Plastyka zeszyt ćwiczeń
dla klasy piątej szkoły podstawowej José María Álvarez Soccoro Moreno Sara Álvarez Mariano Gonzáles Elena Turbica Barbara Polkowska-Ugwu Jacek Foromański... Imię i nazwisko, klasa
Droga Uczennico! Drogi Uczniu! Rozpoczyna się drugi rok artystycznej przygody z zeszytami z serii Świeżo malowane. Potrafisz już stosować najbardziej podstawowe środki artystycznego wyrazu linię, kreskę, kropkę, znasz tajniki rysowania ludzi i zwierząt, a także wykreślania figur geometrycznych. Z pewnością możesz też się pochwalić znajomością faktur malarskich oraz różnych technik plastycznych, takich jak frotaż, wydzieranka, szablon czy kolaż. Teraz chcemy pogłębić nabytą przez Ciebie wiedzę i wzbogacić artystyczny warsztat. Zaczniemy od tematu perspektywy w dziele malarskim. W trakcie kolejnych lekcji będziesz mieć okazję eksperymentowania z wariantami kompozycyjnymi i kolorem, zgłębiania wiedzy na temat grafiki artystycznej oraz sposobów uzyskiwania wrażenia przestrzenności na obrazach. Udoskonalisz też nabyte w klasie czwartej umiejętności rysowania postaci ludzkich oraz sylwetek zwierząt. Czeka Cię wspaniała zabawa! cienkopis farby plakatowe flamastry z grubą końcówką flamastry średniej grubości ołówki o różnej twardości pastele olejne kredki świecowe kredki ołówkowe klej biurowy nożyczki ekierka i cyrkiel
Spis treści Tematy Umiejętności Techniki Perspektywa kulisowa i rzędowa... 6 Przestrzeń w obrazie... 8 Perspektywa linearna... 10 Co jest bliżej, a co dalej?... 12 Perspektywa powietrzna... 14 przestrzeń w dziele plastycznym perspektywa rzędowa, kulisowa, linearna, powietrzna stosowanie zasad perspektywy kulisowej, rzędowej, powietrznej w kompozycji malarskiej wykreślanie perspektywy linearnej rozwijanie dalszego ciągu obrazu według zasad perspektywy linearnej interpretowanie dzieł plastycznych kolaż rysunek ołówkiem, kredkami, flamastrami, pastelami Warianty kompozycyjne... 16 Kompozycja symetryczna i asymetryczna... 18 Kompozycja otwarta... 20 Kompozycja zamknięta... 22 kompozycja symetry- czna, asymetryczna, otwarta, zamknięta tworzenie prac plastycznych z wykorzystaniem różnorodnych wariantów kompozycyjnych interpretowanie dzieł plastycznych rysunek ołówkiem, kredkami, flamastrami, pastelami Kolory podstawowe... 24 Kolory pochodne... 26 Łączenie kolorów harmonia i kontrast... 28 Barwy kontrastujące... 30 Gama kolorów zimnych... 32 Gama kolorów ciepłych... 33 koło barw kolory podstawowe, pochodne, dopełniające i kontrastujące gama barw ciepłych i zimnych uzyskiwanie barw pochodnych i złamanych łączenie kolorów stosowanie gamy barwnej interpretowanie dzieł plastycznych wycinanka malowanie farbami kolorowanie kredkami, pastelami Grafika... 34 Monotypia... 36 Druk płaski... 38 Druk wypukły... 40 Druk wklęsły... 42 Znaczenie linii w grafice... 44 monotypia druk płaski, wklęsły, wypukły punkt, plama, kreska, linia w grafice kolor w grafice projektowanie prostych grafik użytkowych przygotowanie matrycy stempla powielanie wykonywanie odbitek z matrycy interpretowanie dzieł plastycznych monotypia druk płaski stemplowanie rysunek przez kalkę rysunek ołówkiem, cienkopisem, kredkami, flamastrami kreskowanie
Tematy Umiejętności Techniki Światło i cień na obrazie... 46 Określanie źródła światła... 48 Skąd pada światło?... 50 Gdzie jest światło, a gdzie cień?... 52 Szrafowanie (kreskowanie)... 54 Cieniowanie ołówkiem... 56 Światłocień i walor... 57 Walor... 58 światłocień wrażenie trójwymiarowości szrafowanie cieniowanie walor monochromatyczność stosowanie światłocienia kreskowanie ołówkiem cieniowanie ołówkiem stosowanie waloru interpretowanie dzieł plastycznych rysunek ołówkami o różnej twardości, kredkami, pastelami rysunek ołówkiem z wykorzystaniem gumki cieniowanie szrafowanie Proporcje głowy... 60 Wyraz twarzy emocje... 62 Autoportret... 64 Schemat budowy ludzkiego ciała... 66 Portret... 68 studium głowy człowieka ekspresja twarzy schemat budowy ciała człowieka ciało człowieka w ruchu portret szkicowanie głowy rysowanie postaci z uwzględnieniem proporcji ciała szkicowanie ciała w ruchu cieniowanie interpretowanie dzieł plastycznych rysunek ołówkiem, kredkami, flamastrami kolorowanie kredkami, flamastrami cieniowanie Schemat sylwetki konia... 70 Rysowanie głowy konia... 71 Twój rysunek koń... 72 schemat budowy ciała konia szkicowanie głowy konia rysowanie konia z uwzględnieniem proporcji ciała rysunek ołówkiem, flamastrami kolorowanie kredkami
Perspektywa kulisowa i rzędowa Aby uzyskać wrażenie przestrzeni, już od najdawniejszych czasów stosowano w malarstwie metodę nakładania płaszczyzn, to znaczy takiego komponowania obrazów, by obiekty bliższe częściowo przesłaniały te znajdujące się dalej. To zupełnie tak jak w dekoracjach teatralnych, ustawionych jedne za drugimi stąd nazwa: perspektywa kulisowa. Perspektywa kulisowa jest zwykle stosowana łącznie z perspektywą rzędową, polegającą na tym, że im obiekty są bardziej oddalone, tym na obrazie znajdują się wyżej. Pietro Longhi (czyt. longi), Nosorożec, 1751, olej 6 Malowidło przedstawiające codzienne życie starożytnych Egipcjan, grobowiec pisarza Menny, Teby Zachodnie, ok. 1400 r. p.n.e. Giotto (czyt. dżiotto), Wypędzenie diabłów z Arezzo (fragment), 1296, fresk Wykonaj techniką kolażu kompozycję przedstawiającą miasto przyszłości. Pamiętaj, by zacząć swoją pracę od obiektów położonych najdalej, czyli od góry.
Przestrzeń w obrazie Spójrz na próby wiernego odtwarzania rzeczywistości czyli w taki sposób, w jaki człowiek widzi świat przez malarzy różnych epok. Któremu z nich najlepiej udało się oddać wrażenie trójwymiarowości? Uzasadnij swoje zdanie. Scena łowienia ryb, fresk z pałacu papieskiego, Awinion, Francja, 1343 Zdjęcie na sąsiedniej stronie przedstawia wzniesiony w XVII wieku w Indiach grobowiec Taj Mahal (czyt. tadż mahal). Wyobraź sobie, że sadzawka i ogród, które widzisz na pierwszym planie, rozciągają się poza kadr zdjęcia. Rozwiń obraz, używając ołówka i kredek. Sadzawka, malowidło z grobowca w Tebach w starożytnym Egipcie, ok. 1400 r. p.n.e. 8 Pieter Rysbrack (czyt. piter rajsbrak), Ogrody Chiswick House, 1728 1730, olej na płótnie
Perspektywa linearna Przyjrzyj się obrazowi Pietra Perugino z pewnością zauważysz, że postaci oraz budynki im są dalej, tym są coraz mniejsze, co daje złudzenie głębi. Szczególnie widać to na płytach, którymi wyłożony jest plac. Spójrz też na białe linie, które zaznaczyliśmy na obrazie. Wszystkie zbiegają się w jednym punkcie na linii horyzontu, chociaż dla widza jest oczywiste, że w rzeczywistości biegną one równolegle. linia horyzontu 10 Pietro Perugino (czyt. perudżino), Przekazanie kluczy św. Piotrowi, 1481 1482, fresk
Przyjrzyj się etapom rysowania w perspektywie linearnej. Powtórz kolejne czynności. Uzupełnij swój obrazek, dorysowując tory kolejowe, słupy wysokiego napięcia, postaci. Możesz pokolorować rysunek. A Wyznaczamy linię horyzontu (w tym przypadku wybraliśmy linię horyzontu umieszczoną wysoko), zaznaczamy jej środek. D B Rysujemy linie, które spotkają się w punkcie zbiegu. C Umieszczamy na jednej stronie bryłę budynku i drzewo. 11
Co jest bliżej, a co dalej? Przyjrzyj się widokom miast. Zwróć szczególną uwagę na to, w jaki sposób artyści próbowali oddać przestrzeń w dziele malarskim. Na którym z dzieł łatwiej jest określić, czy poszczególne budynki są bliżej, czy dalej? Odpowiedz, dlaczego. Konstantynopol. Fragment miniatury z Psałterza Luttrella, Anglia, ok. 1340 r. Wyobraź sobie, że stoisz na ulicy w mieście. Patrzysz daleko przed siebie wzdłuż jezdni na rząd kamienic i chodnik. Wszystkie te obiekty pozornie zbiegają się w jednym punkcie na linii horyzontu. Narysuj to. Zacznij od narysowania linii pomocniczych (takich jak na str. 10 i 11). Pokoloruj rysunek. Anonimowy malarz włoski, Widok idealnego miasta, Włochy, XV w. 12
Perspektywa powietrzna Jeszcze przed odkryciem perspektywy linearnej artyści zauważyli, że w dużej odległości przedmioty nie tylko maleją, ale stają się coraz bledsze i nabierają chłodniejszej tonacji, w przeciwieństwie do ciepłych barw na pierwszym planie. Spójrz, jak mistrzowsko zastosowali zasady perspektywy powietrznej ci wspaniali artyści! Raoul Dufy, (czyt. raul difi) Wielkie drzewo w Saint Maxime, 1942, olej na płótnie Dosso Dossi, Wyprawa argonautów, ok. 1520, olej na płótnie 14 Stosując zasady perspektywy powietrznej, narysuj i pokoloruj pejzaż.
Warianty kompozycyjne Kompozycja polega na logicznym i estetycznym ułożeniu przedstawianych obiektów oraz odnalezieniu równowagi między wszystkimi elementami składającymi się na dzieło plastyczne (kształt, kolor, faktura, proporcje), tak aby powstała harmonijna całość. Istnieje nieskończona liczba wariantów kompozycyjnych. 16
Wybierz kilka przedmiotów, na przykład spośród tych, które znajdują się w klasie. Ułóż z nich kompozycję i narysuj ją w polu A. Wykorzystując te same przedmioty, ułóż inny wariant kompozycyjny i narysuj go w polu B. A B 17
Seria Świeżo malowane uczy, rozwija, inspiruje Zmodyfikowane zeszyty ćwiczeń z serii Świeżo malowane uczą zasad poprawnego rysowania, przełamując opory przed samodzielnym tworzeniem. Starannie opracowane zadania rozbudzają wrażliwość na kształty, proporcje, kolory, harmonijnie rozwijając umiejętności i wyobraźnię uczniów. Ćwiczenia odwołujące się do słynnych dzieł pomagają w kształceniu świadomych odbiorców sztuki. Zeszyty są dopasowane do wymagań podstawy programowej dla drugiego etapu kształcenia i mogą być wykorzystywane z dowolnym programem nauczania plastyki. Klasa IV: kropka, kreska i linia, symetria, rysowanie postaci, kontur, faktura, rytm, frotaż, wydzieranka, szablon, kolaż Klasa V: perspektywa, kompozycja, barwy, kontrast, światłocień, walor, proporcje, grafika artystyczna, techniki cieniowania, portret W PRZYGOTOWANIU Klasa VI (w przygotowaniu): kompozycja dynamiczna i statyczna, sztuka ludowa, rysowanie postaci, karykatura, grafika użytkowa, znaki i symbole, liternictwo, komiks W PRZYGOTOWANIU Plastyka Świeżo malowane Podręcznik dla klas 4-6 szkoły podstawowej