Informator dla rodziców osób z autyzmem województwo warmińsko-mazurskie 2009 r.

Aktualizacja informatora w ramach projektu Od wykluczenia do integracji - w obronie podstawowych praw osób z autyzmem realizowanego przy wsparciu Szwajcarii w ramach szwajcarskiego programu współpracy z nowymi krajami członkowskimi Unii Europejskiej. listopad-grudzień 2013 r., aktualizacja częściowa. Informator dla rodziców osób z autyzmem województwo warmińsko-mazurskie 2009 r. Edycja pierwsza, październik 2009 r. Aktualizacja Informatora w ramach Projektu Prowadzenie poradnictwa psychologicznego, socjalno-prawnego oraz udzielanie informacji o uprawnieniach i usługach na rzecz osób z autyzmem i ich rodzin współfinansowanego przez Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, sierpień 2012 r. PRZED DIAGNOZĄ PO DIAGNOZIE I. ŚWIADCZENIA ZDROWOTNE I REHABILITACYJNE POMOC W RAMACH UBEZPIECZENIA ZDROWOTNEGO GDZIE SZUKAĆ INFORMACJI? PORADNIE DLA OSÓB Z AUTYZMEM: PUBLICZNE, NIEPUBLICZNE II. POMOC OFEROWANA W RAMACH SYSTEMU EDUKACJI ŚWIADCZENIA PORADNI PSYCHOLOGICZNO-PEDAGOGICZNYCH WCZESNE WSPOMAGANIE ROZWOJU PLACÓWKI PRZEDSZKOLNE I SZKOLNE DLA DZIECI Z AUTYZMEM III. WSPARCIE OFEROWANE W RAMACH POMOCY SPOŁECZNEJ SPECJALISTYCZNE USŁUGI OPIEKUŃCZE ŚWIADCZENIE PIENIĘŻNE - ZASIŁEK CELOWY PRACA SOCJALNA I PORADNICTWO SPECJALISTYCZNE 1

IV. ŚWIADCZENIA SOCJALNE DLA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH I ICH RODZIN ZASIŁEK PIELĘGNACYJNY ZASIŁEK RODZINNY WRAZ Z DODATKAMI ŚWIADCZENIE PIELĘGNACYJNE V. ORZEKANIE O NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI TRYB ORZEKANIA LEGITYMACJE OSOBY NIEPEŁNOSPRAWNEJ ULGOWE PRZEJAZDY KOMUNIKACJĄ LOKALNĄ VI. DOFINANSOWANIE ZE ŚRODKÓW PFRON TURNUS REHABILITACYJNY DOFINANSOWANIE LIKWIDACJI BARIER TECHNICZNYCH ORAZ KOMUNIKACYJNYCH VII. WSPARCIE DOROSŁYCH OSÓB Z AUTYZMEM ŚRODOWISKOWE DOMY SAMOPOMOCY WARSZTATY TERAPII ZAJĘCIOWEJ ZAKŁADY AKTYWNOŚCI ZAWODOWEJ VIII. DZIAŁALNOŚĆ ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH SPIS ORGANIZACJI W WOJEWÓDZTWIE WARMIŃSKO-MAZURSKIM 2

PRZED DIAGNOZĄ podejrzenie autyzmu lub innych całościowych zaburzeń rozwojowych Z badań wynika, że w większości przypadków pierwszy niepokój i podejrzenie, że rozwój dziecka nie jest prawidłowy, sygnalizują rodzice. Jest to oczywiste ze względu na charakter zaburzeń autystycznych są to zaburzenia relacji i porozumiewania się z innymi osobami oraz tendencja do nietypowych, dziwnych, stereotypowych zachowań i zainteresowań, ograniczenie różnorodności zabawy. Wczesne oznaki takich nieprawidłowości rozwojowych są najbardziej zauważalne w naturalnych relacjach i sytuacjach domowych, rodzinnych. Dlatego pierwsi spostrzegać je mogą rodzice. Niekiedy sygnał wypływa od członków dalszej rodziny, opiekunek, lekarzy, wychowawców przedszkolnych, psychologów lub innych osób mających kontakt z dzieckiem. W przypadku takich podejrzeń, warto szybko zgłosić się na wizytę do specjalistycznego ośrodka (Poradni dla Dzieci z Autyzmem) z prośbą o ocenę rozwoju dziecka (szybko z tego względu, że oczekiwanie na termin wizyty może być długie). W większości tego rodzaju placówek, również finansowanych przez NFZ, nie jest wymagane skierowanie. Jeżeli jego przedstawienie jest wymagane, poproś o nie lekarza rodzinnego lub pediatrę w Twojej Poradni podstawowej opieki zdrowotnej. Informacje o placówkach, w których możesz uzyskać pomoc diagnostyczną, znajdziesz w rozdziale ŚWIADCZENIA ZDROWOTNE I REHABILITACYJNE WAŻNE INFORMACJE Twoje dziecko i Ty potrzebujecie konkretnej oceny prawidłowości rozwoju dziecka wykluczenia lub potwierdzenia zaburzeń przez postawienie rozpoznania zgodnego z kryteriami diagnostycznymi obowiązującej w Polsce klasyfikacji Światowej Organizacji Zdrowia ICD-10 (patrz ramka z wykazem rozpoznań CAŁOŚCIOWYCH ZABURZEŃ ROZWOJOWYCH). CAŁOŚCIOWE ZABURZENIA ROZWOJOWE Wykaz rozpoznań według obowiązującej w Polsce Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 F 84 Całościowe zaburzenia rozwojowe F 84.0 Autyzm dziecięcy F 84.1 Autyzm atypowy F 84.2 Zespół Retta F 84.3 Inne dziecięce zaburzenia dezintegracyjne 3

F 84.4 Zaburzenia hiperkinetyczne z towarzyszącym upośledzeniem umysłowym i ruchami stereotypowymi F 84.5 Zespół Aspergera F 84.8 Inne całościowe zaburzenia rozwojowe F 84.9 Całościowe zaburzenia rozwojowe, nieokreślone W przypadkach trudnych diagnostycznie może to być początkowo rozpoznanie wstępne, do dalszej obserwacji i weryfikacji diagnozy w ciągu kilku miesięcy. Placówka, stawiająca rozpoznanie wstępne, powinna wskazać jak i gdzie kontynuować postępowanie diagnostyczne. W przypadku występowania nieprawidłowości w rozwoju, przedłużenie procesu stawiania ostatecznej diagnozy nie powinno odraczać podjęcia oddziaływań terapeutycznych. Ze względu na ewentualną potrzebę zapewnienia dziecku odpowiednich świadczeń zdrowotnych, edukacyjnych i pomocy społecznej, konieczne jest uzyskanie potwierdzenia rozpoznania w formie pisemnego zaświadczenia. UWAGA Opisany wyżej proces diagnostyczny dotyczy ustalenia rozpoznania rozumianego w sensie medycznym, to znaczy czy w przypadku Twojego dziecka występuje lub nie występuje autyzm dziecięcy bądź inne całościowe zaburzenie rozwojowe (ze spektrum autyzmu). Taka diagnoza w terminologii medycznej określana jest jako diagnoza nozologiczna (oznacza rozpoznanie konkretnej jednostki chorobowej lub zespołu zaburzeń zgodnie z kryteriami diagnostycznymi klasyfikacji ICD-10). Oprócz diagnozy nozologicznej niezbędne jest również dokonanie diagnozy funkcjonalnej Twojego dziecka. Diagnoza funkcjonalna określa poziom rozwojowy dziecka we wszystkich istotnych funkcjach, m.in. ruchowych, percepcyjnych, poznawczych, porozumiewania się z otoczeniem, w odniesieniu do inwentarzy prawidłowego rozwoju. Dokonywana jest przy pomocy odpowiednich skal i testów. Najczęściej stosowanym narzędziem diagnostycznym dla dzieci z autyzmem jest PEP-R (Profil Psychoedukacyjny wg E. Schoplera), a dla młodzieży i dorosłych z autyzmem jego odpowiednia do wieku wersja AAPEP (lub nowsza TTAP). Diagnoza funkcjonalna jest podstawą do tworzenia indywidualnych planów i programów terapeutycznych oraz edukacyjnych dla dzieci i młodzieży z autyzmem. Powinna być cyklicznie ponawiana w miarę rozwoju dziecka. Jest podstawą kompleksowego postępowania terapeutycznego. Dlatego jest niezbędna w następnych etapach po diagnozie nozologicznej. 4

PO DIAGNOZIE Jeżeli w wyniku postępowania diagnostycznego podejrzenie zaburzeń rozwoju u Twojego dziecka zostało potwierdzone, jeżeli rozpoznano u niego autyzm dziecięcy, Zespół Aspergera lub inne całościowe zaburzenie rozwojowe to: twoje dziecko powinno zostać jak najszybciej objęte pomocą terapeutyczną, rehabilitacyjną i edukacyjną. Składają się na nią świadczenia zdrowotne, edukacyjne (dla dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi) oraz pomocy społecznej, które przedstawiamy w kolejnych rozdziałach Informatora. UWAGA Z interwencją terapeutyczną nie można czekać również w przypadku przedłużania się procesu diagnostycznego. Może mieć miejsce sytuacja, w której ze względu na trudności diagnostyczne po pierwszych wizytach nie zostało jeszcze postawione ostateczne, jednoznaczne rozpoznanie. Niezbędna jest wówczas dłuższa obserwacja, kontynuacja postępowania diagnostycznego. Jednak jeżeli diagnoza wstępna potwierdza podejrzenie całościowych zaburzeń rozwojowych, konieczne jest podjęcie oddziaływań terapeutycznych i rehabilitacyjnych bezzwłocznie, na podstawie wstępnego rozpoznania, nie czekając na potwierdzenie ostatecznej diagnozy. I. ŚWIADCZENIA ZDROWOTNE I REHABILITACYJNE POMOC W RAMACH UBEZPIECZENIA ZDROWOTNEGO System opieki zdrowotnej w Polsce powinien obejmować pomocą specjalistyczną osoby z autyzmem. Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ) zawiera umowy na świadczenie usług zdrowotnych dla osób z autyzmem i innymi pokrewnymi zaburzeniami rozwojowymi. Usługi te są kontraktowane w ramach Poradni dla Osób z Autyzmem. Także Poradnie Zdrowia Psychicznego dla Dzieci i Młodzieży mogą zakontraktować świadczenia zdrowotne dla osób z autyzmem, jeżeli prowadzą odpowiednie programy terapeutyczne dla tych osób. NFZ zawiera kontrakty na świadczenia Poradni dla Osób z Autyzmem również z niepublicznymi poradniami (niepublicznymi zakładami opieki zdrowotnej NZOZ), prowadzonymi przez organizacje pozarządowe (stowarzyszenia i fundacje) oraz podmioty prywatne. 5

UWAGA Twoje dziecko może skorzystać ze świadczeń zdrowotnych finansowanych ze środków publicznych, jeżeli odprowadzane są składki zdrowotne za dziecko (powinno być ono zgłoszone do ubezpieczenia). Korzystając ze służby zdrowia w ramach ubezpieczenia zdrowotnego, należy przedstawić dowód ubezpieczenia. Jeżeli masz problemy z uzyskaniem dostępu do świadczeń zdrowotnych (odległy termin wizyty, brak miejsc, brak specjalistycznych placówek zdrowotnych dla osób z autyzmem) skargi możesz kierować do: Wydział Spraw Świadczeniobiorców, Sekcja Skarg i Wniosków w Warmińsko-Mazurskim Oddziale Wojewódzkim NFZ, ul. Żołnierska 16, 10-561 Olsztyn, tel. (089) 539 97 93, 532 74 14 infolinia 194 88, fax (089) 533 91 74, godz. pracy: pon. 8.00-18.00, wt.-pt.: 8.00-16.00, e-mail: wss@nfz-olsztyn.pl Działu Skarg i Wniosków przy Centrali Narodowego Funduszu Zdrowia ul. Grójecka 186, 02-390 Warszawa, tel. (022) 572 61 55, 572 61 95 Biura Rzecznika Praw Pacjenta ul. Młynarska 46, 01-171 Warszawa, sekretariat: tel. (022) 532 82 50, fax (022) 532 82 30 ogólnopolska bezpłatna infolinia: 800 190 590 e-mail: sekretariat@bpp.gov.pl www.bpp.gov.pl Fundacji Instytut Praw Pacjenta i Edukacji Zdrowotnej ul. Nowogrodzka 62a lok. 315, 02-002 Warszawa, tel. (022) 474 15 22, fax (022) 474 15 23 e-mail: kontakt@prawapacjenta.eu http://www.prawapacjenta.eu/ Dokumentem potwierdzającym prawo do świadczeń zdrowotnych może być: - dla osoby zatrudnionej na podstawie umowy o pracę druk ZUS RMUA wydawany przez pracodawcę, aktualne zaświadczenie z zakładu pracy, legitymacja ubezpieczeniowa wraz z aktualnym wpisem i pieczątką (wpis ten ważny jest tylko miesiąc), - dla osoby prowadzącej działalność gospodarczą aktualny dowód wpłaty składki na ubezpieczenie zdrowotne, - dla osoby ubezpieczonej w KRUS legitymacja KRUS wraz z dowodem wpłaty ostatniej składki na ubezpieczenie społeczne, - dla emerytów i rencistów legitymacja emeryta lub rencisty lub aktualny odcinek emerytury lub renty, - dla osoby bezrobotnej aktualne zaświadczenie z Urzędu Pracy, - dla osoby ubezpieczonej dobrowolnie umowa zawarta z NFZ wraz z aktualnym dowodem opłaty składki, - dla członka rodziny osoby ubezpieczonej dowód opłacenia składki zdrowotnej przez osobę, która zgłosiła członków rodziny do ubezpieczenia zdrowotnego, legitymacja rodzinna z wpisanymi członkami rodziny wraz z aktualną datą i pieczątką płatnika lub ZUS, aktualne zaświadczenie z zakładu pracy, legitymacja emeryta lub rencisty z wpisanymi członkami rodziny wraz z aktualnym odcinkiem emerytury lub renty; w przypadku członków rodziny dzieci, które ukończyły 18 r.ż., dodatkowo należy przedstawić dokument potwierdzający fakt kontynuacji nauki (do 26 r.ż.) lub dokument potwierdzający znaczny stopień niepełnosprawności. 6

Gdzie szukać informacji? Informacje o tym, które poradnie zawarły kontrakt z Narodowym Funduszem Zdrowia na leczenie osób z autyzmem można uzyskać: - dzwoniąc do: Działu Kontraktowania Świadczeń w Wydziale Świadczeń Opieki Zdrowotnej Warmińsko- Mazurskiego Oddziału Wojewódzkiego NFZ: tel. (089) 532 74 21, 532 74 41, 532 74 42, 532 74 43, 539 96 50 - na stronie internetowej Warmińsko-Mazurskiego Oddziału NFZ w zakładce : Pacjenci => Dla pacjentów => Gdzie się leczyć => Wyszukiwarka świadczeń medycznych => poradnia dla osób z autyzmem dziecięcym http://www.nfz-olsztyn.pl/wyszukiwarka/ PORADNIE DLA OSÓB Z AUTYZMEM DZIAŁAJĄCE W RAMACH PUBLICZNEJ SŁUŻBY ZDROWIA KTÓRE MAJĄ W 2013 R. ZAWARTY KONTRAKT Z NFZ Wojewódzki Specjalistyczny Szpital Dziecięcy im. Prof. Dr Stanisława Popowskiego ul. Żołnierska 18a, 10-561 Olsztyn, tel. (089) 539 32 32 e-mail: sekretariat@wssd.olsztyn.pl http://www.wssd.olsztyn.pl/ Centrum Diagnostyki, Leczenia i Terapii Autyzmu Pawilon Rehabilitacyjny WSSD, gabinety (1 i 2), tel. bezpośredni: (089) 539 32 31, rejestracja: (089) 539 32 32 http://www.wssd.olsztyn.pl/index.php?page=aktual&id_news=168 Dni przyjmowania pacjentów: poniedziałek-piątek w godz. 8.00-18.00 Oferowana pomoc: DIAGNOSTYKA: - autyzm, Zespół Aspergera, całościowe zaburzenia rozwoju - diagnoza całościowa (nozologiczna i funkcjonalna) orientacyjny czas oczekiwania: około 4 miesięcy kryteria zapisów: dzieci, młodzież, dorośli Oferowana pomoc: TERAPIA I REHABILITACJA: - autyzm, Zespół Aspergera, całościowe zaburzenia rozwoju - terapia psychologiczna - terapia pedagogiczna - terapia logopedyczna - integracja sensoryczna orientacyjny czas oczekiwania: od 1 do 3 miesięcy kryteria zapisów: dzieci, młodzież, dorośli 7

PORADNIE ZDROWIA PSYCHICZNEGO KTÓRE MAJĄ W 2013 R. ZAWARTY KONTRAKT Z NFZ Giżycko Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym Koło w Giżycku Poradnia Zdrowia Psychicznego dla Dzieci i Młodzieży ul. Dąbrowskiego 15, 11-500 Giżycko, tel. (087) 428 24 73, 428 24 22 e-mail: owi.gizycko@psouugizycko.org.pl http://mazury.info.pl/psouu/strona_psouu_0.htm Oferowana pomoc: DIAGNOSTYKA: - autyzm, Zespół Aspergera, całościowe zaburzenia rozwoju - diagnoza psychiatryczna, psychologiczna, pedagogiczna, logopedyczna orientacyjny czas oczekiwania: około 12 miesięcy kryteria zapisów: dzieci i młodzież do 18 r. ż. Dni przyjmowania pacjentów: czwartki: 14.00-20.00, piątki: 8.00-14.00, soboty: 8.00-16.00. Oferowana pomoc: TERAPIA I REHABILITACJA: - autyzm, Zespół Aspergera, całościowe zaburzenia rozwoju - konsultacje psychologiczne, pedagogiczne, logopedyczne, neurologiczne - indywidualna terapia psychologiczna, pedagogiczna, logopedyczna - fizjoterapia - grupa przedszkolan dla dzieci z autyzmem (zajęcia 2,3 razy w tygodniu) orientacyjny czas oczekiwania: po diagnozie w tutejszej Poradni lub ok. 1 miesiąca u dziecka już zdiagnozowanego w innej placówce kryteria wiekowe: dzieci i młodzież do 18 r. ż. 8

INNE PLACÓWKI ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH Bartoszyce Olsztyn Stowarzyszenie Integracji Osób Niepełnosprawnych /SION/ w Bartoszycach ul. Bema 51a, 11-200 Bartoszyce, tel./ fax (089) 764 04 77 e-mail: sionbartoszyce@wp.pl http://www.sionbartoszyce.pl Dni i godziny przyjmowania pacjentów: poniedziałek-piątek: 8.00-16.00 Oferowana pomoc: TERAPIA I REHABILITACJA - autyzm, upośledzenie umysłowe, osoby niepełnosprawne ruchowo - terapia indywidualna z terapeutą zajęciowym - terapia behawioralna - integracja sensoryczna kryteria wiekowe: dzieci, młodzież, osoby dorosłe orientacyjny czas oczekiwania: na bieżąco. Stowarzyszenie Pomocy Osobom Autystycznym i Osobom o Podobnych Zaburzeniach w Rozwoju ul. Jarocka 51/ 1, 10-699 Olsztyn, tel. (089) 678 14 79, 0 600 066 742 Jerzy Michno -Przewodniczący Stowarzyszenia e-mail: sekretariat@zpe.olsztyn.pl, jm@ols.vectranet.pl Oferowana pomoc: KONSULTACJE: - poradnictwo organizacyjno-prawne i konsultacje dla rodzin osób z autyzmem, specjalistów, członków Stowarzyszenia Uwaga: konsultacje i porady w miarę potrzeb po wcześniejszym kontakcie telefonicznym z Prezesem Stowarzyszenia Zespół Placówek Edukacyjnych ul. Edwarda Turowskiego 1, 10-685 Olsztyn, tel. (089) 538 92 50, fax (089) 538 92 51 e-mail: sekretariat@zpe.olsztyn.pl http://www.zpe.olsztyn.pl/ Oferowana pomoc: EDUKACJA, TERAPIA I REHABILITACJA - autyzm, Zespół Aspergera, całościowe zaburzenia rozwojowe - nauczanie grupowe wsparte nauczaniem indywidualnym - rehabilitacja ruchowa - rewalidacja z wykorzystaniem komputera - zajęcia logopedyczne - komunikacja alternatywna - hydroterapia - stymulacja sensoryczna 9

NIEPUBLICZNE PLACÓWKI DIAGNOSTYCZNO-TERAPEUTYCZNE Elbląg CTS - Centrum Terapeutyczno-Szkoleniowe Niepubliczna Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna ul. Krótka 5, Elbląg 82-300, tel. (055) 236 66 03, tel. kom. 0 519 300 408 e-mail: cts@poradnia-cts.pl www.poradnia-cts.pl Dni i godziny przyjmowania pacjentów: poniedziałek-czwartek: 9.00-19.00, piątek: 9.00-15.00 Oferowana pomoc: DIAGNOSTYKA: - autyzm, Zespół Aspergera - diagnoza psychiatryczna, psychologiczna, pedagogiczna, logopedyczna orientacyjny czas oczekiwania: ok. 1 miesiąca kryteria zapisów: dzieci, młodzież, osoby dorosłe Oferowana pomoc: TERAPIA: - autyzm, Zespół Aspergera - terapia z wykorzystaniem elementów metody behawioralnej - układanie indywidualnych programów edukacyjno-terapeutycznych - indywidualne zajęcia edukacyjno-terapeutyczne - zalecenia do pracy z dzieckiem w domu - dogoterapia - zajęcia grupowe - trening umiejętności społecznych kryteria zapisów: dzieci, młodzież, dorośli Oferowana pomoc: - grupa wsparcia dla rodziców dzieci z autyzmem - warsztaty dla rodziców 10

TERAPIE WSPOMAGAJĄCE powiat szczycieński Centrum Terapii i Rozwoju KROKI Ewa Bielska Nowe Gizewo 164B (kier. Rudka), tel. kom. 0 537 337 557 e-mail: kroki@ctr-kroki.pl http://www.ctd-kroki.pl/ Dni i godziny przyjmowania pacjentów: poniedziałek-piątek: 8.00-20.00, sobota: 8.00-14.00 Oferowana pomoc: DIAGNOSTYKA: - autyzm, Zespół Aspergera, całościowe zaburzenia rozwoju - diagnoza integracji sensorycznej orientacyjny czas oczekiwania: na bieżąco kryteria zapisów: dzieci do 11 roku życia Oferowana pomoc: TERAPIA: - autyzm, Zespół Aspergera, całościowe zaburzenia rozwoju - integracja sensoryczna - terapia ręki - zajęcia metodą Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne - rehabilitacja NDT-Bobath - stymulacja systemu taktylnego orientacyjny czas oczekiwania: na bieżąco kryteria zapisów: dzieci, młodzież do 14/15 roku życia 11

II. POMOC OFEROWANA W RAMACH SYSTEMU EDUKACJI ŚWIADCZENIA PORADNI PSYCHOLOGICZNO-PEDAGOGICZNYCH Poradnie wydają orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego niezbędne w przedszkolach i szkołach oraz opinie o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju, udzielają też pomocy psychologiczno-pedagogicznej uczniom i ich rodzinom. Do zadań poradni psychologiczno-pedagogicznych należy m.in. terapia zaburzeń rozwojowych, pomoc uczniom w dokonywaniu wyboru kierunku kształcenia, zawodu i planowaniu kariery zawodowej, pomoc rodzicom i nauczycielom w diagnozowaniu i rozwijaniu potencjalnych możliwości oraz mocnych stron uczniów, wspomaganie wychowawczej i edukacyjnej funkcji rodziny oraz szkoły. Poradnie wydają opinie w sprawach dotyczących m.in.: - wcześniejszego przyjęcia dziecka do szkoły podstawowej oraz odroczenia rozpoczęcia spełniania obowiązku szkolnego, - dostosowania wymagań edukacyjnych, wynikających z programu nauczania, do indywidualnych potrzeb psychofizycznych i edukacyjnych ucznia, u którego stwierdzono zaburzenia i odchylenia rozwojowe lub specyficzne trudności w uczeniu się, uniemożliwiające sprostanie tym wymaganiom, - zwolnienia ucznia z głęboką dysleksją rozwojową z nauki drugiego języka obcego, - przystąpienia ucznia lub absolwenta z zaburzeniami i odchyleniami rozwojowymi lub ze specyficznymi podstawowej, egzaminu przeprowadzanego w ostatnim roku nauki w gimnazjum, egzaminu maturalnego lub egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe, w warunkach i formie dostosowanych do indywidualnych potrzeb psychofizycznych ucznia lub absolwenta. Pomoc oferowana w ramach poradni psychol ogiczno-pedagogicznych jest bezpłatna. Podstawa prawna: Ustawa z dn. 7 września 1991 r. o systemie oświaty (tj. Dz. U. z 2004., nr 256, poz. 2572 z (późn. zm.), Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie szczegółowych zasad działania publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych, w tym publicznych poradni specjalistycznych (Dz.U. Nr 228, poz. 1488) Gdzie szukać informacji? Informacje dotyczące poradni psychologicznopedagogicznych powinny znajdować się w starostwie w Wydziale Edukacji (Oświaty) oraz w analogicznym wydziale Urzędu Miasta lub Urzędu Gminy. Informacji tych można także szukać w Kuratorium Oświaty. 12

W województwie warmińsko-mazurskim wykaz poradni psychologicznopedagogicznych można znaleźć na stronie internetowej Warmińsko-Mazurskiego Kuratorium Oświaty: http://www.cie.men.gov.pl/images/stories/sio_wykazy/warminsko-mazurskie.xls Poradnie Psychologiczno-Pedagogiczne: Elbląg orzeczenia i opinie dla dzieci z autyzmem wydają dwie poradnie psychologicznopedagogiczne: Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna Nr 1 ul. Pułaskiego 1 F, 82-300 Elbląg tel. (055) 237 06 70, fax (055) 237 06 70 e-mail: ppp1elb@unet.pl http://www.pppjeden.elblag.pl/ Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna Nr 2 ul. Kosynierów Gdyńskich 30, 82-300 Elbląg tel./ fax (055) 643 34 35 e-mail: pppdwa@elblag.com.pl www.pppdwa.elblag.com.pl Olsztyn orzeczenia i opinie dla dzieci z autyzmem wydają cztery poradnie: Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna ul. Kopernika 45, 10-512 Olsztyn tel./ fax (089) 527 20 03 e-mail: ppp1olsztyn@wp.pl http://ppp1olsztyn.webpark.pl/ Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna Nr 2 ul. Jagiellończyka 5/6, 10-084 Olsztyn tel./ fax (089) 527 40 17 e-mail: pppn2@o2.pl http://www.ppp2.ovh.org/ Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna Nr 3 ul. Kościuszki 68, 10-553 Olsztyn tel. (089) 527 23 47 e-mail: pppn3@tlen.pl http://ppp3.ovh.org/ Powiatowa Poradnia Psychologiczno Pedagogiczna Pl. Bema 5, 10-516 Olsztyn tel. (089) 521 05 56 http://klub.chip.pl/nivalis/ppp/pppp.htm 13

powiat braniewski orzeczenia i opinie dla dzieci z autyzmem wydaje: Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna ul. Kościuszki 105A, 14-500 Braniewo tel./ fax (055) 243 26 39 www.ppp.braniewo.net.pl powiat działdowski orzeczenia i opinie dla dzieci z autyzmem wydaje: Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna ul. Jagiełły 6/8, 13-200 Działdowo tel. (023) 697 59 66 e-mail: porpsych@hot.pl powiat ełcki orzeczenia i opinie dla dzieci z autyzmem wydaje: Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna ul. Kajki 8, 19-300 Ełk, tel. (087) 610 27 47 e-mail: ppp_elk@o2.pl http://www.ppp.elk.edu.pl/ powiat giżycki orzeczenia i opinie dla dzieci z autyzmem wydaje: Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna ul. Smętka 5, 11-500 Giżycko tel. (087) 428 33 15, 0 516 141 282 e-mail: poradnia2@wp.pl http://www.poradnia.gizycko.edu.pl/ powiat iławski orzeczenia i opinie dla dzieci z autyzmem wydaje: Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna ul. Kopernika 8A, 14-200 Iława tel./ fax (089) 649 24 35, tel. (089) 649 27 66 e-mail: poradnia1@wp.pl http://www.poradnia.ilawa.pl/aktualnosci.html powiat kętrzyński orzeczenia i opinie dla dzieci z autyzmem wydaje: Powiatowa Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna ul. Powstańców Warszawy 3, 11-400 Kętrzyn tel. (089) 751 35 36 e-mail: ppppketrzyn@interia.pl 14

powiat mrągowski orzeczenia i opinie dla dzieci z autyzmem wydaje: Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna ul. Warszawska 53, 11-700 Mrągowo tel./ fax (089) 741 29 63 e-mail: mporadnia@op.pl http://www.mporadnia.republika.pl/ powiat olsztyński orzeczenia i opinie dla dzieci z autyzmem wydają trzy poradnie psychologicznopedagogiczne: Powiatowa Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna w Olsztynie, Punkt w Barczewie ul. Słowackiego 5, 10-010 Barczewo tel. (089) 514 85 25 Powiatowa Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna w Olsztynie, Punkt w Biskupcu ul. Armii Krajowej 1B, 11-300 Biskupiec tel. (089) 715 21 67 Powiatowa Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna w Olsztynie, Punkt w Dobrym Mieście ul. Grudziądzka 9B, 11-040 Dobre Miasto tel. (089) 615 19 35 powiat ostródzki orzeczenia i opinie dla dzieci z autyzmem wydają dwie poradnie psychologicznopedagogiczne: Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna ul. Sportowa 1, 14-100 Ostróda tel. (089) 646 65 98 http://www.poradnia.frontsite.eu/index.php Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna ul. Leśna 6, 14-300 Morąg tel. (089) 757 20 11 e-mail: pppmorag@poczta.fm http://www.ppp-morag.edu.pl/ powiat piski: opinie dla dzieci z autyzmem wydaje: Powiatowa Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna, ul. Warszawska 5, 12-200 Pisz tel. (087) 423 24 04 e-mail: 4p.pisz@gmail.com http://www.4p.pisz.pl/ 15

powiat szczycieński orzeczenia i opinie dla dzieci z autyzmem wydaje: Powiatowa Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna ul. Lanca 10, 12-100 Szczytno tel./ fax (089) 624 25 92, tel. kom. 0662 143 744 e-mail: ppp.szczytno@wp.pl http://pppszczytno.edupage.org/text5/ WCZESNE WSPOMAGANIE ROZWOJU Pomoc ta organizowana jest dla małych dzieci (od urodzenia do momentu pójścia do szkoły, zazwyczaj do 7 roku życia). Wczesne wspomaganie rozwoju dzieci ma na celu pobudzanie psychoruchowego i społecznego rozwoju dziecka od chwili wykrycia niepełnosprawności, do podjęcia nauki w szkole. Wczesne wspomaganie może być organizowane w przedszkolu, w szkole podstawowej, w specjalnym ośrodku szkolno-wychowawczym, w publicznej i niepublicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej, w tym poradni specjalistycznej, jeżeli mają one możliwość realizacji wskazań zawartych w opinii o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju dziecka, w szczególności dysponują środkami dydaktycznymi i sprzętem, niezbędnymi do prowadzenia wczesnego wspomagania. Jednak nie wszystkie ww. placówki prowadzą wczesne wspomaganie rozwoju. Pomoc ta oferowana jest przez zespół specjalistów, w skład którego wchodzą osoby posiadające przygotowanie do pracy z małymi dziećmi z zaburzonym rozwojem psychoruchowym: oligofrenopedagog, tyflopedagog lub surdopedagog, psycholog, logopeda, inni specjaliści w zależności od potrzeb dziecka i jego rodziny. Zespół ten ustala kierunki pracy z dzieckiem oraz harmonogram podejmowanych działań w zakresie wczesnego wspomagania rozwoju dziecka oraz wsparcia jego rodziny. Poza tym do jego zadań należy: nawiązanie współpracy z zakładem opieki zdrowotnej lub ośrodkiem pomocy społecznej w celu zapewnienia dziecku rehabilitacji, terapii lub innych form pomocy, opracowanie i realizacja indywidualnego programu pracy z dzieckiem i jego rodziną, analiza skuteczności pomocy udzielanej w ramach wczesnego wspomagania. Zajęcia w ramach wczesnego wspomagania organizowane są w wymiarze od 4 do 8 godzin w miesiącu. UWAGA Ze względu na bardzo małą liczbę godzin przewidzianą w ramach Wczesnego Wspomagania Rozwoju (od jednej do dwóch godzin tygodniowo) forma ta może być jedynie uzupełnieniem podstawowych form terapii dla dzieci z autyzmem i innymi całościowymi zaburzeniami rozwoju. Aby dziecko mogło skorzystać z tego rodzaju wsparcia, musi mieć wydaną opinię o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju. Opinie te wydają publiczne i niepubliczne poradnie psychologiczno-pedagogiczne, w tym poradnie specjalistyczne. P om o c o f e r o w a n a w r a m a c h w c z e s n e g o w s p o ma g a n i a r o z w o j u j e s t b e z p ł a t n a. Podstawa prawna: Ustawa z dn. 7 września 1991 r. o systemie oświaty (tj. Dz. U. z 2004 r, nr 256, poz. 2572 z (późn. zm.), Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 11.XI.2013 r. w sprawie organizowania wczesnego wspomagania rozwoju dzieci(dz.u.2013 r., nr 1257)) 16

Gdzie szukać informacji? Przede wszystkim postaraj się dotrzeć do publicznej Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej w Twoim mieście lub powiecie. Tam można dowiedzieć się o placówkach oświatowych, w których jest prowadzone wczesne wspomaganie rozwoju dziecka. Informacje te powinny znajdować się także w Wydziale Edukacji (Oświaty) Urzędu Miasta lub Urzędu Gminy oraz w analogicznym wydziale w starostwie powiatu. Elbląg wczesne wspomaganie rozwoju dla dzieci z autyzmem prowadzi: CTS - Centrum Terapeutyczno-Szkoleniowe Niepubliczna Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna ul. Krótka 5, Elbląg 82-300, tel. (055) 236 66 03 e-mail: cts@poradnia-cts.pl www.poradnia-cts.pl Przedszkole Specjalne Nr 1 ul. Polna 8A, 82-300 Elbląg, tel. (055) 234 56 31 Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy Nr 1 Centrum Wczesnego Wspomagania Rozwoju Dziecka ul. Mikołaja Kopernika 27, 82-300 Elbląg, tel. (055) 625 83 41, fax (055) 625 83 50 e-mail: soswnr1eg@wp.pl http://www.sosw.elblag.com.pl/ Olsztyn wczesne wspomaganie rozwoju dla dzieci z autyzmem prowadzi: Przedszkole Publiczne z Oddziałami Integracyjnymi Nr 25 Zielona Dolinka ul. Edwarda Turowskiego 1, 10-685 Olsztyn, tel. (089) 538 92 50, fax (089) 538 92 51 e-mail: sekretariat@zpe.olsztyn.pl http://www.zpe.olsztyn.pl/ Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy im. Kornela Makuszyńskiego Al. Piłsudskiego 42, 10-450 Olsztyn, tel./ fax (089) 533 52 80, tel. (089) 533 00 86 e-mail: sosw_olsztyn@poczta.onet.pl http://sosw_olsztyn.republika.pl/ powiat braniewski wczesne wspomaganie rozwoju dla dzieci z autyzmem prowadzi: Niepubliczne Przedszkole Chatka Puchatka ul. Kołłątaja 16, 14-500 Braniewo, tel. (055) 628 07 65 e-mail: kubus20096@wp.pl http://www.chatkapuchatka.bransat.pl/ Przedszkole Miejskie Nr 2 ul. Różana 14, 14-500 Braniewo, tel. (055) 644 54 44 e-mail: pmiejskie@wp.pl http://www.przedszkole.braniewo.waw.pl/ 17

powiat działdowski wczesne wspomaganie rozwoju dla dzieci z autyzmem prowadzi: Ośrodek Rehabilitacyjno-Edukacyjno-Wychowawczy ul. Marii Skłodowskiej-Curie 20, 13-200 Działdowo, tel. (023) 697 21 76, fax (023) 697 76 27 e-mail: orew.dzialdowo@psouu.org.pl, orew_dzialdowo@op.pl www.psouudzialdowo.org powiat giżycki wczesne wspomaganie rozwoju dla dzieci z autyzmem prowadzi: Ośrodek Wczesnej Interwencji Polskiego Stowarzyszenia na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym Koło w Giżycku ul. Dąbrowskiego 15, 11-500 Giżycko, tel. (087) 428 24 73, 428 24 22 e-mail: owi.gizycko@psouugizycko.org.pl http://mazury.info.pl/psouu/psouu_owi.html powiat iławski wczesne wspomaganie rozwoju dla dzieci z autyzmem prowadzi: Zespół Placówek Szkolno-Wychowawczych ul. Kościuszki 23A, 14-200 Iława, tel. (089) 648 25 53, fax (089) 648 61 01 e-mail: sosw_ilawa@wp.pl http://www.zpswilawa.witrynaszkolna.pl/strona=strona_glowna powiat kętrzyński wczesne wspomaganie rozwoju dla dzieci z autyzmem prowadzi: Miejskie Przedszkole Integracyjne "Malinka" ul. Obrońców Westerplatte 16, 11-400 Kętrzyn, tel. (089) 751 24 66 http://malinka.ketrzyn.pl/index.php/2013-02-21-14-08-21/troszeczke-o-nas powiat mrągowski wczesne wspomaganie rozwoju dla dzieci z autyzmem prowadzi: Przedszkole Publiczne Nr 2 Bajka z Oddziałem Integracyjnym ul. Kopernika 5, 11-700 Mrągowo, tel. (089) 741 26 13, 741 20 13 e-mail: przedszkolebajka@op.pl powiat nidzicki wczesne wspomaganie rozwoju dla dzieci z autyzmem prowadzi: Ośrodek Rehabilitacyjno - Edukacyjno- Wychowawczy dla Dzieci i Młodzieży z Upośledzeniem Umysłowym ul. Krzywa 9, 13-100 Nidzica, tel./ fax (089) 625 21 53 e-mail: orew.nidzica@psouu.org.pl 18

powiat olecki wczesne wspomaganie rozwoju dla dzieci z autyzmem prowadzi: Centrum Edukacji przy Środowiskowym Domu Samopomocy w Olecku ul. Armii Krajowej 26, 19-400 Olecko, tel./ fax (087) 520 33 85 http://www.powiat.olecko.pl/ce/ powiat ostródzki wczesne wspomaganie rozwoju dla dzieci z autyzmem prowadzi: Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna ul. Sportowa 1, 14-100 Ostróda, tel. (089) 646 65 98 http://www.poradnia.frontsite.eu/index.php Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy Szymanowo 2, 14-300 Morąg, tel./ fax (089) 757 45 69, tel. (089) 757 63 53 e-mail: sosw@interia.pl http://www.szymanowo.edu.pl/ powiat piski wczesne wspomaganie rozwoju dla dzieci z autyzmem prowadzi: Ośrodek Rewalidacyjno-Edukacyjno-Wychowawczy (prowadzony przez Stowarzyszenie Przymierze Ziemia Piska ) Pl. Daszyńskiego 11A, 12-200 Pisz, tel./ fax (087) 423 24 95, tel. (087) 424 05 14 e-mail: orew@ziemiapiska.free.ngo.pl http://ziemiapiska.free.ngo.pl/ powiat szczycieński wczesne wspomaganie rozwoju dla dzieci z autyzmem prowadzi: Powiatowa Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna ul. Lanca 10, 12-100 Szczytno, tel. (089) 624 25 92, tel. kom. 0662 143 744 e-mail: ppp.szczytno@wp.pl http://pppszczytno.edupage.org/text5/ Specjalny Ośrodek Szkolno - Wychowawczy im. Janusza Korczaka ul. Janusza Korczaka 4, 12-100 Szczytno, tel. (089) 624 21 06, fax (089) 623 10 68 e-mail: sosw.szczytno@wp.pl http://szczytno-sosw.bip-wm.pl/public/ Ponadlokalne Centrum Rehabilitacyjno-Edukacyjne dla Dzieci i Młodzieży Niepełnosprawnej im. Jana Pawła II ul. Pasymska 21 A, 12-100 Szczytno, tel./ fax (089) 624 34 37 http://www.szkolaspecjalna.promyk.org.pl/o-nas.php 19

powiat węgorzewski wczesne wspomaganie rozwoju dla dzieci z autyzmem prowadzi: Specjalny Ośrodek Szkolno - Wychowawczy im. Marii Konopnickiej ul. Zamkowa 34, 11-600 Węgorzewo, tel. (087) 427 00 30, fax (087) 427 00 60 e-mail: sosw.wegorzewo@wp.pl http://www.soswwegorzewo.pl/ PLACÓWKI PRZEDSZKOLNE I SZKOLNE DLA DZIECI Z AUTYZMEM Dzieci z autyzmem, z zespołem Aspergera i innymi zaburzeniami rozwojowymi w wieku przedszkolnym i szkolnym mają prawo do otrzymania orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego. O jego wydanie wnioskują rodzice. Orzeczenie to jest wydawane dla dzieci i młodzieży, które wymagają stosowania specjalnej organizacji nauki i metod kształcenia. Na tej podstawie przedszkole lub szkoła dostosowuje warunki i formy nauczania do potrzeb dziecka określonych w orzeczeniu. Prawo oświatowe gwarantuje dzieciom i młodzieży ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi możliwość uczęszczania do wszystkich typów przedszkoli i szkół: ogólnodostępnych (tzw. masowych), integracyjnych, z oddziałami integracyjnymi, specjalnych, z oddziałami specjalnymi. Placówka oświatowa, do której uczęszcza dziecko, ma zapewnić mu realizację zaleceń określonych w orzeczeniu. Uczeń taki ma także prawo do dostosowania treści nauczania, a co za tym idzie dostosowania systemu jego oceniania. Orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego dla dzieci i młodzieży z autyzmem wydają poradnie psychologiczno-pedagogiczne wskazane przez kuratora oświaty. Jeżeli stan zdrowia dziecka znacznie utrudnia lub uniemożliwia uczęszczanie do szkoły (w tym do kl. 0), może być wydane orzeczenie o nauczaniu indywidualnym. Zajęcia te mogą być organizowane w domu rodzinnym, szkole lub w specjalnym ośrodku szkolnowychowawczym. Możliwe jest także wprowadzanie ucznia na zajęcia z innymi dziećmi, z klasą. Podstawa prawna: Ustawa z dn. 7 września 1991 r. o systemie oświaty (tj. Dz. U. z 2004 r., nr 256, poz. 2572 z późn. zm.), Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010 r w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w specjalnych przedszkolach, szkołach i oddziałach oraz w ośrodkach (Dz.U.2010.228.1489), Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010 r w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych (Dz.U.2010.228.1490), Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dn. 18 września 2008 r. w sprawie orzeczeń i opinii wydawanych przez zespoły orzekające działające w publicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych (Dz. U. z 2008 r., nr 173, poz. 1072), Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dn. 18 września 2008 r. w sprawie sposobu i trybu organizowania indywidualnego obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego i indywidualnego nauczania dzieci i młodzieży (Dz. U. z 2008 r., nr 175, poz. 1086). 20

Gdzie szukać informacji? Informacje o przedszkolach i szkołach integracyjnych można znaleźć w Urzędzie Gminy (Miasta) oraz w Kuratorium Oświaty. Informacje o szkołach specjalnych znajdują się w starostwach powiatu i w Kuratoriach Oświaty. Jeżeli masz problemy z uzyskaniem dostępu do wczesnego wspomagania rozwoju dziecka, przedszkola, szkoły, poradni psychologiczno-pedagogicznej możesz kontaktować się z: - wójtem, burmistrzem, prezydentem miasta odpowiedzialnym za sprawy edukacji, - starostą odpowiedzialnym za sprawy edukacji (jeżeli chodzi o szkoły specjalne, poradnie psychologiczno pedagogiczne). Jeżeli przedszkole, szkoła, poradnia psychologiczno-pedagogiczna łamie prawa ucznia (nie realizuje zaleceń zawartych w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego, nie organizuje zajęć rewalidacyjnych dla uczniów niepełnosprawnych, nie dostosowuje programu nauczania do potrzeb dziecka z orzeczonym kształceniem specjalnym), możesz kontaktować się z Rzecznikiem Praw Ucznia (osobą odpowiedzialną za kształcenie uczniów niepełnosprawnych) w: Warmińsko-Mazurskim Kuratorium Oświaty al. Piłsudskiego 7/9, 10-959 Olsztyn, tel. (089) 523 26 00, 527 22 50, fax (089) 527 27 21; 527 68 22 e-mail: ko@ko.olsztyn.pl http://www.ko.olsztyn.pl/ lub delegaturą Kuratorium Oświaty na Twoim terenie: Delegatura Kuratorium Oświaty w Ełku ul. Chopina 15, 19-300 Ełk, tel. (087) 732 85 75, fax (087) 732 85 76 e-mail: delelk@ko.olsztyn.pl Delegatura Kuratorium Oświaty w Elblągu ul. Wojska Polskiego 1, 82-300 Elbląg, tel. (055) 237 10 69, fax (055) 232 42 16 21

SZKOŁY, W KTÓRYCH UCZĄ SIĘ DZIECI Z AUTYZMEM Dzieci z autyzmem mają prawo uczęszczać do wszystkich placówek edukacyjnych (ogólnodostępnych, integracyjnych, specjalnych). SZKOŁY I PRZEDSZKOLA SPECJALNE ORAZ PROWADZĄCE ODDZIAŁY SPECJALNE: Elbląg Olsztyn Przedszkole Specjalne Nr 1 ul. Polna 8A, 82-300 Elbląg, tel. (055) 234 56 31 e-mail: ps1elblag@wp.pl - 4 oddziały dla dzieci z autyzmem Ośrodek Rehabilitacyjno-Edukacyjno-Wychowawczy ul. Szarych Szeregów 32, 82-300 Elbląg, tel. (055) 232 38 16 e-mail: psouu.elblag@elblag.com.pl, zk.elblag@psouu.org.pl http://www.psouu.elblag.com.pl/ Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy Nr 1 Centrum Wczesnego Wspomagania Rozwoju Dziecka Szkoła Podstawowa Specjalna Nr 10 im. Towarzystwa Przyjaciół Dzieci - 2 oddziały dla uczniów z autyzmem Gimnazjum Specjalne - 1 oddział dla uczniów z autyzmem - Uwaga: od września 2012 r. planowane jest otwarcie kolejnego oddziału dla uczniów z autyzmem na poziomie Gimnazjum Szkoła Przysposabiająca do Pracy Zasadnicza Szkoła Zawodowa Specjalna ul. Mikołaja Kopernika 27, 82-300 Elbląg, tel. (055) 625 83 41, fax (055) 625 83 50 e-mail: soswnr1eg@wp.pl http://www.sosw.elblag.com.pl/ Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy Nr 2 im. Janusza Korczaka Specjalna Szkoła Podstawowa Nr 2 ul. Polna 8A, 82-300 Elbląg, tel./ fax (055) 642 88 85 wew. 31 e-mail: soswnr2@wp.pl http://www.osw2elblag.strona.pl/ Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym Koło w Olsztynie http://www.psouu.olsztyn.pl/criw/index.php/ Ośrodek Rehabilitacyjno-Edukacyjno-Wychowawczy ul. Żołnierska 27, 10-560 Olsztyn, tel. (089) 533 05 32 e-mail: orew@poczta.onet.pl http://www.psouu.olsztyn.pl/orew/ 22

Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy Szkoła Podstawowa Nr 28 ul. Kościuszki 29a, 10-503 Olsztyn, tel. (089) 533 00 86 Specjalny Ośrodek Szkolno - Wychowawczy dla Dzieci Niesłyszących im. Marii Grzegorzewskiej Szkola Podstawowa Nr 17 Specjalna Gimnazium Nr 17 Specjalne X Liceum Profilowane Zasadnicza Szkola Zawodowa Nr 7 Specjalna ul. Grzegorzewskiej 6, 10-048 Olsztyn, tel. (089) 527 68 34 e-mail: oswnies@poczta.onet.pl http://oswnies.olsztyn.pl/ Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy im. Kornela Makuszyńskiego Wczesne Wspomaganie Rozwoju Przedszkole Nr 18 Szkoła Podstawowa Nr 8 Specjalna Szkoła Podstawowa Nr 28 Specjalna Gimnazjum Nr 18 Specjalne Gimnazjum Nr 21 Specjalne Szkoła Specjalna Przysposabiająca do Pracy Zasadnicza Szkoła Zawodowa Nr 6 Al. Piłsudskiego 42, 10-450 Olsztyn, tel./ fax (089) 533 52 80, tel. (089) 533 00 86 e-mail: sosw_olsztyn@poczta.onet.pl http://www.sosw_olsztyn.republika.pl/ Zespół Szkół Specjalnych Szkoła Podstawowa Nr 21 Specjalna Gimnazjum Nr 19 Specjalne ul. Wojska Polskiego 35, 10-228 Olsztyn, tel. (089) 513 15 63 e-mail: zss.olsztyn@info.progman.pl powiat bartoszycki Specjalny Ośrodek Szkolno Wychowawczy im. Kawalerów Maltańskich Szkoła Podstawowa Nr 6 Specjalna Gimnazjum Specjalne Specjalna Szkoła Przysposabiająca do Pracy Zasadnicza Szkoła Zawodowa Specjalna Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące ul. Limanowskiego 9, 11-200 Bartoszyce, tel./ fax (089) 762 28 71 e-mail: soswbartoszyce@poczta.onet.pl http://www.soswbartoszyce.pl/ powiat braniewski Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy Szkoła Podstawowa Specjalna Gimnazjum Specjalne Zasadnicza Szkoła Zawodowa Specjalna ul. Moniuszki 22 E, 14-500 Braniewo, tel. (055) 620 83 00, fax (055) 620 83 03 e-mail: oswbraniewo@go2.pl http://osw.braniewo.prv.pl/ 23

Gimnazjum Specjalne Szkoła Specjalna Przysposabiająca do Pracy Zasadnicza Szkoła Zawodowa Specjalna ul. Rzemieślnicza 4, 14-500 Braniewo, tel. (055) 620 83 00, fax (055) 620 83 03 e-mail: oswbraniewo@go2.pl http://osw.braniewo.prv.pl/ powiat działdowski Ośrodek Rehabilitacyjno-Edukacyjno-Wychowawczy ul. Marii Skłodowskiej-Curie 20, 13-200 Działdowo, tel. (023) 697 21 76 wew. 23, fax (023) 697 76 27 e-mail: orew.dzialdowo@psouu.org.pl, orew_dzialdowo@op.pl www.psouudzialdowo.org - oddziały dla uczniów z autyzmem powiat ełcki Szkoła Podstawowa Specjalna i Gimnazjum Specjalne Zgromadzenia Sióstr Benedyktynek Misjonarek ul. Kilińskiego 2, 19-300 Ełk, tel. (087) 610 20 39, fax (087) 621 34 74 e-mail: sps.zsbm@eol.pl http://www.teczowydom.elk.pl/dzial-witamy Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy Szkoła Podstawowa Specjalna Nr 1 Szkoła Podstawowa Specjalna Nr 2 Gimnazjum Specjalne Nr 1 Gimnazjum Specjalne Nr 2 Szkoła Specjalna Przysposabiająca do Pracy Zasadnicza Szkoła Zawodowa Nr 4 Specjalna ul. Grajewska 16A, 19-300 Ełk, tel. (087) 610 37 42, tel./ fax (087) 610 41 18 http://sosw.miastoelk.pl/ powiat giżycki Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym Koło w Giżycku ul. Dąbrowskiego 15, 11-500 Giżycko, tel./ fax (087) 429 29 09 e-mail: zk.gizycko@psouugizycko.org.pl http://www.psouugizycko.org.pl/ Ośrodek Rehabilitacyjno-Edukacyjno-Wychowawczy tel. (087) 429 29 09 wew. 21 Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy Szkoła Podstawowa Specjalna Nr 5 Gimnazjum Specjalne Nr 4 Szkoła Specjalna Przysposabiająca do Pracy Internat ul. Białostocka 3, 11-500 Giżycko, tel./ fax (087) 428 36 59 e-mail: soswgizycko@wp.pl http://www.soswgizycko.pl/ 24

powiat gołdapski Specjalny Ośrodek Szkolno Wychowawczy Szkoła Podstawowa Specjalna Gimnazjum Specjalne ul. Wojska Polskiego 18, 19-500 Gołdap, tel. (087) 615 11 60, fax (087) 615 49 33 e-mail: sosw.goldap@hot.pl http://soswgoldap.nazwa.pl/ Zespół Szkół Zawodowych Szkoła Zasadnicza Specjalna ul. Jaćwieska 14, 19-500 Gołdap, tel./ fax (087) 615 04 40 e-mail: zszgoldap@post.pl http://www.zszgoldap.republika.pl/ powiat iławski Zespół Szkół im. Władysława Broniewskiego Szkoła Podstawowa Specjalna Gimnazjum Specjalne Zasadnicza Szkoła Zawodowa Specjalna ul. Gdańska 25, 14-260 Lubawa, tel. (089) 645 26 31, 645 26 37, 648 25 53 e-mail: zs-sekretariat@zs.lubawa.pl http://www.zs.lubawa.pl/ Zespół Placówek Szkolno-Wychowawczych Grupa Wczesnego Wspomagania Rozwoju Dziecka Szkoła Podstawowa Specjalna im. Janusza Korczaka dla uczniów upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim, umiarkowanym i znacznym Gimnazjum Specjalne dla uczniów upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim, umiarkowanym i znacznym Szkoła Specjalna Przysposabiająca do Pracy Zasadnicza Szkoła Zawodowa Specjalna młodzieży upośledzonej w stopniu lekkim Szkoła Specjalna Przysposabiająca do Pracy dla uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym i znacznym Grupy rewalidacyjno-wychowawcze (internat) Grupy wychowawcze (internat) Schronisko Młodzieżowe ul. Kościuszki 23A, 14-200 Iława, tel. (089) 648 25 53, fax (089) 648 61 01 e-mail: sosw_ilawa@wp.pl http://www.zpswilawa.witrynaszkolna.pl/strona=strona_glowna - w Zespole Placówek utworzono klasę dla dzieci z autyzmem powiat kętrzyński Specjalny Ośrodek Szkolno - Wychowawczy Szkoła Podstawowa Specjalna Nr 6 Gimnazjum Specjalne Nr 4 Szkoła Specjalna Przysposabiająca do Pracy Zasadnicza Szkoła Zawodowa Specjalna Nr ul. Sikorskiego 76, 11-400 Kętrzyn, tel. (089) 751 23 55 e-mail: soswketrzyn@poczta.onet.pl http://www.soswketrzyn.republika.pl/ 25

Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy im. Jana Pawła II Szkoła Podstawowa Specjalna Nr 2 Gimnazjum Specjalne Nr 2 Szkoła Specjalna Przysposabiająca do Pracy Zasadnicza Szkoła Zawodowa Specjalna Nr 2 ul. Krasickiego 7, 11-440 Reszel, tel. (089) 755 00 12, fax (089) 755 03 44 e-mail: soswreszel@poczta.onet.pl http://sosw.reszel.pl/ powiat lidzbarski Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy Szkoła Podstawowa Specjalna Nr 2 Gimnazjum Specjalne Nr 3 Szkoła Specjalna Przysposabiająca do Pracy ul. Szkolna 3, 11-100 Lidzbark Warmiński, tel. (089) 767 25 85 e-mail: lidzbarksosw@poczta.onet.pl http://www.soswlw.edu.pl/ powiat mrągowski Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym Koło w Mikołajkach ul. Kolejowa 13, 11-730 Mikołajki, tel (087) 421 50 75 http://www.psouumikolajki.mazury.pl/ Ośrodek Rehabilitacyjno-Edukacyjno-Wychowawczy Przedszkole Specjalne Szkoła Podstawowa Specjalna Gimnazjum Specjalne tel. (087) 421 55 70, fax (087) 421 99 81 http://www.orewmikolajki.mazury.pl/ Zespół Szkół Specjalnych Szkoła Podstawowa Specjalna Nr 2 Gimnazjum Specjalne Nr 5 Zasadnicza Szkoła Zawodowa Specjalna Nr 2 Szkoła Specjalna Przysposabiająca do Pracy ul. Mrongowiusza 13C, 11-700 Mrągowo, tel. (089) 741 20 24 e-mail: dyrektor@zssmragowo.edu.pl; zss@zssmragowo.edu.pl; sekretariat@zssmragowo.edu.pl http://www.zssmragowo.edu.pl/rada.html powiat nidzicki Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Dzieci z Upośledzeniem Umysłowym Koło w Nidzicy ul. Krzywa 9, 13-100 Nidzica, tel./ fax (089) 625 21 53 e-mail: psouu_nidzica@poczta.fm Ośrodek Rehabilitacyjno-Edukacyjno-Wychowawczy dla Dzieci i Młodzieży z Upośledzeniem Umysłowym e-mail: orew.nidzica@psouu.org.pl 26

Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy im. ks. Jana Twardowskiego Szkoła Podstawowa Specjalna Gimnazjum Specjalne Szkoła Przysposabiająca do Pracy Zasadnicza Szkoła Zawodowa Specjalna ul. Wyborska 12, 13-100 Nidzica, tel./ fax (089) 625 27 34 e-mail: sosw_nidzica@tlen.pl http://soswnidzica.edupage.org/ powiat nowomiejski Zespół Szkół im. Cypriana Kamila Norwida Szkoła Zasadnicza Specjalna ul. 3 Maja 24, 13-300 Nowe Miasto Lubawskie, tel. (056) 474 26 34, 472 60 20, fax (056) 056 47 260 37 e-mail: zsimc.k.norwida@wp.pl http://www.norwid.eu/ powiat olecki Centrum Edukacji przy Środowiskowym Domu Samopomocy w Olecku Specjalna Szkoła Podstawowa z Oddziałami Przedszkolnym Gimnazjum Specjalne Szkoła Specjalna Przysposabiająca do Pracy ul. Armii Krajowej 26, 19-400 Olecko, tel./ fax (087) 520 33 85 http://www.powiat.olecko.pl/ce/ Ośrodek Szkolno-Wychowawczy dla Dzieci Głuchych im. Św. Filipa Smaldone ul. Słowiańska 2, 19-400 Olecko, tel. (087) 520 30 62 e-mail: osw_gluchych_olecko@poczta.fm http://www.oswg.olecko.pl/ powiat olsztyński Polskie Stowarzyszenie na Rzecz osób z Upośledzeniem Umysłowym Koło w Biskupcu ul. Gdańska 1, 11-300 Biskupiec, tel. (089) 715 42 01, 676 42 01 e-mail: psouu_biskupiec@o2.pl http://www.psouubiskupiec.pl/index.html Ośrodek Rehabilitacyjno-Edukacyjno-Wychowawczy Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy Specjalna Szkoła Podstawowa Specjalne Gimnazjum Specjalna Szkoła Przysposobienia do Pracy Żardeniki 34, 11-320 Jeziorany, tel. (089) 718 10 23 e-mail: soswzardeniki@poczta.onet.pl http://www.soswzardeniki34.republika.pl/ 27

Publiczny Specjalny Katolicki Ośrodek Edukacyjno -Wychowawczy Specjalna Szkoła Podstawowa dla uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym, znacznym i głębokim oraz z niepełnosprawnością sprzężoną Specjalna Szkoła Przysposabiająca do Pracy dla uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym i znacznym oraz z niepełnosprawnością sprzężoną Specjalne Gimnazjum dla uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym, znacznym i głębokim oraz z niepełnosprawnością sprzężoną Kruzy 18, 11-311 Kolno, tel. (089)716 32 16 e-mail: pskoew.kruzy@poczta.tp.pl powiat ostródzki Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym Koło w Ostródzie ul. Grunwaldzka 19A, 14-100 Ostróda, tel./ fax (089) 646 49 29, 642 20 93 e-mail: zk.ostroda@psouu.org.pl http://ostroda.psouu.org.pl/ Ośrodek Rehabilitacyjno-Edukacyjno-Wychowawczy e-mai: orew.ostroda@psouu.org.pl http://ostroda.psouu.org.pl/orew.html Specjalny Ośrodek Szkolno Wychowawczy im. Marii Konopnickiej Specjalna Szkoła Podstawowa Gimnazjum Specjalne Specjalna Szkoła Przysposabiająca do Pracy ul. Grunwaldzka 13, 14-100 Ostróda, tel. (089) 646 30 73, 646 26 51 e-mail: sosw-ostroda@wp.pl http://oswostroda.edupage.org/ Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy Szkoła Podstawowa Specjalna Gimnazjum Specjalne Szkoła Przysposabiająca do Pracy Zasadnicza Zawodowa Szkoła Specjalna ul. Olsztyńska 9A, 14-310 Miłakowo, tel. (089) 758 74 06 e-mail: specow@wp.pl http://soswmilakowo.edupage.org/news/ Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy Specjalna Szkoła Podstawowa Gimnazjum Specjalne Szkoła przysposabiająca do zawodu Szymanowo 2, 14-300 Morąg, tel./ fax (089) 757 45 69, tel. (089) 757 63 53 e-mail: sosw@interia.pl http://www.szymanowo.edu.pl/ 28

powiat piski Ośrodek Rewalidacyjno-Edukacyjno-Wychowawczy (prowadzony przez Stowarzyszenie Przymierze Ziemia Piska ) Pl. Daszyńskiego 11A, 12-200 Pisz, tel./ fax (087) 423 24 95, tel. (087) 424 05 14 e-mail: orew@ziemiapiska.free.ngo.pl http://ziemiapiska.free.ngo.pl/ Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy Szkoła Podstawowa Specjalna Gimnazjum Specjalne Zasadnicza Szkoła Zawodowa Specjalna Łupki 15, 12-200 Pisz, tel./ fax (087) 423 48 57 e-mail: osw-lupki@powiat.pisz.pl http://www.soswlupki.powiat.pisz.pl/ powiat szczycieński Towarzystwo Przyjaciół Dzieci Zarząd Warmińsko Mazurski Oddział Wojewódzki w Olsztynie al. Wojska Polskiego 4, tel. (089) 526 95 49 e-mail: tdp@mail.olsztyn.pl Niepubliczna Podstawowa Szkoła Specjalna przy Ponadlokalnym Centrum Rehabilitacyjno-Edukacyjne dla Dzieci i Młodzieży Niepełnosprawnej im. Jana Pawła II ul. Pasymska 21A, 12-100 Szczytno, tel. (089) 624 34 37 wew. 14 e-mail: szkolaspecjalna@promyk.org.pl http://www.szkolaspecjalna.promyk.org.pl/o-nas.php Specjalny Ośrodek Szkolno - Wychowawczy im. Janusza Korczaka Szkoła Podstawowa Specjalna Nr 5 Gimnazjum Specjalne Nr 3 Szkoła Specjalna Przysposabiająca do Pracy Zasadnicza Szkoła Zawodowa Specjalna Nr 1 ul. Janusza Korczaka 4, 12-100 Szczytno, tel. (089) 624 21 06, fax (089) 623 10 68 e-mail: sosw.szczytno@wp.pl http://szczytno-sosw.bip-wm.pl/public/ powiat węgorzewski Specjalny Ośrodek Szkolno - Wychowawczy im. Marii Konopnickiej Szkoła Podstawowa Specjalna Nr 3 Gimnazjum Specjalne Nr 2 Szkoła Przysposabiająca do Pracy Zasadnicza Szkoła Zawodowa Specjalna Nr 1 ul. Zamkowa 34, 11-600 Węgorzewo, tel. (087) 427 00 30, fax (087) 427 00 60 e-mail: sosw.wegorzewo@wp.pl http://www.soswwegorzewo.pl/ 29

SZKOŁY I PRZEDSZKOLA INTEGRACYJNE LUB Z ODDZIAŁAMI INTEGRACYJNYMI: Elbląg Olsztyn Przedszkole z Grupami Integracyjnymi Nr 15 ul. Kpt. Diaczenki 24, 82-300 Elbląg, tel. (055) 625 80 91 e-mail: przedszkole15@op.pl http://przed15.webd.pl/strona/news.php Przedszkole z oddziałami integracyjnymi Nr 19 ul. Ślusarska 8, 82-300 Elbląg, tel./ fax (055) 641 65 55 e-mail: ple19@vp.pl Zespół Szkół Ogólnokształcących Nr 3 ul. Wańkowicza 1, 10-684 Olsztyn, tel. (089) 542 90 15, 542 90 51 e-mail: szkol@zso3.olsztyn.pl, dyrektor: gierb@zso3.olsztyn.pl http://www.zso3.olsztyn.pl/ Szkoła Podstawowa Nr 25 z Oddziałami Integracyjnymi tel. (089) 542 40 90, 542-90-15 lub 51 http://www.sp25.zso3.olsztyn.pl/ Gimnazjum Nr 9 z Oddziałami Integracyjnymi tel. (089) 542 62 90 e-mail: szkol@gim9.zso3.olsztyn.pl http://www.gim9.zso3.olsztyn.pl/ IX Liceum Ogólnokształcące z Oddziałami Integracyjnymi IX Liceum Profilowane z Oddziałami Integracyjnymi tel. (089) 542 93 68 e-mail: szkol@lo9.zso3.olsztyn.pl http://www.lo9.zso3.olsztyn.pl/ powiat bartoszycki Integracyjne Przedszkole Publiczne Nr 4 ul. Bema 49, 11-200 Bartoszyce, tel. (089) 764 13 88 e-mail: ppnr4@op.pl http://ppnr4.prv.pl/ powiat elbląski Szkoła Podstawowa z Oddziałami Integracyjnymi Zielonka Pasłęcka 17, 14-400 Pasłęk, tel./ fax (055) 248 70 70 e-mail: spzielonka@elblag.net http://spzielonka.edupage.org/ powiat giżycki Przedszkole Miejskie Nr 1 z Oddziałem Integracyjnym ul. Drzymały 9, 11-500 Giżycko, tel. (087) 428 33 97 e-mail: przedszkole1gizycko@neostrada.pl http://www.gizyckopm1.neostrada.pl/ 30