Prof. dr hab. inż. Michał Ciałkowski Poznań, 13.01.2015 Wydział Maszyn Roboczych i Transportu Katedra Techniki Cieplnej Recenzja rozprawy doktorskiej mgra inż. Tadeusza Mikutela pt.: Wielokryterialna ocena samolotów transportowych dla Sił Powietrznych RP Podstawę do opracowania recenzji pracy doktorskiej mgra inż. Tadeusza Mikutela stanowi pismo DR-63/477/01/2015 Dziekana Wydziału Maszyn Roboczych i Transportu Politechniki Poznańskiej z dnia 07.01.2015r. Praca zawarta jest na 204 stronach i jest podzielona na 6 rozdziałów poprzedzonych: spisem treści a w zakończeniu: spisem rysunków, spisem tabel, bibliografią liczącą 163 pozycje literaturowe związane z tematem pracy, streszczeniem w językach polskim i angielskim. 1. Omówienie pracy Autor na początku swej pracy przedstawia problematykę wojskowego samolotu transportu lotniczego stanowiącego element Sił Powietrznych Rzeczpospolitej Polskiej. Transport wojskowy stanowi część składową lotnictwa wojskowego i dalej lotnictwa państwowego działającego na mocy stosownych ustaw i rozporządzeń. Dynamiczny rozwój polskiego wojskowego lotnictwa transportowego jest wynikiem zaangażowania pokojowego (akcje humanitarne: Bałkany, Liban, Czad), akcje niesienia pomocy w klęskach żywiołowych jak również militarnego wsparcia własnych i sojuszniczych wojsk poza granicami kraju (regularne działania bojowe w Iraku i Afganistanie). Osiągnięcie poziomu operowania samolotami transportowymi poza granicami kraju wymagało zabezpieczenia logistycznego w kraju i miejscach docelowych co wiąże się z wykształceniem całej rzeszy specjalistów związanych z transportem lotniczym. Z drugiej strony niezwykle ważnym elementem stało się zatem pozyskanie samolotu transportowego zapewniającego elastyczne przemieszczanie żołnierzy i niezbędnego dla nich wyposażenia na duże odległości. Przeto zapewnienie stałej więzi pomiędzy bazami logistycznymi w kraju i za granica zarówno dla wojsk własnych jak również sojuszniczych jest podstawowym zadaniem lotnictwa transportowego. Na tym tle wyłania się potrzeba stosownego wyboru samolotu transportowego. Dla wytyczenia kierunku postępowania w wyborze samolotu ważne jest przyjęcie określenia transportu jako zespołu czynności związanych z przemieszczaniem dóbr i osób za pomocą odpowiednich środków transportu w połączeniu z wiedzą towarzyszącą tym czynnościom [Żak, 163]. Poznanie potrzeb związanych z przemieszczaniem ludzi i mienia stanowi istotny impuls w opracowywaniu konstrukcji środków transportu. Szczególnie szybki rozwój transportu lotniczego nastąpił po II wojnie światowej zarówno w obszarze transportu ładunku jak również osób. Punkt ciężkości transportu ładunków o krótkim terminie przydatności czy ładunków niezbędnych do funkcjonowania niektórych gałęzi gospodarki przesuwa się w kierunku transportu lotniczego. W operacjach wojskowych transport lotniczy zyskał na znaczeniu ze względu na : dużą prędkość przemieszczania samolotów (z różnymi ładunkami) na duże odległości, elastyczność wykorzystania (realizacja różnych zadań: rozpoznanie, bombardowanie, zwalczanie przeciwnika w powietrzu, transport ładunku lub personelu),
dostarczanie ładunku i personelu w pobliże pola działania wojska (nie zawsze możliwe do osiągnięcia drogą lądową czy morską). Działania w czasie II wojny światowej przyczyniły się do rozwoju samolotów transportowych silnikowych i szybowcowych. Rozwój lotnictwa transportowego (samolotowego i śmigłowcowego) związany był następnie z działaniami wojennymi w Wietnamie. Na szczególną uwagę zasługuje ewakuacja Amerykanów i Wietnamczyków z otoczonych baz w Sajgonie co było możliwe dzięki odpowiedniej flocie lotniczych środków transportu. Znaczenie wojskowego transportu lotniczego można było zaobserwować w ostatnim czasie w Iraku, Afganistanie, Czadzie czy Mali. Wpływ transportu lotniczego na prowadzenie operacji w Afganistanie, który nie ma dostępu do morza a ponadto jest krajem wysokogórskim jest szczególnie istotny przez zapewnienie dostaw dóbr i personelu. Szczególnego znaczenia nabiera przeto opracowanie metody wyboru samolotu do realizacji skomplikowanych operacji logistycznych prowadzonych w kraju i za granicą. Nie oznacza to, że zaspokojenie potrzeb lotnictwa transportowego może się tylko odbywać przez zakup samolotów realizujących wszystkie potrzeby. Wiele potrzeb lotnictwa transportowego można zaspokoić przez wykorzystanie różnych form zasobów zewnętrznych (outsourcing, system ATARES, formowanie wspólnych jednostek lotnictwa transportowego). Jednakże korzystanie z dostępu do międzynarodowych źródeł zewnętrznych nie stanowi rozwiązania posiadania odpowiedniej liczby samolotów transportowych stosownie do potrzeb sił zbrojnych. Procesy pozyskiwania samolotów transportowych wiążą się z procesem wyboru (decyzji) dla którego dokonuje się analizy z uwzględnieniem różnych aspektów. Procesy te były głównie realizowane w kontekście wyboru samolotów dla lotnictwa cywilnego dla którego głównymi kryteriami między innymi są: koszt zakupu, koszty użytkowania, zasięg i prędkość lotu, różnorodność wykorzystania, komfort podróży, zastosowane technologie nawigacyjne. Proces wyboru wojskowego samolotu transportowego wymaga uwzględnienia dodatkowych elementów: związanych z uzbrojeniem (dostępność cenowa obejmująca koszt zakupu i eksploatacji), dotyczących realizacji zadań zdolności do przetrwania na polu walki bezpieczeństwo eksploatacji. Dokonana przez Doktoranta analiza procesu oceny wyboru samolotu uwzględnia głównie potrzeby lotnictwa cywilnego zaś zawarte w literaturze przedmiotu oceny samolotów wojskowych nie uwzględniają ich specyfiki. Ponadto głównie kładziono nacisk na walory bojowe samolotu a cena samolotu była podstawowym kryterium co prowadzi jednak do oceny jednokryterialnej. Fakty te stanowiły przesłankę dla Doktoranta dla opracowania metody oceny wojskowych samolotów transportowych z uwzględnieniem : czynników ekonomicznych, technicznych oraz operacyjnych, specyfiki operacji wojskowych, wielu wariantów rozwiązania wyboru samolotu, mnogość podmiotów biorących udział i zainteresowanych w wyborze samolotu jak MON, organizatorzy transportu, załogi samolotów, eksploatatorzy czy społeczności lokalne. Wojskowe samoloty transportowe nierzadko operują w skrajnie niekorzystnych warunkach atmosferycznych, w obszarze działań militarnych, niepełnym wsparciu logistycznym czy inżynieryjnolotniczym. Brak modeli decyzyjnych dotyczących zakupu wyposażenia i sprzętu wojskowego wskazuje na konieczność opracowania narzędzi do wieloaspektowej metody pozwalającej na ocenę wyboru samolotu transportowego. Stanowi to zatem lukę badawczą, która pozwoliła Doktorantowi na sformułowanie problemu badawczego, którym jest kompleksowa ocena wojskowych samolotów transportowych z wykorzystaniem analizy wielokryterialnej. Zatem celem pracy Doktoranta jest: opracowanie metodyki postępowania podczas oceny wariantów dotyczących wyboru wojskowego samolotu transportowego zapewniającej dokonanie najlepszego wyboru. Zastosowanie metodyki wielokryterialnego wspomagania decyzji w procesie wyboru samolotu transportowego pozwoli na: uwzględnienie w kompleksowej ocenie wariantów wojskowego samolotu transportowego specyficznych aspektów (ekonomicznych, technicznych oraz operacyjnych), uwzględnienie rozbieżnych interesów podmiotów uczestniczących w ocenie, 2
sformułowanie rozwiązań kompromisowych satysfakcjonujących wszystkie podmioty biorące udział w procesie decyzyjnym wypracowanie rekomendacji dla decydenta. Niezbędność zastosowania metody wielokryterialnej wynika z faktu braku jednego kryterium wyboru. Należy zwrócić uwagę na fakt, że decyzje zakupu samolotów nie są podejmowane na ogół jednoosobowo, przeto ważne jest uzyskanie konsensusu w zespole grupy decydentów, który opiera się na porównaniu zbioru obiektywnie wyselekcjonowanych wariantów ze zbiorem subiektywnie zdefiniowanych kryteriów. Specyfika wojskowego transportu lotniczego posiada inną charakterystykę zysków i strat w porównaniu z transportem cywilnym. Jedną z ważnych cech wielokryterialnego wspomagania decyzji jest uwzględnienie uczestników procesu decyzyjnego, którymi są: decydent (indywidualny lub grupowy), analityk i podmioty zainteresowane wybranym rozwiązaniem (interwenient). Pomiędzy tymi grupami na ogół nie zachodzi ścisła zależność. Natomiast specyfika transportu wojskowego powoduje, że grupy uczestniczące w wypracowaniu decyzji są w stosunku do siebie w jakimś stopniu zależności. Doktorant tutaj wskazuje na możliwe powiązania decydenta, analityka i interwenienta w ramach struktury MON. Uwzględnienie przeto specyfiki samego wojskowego samolotu transportowego i procesu decyzyjnego właściwego strukturze MON, zaproponowana przez Doktoranta metodyka postępowania podczas oceny wariantów dotyczących wyboru wojskowego samolotu transportowego jest oryginalna i w pełni wyczerpuje znamiona pracy doktorskiej. Doktorant w swej pracy wskazuje na możliwe sposoby oceny charakterystyk wojskowych samolotów transportowych (zdolność przetrwania w obszarze zagrożeń militarnych, ergonomia systemów pokładowych, szerokie zastosowanie w wojskowym transporcie powietrznym), które nie są spotykane w lotnictwie cywilnym. W rozdziale drugim Doktorant zawarł charakterystykę procesów decyzyjnych w wojsku, istotę wielokryterialnego wspomagania decyzji wraz z opisem wybranych metod. Sprawne działanie struktur wojskowych wymaga podejmowania decyzji w zakresie operacyjnym i technicznym. Praca Doktoranta lokuje się w obszarze wspomagania decyzji w obszarze technicznym. Proces podejmowania decyzji wymaga znajomości podstawowych czterech faz i ich elementów co Doktorant przedstawił na rys. 2.1. Zmiany które nastąpiły po 1990 roku (rozpad Związku Radzieckiego) spowodowały istotne poszerzenie liczby wariantów nabycia sprzętu wojskowego po konkurencyjnych cenach. Otwarcie nowych rynków przyczyniło się również do uzyskania dostępu do oprogramowania służącego wspomaganiu decyzji uwzględniających wykorzystanie wielu kryteriów. Podejmowanie decyzji technicznych w obszarze wojskowym jest przedstawione w literaturze lecz wymagają one usystematyzowania i wskazania potencjalnym decydentom zbioru dróg postępowania dla optymalnego wyboru rozwiązania. Spośród metod wspomagania decyzji na wagę zasługuje klasyczna teoria decyzji wyznaczająca rozwiązanie optymalne w obszarze zdefiniowanej działalności. Dokonując przeglądu metod rozwiązywania problemów decyzyjnych z różnymi uwarunkowaniami Doktorant zwraca uwagę na dwie różne szkoły: amerykańską i europejską. Istotą szkoły amerykańskiej jest maksymalizacja użyteczności przyjętego rozwiązania. Natomiast szkoła europejska koncentruje się na preferencjach decydenta wspomagając go w procesie podejmowania decyzji co może pociągać za sobą niekoniecznie optymalne rozwiązanie lecz pozwala na spełnienie oczekiwania decydenta w maksymalnym stopniu. W Ameryce najbardziej popularnymi metodami wielokryterialnego wspomagania decyzji są metody AHP (Analytic Hierarchy Process) i UTA (Utility Additive) oparte na wielokryterialnej teorii użyteczności. Natomiast w Europie szerokie zastosowanie znalazły metody: ELEKTRE (Elimination Et Choin Tradnisant la Realite) oraz PROMETHEE (Preferencje Ranking Organization Metod for Enrichment Evaluation). Elementami wielokryterialnego wspomagania decyzji są dwa zbiory: zbiór wyselekcjonowanych wariantów i zbiór subiektywnie zdefiniowanych kryteriów. Obydwa te elementy muszą spełniać szereg wymagań, które opisuje Doktorant w oparciu o analizę literatury. Ważną własnością wielokryterialnego wspomagania decyzji jest uzyskanie rozwiązania kompromisowego w przypadku sprzecznych preferencji decyzji i interwenientów. Rozwiązanie kompromisowe w różnym stopniu satysfakcjonuje wszystkie strony. Ważną częścią pracy Doktoranta jest opis wybranych metod wielokryterialnego wspomagania decyzji. W rozdziale 3 Doktorant analizuje na początku problem oceny wojskowej floty transportowej zaś w dalszej części selekcję wojskowego samolotu transportowego. Transport lotniczy cechuje się szybkością realizacji dostaw co jest szczególnie ważne w przypadku towarów nietrwałych pod względem jakości i wartości rynkowej (niektóre produkty spożywcze, kwiaty, 3
warzywa, owoce, zwierzęta). Produkty szybko zbywalne(odzież, obuwie, elektronika użytkowa) jak również farmaceutyki ratujące zdrowie lub życie, czy inne wymagające szybkiego dostarczenia, są transportowane drogą lotniczą. Więzi handlowe, produkcyjne i inne są impulsem dynamicznego rozwoju transportu lotniczego. Rosnące potrzeby handlowe, gospodarcze i wojskowe wymagają stosowania najnowszych technologii wytwórczych, nawigacyjnych i logistycznych. Wojskowy transport powietrzny poza szybkim przerzutem personelu i sprzętu w rejony działań, dokonaniem ewakuacji ma ponadto za zadanie: przewozy desantu i grup specjalnych dla zapewnienia przemieszczenia elementu bojowego i zabezpieczenia logistycznego w rejonie działań na terytorium przeciwnika, ewakuację rannych i poszkodowanych do ośrodków opieki medycznej. Na rozwój wojskowego transportu miały duży wpływ operacje militarne prowadzone w Iraku i Afganistanie. Dodatkową zaletą wojskowego transportu lotniczego jest możliwość dokonywania zrzutów z powietrza. Dla oceny samolotów transportowych należy wybrać metodę ich oceny. Jest to zagadnienie trudne ze względu na strategiczną rolę lotnictwa transportowego co z kolei powoduje objęcie tajemnicą technologii lotniczych. Realizacja różnorodnych zadań przez wojskowe lotnictwo transportowe jest trudne do oceny ich efektywności. Wielu autorów cytowanych przez Doktoranta wyraża przekonanie o zastosowaniu wielokryterialnej metody wspomagania decyzji jako najefektywniejszej do oceny konstrukcji lotniczych. Metoda ta pozwala również na uwzględnienie interakcji pomiędzy decydentem a analitykiem jak również na uwzględnienie interesów wielu grup. Literatura przedmiotu pokazuje, że żadna z metod wielokryterialnego wspomagania decyzji nie jest uznawana za dominującą. Dlatego też badania prowadzi się kilkoma metodami celem dokonanie analizy porównawczej i wyboru rozwiania kompromisowego. O ile ustalenie wariantów wojskowego samolotu transportowego jest zadaniem względnie prostym, to określenie spójnej rodziny kryteriów jest zadaniem trudniejszym. Dla cywilnych samolotów transportowych w literaturze przedstawiono zbiory kryteriów o różnej liczności (z trzema, czterema, pięcioma i ośmioma kryteriami). Rosnąca liczba kryteriów powoduje skierowanie uwagi decydentów bardziej na aspekty techniczne. Uwzględnienie specyfiki wojskowego samolotu transportowego podnosi skalę trudności procesu decyzyjnego. Nowymi elementami w tym procesie są: kryterium bezpieczeństwa wykonywania lotów, zdolność do przetrwania, gotowość operacyjna, zdolności bojowe i przystępność (rys. 3.1). Ważnym elementem pracy Doktoranta jest analiza sposobów podejścia do oceny wojskowych samolotów transportowych; analizowane sposoby mogą mieć zastosowanie zarówno do cywilnych jak i wojskowych samolotów transportowych. Zastosowanie wielu kryteriów do wyboru samoloty wymaga udziału dużej grupy ekspertów i jest ujęte w metodzie grupowego podejmowania decyzji. Z analizy literatury wyłaniają się trzy możliwe grupy decyzyjne (interaktywna, nominalna i delficka). Słabością metody grupowego podejmowania decyzji jest możliwość wydłużenia czasu podjęcia decyzji co wynika z konieczności osiągnięcia konsensusu pomiędzy poszczególnymi uczestnikami procesu podejmowania decyzji. Dokonana przez Doktoranta analiza dostępnych źródeł literaturowych wykazuje brak procedur rozwiązywania problemów decyzyjnych w procesie wyboru samolotów transportowych dla lotnictwa wojskowego. Było to impulsem dla Doktoranta do opracowania metody wyboru samolotu transportowego dla Sił Powietrznych RP. Rozdział czwarty stanowi autorską propozycję nowej metodyki wyboru wojskowego samolotu transportowego ujmującej zastosowanie analizy wielokryterialnej i wielokryterialnego wspomagania decyzji w obszarze wojskowym. To nowe podejście umożliwiło uwypuklenie zalet, wad jak również ograniczeń towarzyszących w praktyce. Dużą zaletą wielokryterialnego podejścia do podejmowania decyzji jest możliwość oceny rozbieżnych interesów grup decydentów również w sytuacjach konfliktu pomiędzy decydentami a interwenientami. Metoda wielokryterialna pozwala na uwzględnienie zmian kryteriów w procesie podejmowania decyzji. Doktorant opracował zbiór postulatów związanych z owym podejściem do oceny wojskowych samolotów transportowych; realizacja ich następuje w 6 etapach. Elementy składowe wielokryterialnej oceny wojskowych samolotów transportowych to: opis sytuacji decyzyjnej, określenie decydenta, analityka oraz interwenientów, zbiór ograniczeń w podejmowaniu decyzji, zbiór potencjalnych rozwiązań, określenie spójnej rodziny kryteriów. 4
Na szczególną uwagę zasługuje tutaj wkład Doktoranta dotyczący uwzględnienia wielkości odbiegających swym charakterem od ściśle zdefiniowanych wartości fizycznych; należą do nich: ocena, możliwość pozyskania offsetu i miejsce siedziby producenta. Dalszymi czynnikami z grupy pozafizycznych to na przykład zobowiązania sojusznicze, poprawność polityczna (eliminująca zakupy w państwach spoza sojuszu czy postrzeganych jak niewiarygodne). Wymienione elementy jak również dodatkowe jak ergonomia, interoperacyjność oraz dostępność nie są wyrażone miarami bezwzględnymi. Doktorant zdefiniował spójną rodzinę 11 kryteriów, które zostały przydzielone do obszarów zainteresowania decydenta i interwenientów (Tabela 4.2). Badania ankietowe służą do wyznaczenia eksperymentalnego wag (również z dostępnych materiałów źródłowych). Doktorant w sposób szczegółowy opisał wszystkie kryteria wprowadzając skalę ocen dla każdego z podkryterium (np. Tabela 4.6). Drugim etapem realizacji metody wielokryterialnej jest modelowanie preferencji decydenta oraz interesariuszy. Istotne jest tutaj wartościowanie kryteriów i wrażliwość decydenta i interwenientów na zmianę wartości kryteriów. Modelowanie preferencji decydenta zależy od wag przypisanych poszczególnym kryteriom jak również progów wrażliwości, które mogą być ustalane różnymi metodami (na przykład ustalone przez decydenta będącego ekspertem w określonej dziedzinie procesu decyzyjnego lub tez stanowią wynik analizy niezależnych ekspertów). Doktorant zwraca uwagę na ich wartościowanie wynikające z badań ankietowych nie tylko w grupie decydentów ale również interwenientów. Obliczenia Doktorant przeprowadził za pomocą dwóch metod: ELEKTERE III opartej na współczynnikach ważności kryteriów, określeniu progów równoważności, preferencji i weta wyrażanych w wartościach bezwzględnych, AHP opartej na względnych ocenach ważności kryteriów oraz wariantów w odniesieniu do poszczególnych kryteriów. Doktorant do eksperymentów obliczeniowych zastosował wymienione metody (szkoły amerykańskiej i europejskiej) co pozwoliło na porównanie otrzymanych wyników i uniknięcie niedoskonałości zastosowanych metod. Doktorant szczegółowo opisuje tok postępowania w eksperymencie obliczeniowym. Ostatnim elementem eksperymentu obliczeniowego jest ranking samolotów (w postaci graficznej lub tabelarycznej). Następnym elementom procesu weryfikacji otrzymanych wyników jest badanie wrażliwości (stabilności) wyników w funkcji zmian modelu preferencji decydenta (ułamkowa zmiana wartości przypisanych poszczególnym kryteriom i progom preferencji). Piąty rozdział Doktorant poświęcił weryfikacji opracowanej metodyki wielokryterialnego wspomagania decyzji stanowiącej podstawę do wyboru samolotu transportowego. Przeprowadzone obliczenia w oparciu o oprogramowanie AHP i ELEKTRA III dla 3 sposobów podejścia Doktorant zestawił w Tabeli 5.37. Uzyskane wyniki według sposobu 1 przeanalizowano pod kątem wrażliwości dla wybranych kryteriów (pominięto kryteria oceniane w skali 0 1). Wyniki analizy wrażliwości przedstawiono w tabeli 5.38 (kryteria K1, K3 K6, K8, K9, K11); wyniki te uzyskano z metody AHP. Podobną analizę wrażliwości przeprowadzono dla metody ELEKTRA III. Przeprowadzone analizy wrażliwości za pomocą obydwu metod wykazały stabilność wyników a same wyniki były zbliżone do siebie. W wyniku zastosowania wielokryterialnego wyboru uzyskano zdecydowanie najlepsze i zdecydowanie najgorsze warianty. Najlepszym wyborem okazał się samolot C-295M (przeprowadzona analiza wykazała, że ma on również wady, które nie miały decydującego wpływu na jego odrzucenie). Doktorant w pełni zrealizował tezę pracy poprzez opracowanie wielokryterialnej oceny samolotów transportowych dla Sił Powietrznych RP. Dokonał On w zakresie metodycznym: sformułowania procesu decyzyjnego oceny wojskowych samolotów transportowych w ujęciu wielokryterialnym, opracowania uniwersalnego algorytmu postępowania umożliwiającego ocenę zbioru samolotów transportowych, alaszy porównawczej według dwóch metod, stworzenia spójnej rodziny kryteriów, opracowania modelu preferencji decydenta, przetestowania metod obliczeniowych. Aspekty aplikacyjne to: wykazanie skuteczności autorskiej metodyki oceny wojskowych samolotów transportowych i wskazanie najlepszych wariantów, ogólność metodyki co pozwala ją zastosować do innych statków powietrznych (innych rodzajów wojsk) oraz innego sprzętu i wyposażenia wojskowego. Są to oryginalne osiągnięcia Doktoranta. Bardzo ważnym elementem pracy Doktoranta jest wskazanie zamierzanych dalszych prac badawczych co świadczy o dużej dojrzałości naukowej Doktoranta i polach Jego zainteresowań. Recenzowaną pracę oceniam bardzo wysoko. 5
2. Uwagi W trakcie czytania pracy natknąłem się na drobne usterki drukarskie, które nie utrudniały zrozumienia pracy. Usterki te i drobne nieścisłości omówiłem z Doktorantem. Cytując pozycje literaturowe nie zawsze Doktorant podawał je w kolejności numerologicznej. Wzór (2.1) powinien być uzupełniony o zależność A iwsm N j 1 a ij w j gdyż występuje ona poniżej wzoru (2.2) w ciągu nierówności. W metodzie ważonego iloczynu wielkość A klwmp jest dwuwskaźnikowa. Dlaczego ciąg nierówności poniżej wzoru (2.4) jest jednowskaźnikowy? Doktorant nie zdefiniował podzbioru A występującego poniżej wzoru (2.12). We wzorze (2.34) można dodać 3. Podsumowanie r ij 0,1, rij 1. J j 1 Praca doktorska mgra inż. Tadeusza Mikutela pozwoliła na opracowanie oryginalnej metodyki wielokryterialnej oceny samolotów transportowych dla Sił Powietrznych RP. Jej skuteczność Autor wykazał w realizacji numerycznej wykorzystując nowoczesne oprogramowanie komputerowe (szkoły amerykańskiej i europejskiej) poddając szerokiej analizie zbiór rozwiązań i kryteriów. Teza pracy została w pełni wykazana zaś osiągnięte wyniki świadczą o dużych umiejętnościach i szerokiej wiedzy Doktoranta. W moim przekonaniu rozprawa doktorska mgra inż. Tadeusza Mikutela spełnia z nadmiarem wymogi Ustawy o Stopniach i Tytule Naukowym i wnoszę do Rady Wydziału Maszyn Roboczych i Transportu Politechniki Poznańskiej o dopuszczenie mgra inż. Tadeusza Mikutela do publicznej obrony recenzowanej pracy. 6