niż zwykłe sms y; a, gdy prześlemy jednego będziemy wielokrotnie zachęcani do wysyłania kolejnych. Są to mechanizmy, na które bardzo trzeba uważać. wysłanie listu pocztą (płatne) gra komputerowa w sklepie internetowym (płatna) oglądanie zwiastunów filmów na Youtube (bezpłatne) Chodzi o oglądanie na kanale ogólnodostępnym nie wymagającym opłat i logowania. wysłanie e maila (bezpłatne) zrobienie zdjęcia aparatem fotograficznym lub telefonem (bezpłatne) gazeta w kiosku (płatna) książka wypożyczona z biblioteki (bezpłatna) rozmowa przez telefon (płatna) Chodzi o sytuację, w której to my dzwonimy do kogoś. Podkreśl, że nawet w przypadku tzw. darmowych minut rozmowa przez telefon także jest płatna. Tylko wówczas płaci się stałą sumę niezależnie od tego, jak długo rozmawiamy. rozmowa przez Skype (bezpłatna) Chodzi o rozmowę, w której druga osoba również korzysta z tego komunikatora. Połączenia Skype z numerami stacjonarnymi i komórkowymi są już płatne. książka w księgarni (płatna) gazetka szkolna (bezpłatna) film na płycie (płatny) Chodzi o film z wypożyczalni internetowej lub sklepu. oglądanie reklam (płatne) Pytanie jest podchwytliwe. W tym przypadku nie płacimy tradycyjnie pieniędzmi, ale swoim czasem i uwagą. założenie skrzynki e mailowej (bezpłatne) Chodzi o skrzynkę e mailową w bezpłatnej domenie. gra komputerowa on line wersja podstawowa (bezpłatna) Chodzi o grę dostępną w Internecie, w którą da się grać nie płacąc za wykorzystywane funkcje lub kolejne poziomy.
Karty pracy Nasza gra Słowniczek mass media Czytelnia Bogunia Borowska Małgorzata, Dziecko w świecie mediów i konsumpcji, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2006.