Jerzy Wilkin Wykład 2 Podstawy metodologiczne ekonomii
Modele w ekonomii Rzeczywistość gospodarcza a jej teoretyczne odwzorowanie Model konstrukcja teoretyczna, będąca uproszczonym odwzorowaniem rzeczywistości Modele opisowe, graficzne i matematyczne Danemu obiektowi badawczemu może odpowiadać wiele modeli Proces abstrakcji i poziomy abstrakcji
Do czego służą modele? Rzeczywistość społeczna czy przyrodnicza jest niezmiernie skomplikowana, a pojedyncze składniki tej rzeczywistości (np. jednostki ludzkie, rośliny czy zwierzęta) są niepowtarzalne i nigdy identyczne. Nie ma, jak wiadomo, nie tylko dwóch identycznych jednostek ludzkich, ale nawet dwóch identycznych liści na drzewie. Nauka dąży natomiast do formułowania twierdzeń ogólnych, odnoszących się do wielu ludzi czy wielu obiektów przyrodniczych. Temu celowi służą modele, które upraszczając obraz rzeczywistości pozwalają jednocześnie ją lepiej zrozumieć
Kategorie ekonomiczne Kategoria ekonomiczna jest pojęciem abstrakcyjnym, odzwierciedlającym wybrany element procesu gospodarowania. Typowe kategorie ekonomiczne, używane bardzo często w ekonomii, to np.: cena, towar, popyt, podaż, rynek, zysk, równowaga rynkowa, preferencje konsumenta, pieniądz, koszt krańcowy itp. Ekonomia bada związki między różnymi kategoriami ekonomicznymi i formułuje te związki w postaci praw ekonomicznych
Prawa ekonomiczne Prawa ekonomiczne są głównym składnikiem wiedzy ekonomicznej. Odzwierciedlają one podstawowe prawidłowości rządzące procesami gospodarowania. Odkrywanie praw rządzących danym wycinkiem rzeczywistości jest podstawowym celem każdej nauki
Pozytywne i normatywne podejście w ekonomii Ekonomia pozytywna jest tą częścią teorii ekonomii, która analizuje i opisuje przebieg procesów gospodarki, odpowiadając na pytanie: jak jest? oraz budując na podstawie tych badań wnioski dotyczące przyszłości. Podejście pozytywne w ekonomii ma pomóc w ukształtowaniu ekonomii, jako nauki obiektywnej, wolnej od sądów wartościujących i subiektywnych poglądów badaczy. Ekonomia pozytywna opiera się na analizie faktów, a wyniki badań dzieli na fałszywe lub prawdziwe, a nie dobre i złe
Pozytywne i normatywne podejście w ekonomii (2) Ekonomia normatywna stara się odpowiedzieć na pytanie: jak być powinno? Nie ignoruje ona jednak badań odpowiadających na pytanie: jak jest, a więc osiągnięć ekonomii pozytywnej. Zwolennicy normatywnego podejścia do ekonomii argumentują, że niemożliwe jest całkowicie obiektywne badanie procesów ekonomicznych. Ekonomista zawsze kieruje się jakimiś wartościami, podejmując się badania tego lub innego problemu badawczego, wybierając określone metody badawcze czy też mając na uwadze jakieś cele praktyczne, którym ma służyć nauka ekonomii
Przykład podejścia pozytywnego i normatywnego: podatki Pozytywne: - Analiza wpływu systemu podatkowego na decyzje konsumentów i producentów; - Krzywa Laffera : związek między stopą podatkową a wielkością wpływów z podatków do budżetu państwa Normatywne: - Sposoby wykorzystania systemu podatkowego do zmniejszenia zróżnicowania dochodów w społeczeństwie; - Sprawiedliwy system podatkowy
Z czego wynikają spory między ekonomistami? Różny zakres ujęć pozytywnych i normatywnych Możliwość wykorzystania różnych modeli tego samego wycinka rzeczywistości Różnorodność szkół naukowych i metodologii badawczych
Podmioty gospodarcze Podmiot gospodarczy: wyodrębniona jednostka biorąca udział w procesach gospodarowania, a więc podejmująca decyzje w sprawie alokacji zasobów, podziału dochodów, produkcji, konsumpcji itp. Rodzaje podmiotów gospodarczych: - firmy (przedsiębiorstwa) - gospodarstwa domowe - państwo (rząd i inne agendy władzy państwowej)
Model graficzny: okrężny obieg w gospodarce Rynek dóbr i usług Firma (przedsiębiorstwo) Rynek pracy Gospodarstwo domowe RZĄD Rynek kapitału Rynek walutowy BANK CENTRALNY KRAJ ZAGRANICA Eksport, import Napływ, odpływ kapitału
Nowe tendencje w metodologii ekonomii Szerokie zastosowanie matematyki, a zwłaszcza teorii gier Wykorzystanie eksperymentów i rozwój ekonomii eksperymentalnej Wzrost zainteresowania rolą instytucji w gospodarowaniu i interdyscyplinarnym podejściem do badania procesów gospodarowania Poszerzanie się zakresu przedmiotu ekonomii i wykorzystania teorii ekonomicznych
Główne kategorie ekonomiczne w tym wykładzie Model teoretyczny Metoda abstrakcji Prawa ekonomiczne Ekonomia pozytywna i normatywna Podmiot gospodarczy Ruch okrężny w gospodarce
Pytania do wykładu W jaki sposób tworzone są teorie ekonomiczne? Na czym polega znaczenie modeli w ekonomii i jakie są rodzaje modeli? Podaj przykłady modeli ekonomicznych Wyjaśnij powiązania między podmiotami gospodarczymi i rynkami w modelu okrężnego obiegu w gospodarce. Czym różni się podejście pozytywne i normatywne w ekonomii? Z czego wynikają spory między ekonomistami? Dlaczego przedmiot ekonomii ulega poszerzeniu; podaj kilka przykładów tej ekspansji ekonomii.