Makroekonomia gospodarki otwartej Temat 5: Determinanty kursu walutowego w krótkim i długim okresie Gabriela Grotkowska
Plan zajęć Kurs walutowy w krótkim okresie - parytet stóp procentowych Dochodowość aktywów denominowanych w różnych walutach Warunek równowagi Czynniki determinujące bieżący kurs walutowy Krajowa stopa procentowa i czynniki ją determinujące Kurs walutowy w długim okresie - parytet siły nabywczej Prawo jednej ceny Parytet w wersji bezwzględnej i względnej Czynniki powodujące odchylanie się kursu walutowego od PPP Realny kurs walutowy 2
Od czego zależy popyt na waluty? Aby zrozumieć jakie czynniki wpływają na kształtowanie się kursu walutowego, należy najpierw rozważyć, od czego zależy popyt na aktywa denominowane w różnych walutach Popyt na aktywa walutowe kształtują te same czynniki, co popyt na inne aktywa: głównie jest to oczekiwanie, co do przyszłej wartości aktywów Chęć posiadania depozytu denominowanego w walucie obcej zależy od dwóch elementów: stopy procentowej jaką oferuje oraz oczekiwanej zmiany kursu walutowego 3
Stopa zwrotu z aktywów denominowanych w walucie krajowej i obcej Stopa zwrotu z obligacji denominowanej w PLN oprocentowanej 5% p. a. stopa zwrotu wyniosła 5% Stopa zwrotu z obrazu zakupionego za 10 tysięcy złotych, który rok później odsprzedano za 12 tysięcy zł stopa zwrotu wyniosła 20% Obraz kupiony w 2007 r. za 300 000 UR przy kursie 3,96 PLN/UR i sprzedany rok później za 350 000 UR przy kursie 3,55 PLN/UR stopa zwrotu z inwestycji liczona w UR wyniosła 16,7%, zaś w PLN jedynie 4,6% 4
Stopa zwrotu z aktywów denominowanych w walucie obcej Roczny depozyt bankowy denominowany w euro oferuje 3,2% w skali roku. Kurs bieżący wynosi 3,55 PLN/UR, zaś oczekiwany za rok to 3,65 PLN/UR. Oczekiwana stopa zwrotu z tego depozytu liczona w złotych wynosi 6,11% Popyt na różne depozyty walutowe zmienia się w zależności od stóp zwrotu z nich osiąganych przeliczonych na wspólną walutę w jaki sposób inwestor podejmuje decyzję? 5
Decyzja inwestora Załóżmy, że inwestor posiada 1 mln złotych, który chce zainwestować na 6 miesięcy. Ma następujące możliwości: Lokata w złotówkach oprocentowana na 8% p. a. Lokata w euro oprocentowana na 4% p. a. Obecny kurs wynosi UR/PLN 3,93 Inwestor oczekuje, że za 6 miesięcy kurs będzie wynosił UR/PLN 3,98 Aby podjąć racjonalną decyzję inwestor musi porównać faktyczne stopy zwrotu z obu inwestycji, wyrażone w tej samej walucie 6
Porównanie oczekiwanych stóp zwrotu x 1,04 1 mln PLN 1 040 000 PLN 1 032 977 PLN : 3,93 254 452, 93 UR x 1,02 x 3,98 259 541, 99 UR 7
Czy wyżej opisana sytuacja jest równowagą? Nie, każdy inwestor może przeprowadzić takie porównanie i stwierdzić, że inwestycja w euro przynosi wyższą stopę zwrotu fekt: rośnie popyt na dolary i rośnie cena dolara wyrażona w złotych Jeśli wielu inwestorów kupi dolary, kurs wzrośnie i inwestycja w dolarach stanie się mniej opłacalna 8
Równowaga: parytet stóp procentowych (IRP) O równowadze możemy mówić wtedy, gdy stopa zwrotu z obu inwestycji będzie identyczna inwestorzy nie będą mieli motywacji do zmiany swoich zachowań inwestycyjnych Oznaczmy przez kurs bieżący, e kurs oczekiwany, i krajową stopę procentową, i* - zagraniczną stopę procentową Rynek będzie w równowadze, gdy: e 1 e 1 i (1 i*) i i* 9
IRP: interpretacja W równowadze stopy zwrotu z obu inwestycji są równe: krajowa stopa procentowa jest równa zagranicznej stopie procentowej powiększonej o oczekiwaną stopę aprecjacji waluty zagranicznej 1 e 1 i (1 i*) i i* e 10
IRP w wersji niezabezpieczonej i zabezpieczonej 11 i i i i e e * *) (1 1 1 i i i i F F * *) (1 1 1
Wpływ bieżącego kursu walutowego na oczekiwaną stopę zwrotu Załóżmy, że oczekiwany kurs dolara za rok wynosi 3,10 PLN/USD Amerykańska roczna stopa procentowa wynosi 3% a krajowa stopa procentowa 6% Jak będzie się zmieniać oczekiwana stopa zwrotu z depozytów dolarowych w zależności od bieżącego kursu dolara? i i* ( e -)/ i* + ( e -)/ 2.86 6% 3% 8.40% 11.40% 2.91 6% 3% 6.54% 9.54% 2.96 6% 3% 4.74% 7.74% 3.01 6% 3% 3.00% 6.00% 3.06 6% 3% 1.32% 4.32% 3.11 6% 3% -0.31% 2.69% 3.16 6% 3% -1.89% 1.11% 3.21 6% 3% -3.42% -0.42% 13
IRP jako teoria wyjaśniająca kształtowanie się bieżącego kursu walutowego Bieżący kurs walutowy osiąga wartość równowagi, gdy stopa zwrotu z aktywów krajowych (i) jest równa stopie zwrotu z aktywów zagranicznych (i + (( e -)/)), a ta przy danym kursie oczekiwanym i zagranicznej stopie procentowej zależy ujemnie od bieżącego kursu walutowego 14
Ujęcie graficzne IRP: wzrost krajowej stopy procentowej RT d (i) 1 2 RT f (i*, e ) i 1 i 2 Stopa zwrotu z aktywów wyrażona w walucie krajowej 15
Ujęcie graficzne IRP: wzrost zagranicznej stopy procentowej i kursu oczekiwanego RT d (i) i 2 * > i 1 * 2 1 RT f (i 2 *, e ) RT f (i 1 *, e ) i Stopa zwrotu z aktywów wyrażona w walucie krajowej 16
IRP jako teoria kształtowania się kursu walutowego w krótkim okresie: podsumowanie Kurs walutowy w równowadze kształtuje się tak, by był spełniony warunek parytetu stóp procentowych Wzrost krajowej stopy procentowej prowadzi ceteris paribus do aprecjacji waluty krajowej Wzrost zagranicznej stopy procentowej prowadzi ceteris paribus do deprecjacji waluty krajowej Oczekiwania aprecjacji waluty zagranicznej, powodują ceteris paribus jej bieżącą aprecjację 17
Premia za ryzyko Zakładaliśmy dotąd, że inwestorzy kierują się wyłącznie porównaniem stop zwrotu przy wyborze aktywów. Było to konsekwencją założenia o doskonałej substytucyjności aktywów krajowych i zagranicznych. Jeśli jednak aktywa krajowe i zagraniczne nie są doskonałymi substytutami, inwestorzy mogą postrzegać jedne jako bardziej ryzykowne niż drugie. Przybliżony warunek parytetu stop procentowych z różnicą w ryzyku aktywów: Oznacza to, że jeśli inwestorzy postrzegają aktywa krajowe za bardziej ryzykowne od zagranicznych, muszą one oferować oprocentowanie wyższe o składnik zwany premią za ryzyko, ρ. 18
Premia za ryzyko Zmiany nastawienia inwestorów względem ryzyka oraz informacje wpływające na postrzeganie ryzykowności aktywów krajowych mogą w takim razie również wpływać na zmiany położenia równowagi na rynku walutowym. Jeśli nastąpi wzrost awersji do ryzyka wśród inwestorów zagranicznych, zwiększy się premia za ryzyko, czyli ρ. Jeśli nominalne stopy procentowe w tym czasie nie ulegną zmianie oznacza to, że waluta krajowa ulegnie bieżącej deprecjacji, aby z punktu widzenia inwestorów zagranicznych wzrosła oczekiwana stopa zwrotu z aktywów krajowych. 19
Wzrost premii za ryzyko RT d (i) 2 1 RT f (i*, e, ρ 2 ) RT f (i*, e, ρ 1 ) i Stopa zwrotu z aktywów wyrażona w walucie krajowej 20
Rozszerzenie modelu kursu walutowego opartego o IRP Model kursu walutowego opartego o IRP można łatwo rozszerzyć stawiając pytanie: skąd bierze się stopa procentowa? Stopa procentowa determinowana jest na rynku pieniężnym Uwzględniając ten fakt możemy lepiej zrozumieć czynniki determinujące kurs walutowy w krótkim okresie 21
Równowaga na rynku pieniężnym Stopa procentowa Realna podaż pieniądza Zagregowany popyt na pieniądz w ujęciu realnym, L(Y) Realne zasoby pieniądza
Powiązanie rynku pieniężnego i rynku walutowego Amerykański bank centralny CB Amerykański rynek pieniężny uropejski rynek pieniężny Rynek walutowy
Powiązanie rynku pieniężnego i rynku walutowego
Powiązanie rynku pieniężnego i rynku walutowego Rynek walutowy Kurs walutowy Stopa zwrotu z depozytu w $ Oczekiwana stopa zwrotu z depozytów w euro Stopy zwrotu w $ Rynek pieniężny Realna podaż pieniądza Realne zasoby pieniądza
Powiązanie rynku pieniężnego i rynku walutowego: wzrost podaży pieniądza a kurs walutowy Kurs walutowy Stopa zwrotu z depozytu w $ Oczekiwana stopa zwrotu z depozytów w euro Stopy zwrotu w $ Realna podaż pieniądza Realne zasoby pieniądza
0.1 a. Australia; monthly change f 12 0.1 b. Australia; monthly change s 0 1986 2004 0 1986 2004-0.1-0.1
0.1 c. Australia; monthly change i 12 0.1 d. USA; monthly change i 12 0 1986 2004 0 1986 2004-0.1-0.1
Australia-USA; 12 months covered interest parity iau - iusa 0.09 0.06 0.03 y = 1.0803x + 0.0002 R 2 = 0.9756 0-0.03 0 0.03 0.06 0.09-0.03 f 12 - s
Kurs walutowy w długim okresie Parytet siły nabywczej (PPP) wywodzi się z prawa jednej ceny Prawo jednej ceny przy założeniu braku kosztów transportu i barier handlowych, homogeniczny produkt w każdym kraju sprzedawany po tej cenie: P PLN i P USD i Czemu? Jeśli by tak nie było zadziałałby arbitraż cenowy 30
Parytet siły nabywczej (PPP) Skoro dla poszczególnych dóbr zachodzi prawo jednej ceny, to i dla poziomów cen (cen przeciętnych koszyków konsumpcyjnych) w poszczególnych krajach powinna zachodzić podobna zależność P PLN P USD Innymi słowy poziom cen we wszystkich krajach jest taki sam w przeliczeniu na wspólną walutę 31
Co z PPP wynika dla naszej wiedzy o kursach walutowych? Zgodnie z PPP kurs walutowy powinien być równy relacji cen takich samych koszyków konsumpcyjnych wyrażonych w dwóch różnych walutach Np. jeśli pewien koszyk konsumpcyjny kosztuje w uropie 100 euro oraz ten sam koszyk kosztuje w USA 127 dolarów, to cena euro wyrażona w dolarach, powinna wynieść 127/100 = 1,27 USD/UR P P kraj zagr 32
Parytet siły nabywczej w wersji względnej Parytet siły nabywczej można zinterpretować także następująco: wszystkie waluty mają taką samą siłę nabywczą co to znaczy? Czy tak jest w rzeczywistości? Jak możemy weryfikować PPP? Burgernomics 33
Parytet siły nabywczej w wersji względnej Mniej wymagająca wersja PPP: parytet siły nabywczej w wersji względnej: zmiana poziomów cen mierzonych w jednej walucie we wszystkich krajach powinna być taka sama waluty mają różną siłę nabywczą, ale relacja tych sił pozostaje stała w czasie P P PLN PLN P P USD USD PLN USD 34
PPP w wersji względnej a zamiany kursu walutowego PLN USD Zmiana kursu walutowego powinna być równa różnicy w zmianach poziomów cen wyrażonych w dwóch różnych jednostkach pieniężnych. Np. jeśli ceny w strefie euro wzrosły przeciętnie o 3,2%, zaś w USA o 2,8%, to zgodnie z zasadą PPP w wersji względnej euro ulegnie deprecjacji w stosunku do dolara o około 0,4% 35
PPP w wersji względnej: czy działa? 36
PPP: czy działa? 30 US exchange rates and consumer prices, 1960-2009 Argentina 25 20 Peru 15 10 Turkey Bolivia Uruguay 5 0-5 0 5 10 15 20 25 30-5 37
PPP w wersji względnej: czy działa? Źródło: L. Wincenciak 2008, mimeo 38
Przyczyny zawodności PPP Bariery handlowe Koszty transakcyjne Niedoskonała konkurencja dyskryminacja cenowa Różnice w koszykach konsumpcyjnych (różne udziały poszczególnych dóbr) Występowanie dóbr niehandlowych efekt Balassy-Samuelsona 39
Przyczyny zawodności PPP Teoria PPP sugeruje, że przyczyną występowania zmian kursowych są wyłącznie zmiany cen W krótkim okresie, istnieją odstępstwa od prawa jednej ceny na rynku dóbr (arbitraż przy istotnych kosztach transakcyjnych nie zrównuje cen natychmiast, bariery informacji itd.) Ponadto czynniki inne niż związane z arbitrażem mogą wpływać na kształtowanie się kursu walutowego (np. popyt spekulacyjny) 40
Realny kurs walutowy Realny kurs walutowy to relacja ceny typowego koszyka konsumpcyjnego za granicą wyrażonej w walucie krajowej do ceny typowego krajowego koszyka konsumpcyjnego Q P P zagr kraj Wzrost Q nazywamy realną deprecjacją waluty krajowej oznacza to, że potrzeba więcej krajowych koszyków konsumpcyjnych aby nabyć jeden koszyk zagraniczny (lub, że względna cena krajowego koszyka spadła) Q Q P P zagr zagr P P kraj kraj Q Q zagr kraj 41
Co mierzy realny kurs walutowy? Realny kurs walutowy (i jego zmiany) używany jest do syntetycznego przedstawienia zmian konkurencyjności krajowych towarów: Im wyższe Q, tym bardziej konkurencyjne są towary krajowych producentów Q P P zagr kraj Wzrost Q może bowiem wynikać z: Wzrostu cen dóbr zagranicznych Spadku cen dóbr krajowych Deprecjacji waluty krajowej 42