Układ kaskadowy silnika indukcyjnego pierścieniowego na stałą moc

Podobne dokumenty
PRZYCZYNY I SKUTKI ZMIENNOŚCI PARAMETRÓW MASZYN INDUKCYJNYCH

SEKCJA AUTOMATYKI, ELEKTROTECHNIKI, BIOCYBERNETYKI I TELEKOMUNIKACJI

SK-7 Wprowadzenie do metody wektorów przestrzennych SK-8 Wektorowy model silnika indukcyjnego, klatkowego

LABORATORIUM PODSTAW ELEKTROTECHNIKI Badanie silnika indukcyjnego klatkowego

5. Regulacja częstotliwościowa prędkości obrotowej silnika indukcyjnego klatkowego

BADANIE SILNIKA WYKONAWCZEGO PRĄDU STAŁEGO

STEROWANIE WG. ZASADY U/f = const

Sterowanie prędkością silnika krokowego z zastosowaniem mikrokontrolera ATmega8

5. Regulacja częstotliwościowa prędkości obrotowej silnika indukcyjnego klatkowego

= ± Ne N - liczba całkowita.

BEZPOŚREDNIE STEROWANIE MOMENTU I MOCY BIERNEJ MASZYNY ASYNCHRONICZNEJ DWUSTRONNIE ZASILANEJ

MAGISTERSKA PRACA DYPLOMOWA

REZONANS ELEKTROMAGNETYCZNY

Układ napędowy z silnikiem indukcyjnym i falownikiem napięcia

Układ kaskadowy silnika indukcyjnego pierścieniowego na stały moment

Maszyny Elektryczne i Transformatory st. st. sem. III (zima) 2012/2013

POLITECHNIKA GDAŃSKA

AKADEMIA GÓRNICZO-HUTNICZA IM. STANISŁAWA STASZICA WYDZIAŁ ELEKTROTECHNIKI, AUTOMATYKI, INFORMATYKI I ELEKTRONIKI KATEDRA MASZYN ELEKTRYCZNYCH

WZORY Z FIZYKI POZNANE W GIMNAZJUM

ĆWICZENIE 5. Badanie przekaźnikowych układów sterowania

BUDOWA I ZASADA DZIAŁANIA MASZYN ASYNCHRONICZNYCH. l pod wpływem indukcji magnetycznej B) pojawi się napięcie indukowane:

Zastosowanie algorytmu Euklidesa

Silniki prądu stałego. Wiadomości ogólne

OPTYMALIZACJA PRZETWARZANIA ENERGII DLA MAŁYCH ELEKTROWNI WODNYCH Z GENERATORAMI PRACUJĄCYMI ZE ZMIENNĄ PRĘDKOŚCIĄ OBROTOWĄ

Podstawowe układy pracy tranzystora bipolarnego

Ćwiczenie M 1 - protokół. Badanie maszyn prądu stałego: silnika bocznikowego i prądnicy obcowzbudnej

PRĘDKOŚCI KOSMICZNE OPRACOWANIE

KOREKTA SYNTEZY KĄTA WEKTORA PRĄDU W UKŁADACH STEROWANIA NAPĘDAMI INDUKCYJNYMI

ĆWICZENIE A2 INSTRUKCJA OBSŁUGI

1. W zależności od sposobu połączenia uzwojenia wzbudzającego rozróżniamy silniki:

ĆWICZENIE 3 REZONANS W OBWODACH ELEKTRYCZNYCH

Badanie trójfazowych maszyn indukcyjnych: silnik klatkowy, silnik pierścieniowy

Mikrosilniki synchroniczne

Badanie silnika indukcyjnego jednofazowego i transformatora

POLITECHNIKA GDAŃSKA LABORATORIUM MASZYNY ELEKTRYCZNE

ANALIZA POLA MAGNETYCZNEGO W PRZEKŁADNI MAGNETYCZNEJ

WPŁYW ASYMETRII SZCZELINY POWIETRZNEJ NA WARTOŚĆ NAPIĘĆ I PRĄDÓW WAŁOWYCH W SILNIKACH INDUKCYJNYCH DUśEJ MOCY

Zadanie 1. Podaj model matematyczny układu jak na rysunku: a) w postaci transmitancji, b) w postaci równań stanu (równań różniczkowych).

WYDZIAŁ FIZYKI, MATEMATYKI I INFORMATYKI POLITECHNIKI KRAKOWSKIEJ Instytut Fizyki LABORATORIUM PODSTAW ELEKTROTECHNIKI, ELEKTRONIKI I MIERNICTWA

MIERNICTWO WIELKOŚCI ELEKTRYCZNYCH I NIEELEKTRYCZNYCH

Przetworniki Elektromaszynowe st. n.st. sem. V (zima) 2016/2017

POLITECHNIKA WARSZAWSKA Wydział Budownictwa, Mechaniki i Petrochemii Instytut Inżynierii Mechanicznej

Ćwiczenie: "Obwody ze sprzężeniami magnetycznymi"

Stabilność adaptacyjnych obserwatorów zmiennych stanu silnika indukcyjnego o wzmocnieniach dobieranych optymalizacyjnie

EUROELEKTRA Ogólnopolska Olimpiada Wiedzy Elektrycznej i Elektronicznej Rok szkolny 2015/2016

Maszyny Elektryczne i Transformatory sem. III zimowy 2012/2013

INSTRUKCJA DO ĆWICZENIA

11. O ROZWIĄZYWANIU ZADAŃ

Kształty żłobków stojana

Obserwator prędkości kątowej wirnika maszyny indukcyjnej klatkowej oparty na metodzie backstepping ze ślizgowymi funkcjami przełączającymi

RACHUNEK ZDAŃ - ZADANIA. Zadanie 1. Wyznacz wartość logiczną formuły A dla podanych wartościowań zmiennych zdaniowych występujących w tej formule q q

ZAGADNIENIE WYZNACZANIA PARAMETRÓW OBIEKTÓW ELEKTROMAGNETYCZNYCH W WARUNKACH ICH PRACY

Ćwiczenie nr 4 Badanie zjawiska Halla i przykłady zastosowań tego zjawiska do pomiarów kąta i indukcji magnetycznej

WYKRYWANIE USZKODZEŃ UZWOJENIA WIRNIKA PRZEKSZTAŁTNIKOWEGO UKŁADU NAPĘDOWEGO Z SILNIKIEM INDUKCYJNYM

Ćwiczenie EA5 Silnik 2-fazowy indukcyjny wykonawczy

Streszczenie rozprawy doktorskiej

Ćwiczenie: "Silnik indukcyjny"

LABORATORIUM. Sterowanie rzeczywistym serwomechanizmem z modułem przemieszczenia liniowego

Dobór parametrów silnika indukcyjnego dużej mocy

ANALIZA WRAŻLIWOŚCI BEZCZUJNIKOWEGO UKŁADU STEROWANIA WEKTOROWEGO SILNIKIEM INDUKCYJNYM Z WYBRANYMI ESTYMATORAMI STRUMIENIA I PRĘDKOŚCI WIRNIKA

LABORATORIUM PODSTAW ELEKTROTECHNIKI Badanie silnika bocznikowego prądu stałego

( ) ( ) s = 5. s 2s. Krzysztof Oprzędkiewicz Kraków r. Podstawy Automatyki Zadania do części rachunkowej

MASZYNA ASYNCHRONICZNA 1. Oblicz sprawność silnika dla warunków znamionowych przy zadanej mocy strat i mocy znamionowej. Pmech

Maszyny elektryczne. Materiały dydaktyczne dla kierunku Technik Optyk (W12) Kwalifikacyjnego kursu zawodowego.

Pracownia elektryczna i elektroniczna

Opracował: mgr inż. Marcin Wieczorek

Laboratorium Automatyki Napêdu Elektrycznego. Badanie uk³adu sterowania maszyn¹ dwustronnie zasilan¹ za pomoc¹ przemiennika czêstotliwoœci CTM 5,5

WYKORZYSTANIE MODELI CIEPLNYCH SILNIKÓW INDUKCYJNYCH DO ESTYMACJI PRĘDKOŚCI OBROTOWEJ

Ćwiczenie - Fale ciśnieniowe w gazach

Dioda pojemnościowa. lub:

Charakterystyka rozruchowa silnika repulsyjnego

OBWODY PRĄDU SINUSOIDALNEGO

Wyznaczanie współczynnika wnikania ciepła dla konwekcji swobodnej

INSTRUKCJA. Ćwiczenie A2. Wyznaczanie współczynnika sprężystości sprężyny metodą dynamiczną.

SYSTEMY ELEKTROMECHANICZNE

WYKŁAD 13 MASZYNY ASYNCHRONICZNE

WYGŁADZANIE CHARAKTERYSTYKI ZADAWANIA STRUMIENIA W NAPĘDACH ELEKTRYCZNYCH Z OSŁABIANIEM POLA

Temat: Silniki komutatorowe jednofazowe: silnik szeregowy, bocznikowy, repulsyjny.

X X. Rysunek 1. Rozwiązanie zadania 1 Dane są: impedancje zespolone cewek. a, gdzie a = e 3

Zeszyty Problemowe Maszyny Elektryczne Nr 75/

Maszyny Elektryczne i Transformatory st. n. st. sem. III (zima) 2018/2019

Trójfazowe silniki indukcyjne. 1. Wyznaczenie charakterystyk rozruchowych prądu stojana i momentu:

Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie Laboratorium z Elektrotechniki z Napędami Elektrycznymi

LABORATORIUM ELEKTRONIKI

dr inż. Zbigniew Szklarski

Wykład 2 Silniki indukcyjne asynchroniczne

Ćwiczenie: "Silnik prądu stałego"

Laboratorium. Sterowanie napędami elektrycznymi zagadnienia wybrane

Elektrotechnika i elektronika

Podstawy Elektrotechniki i Elektroniki. Opracował: Mgr inż. Marek Staude

Silniki prądu stałego

WYKŁAD 11 OPTYMALIZACJA WIELOKRYTERIALNA

Alternator. Elektrotechnika w środkach transportu 125

Pracę każdej prądnicy w sposób jednoznaczny określają następujące wielkości:

Gazy wilgotne i suszenie

Maszyny elektryczne. Materiały dydaktyczne dla kierunku Technik Optyk (W10) Szkoły Policealnej Zawodowej.

ZASTOSOWANIE MODELU POLOWO-OBWODOWEGO DO MONI- TOROWANIA EKSCENTRYCZNOŚCI SILNIKÓW INDUKCYJNYCH

00507 Praca i energia D

KONKURS PRZEDMIOTOWY Z FIZYKI dla uczniów gimnazjów. Schemat punktowania zadań

STEROWANIE AUTONOMICZNYM GENERATOREM INDUKCYJNYM ZE WZBUDZENIEM PRZEKSZTAŁTNIKOWYM

Transkrypt:

Ćwiczenie 14 Układ kakadowy ilnika indukcyjnego ieścieniowego na tałą moc 14.1. Pogam ćwiczenia 1. Poznanie tuktuy układu omiaowego, budowy i właściwości naędowych kakady zawoowo-mazynowej tyu P = cont. 2. Wyznaczenie chaakteytyk biegu jałowego = f (I w), I t = f (), U t = f (). 3. Wyznaczenie chaakteytyk mechanicznych = f (M o). 4. Wyznaczenie wółczynnika mocy co = f (M o) i awności = f (M o) układu kakadowego. 14.2. Wiadomości teoetyczne 14.2.1. Zaada egulacji ędkości kątowej w układzie kakadowym Pędkość ilnika indukcyjnego ieścieniowego można egulować zez zmianę oślizgu w tzw. układach kakadowych. Jet to oób odobny do egulacji ędkości za omocą dodatkowej ezytancji w obwodzie winika. W obu oobach egulacji wływa ię na zmianę ądu I w obwodzie winika, zy czym óżnica olega na tym, że w układach kakadowych moc oślizgu nie jet tacona na dodatkowej ezytancji, a oddawana w otaci mocy elektycznej do ieci w zyadku kakady tałego momentu M = cont lub mocy mechanicznej oddawanej na wał ilnika indukcyjnego w zyadku kakady tałej mocy P = cont. Zaada egulacji ędkości w klaycznym, mazynowym układzie kakadowym olegała na wowadzeniu do obwodu winika dodatkowej iły elektomotoycznej E d

208 Ćwiczenie 14 o czętotliwości ównej czętotliwości SEM winika E i o zmiennej amlitudzie oaz fazie [1] [4]. Na yunku 14.1 zedtawiono chemat zatęczy ilnika ieścieniowego z dodatkową SEM E d zeuniętą względem SEM winika E o kąt. Odowiednie wykey wektoowe dla óżnych watości E d i zedtawiono na yunku 14.2. I R X I X R I m U X m Ed e j Ry. 14.1. Schemat zatęczy ilnika indukcyjnego ieścieniowego z dodatkową iłą elektomotoyczną Ed w obwodzie winika I Z U I X I R U I Z I X I R U I Z I X I R E E E 1 I m I I I 1 I m I I 1 I m I I I I 2 E w 2 2 E E E w E E d E d Ry. 14.2. Wykey wektoowe ilnika ieścieniowego zy óżnych SEM Ed w obwodzie winika: a) Ed = 0, b) Ed > 0, < /2, c) Ed > 0, > /2

Jeżeli kąt Układ kakadowy ilnika indukcyjnego ieścieniowego na tałą moc 209 Θ 2 (y. 14.2b), to wowadzenie E d do obwodu winika owoduje wzot wyadkowej SEM E w. Pzy założeniu tałej watości imedancji winika ze wzotem E w zwiękzy ię ąd winika I, a tym amym moment ozwijany zez ilnik, co doowadzi do wzotu ędkości kątowej układu. Pzy małych kątach i E w > E ównowaga momentu elektomagnetycznego i ooowego natąi zy ujemnym oślizgu, tj. zy ędkościach nadynchonicznych. Jeżeli kąt Θ 2 (y. 14.2c), to wyadkowa SEM E w zmniejzy ię, ąd I i moment zmaleją, co doowadzi do zmniejzenia ędkości kątowej ilnika. Pzy odowiednio dobanej wielkości dodatkowej SEM E w i kąta można układ naędowy zatzymać i zeowadzić jego nawót. We wółczenych kakadach jednotwonikową zetwonicę mazynową zatąiono otownikiem teowanym lub nieteowanym, co znacznie obniżyło kozt układu i umożliwiło owzechniejze zatoowanie układów kakadowych. W kakadzie zawoowo-mazynowej na tałą moc SEM E jet otowana za omocą otownika nieteowanego i dodawana jet do niej SEM obcowzbudnej omocniczej mazyny ądu tałego, któa acuje na wólnym wale z mazyną indukcyjną ieścieniową. Wobec tego moc oślizgu nie jet tacona bezużytecznie, lecz oddawana na wał mazyny jako moc mechaniczna (y. 14.3). a) L1 L2 L3 b) P MR P(1 ) P M1 3~ P M2 + Φ w I w va P P P(1 ) P Ry. 14.3. Kakada zawoowo-mazynowa P = cont: a) chemat ideowy, b) bilan mocy Kakada na tałą moc jet nazwana tak dlatego, że zy założeniu ominięcia tat mocy w układzie naędowym całkowita moc elektyczna obana zez ilnik indukcyjny z ieci jet zamieniana na moc mechaniczną zekazywaną do mazyny oboczej. Jeśli uwzględni ię, że moc mechaniczna na wale ilnika indukcyjnego wy-

210 Ćwiczenie 14 noi P(1 ), a mazyna ądu tałego zekazuje na wał moc mechaniczną ówną mocy oślizgu P, to ełniony jet zawze waunek P = P(1 ) + P = P = cont. (14.1) Bilan mocy według tej zależności zedtawiono gaficznie na yunku 14.3b. Za ekonomiczny zake ędkości kątowej zyjmuje ię zedział 1:1,51:2, ze względu na wymagania dotyczące mazyny omocniczej ądu tałego [4]. Układy kakadowe tyu P = cont touje ię zatem w naędach wielkich mocy, w któych zy małym zakeie egulacji zachodzi otzeba ciągłej zmiany ędkości kątowej. Są to na zykład naędy om i wentylatoów, któych moment mechaniczny obciążenia zmienia ię z kwadatem ędkości kątowej. Moc mazyny omocniczej dobiea ię (na ogół) według kyteium makymalnej mocy oślizgowej wytęującej odcza egulacji ędkości kątowej kakady. Steowanie ędkością kakady zawoowo-mazynowej tyu P = cont ealizuje ię zez zmianę ądu wzbudzenia I w obcowzbudnej mazyny ądu tałego M2. Regulując watość ądu I w, zmienia ię watość tumienia w, a tym amym iłę elektomotoyczną E M = E d = k w, czyli SEM dodatkową w obwodzie ądu tałego. Schemat zatęczy obwodu winika ilnika indukcyjnego kakady, z uwzględnieniem otownika, zedtawiono na yunku 14.4. m X 2π z 2U D k E 0 E d 2R Rt Ry. 14.4. Schemat zatęczy obwodu ądu tałego kakady zawoowo-mazynowej tałej mocy Śednią watość ądu wyotowanego I d okeśla zależność w któej: I d k E 0 Ed 2U D, (14.2) R m k 6 in 2,34 (dla m = 6), m z

Układ kakadowy ilnika indukcyjnego ieścieniowego na tałą moc 211 m liczba ulów otownika, E d dodatkowa iła elektomotoyczna, U D adek naięcia na diodach otownika, R z ezytancja zatęcza R z m X z 2R Rt, (14.3) 2 R t X z e ezytancja twonika mazyny ądu tałego, eaktancja zatęcza ilnika owadzona do obwodu winika zekładnia naięciowa ilnika indukcyjnego. Po założeniu I d = 0 otzymuje ię X z 1 X X, (14.4) 2 e k E E k Φ, (14.5) 0 0k M e w 0k a o uwzględnieniu, że 0k 0 0k (14.6a) 0 oaz k Φ E, (14.6b) e w 0k M 0 tounek ędkości biegu jałowego kakady do ędkości ynchonicznej ilnika indukcyjnego 0k 0 k E0 k E 0. (14.7) k E E k E k Φ 0 M 0 Pędkość biegu jałowego kakady jet więc hieboliczną funkcją tumienia magnetycznego mazyny omocniczej M2 (y. 14.5a). Z zebiegu tej chaakteytyki wynika, że w układzie kakady na tałą moc nie można doowadzić ilnika indukcyjnego do ędkości = 0. Pzykładowe zebiegi chaakteytyk mechanicznych układu kakadowego dla óżnych ądów wzbudzenia okazano na yunku 14.5b. Chaakteytyki te w zakeie oboczym zachowują wój chaakte zebiegu, tj. bocznikowy. Poślizg idealnego biegu jałowego kakady można zedtawić w otaci natęującej zależności 0 e w 0k

212 zy czym E k E M 0 0. Ćwiczenie 14 EM 0 0k, (14.8) k E E 1 0 M 0 a) b) 0 Iw1 Iw2 Iw3 I w1 I w2 I w3 I w M M N Ry. 14.5. Chaakteytyki ekloatacyjne kakady P = cont: a) egulacyjna biegu jałowego, b) chaakteytyki mechaniczne Po zyjęciu dolnej ganicy egulacji ędkości 0k = 0,5 0, czyli 0k = 0,5 ( = 1), mazyna omocnicza ądu tałego owinna być zwymiaowana na moc znamionową wynikającą z naięcia: E M0N = k E 0, czyli moc ilnika omocniczego owinna być w tym zyadku ówna mocy znamionowej ilnika głównego. Pzy dalzym, nawet niewielkim, zwiękzeniu zakeu egulacji badzo zybko zwiękza ię moc znamionowa ilnika omocniczego M2. Wkutek tego w kakadach zawoowo-mazynowych na tałą moc aca układu odbywa ię w zakeie oślizgów idealnego biegu jałowego 0k 0,5. 14.3. Intukcja 14.3.1. Oi układu omiaowego Schemat układu omiaowego kakady zawoowo-mazynowej zedtawiono na yunku 14.6. Od tony tojana ilnika indukcyjnego odłączony jet układ do omiau mocy, ądów i naięć. Zaciki mazyn, otownika i tyczników zełączających umiezczone ą, waz ze chematem mnemotechnicznym, na łycie czołowej tanowi-

Układ kakadowy ilnika indukcyjnego ieścieniowego na tałą moc 213 ka laboatoyjnego. Na cza ozuchu winika ilnika głównego dołączony jet ozuznik ezytoowy (lub innego tyu, ozotałe wyłączniki ą otwate). Po ozuchu należy awdzić biegunowość naięć na wyjściu otownika i naięcia twonika ma być ona zgodna, mazyny acują bowiem na wólny wał. Natęnie, zy ądzie wzbudzenia I w = 0, należy odłączyć twonik mazyny ądu tałego do wyjścia otownika, do wejścia otownika zaś uzwojenie winika ilnika indukcyjnego. W tym tanie kakada jet gotowa do acy. W obwodzie twonika omocniczej mazyny ądu tałego należy miezyć ąd i naięcie twonika, w obwodzie wzbudzenia zaś ąd. Obciążenia mazyny oboczej (obcowzbudna mazyna ądu tałego) należy kontolować, mieząc jej aamety w obwodzie twonika i wzbudzenia. L1 L2 L3 I 1 A I 2 A Ro U V I A Φ w P P 1 PM W U 1 V U 2 M1 3~ V U V W W P 2 A1 M2 I A Φ w va F1 F2 K L M A2 F1 U t F2 V K1 K2 K3 + R Ry. 14.6. Schemat omiaowy układu kakady zawoowo-mazynowej tyu P = cont Do omiau momentu obciążenia można wykozytać zetwonik momentu. Jeśli jet go bak, zatęczo okeśla ię moment elektomagnetyczny ilnika głównego (kakady) według zależności Pe M, e 0

214 Ćwiczenie 14 w któej: P e 0 moc ola wiującego P e = P 1 + P 2 P, ynchoniczna ędkość kątowa P = P Fe + P, P Fe taty w żelazie (odane zez owadzącego), P = 3I 2 R (75 C) taty w uzwojeniu tojana, P 1, P 2 odowiednie wkazania watomiezy (w układzie Aona) w obwodzie tojana ilnika indukcyjnego, P1 P2 co. 3 UI Sawność układu kakadowego wyznacza ię ze wzou w któym: P moc ądnicy obciążającej, P w = P 1 + P 2 moc obieana z ieci (wkazania watomiezy), zy czym: P U I I P P w 2, R P, P o = P Fe + P m taty jałowe ądnicy obciążającej, 2 P I R taty w uzwojeniu twonika ądnicy, U, I, R naięcie, ąd i ezytancja twonika ądnicy obciążającej. o 14.3.2. Wyznaczenie chaakteytyk biegu jałowego Po ozuchu układu omiaowego należy, na odtawie omiaów dla nieobciążonego układu kakadowego i obliczeń, wykeślić chaakteytyki: = f (I w), I t = f (), U t = f (). Wyniki zetawić w tabeli 14.1. Tabela 14.1 L. Iw It Ut A A V 1 Uwagi

Układ kakadowy ilnika indukcyjnego ieścieniowego na tałą moc 215 14.3.3. Wyznaczenie chaakteytyk mechanicznych = f (Mo) W ćwiczeniu należy wyznaczyć chaakteytyki mechaniczne dla kilku watości ędkości oczątkowych kakady utawionych ądem wzbudzenia w tanie jałowym, n. = 0,8 0, = 0,6 0. Wyniki zetawić w tabeli 14.2. Tabela 14.2 L. I1 I2 I U1 U2 U P1 P2 Pw P Pe co Me I U P P A V W Nm A V W Uwagi 14.3.4. Wyznaczenie co i awności Dla zeowadzonych wyżej omiaów, dla óżnych watości obciążeń układu naędowego należy wykeślić: co = f (M o) oaz = f (M o). 14.4. Sawozdanie W awozdaniu należy umieścić: 1. Paamety badanego układu omiaowego. 2. Wykaz aaatuy omiaowej. 3. Schemat układu omiaowego. 4. Wyznaczone chaakteytyki. 5. Omówienie uzykanych wyników. 6. Włane otzeżenia i wnioki. 14.5. Zagadnienia i ytania kontolne 1. Omówić budowę kakady tyu P = cont i uzaadnić jej nazwę. 2. W jaki oób eguluje ię ędkość kątową kakady? 3. Omówić oób zeowadzenia ozuchu układu kakadowego. 4. Jaki ma zebieg = f (I w) zy baku obciążenia kakady? 5. Podać zykładowe zebiegi chaakteytyki mechanicznej kakady na tałą moc.

216 Ćwiczenie 14 Liteatua [1] Kędzio W., Podtawy naędu elektycznego, Wydawnictwo Politechniki Wocławkiej, Wocław 1980. [2] Laboatoium naędu elektycznego, aca zbioowa od edakcją H. Bitela, PWN, Wazawa Poznań, 1977. [3] Laboatoium naędu elektycznego, aca zbioowa od edakcją W. Kędzioa, Wydawnictwo Politechniki Wocławkiej, Wocław 1986. [4] Naęd elektyczny, aca zbioowa od edakcją Z. Gunwalda, WNT, Wazawa 1987.