FOLIA UNIVERSITATIS AGRICULTURAE STETINENSIS Folia Univ. Agric. Stetin. 27, Agric., Aliment., Pisc. Zootech. 2 (2), 9 1 Ireneusz OCHMIAN, Józef GRAJKOWSKI, Rolf KIRCHHOF 1 WPŁYW MULCZOWANIA GLEBY NA PLONOWANIE ORAZ JAKOŚĆ OWOCÓW TRUSKAWKI ODMIANY AGA INFLUENCE OF SOIL MULCHING ON YIELDING AND FRUITS QUALITY OF AGA STRAWBERRY CULTIVAR Katedra Sadownictwa, Akademia Rolnicza, ul. Janosika 8, 71-424 Szczecin 1 Obstbau-Versuchs-und Beratungszentrum, Moorende 3 Jork, 2163, Deutschland Abstract. Two-year lasting experiment tested an influence of mulching by three different synthetic covers a black and white polyethylene film, a black non-woven polypropylene on yield and fruits quality of Filon strawberry cultivar. Mulching by a black polyethylene film increased soil temperature by 4 C in relation to control value, however in soil air under the white polyethylene film was affirmed CO 2 content. All in all the highest yield was obtained out of the control combination strawberries, the yield was higher about 73% with relation to mulched plants with black polyethylene film. The black polyethylene film also had a negative influence on fruit size. There was observed the highest firmness of fruits harvested from mulched by white and black polyethylene film combination with relation to control value and plants covered with non-woven polypropylene. Słowa kluczowe: jędrność owoców, masa owocu, mulcz, plon, truskawka. Key words: yield, fruit firmness, fruit weight, mulch, strawberry. WSTĘP Polska jako czołowy producent truskawek w Unii Europejskiej powinna dążyć do poprawy organizacji produkcji, sprzedaży oraz jakości owoców. Polskie sadownictwo ma duży potencjał rozwoju, ale aby go skutecznie wykorzystać, należy zmienić podejście do produkcji owoców celem głównym powinna być jakość, a nie ilość (Nosecka i Klimek 2). Ściółkowanie plantacji przyczynia się do zwiększenia plonu i poprawy jego jakości (Kasperbauer 2). Zabieg ten ma na celu ochronę owoców przed zabrudzeniem ziemią, a także chroni je przed grzybami chorobotwórczymi, powodującymi gnicie owoców, oraz ogranicza wahania zawartości wody w glebie (Buczkowska 199; Maskalaniec 199). Tradycyjne, naturalne ściółki niedostatecznie chronią plantacje przed chwastami (Kęsik i Maskalaniec 24). Do ściółkowania nie nadają się materiały mające intensywny zapach, materiały spleśniałe i chłonące wodę. Aktualnie obserwuje się szybki rozwój rynków produkcji materiałów do ściółkowania gleby, produkowane są różne rodzaje folii polietylenowych i agrowłóknin. Najczęściej wykorzystywane są folie, zwłaszcza czarna folia. W większym stopniu, niż słoma, zapobiega utracie wody z gleby i powoduje jej szybsze ogrzewanie (Neuweiller 1997; Żurawicz 22). Efekty ściółkowania są niezależne od rodzaju gleby. W Polsce jednak zabieg ten jest rzadko stosowany. Ugruntował się pogląd, że owoce (zwłaszcza przemysłowe) można łatwo umyć z piasku. Jednak mycie zapiaszczonych owoców nie gwarantuje ich czystości. Przyczynia się ono do silnego uwodnienia truskawek i do ich mechanicznego uszkodzenia.
96 I. Ochmian i in. Owoce bezpośrednio stykające się z ziemią dostają plam gnilnych, które obniżają jakość plonu. Natomiast wg norm Unii Europejskiej truskawki nie mogą mieć żadnych ubytków czy uszkodzeń powstałych podczas wzrostu, zbioru, pakowania i obrotu, powinny być również wolne od zanieczyszczeń mechanicznych i chemicznych. Celem przeprowadzonego doświadczenia było określenie wpływu stosowania kilku okryć syntetycznych gleby na plonowanie i jakość truskawki odmiany Aga. MATERIAŁ I METODY Doświadczenie przeprowadzono w latach 24 2 w Sadowniczej Stacji Badawczej Akademii Rolniczej w Szczecinie. Sadzonki frigo odmiany Aga posadzono 29 3 kwietnia 24 roku, na wałach mulczowanych trzema okrywami syntetycznymi czarną folią, folią refleksyjną (czarno-białą powierzchnią białą skierowaną na zewnątrz) i czarną agrowłókniną. Tabela 1. Wpływ zastosowanych ściółek na skład powietrza glebowego, temperaturę i promieniowanie fotosyntetyczne czynne odbite od ściółki Table 1. The influence of used mulches on soil air composition on temperature and mulch reflected radiation Obiekt Object Gleba (kontrola) Soil (control) Skład powietrza glebowego Soil air composition [%] O 2 CO 2 Promieniowanie fotosyntetycznie czynne odbite od ściółki Mulch reflected radiation [µmolm 2 s 1 ] na powierzchni ściółki on mulch surface temperatura Average temperature V VII 24 2 [ C] gleby na głębokości cm soil at the depth of cm min. max min. max 19,7 b* 1,1 a a 1, 34,7 12,3 24,2 Czarna folia Black foil 19,1 ab 1,4 a 7 a 1,2 4,1 13,2 28, Folia refleksyjna 17,6 a 2,6 b 42 b 1, 37, 12, 23, Reflective foil Włóknina Non-woven polypropylene 18,7 ab 1,3 a 6 a 1,3 39, 13,1 26,2 *Średnie oznaczone tą samą literą nie różnią się istotnie, wg testu Duncana, na poziomie istotności α=,. s values marked with the same letter do not differ significant at α =. according to Duncan s multiple range test. Wały bez okrycia stanowiły kontrolę. Plantację corocznie nawadniano oraz nawożono saletrą amonową za pomocą linii kroplującej typu T-Tape, zamontowanej na stałe. Rośliny posadzono w trzech powtórzeniach po 2 roślin na poletku w układzie podbloków losowych, w rozstawie 2 1 cm ( tys. szt. ha 1 ). Na wszystkich poletkach objętych doświadczeniem corocznie określano masę plonu ogólnego oraz masę jednego owocu w każdym terminie zbioru, mierzono jędrność owoców bezpośrednio po zbiorze niedestrukcyjnym aparatem komputerowym FirmTech2 Badano również skład powietrza glebowego (trzykrotnie w okresie zbioru owoców), przez cały rok temperaturę gleby na głębokoś-
Wpływ mulczowania gleby na plonowanie oraz jakość... 97 ci m i na powierzchni materiału użytego do okrycia wału, a także za pomocą fitofotometru promieniowanie fotosyntetycznie czynne, odbite od powierzchni okrywy, podczas pełnego nasłonecznienia w godzinach południowych (tab. 1). Uzyskane wyniki opracowano za pomocą jednoczynnikowej analizy wariancji przeprowadzanej osobno dla każdego roku przy użyciu programu Statistica 7. Uzyskane średnie weryfikowano testem Duncana, wyliczając NIR dla α=,. WYNIKI I DYSKUSJA W wyniku przeprowadzonego doświadczenia zaobserwowano istotne zmiany w składzie powietrza glebowego (tab. 1). Najwięcej tlenu znajdowało się w glebie nieokrywanej, najmniej natomiast w powietrzu glebowym pobranym spod białej folii. Powietrze to charakteryzowało się również największą zawartością CO 2. Nie powinno to jednak mieć wpływu na pogorszenie wzrostu korzeni, który następuje, gdy zawartość tlenu spadnie poniżej 1% (de Villiers 1938; Scheffer i Schachtschabel 1976). Zawartość CO 2 w powietrzu glebowym może wzrosnąć nawet do 4% (Mocek i in. 26). Zastosowane materiały do ściółkowania truskawki podniosły temperaturę gleby. Najwyższą temperaturę zarówno na powierzchni, jak i na głębokości cm zmierzono na glebie mulczowanej czarną folią, najmniej ciepła akumulowała natomiast gleba nieściółkowana. Wzrost temperatury gleby okrywanej folią w różnych kolorach stwierdził także Mohammed (22). Natomiast w doświadczeniu Kęsika i Maskalaniec (2) w południe najwyższą temperaturą powierzchni oraz głębszych partii gleby charakteryzowały się uprawy niczym nieokrywane. Tabela 2. Plon ogólny truskawki odmiany Aga mulczowanej trzema rodzajami ściółek syntetycznych Table 2. Total yield Aga strawberry cultivar mulched with three kind of synthetic beddings Obiekt Object Plon [g roślina -1 ] Yield [g plant -1 ] 24 2 Suma plonu [g na roślinę] Total yield [g per plant] Suma plonu Total yield [t ha 1 ] Gleba (kontrola) Soil (control) Czarna folia Black foil Folia refleksyjna Reflective foil Włóknina Non-woven polypropylene 94 264, 179 c 38 c 17,9 78 4, 66a 132 a 6,6 98 82, 9 b 18 b 9, 81 129, 1 b 21 b 1, 88 a 132, b *Średnie oznaczone tą samą literą nie różnią się istotnie, wg testu Duncana, na poziomie istotności α=,. s values marked with the same letter do not differ significant at p =. according to Duncan s multiple range test. Najlepiej plonowały rośliny na obiekcie kontrolnym (tab. 2), zdecydowanie najgorzej natomiast truskawki, w uprawie których glebę mulczowano czarną folią. Suma plonu owoców zebranych z roślin, gdzie glebę mulczowano czarną folią, była mniejsza o 73% niż z truskawek
98 I. Ochmian i in. na obiekcie kontrolnym. W badaniach Laugale a i in. (26) rośliny uprawiane na glebie nieokrywanej również plonowały lepiej. Jednak w badanich Singha i in. (2) okrywanie plantacji czarną folią znacznie zwiększyło plonowanie oraz istotnie wpłynęło na wielkość owoców. W 24 roku uzyskano większy plon owoców wczesnych z roślin mulczowanych czarną folią, która najbardziej podniosła temperaturę gleby. Większy plon owoców wczesnych z plantacji mulczowanych uzyskał również Mohammed (22). W roku 2 wpływ okryć nie był już tak widoczny (rys. 1). Wpłynął na to niewątpliwie wiosenny przymrozek, który zniszczył pierwsze kwiaty 21 kwietnia przy gruncie zanotowano temperaturę 9,7 C. A Udział owoców w poszczególnych terminach zbioru Fruit participation in harvest dates [%] 3 3 2 2 1 1 masa 1 owocu one fruit weight 16.6 21.6 24.6 26.6 28.6 1.7 4.7 7.7 Terminy zbioru w roku 2 Dates of harvests in 2 8 7 6 4 3 2 1 Masa 1 owocu One fruit weight [g] B 3 2 Udział owoców w poszczególnych terminach zbioru Fruit participation in harvest dates [%] 2 2 1 1 masa 1 owocu one fruit weight 2 1 1 Masa 1 owocu One fruit weight [g] 29.6 2.7.7 8.7 1.7 13.7 17.7 19.7 26.7 Terminy zbioru w roku 24 Dates of harvests in 24 Rys. 1. Masa jednego owocu (A) oraz procentowy udział plonu (B) w poszczególnych terminach zbioru truskawki odmiany Aga Fig. 1. One fruit weight (A) and yield percentage participation in harvest (B) periods of Aga strawberry cultivar
Wpływ mulczowania gleby na plonowanie oraz jakość... 99 Mulczowanie, zwłaszcza czarną folią, która najbardziej podniosła temperaturę gleby, niewątpliwie przyczyniło się do uzyskania większej masy owoców wczesnych (rys. 1). Owoce te były jednak najmniejsze zarówno na początku, jak i pod koniec zbiorów. Zdecydowanie największe owoce uzyskano w pierwszym roku plonowania, w którym w pierwszym zbiorze ich masa wynosiła ok. 2 g. Pierwsze owoce w drugim roku uprawy ważyły poniżej 7 g. Na zakończenie zbiorów owoce były drobne, zwłaszcza zbierane z roślin mulczowanych czarną folią, niezależnie od roku uprawy. W uprawie truskawek deserowych, poza ilością, duże znaczenie ma również jakość owoców. Owoce zebrane z rzędów ściółkowanych folią charakteryzowały się znacznie większą jędrnością (tab. 3). Owoce takie lepiej znoszą krótkotrwałe przechowywanie oraz transport. Czarna folia wpłynęła natomiast niekorzystnie na wielkość owoców. W doświadczeniu z tej kombinacji zbierano najmniejsze owoce. Przeprowadzone doświadczenie wykazało, że nowa polska odmiana Aga charakteryzuje się małymi owocami. masa owoców w pierwszym roku po posadzeniu sadzonek frigo wynosiła zaledwie 9,6 g, natomiast w drugim roku spadła do 4,9 g. Podobną masą owoców (ok. 1 g) charakteryzowała się typowo przemysłowa odmiana Senga Sengana w doświadczeniu Rolbieckiego i in. (24) oraz odmiana Honeoye (Lanauskas i in. 26). W drugim roku badań owoce były małe od początku zbiorów ( 7 g); niewielki udział w plonie stanowiły truskawki wyboru ekstra. Drastyczne obniżenie jakości owoców wpłynęło na decyzję o zlikwidowaniu plantacji w drugim roku uprawy. Tabela 3. Charakterystyka owoców truskawki odmiany Aga mulczowanej trzema rodzajami ściółek syntetycznych Table 3. Fruits profile of Aga strawberry cultivar mulched with three kind of synthetic beddings Obiekt Object masa 1 owocu w roku weight in year of 1 fruit [g] 24 2 Średnica owocu Diameter of 1 fruit [mm] 24 2 jędrność owoców fruit firmness [G mm 1 ] Gleba (kontrola) Soil (control) Czarna folia Black foil Folia refleksyjna Reflective foil Włóknina Non-woven polypropylene 9,9,1 7, b 28,8 24, 26,7 b 228 a 9,1 3,8 6, a 26,2 2,3 24,3 a 23 b 1,3 4,7 7, b 29,3 23,9 26,6 b 26 b 9, 4,9 7, ab 28,9 24, 26, b 231 a 9,6 b 4,6 a 28,3 b 23,7 a WNIOSKI 1. Zastosowanie ściółki z czarnej folii najbardziej podniosło temperaturę gleby. Najwięcej promieni fotosyntetycznie czynnych odbitych stwierdzono w uprawie, gdzie glebę ściółkowano folią refleksyjną.
1 I. Ochmian i in. 2. Najlepiej plonowały truskawki uprawiane na obiekcie kontrolnym, zdecydowanie najgorzej rośliny, w przypadku których stosowano ściółkowanie gleby czarną folią plon był mniejszy o 73%. 3. W drugim roku uprawy truskawki odmiany Aga charakteryzowały się małymi owocami. masa jednego owocu wynosiła od 3,8 g z roślin uprawianych na glebie mulczowanej folią czarną do,1 g na obiekcie kontrolnym. 4. Owoce truskawki, otrzymane z roślin uprawianych na glebie ściółkowanej folią refleksyjną oraz czarną folią, charakteryzowały się największą jędrnością. PIŚMIENNICTWO Buczkowska H. 199. Effect of diffrent mulches on the thermal soil conditions and on the yield of sweet peper in the open field. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol. 419, 1 8. Kasperbauer M.J. 2. Strawberry yield over red versus black plastic mulch. Crop Sci. 4, 171 174. Kęsik T., Maskalaniec T. 24. The effect of soil mulching on weed infestation in a strawberry plantation. Agron. Vēstis 7, 29 213. Kęsik T., Maskalaniec T. 2. Wpływ ściółkowania na temperaturę gleby i powietrza w łanie truskawki. Acta Agrophys. 6 (1), 117 124. Lanauskas J., Uselis N., Valiuśkaite A., Viskelis P. 26. Effect of foliar and soil applied fertilizers on strawberry healthiness, yield and berry quality. Agron. Res. 4 Spec. issue, 247 2. Laugale V., Bite A., Morocko I. 26. The effect of different organic mulches on strawberries. Acta Hort. 78, 91 94. Maskalaniec T. 199. Wpływ ściółkowania truskawki na wilgotność gleby i zachwaszczenie w doświadczeniach Wileńskiej Wyższej Szkoły [w: Nauka praktyce ogrodniczej]. Materiały Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej, Lublin 199. AR, Lublin, 21 218. Mocek A., Drzymała S., Maszner P. 26. Geneza, analiza i klasyfikacja gleb. Wydaw. AR, Poznań. Mohamed F.H. 22. Effect of transplant defoliation and mulch color on the performance of three strawberry cultivars grown under high tunnel. Acta Hort. 67, 483 48. Neuweiller R. 1997. Nitrogen fertilization in integrated outdoor strawberry production. Acta Hort. 439 (2), 747 71. Nosecka B., Klimek G. 2. Rynek truskawek w Polsce [w: Ogólnopolska konferencja truskawkowa], Skierniewice 12 kwietnia 2. ISK, Skierniewice, 18. Rolbiecki S., Rolbiecki R., Czekanowski C. 24. Wpływ zróżnicowanych warunków wodnych na plonowanie truskawki na luźnej glebie piaszczystej. Acta Agrophysic. 3 (1), 13 19. Scheffer, F., Schachtschabel P. 1976. Lehrbuch der Bodenkunde. Verlag Ferdinand Enke, Stuttgart, 9. Singh R., Sharma R. R., Jain R. K. 2. Planting time and mulching influenced vegetative and reproductive traits in strawberry (Fragaria x ananassa Duch.) in India. Fruits 6, 39 43. Villiers J. de 1938. Some responses of McIntosh apple seedlings growing with the roots various concentrations of oxygen. Proc. Amer. Soc. Hort. Sci. 36, 86. Żurawicz E. 22. Rozwijamy produkcję truskawek deserowych. Owoce Warz. Kwiaty 1, 2 21.