1 RAPORT Z EWALUACJI WEWNĘTRZNEJ w roku szkolnym 2015/2016 Podstawy prawne. Rozporządzenie MEN z dnia 12 sierpnia 2015 roku w sprawie nadzoru pedagogicznego (Dz.U. poz. 1270) Data sporządzenia: 30 marca 2016 roku. Raport przeznaczony jest dla: 1. Dyrektora Szkoły. 2. Rady Pedagogicznej. 3. Rodziców uczniów oddziałów 1-6 Autorzy: 1. Maria Batko-Kotaś 2. Monika Czekańska Buła 3. Iwona Gawrońska-Lacheta 4. Maria Głowacka 5. Dorota Przebinda 6. Beata Żądło
2 I. WSTĘP 1. Opis przedmiotu ewaluacji. Przedmiotem ewaluacji wewnętrznej było zbadanie, czy czytelnictwo jest upowszechniane wśród uczniów oddziałów 2-6 szkoły podstawowej. Uzasadnienie istoty wymagania Jednym z podstawowych kierunków realizacji przez Małopolskiego Kuratora Oświaty polityki oświatowej państwa, a co za tym idzie zadań z zakresu nadzoru pedagogicznego w roku szkolnym 2015/2016 jest Rozwijanie kompetencji czytelniczych oraz upowszechnianie czytelnictwa wśród dzieci i młodzieży. Kiedy przeczytam nową książkę, to tak jakbym znalazł nowego przyjaciela, a gdy przeczytam książkę, którą już czytałem - to tak jakbym spotkał się ze starym przyjacielem." /przysłowie chińskie/ Zagadnienie czytelnictwa dzieci i młodzieży zajmuje wśród badań czytelniczych szczególne miejsce. W wieku szkolnym bowiem w znacznym stopniu kształtują się kompetencje czytelnicze, które mają ogromny wpływ na dalszy rozwój wrażliwości estetycznej oraz uczestnictwo w procesie kulturowym. Na specyfikę czytelnictwa uczniów mają też wpływ takie czynniki, jak: szybka zmienność zainteresowań czytelniczych, kontakt z książką wynikający z obowiązku szkolnego i własne zainteresowania czytelnicze ucznia. Czytelnictwo dzieci i młodzieży odgrywa niezmiernie ważną rolę zarówno w indywidualnym rozwoju dziecka, jak i w procesie systematycznego kształcenia i wychowania. Proces czytania rozbudowuje w nich zakres osobistych doświadczeń, pobudza wyobraźnię, wywołuje emocje. A. Wajda w Metodyce i organizacji czytelnictwa stwierdza, że czytelnictwo jest procesem ciągłego doskonalenia myślowego, ciągłego rozwoju i dojrzewania możliwości odbiorczych czytelników, tej kategorii wieku, postępującego w parze z ich rozwojem biologicznym. Różnica czytelnictwa dzieci i młodzieży wynika z odrębnej struktury psychicznej i biologicznej najmłodszych kategorii wieku oraz wiążących się z nią potrzeb dydaktyczno-wychowawczych, w zakresie wiedzy, doznań emocjonalnych i rozrywki. 1 1 A.WAJDA, Metodyka i organizacja czytelnictwa. Zarys ogólny. Wyd. 2 popraw. Bydgoszcz: Wydaw. Uczelniane WSP, 1979, s. 73-75.
3 Książka odgrywa ogromną rolę w kształtowaniu osobowości i postaw młodych ludzi. Umiejętnie dobrana, ma szanse wzmacniać w człowieku to, co najlepsze, stać się ważnym elementem jego samorozwoju. W czasach kultury, w której dominuje obraz, wiele dzieci nie czuje potrzeby kontaktu z książką. Czytanie jest dla nich czynnością nieciekawą, czasem wręcz nudną. W efekcie przegrywa z niewymagającymi wysiłku telewizją i komputerem. Systematycznie maleje liczba aktywnych czytelników. Uczniowie ograniczają swój kontakt z książką do przeczytania obowiązkowej lektury (lub tylko jej streszczenia). Coraz częściej książka musi konkurować ze swoją filmową adaptacją. Młodzież szkolna nie lubi czytać, wolny czas woli spędzać przy komputerze lub przed telewizorem. Nauczyciele poloniści mają coraz większy problem z wyegzekwowaniem przeczytania lektury. Uczniowie najczęściej zamiast lektur czytają tylko ich streszczenia lub zastępują czytanie lektur oglądaniem filmów. Daje się również zauważyć ubożenie słownictwa uczniów, nieumiejętność wyrażania własnych myśli i sądów. Żyjemy w cywilizacji telewizji i komputerów. Badania naukowe wykazują szkodliwość nadmiernego oglądania telewizji przez dzieci oraz zbyt długiego korzystania z komputerów. Telewizja nie rozwija u dzieci myślenia i skraca ich przedział uwagi, wiele programów telewizyjnych i gier komputerowych wywołuje lęki i niepokój oraz znieczula na przemoc. Aby dziecko nauczyło się w mądry i umiarkowany sposób korzystać z telewizji czy komputera, musi już w najmłodszym wieku otrzymać alternatywę w postaci innej, atrakcyjnej formy spędzania czasu czytania. Budzenie i kształtowanie zainteresowań czytelniczych u dzieci powinno być wspólną troską nauczycieli i rodziców. Tylko wspólna praca nauczycieli i rodziny przyniesie pożądany efekt w postaci dojrzałego czytelnika. Kontakt z książką dla dziecka powinien być przygodą, która rozwija jego wyobraźnię, stanowi radość dzieciństwa. 2 2. Cele ewaluacji. Zebranie informacji o tym, czy rozwój czytelnictwa jest wspomagany poprzez organizację różnych form jego upowszechniania. 2 na podstawie Elżbieta Jurska Program poprawy stanu czytelnictwa
4 3. Kryteria ewaluacji. a) Szkoła organizuje różne formy zajęć, których celem jest rozwijanie zainteresowań czytelniczych. b) Zainteresowania czytelnicze uczniów są wspierane przez różne środowiska i instytucje. c) Zbiory biblioteki szkolnej zaspokajają potrzeby czytelnicze oraz umożliwiają uczniom powiązanie różnych dziedzin wiedzy i jej wykorzystanie. 4. Opis ewaluacji. a) podstawę stanowiły pytania kluczowe: W jaki sposób szkoła zachęca uczniów do czytania? Czy rodzice wpływają na zainteresowanie dzieci czytelnictwem? Czy zbiory biblioteki szkolnej zaspokajają potrzeby czytelnicze uczniów Szkoły Podstawowej z Oddziałami Integracyjnymi nr 151? b) w badaniach posłużono się następującymi metodami: ilościową (ankiety dla rodziców, uczniów i nauczycieli) jakościową (analiza dokumentów) c) wykorzystane metody, techniki i narzędzia badań to: ankieta dla rodziców uczniów uczęszczających do oddziałów 2-6 ankieta dla uczniów uczęszczających do oddziałów 2-6 ankieta dla nauczycieli nauczania wczesnoszkolnego, języka polskiego, wychowawców świetlicy oraz nauczycieli bibliotekarzy analiza dokumentacji - oddziały 1-6 Kwestionariusz ankiety dla rodziców zawierał 13 pytań; dla uczniów oddziałów 2-6 składał się z 15 pytań, a dla nauczycieli zbudowany był z 7 pytań. Były to zarówno pytania zamknięte, jak i otwarte. Pytania zamknięte zawierały kafeterię odpowiedzi, z których ankietowany mógł wybrać jedną lub kilka odpowiedzi. Były one tak skonstruowane, aby nie ograniczały swobody wypowiedzi. Respondenci mieli możliwość podania własnych propozycji w kategorii inne, co pozwoliło dostrzec pozostałe istotne aspekty analizowanego obszaru. Odpowiedzi na pytania otwarte pozwoliły poznać indywidualne opinie oraz potrzeby i oczekiwania badanych kierowane pod adresem szkoły.
5 d) grupę badawczą stanowili: rodzice uczniów uczęszczających do oddziałów 2-6 uczniowie uczęszczający do oddziałów 2 6 nauczyciele nauczania wczesnoszkolnego, języka polskiego, nauczyciele bibliotekarze, wychowawcy świetlicy Podstawę przeprowadzonych badań stanowiły ankiety skierowane zarówno do rodziców, ich dzieci, jak i nauczycieli. Dobór próby badawczej miał charakter losowy. Badaniami objęto: 57 rodziców uczniów z oddziałów 2-3 wybranych losowo, co stanowi 37 % ogółu rodziców uczniów tychże klas 83 rodziców uczniów z oddziałów 4-6 wybranych losowo, co stanowi 42 % ogółu rodziców uczniów tychże klas 72 uczniów z oddziałów 2-3 wybranych losowo, co stanowi 47 % ogółu uczniów tychże klas 111 uczniów z oddziałów 4-6 wybranych losowo, co stanowi 56 % ogółu uczniów tychże klas 13 nauczycieli wybranych losowo z poszczególnych grup reprezentatywnych (nauczycieli nauczania wczesnoszkolnego, języka polskiego, nauczycieli bibliotekarzy, wychowawców świetlicy). e) warunki w jakich dane były zbierane Badania zostały przeprowadzone w warunkach szkolnych. Zbieranie danych miało miejsce od stycznia do lutego bieżącego roku szkolnego. Ankieta wśród rodziców została przeprowadzona 14 stycznia 2016 roku w czasie zebrań z rodzicami. Ankieta wśród uczniów została przeprowadzona 14 oraz 15 stycznia 2016 roku w czasie zajęć z języka polskiego lub zajęć z wychowawcą klasy. Badania ankietowe wśród nauczycieli zostały przeprowadzone w lutym 2016 roku. Wyniki badań przedstawiają zestawienia ilościowe oraz wykresy kołowe i słupkowe. Analiza dokumentów objęła głównie dzienniki: lekcyjne, świetlicy, biblioteki oraz statystykę biblioteczną i zeszyt dezyderatów. Badania te zostały przeprowadzone w styczniu i lutym 2016 roku.
6 II. PREZENTACJA WYNIKÓW BADAŃ Zgodnie z przedmiotem ewaluacji pytania ankietowe oraz analiza dokumentów miały wyjaśnić kwestie dotyczące: sposobów zachęcania uczniów do czytania, wpływu rodziców na zainteresowanie dzieci czytelnictwem, zaspokajania potrzeb czytelniczych uczniów Szkoły Podstawowej z Oddziałami Integracyjnymi nr 151poprzez zgromadzone zbiory w bibliotece szkolnej. Wstęp Dzieci i młodzież objęte badaniem w dużym stopniu są jeszcze zależne od rodziców w organizacji czasu po zajęciach szkolnych. Większość czasu wolnego poza spotkaniami z przyjaciółmi i uczestnictwem w zajęciach dodatkowych dzieci spędzają w domu najczęściej przed telewizorem i komputerem oraz słuchając muzyki. Poniższy wykres obrazuje sposób spędzania wolnego czasu przez uczniów oddziałów 2-6, wskazując jednocześnie na popularność czytelnictwa. Blisko co drugi badany uczeń klas 2-3 deklarował oglądanie telewizji, a uczeń klas 4-6 słuchanie muzyki, jako ulubioną formę rozrywki. UCZNIOWIE - PYTANIE nr 1
7 We współczesnej dobie wszechobecnej telewizji i komputeryzacji książka została odsunięta na dalszy plan. Chociaż wydawać by się mogło, że książka przeżywa swój kryzys to jednak nadal jest najważniejszym środkiem w dziedzinie przekazywania wiedzy. Czytanie jest zależne od indywidualnych zainteresowań i potrzeb, rozwija nie tylko sferę poznawczo intelektualną, ale wzbogaca również wartości moralno społeczne. Uczniowie naszej szkoły mimo istniejącego kryzysu czytelnictwa nie zaniedbują tego zajęcia. Wraz z okresem dorastania czas poświęcony na czytelnictwo ulega zwiększeniu. UCZNIOWIE - PYTANIE nr 2
8 Rozważania dotyczące czytelnictwa należałoby rozpocząć od powodów, które skłaniają dzieci do sięgnięcia po lekturę. Prawie połowa badanych czyta dla przyjemności, co w świetle współczesnych obaw o zanik czytelnictwa wśród dzieci i młodzieży jest bardzo optymistyczną prognozą. Znaczny odsetek respondentów czyta również w celu pogłębienia wiadomości z różnych dziedzin. Dzieci są świadome, iż książka przyczynia się do ich rozwoju intelektualnego. UCZNIOWIE - PYTANIE nr 3
9 Rodzice obydwu badanych grup uczniów wskazują, że ich dzieci sięgają po książkę dla przyjemności, jednak rodzice dzieci starszych zwracają uwagę przede wszystkim na konieczność przeczytania ich. RODZICE - PYTANIE nr 5 Zadaniem nauczyciela jest motywowanie do czytania, korzystania z literatury nie tylko jako źródła doznań estetycznych, także nauczenie, że książka to baza wiedzy o świecie, bogate źródło informacji. Nauczyciel motywujący uczniów do czytania powinien się odwoływać do ich zainteresowań, oczekiwań wobec lektury oraz wykształconych nawyków. Zdaniem uczących w naszej szkole najliczniejszą grupą czytelniczą wśród uczniów są osoby sięgające po wskazaną obowiązkową lekturę. Liczną grupę stanowią także ci, którzy w książce poszukują informacji i źródła własnego rozwoju.
10 1. W jaki sposób szkoła zachęca uczniów do czytania? Zdaniem uczniów, do czytania książek zachęcają ich w pierwszej kolejności rodzice (zarówno w oddziałach 2-3, jak i 4-6). Równie dużą rolę w obu grupach wiekowych odgrywają nauczyciele - uczący i nauczyciele bibliotekarze. Z wiekiem dzieci znaczenia nabierają też informacje o książce pochodzące z różnych źródeł. UCZNIOWIE - PYTANIE nr 8
11 Zdaniem rodziców, w obydwu grupach wiekowych decydujący wpływ na wybór książek mają nauczyciele (biorąc pod uwagę wszystkich nauczycieli uczących danego przedmiotu, nauczycieli bibliotekarzy oraz wychowawców świetlicy) oraz rodzice. RODZICE - PYTANIE nr 9 Według nauczycieli na wybór książek lub czasopism czytanych przez uczniów decydujący wpływ mają nauczyciele uczący w danej klasie i nauczyciele bibliotekarze oraz rodzice.
12 Rodzice poprzez obdarowywanie dzieci książkami i rozmowy na ich temat zachęcają swoje dzieci do czytelnictwa, równocześnie w ten sposób wspierają działania szkoły. RODZICE - PYTANIE nr 10 Sposoby zachęcające dziecko do czytania 60 50 40 30 20 10 0
13 Podobne zdanie mają uczniowie. To co ich najbardziej zachęca do czytania książek to otrzymywanie ich w prezencie oraz wspólna rozmowa na temat przeczytanych książek. UCZNIOWIE - PYTANIE nr 9 Zdaniem nauczycieli propagowaniu czytelnictwa sprzyjają przede wszystkim: rozmowy na temat książek, wspólne ich czytanie podczas zajęć, zachęcanie do uczestnictwa w konkursach czytelniczych, kupowanie książek jako nagród.
14 Uczniowie w swoich wypowiedziach zaznaczyli różne działania, które przyczyniają się do upowszechnienia wśród nich czytelnictwa. Większość z podanych form jest ściśle związana z działalnością szkoły. Zdaniem młodszych uczniów, najistotniejsze jest prowadzenie zeszytu lektur, pasowanie na czytelnika, czytanie w kręgu, konkursy i kąciki czytelnicze. Uczniowie klas starszych upowszechnianie czytelnictwa widzą w różnych działaniach dotyczących: omawiania lektur (zeszyty lektur, prezentacje, projekty), w organizowaniu kącika czytelniczego w bibliotece szkolnej, w przeprowadzaniu konkursów oraz w wzbogacaniu i unowocześnianiu zbiorów bibliotecznych. UCZNIOWIE - PYTANIE nr 10
15 Zdaniem rodziców szkoła upowszechnia czytelnictwo wśród uczniów. Tak uważa 89 badanych rodziców na 140. RODZICE - PYTANIE nr 11 Niepokojące jest to, że na 140 respondentów aż 43 z nich nie ma zdania na ten temat. 8 rodziców uczniów z klas starszych uważa, że szkoła nie upowszechnia czytelnictwa wśród uczniów. Nauczyciele zdecydowane uważają, że szkoła upowszechnia czytelnictwo. Według opinii nauczycieli wśród form upowszechniania czytelnictwa najistotniejsza jest praca z lekturą szkolną: ciekawa praca z lekturą zarówno obowiązkową jak i dodatkową, możliwość wyboru dodatkowej lektury, sposobu jej zaprezentowania, atrakcyjny sposób nagradzania i oceniania pracy z lekturą.
16 Innymi wymienianymi formami, równie ważnymi są: różnorodne konkursy czytelnicze (recytatorskie, pięknego czytania, plastyczne), cykliczne zajęcia czytelnicze z elementami biblioterapii, słuchowiska i audiobooki, wspólne czytanie podczas zajęć, udział w warsztatach organizowanych przez biblioteki publiczne i wojewódzkie (w ramach współpracy), wyjścia na Targi Książki, spotkania autorskie, koła zainteresowań ( literackie, biblioteczne), pasowanie na czytelnika, wystawy, gazetki tematyczne, wzbogacanie szkolnego księgozbioru m.in. zakup nowości ukazujących się na rynku wydawniczym, nagradzanie osiągnięć uczniów książką, rozmowa na temat książek. Analiza dokumentów wskazuje na upowszechnianie czytelnictwa wśród uczniów. Dziennik świetlicy. Z analizy wynika, że prowadzane są cykliczne, cotygodniowe zajęcia czytelnicze. Dla uczniów klas pierwszych, zajęcia czytelnicze z elementami biblioterapii. Dla uczniów klas 2-3 słuchowiska, audiobuki. Dla wszystkich uczniów uczęszczających do świetlicy szkolnej, przeprowadzone zostały konkursy plastyczne związane z książką. Dziennik biblioteki, statystyka biblioteczna. Z analizy dokumentacji biblioteki wynika, że codziennie prowadzone są indywidualne porady czytelnicze, pomoc w wyborze lektury uczniom, którzy poszukują ciekawej książki bądź dodatkowej lektury do omówienia na lekcji języka polskiego. W lutym odbyło się uroczyste Pasowanie na czytelnika uczniów klas pierwszych. Przeprowadzone zostały też konkursy plastyczne, literacki i Konkurs Pięknego Czytania. Ze statystyki bibliotecznej wynika, że są klasy, które wypożyczają dużo książek. Są też klasy, gdzie uczniowie przychodzą tylko po obowiązkową lekturę, co obrazuje statystyka biblioteczna. W zeszycie dezyderatów, uczniowie wpisują tytuły książek, które chcą mieć w bibliotece szkolnej. Przy zakupie nowości, finansowanych przez Radę Rodziców, brane są pod uwagę propozycje uczniów.
17 2. Czy rodzice wpływają na zainteresowanie dzieci czytelnictwem? Rodzice są ważnym elementem szczególnie w nauczaniu wczesnoszkolnym, ponieważ wystarczy dziennie 20 minut głośnego czytania dziecku lub z dzieckiem, aby rozbudzić w nim zapał do książek i pokazać możliwości jakimi dysponują. Prawie 100% rodziców uważa, że kontakt dziecka z książką w domu rodzinnym jest ważny i wpływa na dalszą naukę czytania, odbiór tekstów oraz jego zainteresowania. Tego samego zdania są również nauczyciele. RODZICE - PYTANIE nr 1
18 Z badań wynika, że rodzice mają ogromny wpływ na zainteresowania czytelnicze dzieci poprzez: - posiadanie własnego księgozbioru, RODZICE - PYTANIE nr 2 - stworzenie i wzbogacanie biblioteczki domowej dziecka, RODZICE - PYTANIE nr 4
19 UCZNIOWIE - PYTANIE nr 4
20 - systematyczne, częste czytanie książek dzieciom w młodszym wieku szkolnym (ale już sporadyczne czytanie dzieciom starszym) - głównie przez mamy, RODZICE - PYTANIE nr 6 UCZNIOWIE - PYTANIE nr 5
21 RODZICE - PYTANIE nr 7 UCZNIOWIE - PYTANIE nr 6
22 RODZICE - PYTANIE nr 8 UCZNIOWIE - PYTANIE nr 7 - kupowanie książek jako prezentu i rozmowy na ich temat, - motywowanie dziecka do korzystania z biblioteki szkolnej, publicznej, oraz do brania udziału w konkursach czytelniczych.
23 RODZICE - PYTANIE nr 9 UCZNIOWIE - PYTANIE nr 8
24 RODZICE - PYTANIE nr 10 Sposoby zachęcające dziecko do czytania 60 50 40 30 20 10 0
25 UCZNIOWIE - PYTANIE nr 9 Potwierdzają to również ankietowane dzieci. Zdaniem nauczycieli na wybór książek i czasopism czytanych przez uczniów mają wpływ głównie ich rodzice oraz nauczyciele, a w dalszej kolejności koledzy, koleżanki i reklama książki.
26 3. Czy zbiory biblioteki szkolnej zaspokajają potrzeby czytelnicze uczniów Szkoły Podstawowej z Oddziałami Integracyjnymi nr 151 Połowa ankietowanych rodziców uważa, że działająca biblioteka jest zgodna z ich potrzebami i oczekiwaniami. Pozostali rodzice oczekują ciekawszego i bogatszego księgozbioru, lepszego wyposażenia centrum multimedialnego, zmiany wyglądu zewnętrznego biblioteki i jej układu przestrzennego. RODZICE - PYTANIE nr 13 W odpowiedziach dotyczących propozycji zmian w bibliotece szkolnej, w kategorii inne znalazły się sugestie wydłużenia czasu pracy biblioteki. Umożliwienie uczniom korzystania ze zbiorów zarówno przed lekcjami jak i w trakcie oraz po zakończeniu zajęć z pewnością miałoby wpływ na podnoszenie poziomu czytelnictwa wśród uczniów.
27 Zdaniem uczniów zbiory w bibliotece szkolnej zaspakajają ich potrzeby czytelnicze. UCZNIOWIE - PYTANIE nr 14 Uczniowie klas 2-6 wzbogaciliby księgozbiór biblioteki szkolnej w książki przygodowe, lektury szkolne i książki pomocnicze oraz popularno-naukowe, historyczne. UCZNIOWIE - PYTANIE nr 15
28 Połowa z ankietowanych uczniów najczęściej korzysta z zasobów biblioteki szkolnej. UCZNIOWIE - PYTANIE nr 11 Uczniowie klas 2-3 najczęściej korzystają z zasobów biblioteki szkolnej raz w tygodniu, natomiast uczniowie klas 4-6 najczęściej raz w miesiącu. UCZNIOWIE - PYTANIE nr 12
29 Oprócz wypożyczania książek, uczniowie klas 2-6 wykorzystują czas w bibliotece na odrabianie zadań domowych, naukę i czytanie książek. UCZNIOWIE - PYTANIE nr 13 Według nauczycieli należałoby powiększyć księgozbiór oraz wzbogacić wyposażenie centrum multimedialnego.
30 III. WNIOSKI KOŃCOWE I REKOMENDACJE Wnioski oceniające. 1. Szkoła promuje i podnosi poziom czytelnictwa wykorzystując różnorodne formy i metody. 2. Na kształtowanie zamiłowań czytelniczych, zdecydowany wpływ mają rodzice, nauczyciele oraz zasób biblioteki szkolnej. 3. Zbiory biblioteki szkolnej nie w pełni zaspokajają potrzeby czytelnicze uczniów, rodziców i nauczycieli. W ubiegłym roku szkolnym, szkoła przystąpiła do rządowego programu MEN Książki naszych marzeń, dzięki czemu pozyskano nowe pozycje do biblioteki szkolnej. Tytuły książek wybierali uczniowie poprzez przeprowadzone wybory czytelnicze. W kwietniu w ramach promocji czytelnictwa, odbędzie się spotkanie dla rodziców nt. wpływu czytania na rozwój dziecka. Wnioski rekomendacyjne. 1. Kontynuowanie dotychczasowych działań na terenie szkoły związanych z upowszechnianiem czytelnictwa wśród dzieci i młodzieży. 2. Wykorzystywanie literatury dostosowanej do aktualnych możliwości percepcyjnych i potrzeb uczniów jako środka do ich osobistego rozwoju. 3. Wzbogacanie szkolnego księgozbioru o nowości ukazujące się na rynku wydawniczym, lektury, audiobooki. 4. Dostosowanie pracy biblioteki do potrzeb uczniów, w celu umożliwienia korzystania ze zbiorów przed lekcjami, w trakcie, jak też po lekcjach, co wiąże się z wydłużeniem godzin pracy biblioteki szkolnej (zwiększenie liczby etatów do dwóch). Raport sporządziły: 1. Maria Batko-Kotaś 2. Monika Czekańska Buła 3. Iwona Gawrońska-Lacheta 4. Maria Głowacka 5. Dorota Przebinda 6. Beata Żądło