FUNCTIONALITY, TECHNOLOGY, SAFETY AND SECURITY IN TUNNEL IN LALIKI mgr inż. Jacek Sobczak Z-ca Naczelnika Wydziału BRD i Zarządzania Ruchem GDDKiA Oddział w Katowicach Urzędnik Zabezpieczenia Tunelu (32) 258-62-81 w. 262 jsobczak@gddkia.gov.pl
Podstawy prawne Dyrektywa 2004/54/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie minimalnych wymagao bezpieczeostwa dla tuneli w transeuropejskiej sieci drogowej (Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej L 167 str. 39, Dz. U. UE Polskie wydanie specjalne rozdz. 7, t. 8, str. 309). Ustawa z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (Dz. U. z 2007 r., Nr 19, poz. 115 z późn. zmianami), Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 14 października 2008 r. w sprawie dokumentacji bezpieczeostwa tunelu (Dz. U. z 2008 r., Nr 193, poz. 1192), Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji i Ministra Infrastruktury z dnia 10 czerwca 2010 r. w sprawie dwiczeo dla pracowników zarządzającego tunelem, służb ratowniczych i Policji (Dz. U. z 2010 r., Nr 121, poz. 819).
Ustawa o drogach publicznych (Rozdział 2a Zarządzanie tunelami położonymi w transeuropejskiej sieci drogowej) Art. 24a. ust 1. Zarządzanie tunelem położonym w transeuropejskiej sieci drogowej, będącym na etapie projektowania, budowy lub w użytkowaniu, o długości powyżej 500 m należy do zarządcy drogi, zwanego dalej zarządzającym tunelem, o ile umowy międzynarodowe nie stanowią inaczej. Art. 24c. ust. 1. Dla tunelu o którym mowa w art. 24a ust. 1, zarządzający tunelem w porozumieniu z wojewodą, powołuje urzędnika zabezpieczenia. Art. 24c. ust. 2. Urzędnik zabezpieczenia jest niezależny w zakresie wykonywania swoich obowiązków, wynikających z ust. 3, i może wykonywad swoje zadania w odniesieniu do kilku tuneli położonych na obszarze działania zarządzającego tunelem.
Podział kompetencji i obowiązków Obowiązujące przepisy określone w Ustawie o drogach publicznych określają podział kompetencji i obowiązków w zakresie bezpieczeostwa tuneli dla: 1. Zarządzającego tunelem 2. Wojewody 3. Urzędnika zabezpieczenia
Do obowiązków zarządzającego tunelem należy: 1. Sporządzanie dokumentacji bezpieczeostwa tunelu. 2. Sporządzanie sprawozdao z każdego pożaru oraz wypadku, w którym są ranni lub zabici albo naruszona została konstrukcja tunelu, który wydarzył się w tunelu, i przekazywanie ich w terminie 2 tygodni od wystąpienia pożaru lub wypadku do wojewody, urzędnika zabezpieczenia, służb ratowniczych i Policji. 3. Organizowanie szkoleo i dwiczeo dla pracowników zarządzającego tunelem, służb ratowniczych i Policji we współpracy z urzędnikiem zabezpieczenia oraz Policją. 4. Przygotowywanie planów bezpieczeostwa określających zasady postępowania w razie pożaru, wypadku, awarii technicznej lub katastrofy budowlanej.
Wojewoda sprawuje nadzór nad zapewnieniem bezpieczeostwa przez: 1. Wydawanie pozwolenia na użytkowanie tunelu. 2. Wyłączanie z użytkowania lub ograniczenie użytkowania tunelu, jeżeli nie są spełnione wymagania bezpieczeostwa. 3. Określanie warunków umożliwiających wznowienie użytkowania tunelu. 4. Przeprowadzanie regularnych badao i kontroli tunelu oraz opracowywanie odnośnych wymagao bezpieczeostwa. 5. Kontrolę umieszczania w siedzibie urzędnika zabezpieczenia planów bezpieczeostwa.
6. Określanie procedury natychmiastowego zamknięcia tunelu w razie wypadku, w którym są ranni lub zabici albo naruszona została konstrukcja tunelu, katastrofy budowlanej lub awarii technicznej. 7. Kontrolę wprowadzania działao niezbędnych do zwiększenia bezpieczeostwa tunelu. 8. Przeprowadzanie w tunelu, co najmniej raz na 5 lat, kontroli spełniania wymagao bezpieczeostwa. 9. Powiadamianie uczestników dwiczeo o ich terminie, miejscu przeprowadzenia oraz obowiązku wzięcia w nich udziału.
Do obowiązków Urzędnika Zabezpieczenia należy: 1. Koordynacja współpracy zarządzającego tunelem ze służbami ratowniczymi i Policją. 2. Udział w przygotowaniu planów bezpieczeostwa. 3. Udział w planowaniu, wdrażaniu i ocenie działao podejmowanych w razie wypadku, w którym są ranni lub zabici albo naruszona została konstrukcja tunelu, lub w razie katastrofy budowlanej. 4. Kontrola przeszkolenia pracowników zarządzającego tunelem oraz udział w organizowaniu dwiczeo.
5. Wspólna ze służbami ratowniczymi i Policją ocena dwiczeo, sporządzanie sprawozdania zawierającego wnioski z przeprowadzonych dwiczeo oraz wnioski dotyczące oceny stanu bezpieczeostwa tunelu. 6. Wydawanie opinii w sprawach oddawania tunelu do użytkowania, polegające w szczególności na opiniowaniu dokumentacji bezpieczeostwa. 7. Kontrola prawidłowości utrzymania tuneli. 8. Współdziałanie z właściwymi służbami w ocenie każdego wypadku, w którym są ranni lub zabici albo naruszona została konstrukcja tunelu, lub też katastrofy budowlanej tunelu.
Bezpieczeostwo w tunelach wymaga licznych środków, dotyczących: geometrii tunelu i jego projektu, urządzeo bezpieczeostwa, obejmujących: - znaki drogowe, - zarządzanie ruchem, - szkolenie służb ratunkowych, - zarządzanie zdarzeniami, - zapewnienie informacji dla użytkowników o tym jak najlepiej zachowywad się w tunelach, - zapewnienie lepszej łączności między odpowiedzialnymi władzami i służbami ratunkowymi.
Zastosowanie wytycznych zawartych w Dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie minimalnych wymagao bezpieczeostwa dla tuneli w transeuropejskiej sieci drogowej ma na celu zapewnienie bezpieczeostwa użytkowników dróg w tunelach w transeuropejskiej sieci drogowej poprzez zapobieganie krytycznym zdarzeniom, które mogą zagrażad ludzkiemu życiu, środowisku i instalacjom tunelowym, jak również poprzez zapewnienie ochrony w razie wypadków.
Tunel drogowy w Lalikach W ciągu drogi ekspresowej nr S-69 Bielsko-Biała Żywiec Zwardoo zlokalizowany jest tunel drogowy długości 678 m w miejscowości Laliki, gmina Milówka. Zadaniem tunelu jest przeprowadzenie trasy drogi ekspresowej nr S-69 przez naturalną przeszkodę Sobczakową Grapę (766,3 m npm.). Źródło: GDDKiA O/Katowice
Tunel drogowy w Lalikach W VI korytarzu transeuropejskiej sieci drogowej, łączącym polskie porty na Morzu Bałtyckim Gdaosk, Gdynia z południową częścią Europy usytuowana jest droga ekspresowa nr S-69 Bielsko-Biała Żywiec Zwardoo (woj. śląskie). odcinki S-69 w budowie odcinki S-69 oddane do ruchu Lokalizacja tunelu w Lalikach
Tunel drogowy: konstrukcja tunelu drogowego: żelbetowa dwie warstwy obudowy, zewnętrzna (wstępna) i wewnętrzna (zasadnicza), długośd: 678,00 m, pasy ruchu w tunelu 2 x 3,50 m (7,00 m), opaski 2 x 0,70 m (1,40 m), szerokośd dwustronnych chodników: 1,20 m, wysokośd nad jezdnią w osi tunelu: 6,55 m, wysokośd skrajni drogi: min. 4,70 m, klasa tunelu A (brak ograniczeo przewożonych materiałów niebezpiecznych). Tunel ewakuacyjny: konstrukcja tunelu ewakuacyjnego: jak tunelu drogowego, długośd: 678,00 m, szerokośd użytkowa przekroju typowego 3,80 m (2,80 m + opaski 2 x 0,50 m), wysokośd konstrukcji w osi tunelu: 3,95 m, wysokośd skrajni: 3,00 m. Łączniki między tunelem drogowym i ewakuacyjnym: rozstaw osiowy tunelu drogowego i ewakuacyjnego: 30,70 m, ilośd łączników pomiędzy tunelami: 4, długośd łącznika: 21 m, szerokośd użytkowa przekroju typowego: 2,30 m wysokośd konstrukcji w osi tunelu: 2,95 m, wysokośd skrajni: 2,50 m.
Przekrój podłużny tunelu Źródło: GDDKiA O/Katowice Przekrój poprzeczny tunelu Źródło: GDDKiA O/Katowice
Źródło: GDDKiA O/Katowice Źródło: GDDKiA O/Katowice
Długośd tunelu 678m 2 pasy ruchu + tunel ewakuacyjny Projektowane natężenie ruchu ok. 700 poj/h Pierwszy w Polsce tunel drogowy pozamiejski ok. 70 km okablowania 9 nisz sygnalizacyjnych odpornośd ogniowa konstrukcji betonowej 240 min 2,5 km tras kablowych 4 międzynawowe przejścia ewakuacyjne
System zarządzania tunelem drogowym tworzą pojedyncze podsystemy realizujące określone procedury i funkcje. Warunkiem koniecznym właściwego funkcjonowania systemu jest to, aby w chwili wystąpienia zagrożenia współpraca tych podsystemów zapewniła ostrzeżenie potencjalnych i aktualnie korzystających z tunelu uczestników ruchu oraz umożliwiała przeprowadzenie skutecznej akcji ratowniczej. Obecny stopieo zaawansowania podsystemów umożliwia praktycznie automatyczną ich pracę. Wyposażenie w centrum zarządzania ruchem zapewnia jednak globalny nadzór nad obiektem i zainstalowanymi w nim urządzeniami bezpieczeostwa.
Podstawowe wyposażenie tunelu drogowego Budynek techniczny północny wraz z Centrum Zarządzania Tunelem, Budynek techniczny południowy, Wentylacja, Oświetlenie, Nagłośnienie, Monitoring, Instalacja sygnalizacji pożaru, System sterowania, Hydranty, Wyposażenie techniczno-komunikacyjne tunelu, Telefony obsługi tunelu, Urządzenia pierwszej pomocy, Urządzenia radiowe, Odwodnienie.
System kontroli video 30 kamer wideo-detekcji włączonych w układ monitoringu 13 kamer obrotowych obserwujących tunel drogowy, ewakuacyjny i portale
2 Tablice tekstowe z polem graficznym, 8 znaków zmiennej treści, 12 znaków stanu pasa ruchu, 11 znaków panelowych 2 zapory drogowe, 6 sygnalizatorów, 2 pętle indukcyjne, Wyposażenie techniczno-komunikacyjne wirtualne pętle indukcyjne oparte o kamery wideodetekcji, 4 urządzenia radarowe.
Centrum Zarządzania Tunelem funkcje i zadania Budynek techniczny północny mieści Centrum Zarządzania Tunelem /CZT/ (Dyspozytornię) wraz ze stanowiskiem operatorskim pełniąc rolę punktu nadzoru i sterowania ruchem, do którego spływa obraz z kamer oraz sygnały z czujników umieszczonych w tunelu.
CZT ma pełny i ciągły nadzór video nad sytuacją w tunelu. CZT posiada możliwośd komunikacji z osobami w tunelu poprzez system łączności alarmowej i systemu nagłośnienia. Operator znajdujący się w CZT ma możliwośd sterowania ruchem w tunelu, jak i przed tunelem za pomocą komunikatów wyświetlanych na znakach zmiennej treści. Centrum Zarządzania Tunelem funkcje i zadania Centrum działa przez całą dobę przez cały rok zapewniając ciągły nadzór nad tunelem i bezpieczeostwem kierujących. W razie sytuacji awaryjnej personel w Centrum Zarządzania Tunelem informuje odpowiednie służby oraz podejmuje działania przewidziane procedurami (np. zamknięcie tunelu, zamknięcie jednego kierunku itp.).
Centrum Zarządzania Tunelem funkcje i zadania monitorowanie, kontrola i reagowanie na warunki ruchu w tunelu i dojazdach do tunelu w oparciu o system wideo detekcji, radarowe mierniki prędkości zabudowane nad każdym pasem na obydwu koocach tunelu, jak również w oparciu o pętle indukcyjne wbudowane w jednie przed zaporami drogowymi na dojazdach do tunelu, Źródło: GDDKiA O/Katowice
wykrywanie i reagowanie między innymi na zatrzymane pojazdy lub pojazdy poruszające się w przeciwnym kierunku w tunelu, na pożar lub zadymienie ewentualnie mgłę poza tunelem poprzez analizę obrazu, wykrywanie pojazdów poruszających się zbyt wolno w stosunku do pozostałych uczestników ruchu i każdym z przypadków zarządzanie odpowiednimi alarmami w sposób maksymalizujący bezpieczeostwo publiczne i pracowników, Źródło: GDDKiA O/Katowice
pomiar parametrów charakteryzujących ruch (natężenie, prędkośd, gęstośd, zajętośd pasów ruchu) na poszczególnych pasach ruchu w tunelu, określenie liczby pojazdów pozostających w tunelu w przypadku jego zamknięcia i przekazanie tej informacji do centrum kryzysowego lub jednostek wskazanych przez Zarządzającego Ruchem,
powiadomienie o sytuacji kryzysowej takich jednostek jak: Pogotowie Ratunkowe, Policją Staż Pożarna, Zarządzającego drogą, Urzędnika Zabezpieczenia Tunelu, itp., system powinien umożliwiad bezobsługową pracę (przy okresowych wizytach konserwacyjnych) w przypadku zrealizowania w innym miejscu Centrum Monitorowania Ruchem na drodze ekspresowej S-69, poprzez zapewnienie przesyłu wszystkich informacji zebranych w Tunelu do w/w Centrum, zdalne monitorowanie i kontrolę ruchu przez obsługę serwisową lub służby ratownictwa przebywające w Centralnym CZT,
zdalne monitorowanie i kontrolę ruchu przez operatorów znajdujących się w Centralnym CZT, powiadamianie o stanie ruchu i wywołanych alarmach Zarządcę Ruchu oraz w wypadkach koniecznych służby ratunkowe (straż, pogotowie, policję, przekazywanie podglądu obrazu z kamer wchodzącym w system video detekcji do wskazanych służb np. ratunkowych (Straży Pożarnej, Pogotowia Ratunkowego), Policji, GDDKiA system zaprojektowany tak aby było możliwe włączenie CZT do sytemu sterowania ruchem w ciągu drogi ekspresowej nr 69.
Personel tunelu (Operator CZT) monitoruje odcinek tunelu, w celu kontrolowania sytuacji i reagowania na wszelkie sytuacje odbiegające od normy. W tym zakresie jego obowiązek sprowadza się do: zarządzania ruchem podczas wypadku lub awarii, informowania na bieżąco o warunkach ruchu na żądanie odpowiednich władz, natychmiastowego informowanie o wszelkich objazdach zakłóceniach w ruchu, lokalnych lub regionalnych zarządzającego ruchem i inne służby, kontrolowania ruchu w czasie prac remontowych i nadzór nad tymczasowym oznakowaniem, utrzymania wyposażenia drogowego oraz sieci komunikacji alarmowej niezbędnych do realizacji powyższych zadao.
PLANY NA PRZYSZŁOŚD
ZADANIA DO REALIZACJI 1. Budowa Centrum Zarządzania Tunelem (docelowo dla 3 tuneli ) wraz z Obwodem Utrzymania drogi ekspresowej nr S-69. 2. Budowa odcinka drogi ekspresowej nr S-69 węzeł Przybędza węzeł Milówka wraz z budową 2 tuneli w Węgierskiej Górce. Źródło: GDDKiA O/Katowice
Zagospodarowanie terenu w Milówce 4 4a 5 6 Źródło: GDDKiA O/Katowice
Źródło: GDDKiA O/Katowice
PODSUMOWANIE - dobrze wyposażony tunel jest często miejscem znacznie bezpieczniejszym niż otwarte odcinki dróg. Większośd zaistniałych do tej pory zdarzeo w tunelach wynikała z błędów popełnianych przez człowieka, - nawet najlepsze systemy nie są w stanie zapewnid całkowitego bezpieczeostwa prowadzenia ruchu w tunelu, - w normalnych warunkach funkcjonowania systemu zaleca się, aby wszystkie czynności nie były wykonywane wyłącznie przez systemy zautomatyzowane możliwośd powstania zjawiska dostosowania się. - włączenie najnowocześniejszych technologii do Inteligentnego Systemu Transportu (ITS) służącego do nadzoru dróg, tuneli drogowych, centrów zarządzania w znaczący sposób przyczyni się do poprawy bezpieczeostwa ruchu drogowego, - należy stosowad rozwiązania otwarte pozwalające na kompatybilnośd projektowanych Centrów Zarządzania.
Dziękuję za uwagę