INFORMATYKA EKONOMICZNA

INFORMATYKA EKONOMICZNA BUSINESS INFORMATICS 2(32) 2014 Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu Wrocław 2014

Redaktor Wydawnictwa: Dorota Pitulec Redaktor techniczny: Barbara Łopusiewicz Korektor: Hanna Jurek Łamanie: Barbara Szłapka Projekt okładki: Beata Dębska Publikacja jest dostępna w Internecie na stronach: www.ibuk.pl, www.ebscohost.com, w Dolnośląskiej Bibliotece Cyfrowej www.dbc.wroc.pl, The Central European Journal of Social Sciences and Humanities http://cejsh.icm.edu.pl, The Central and Eastern European Online Library www.ceeol.com, a także w adnotowanej bibliografii zagadnień ekonomicznych BazEkon http://kangur.uek.krakow.pl/ bazy_ae/bazekon/nowy/index.php Informacje o naborze artykułów i zasadach recenzowania znajdują się na stronie internetowej Wydawnictwa www.wydawnictwo.ue.wroc.pl Kopiowanie i powielanie w jakiejkolwiek formie wymaga pisemnej zgody Wydawcy Copyright by Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu Wrocław 2014 ISSN 1507-3858 Wersja pierwotna: publikacja drukowana Druk i oprawa: EXPOL, P. Rybiński, J. Dąbek, sp.j. ul. Brzeska 4, 87-800 Włocławek

Spis treści Wstęp:... 9 Część 1. Informatyka w organizacji Zbigniew Antczak: Wpływ narzędzi informatycznych na kierunki ewolucji funkcji personalnej w przedsiębiorstwach w Polsce w XXI wieku... 13 Ewa Badzińska: Indywidualizacja rozwiązań ICT w praktyce gospodarczej na przykładzie start-upów akademickich... 24 Grzegorz Biziel, Adam Pyka, Tomasz Skalniak, Jan Słowik: Platforma zarządzania usługami jako narzędzie wspierające życie osób starszych... 33 Iwona Chomiak-Orsa, Michał Flieger: Wykorzystanie technologii informacyjno-komunikacyjnych determinantą doskonalenia komunikacji z interesariuszami w gminach... 41 Małgorzata Furmankiewicz, Anna Sołtysik-Piorunkiewicz, Piotr Ziuziański: Artificial intelligence and multi-agent software for e-health knowledge management system... 51 Małgorzata Furmankiewicz, Anna Sołtysik-Piorunkiewicz, Piotr Ziuziański: Zaawansowane techniki graficznej analizy danych epidemiologicznych na kokpicie menedżerskim... 64 Wiesława Gryncewicz, Karol Łopaciński: Technologia informacyjna jako determinanta rozwoju e-usług w sektorze medycznym i rehabilitacyjnym. 78 Jarosław Jankowski, Maciej Janiak: Zastosowanie modeli wnioskowania rozmytego w projektowaniu struktury interfejsu systemu rekomendującego. 86 Jerzy Korczak: Chmura obliczeniowa dla logistyki projekt LOGICAL... 95 Krzysztof Kubiak: Przepływy wartości z wykorzystaniem narzędzi ICT case study... 106 Bernard F. Kubiak: Model informacji strategicznej w obsłudze procesów biznesowych przemysłu turystycznego... 116 Iwona Małgorzata Kutzner: Wykorzystanie Visual Basic w procesie rekrutacji i selekcji pracowników na przykładzie Instytutu Edukacji Gospodarczej Sp. z o.o.... 133 Maja Leszczyńska: Analiza i ocena uwarunkowań oraz możliwości wirtualizacji procesów wdrażania i utrzymywania systemów informatycznych... 156

6 Spis treści Józef Bohdan Lewoc, Iwona Chomiak-Orsa, Antoni Izworski, Sławomir Skowroński, Antonina Kieleczawa, Marion Ann Hersh, Peter Kopacek: Optimization of network topology in a CIMM system used in organization management... 168 Maria Mach-Król: Narzędzia budowy systemu z temporalną bazą wiedzy wspomagającego twórczość organizacyjną... 179 Adam Nowicki, Bogdan Burkot: Zarys koncepcji doskonalenia procesów programowych podejście systemowe... 188 Maria Pietruszka, Marian Niedźwiedziński: Third dimension of e-commerce... 198 Cezary Stępniak, Tomasz Turek: Technologiczne uwarunkowania budowy regionalnej społeczności biznesowej... 213 Radosław Wójtowicz: Wdrażanie systemów klasy Enterprise Content Management jako złożone przedsięwzięcie informatyczne... 223 Łukasz Żabski: Functions of the integrated computer system of Ministry of the Treasury within the scope of exercising the owner s supervision... 235 Część 2. Dydaktyka Ewa Badzińska: Potencjał urządzeń mobilnych i gamifikacji w usługach edukacyjnych... 251 Paweł Chrobak: Wdrażanie infrastruktury VDI w środowisku akademickim studium przypadku... 262 Dorota Jelonek, Barbara Łukasik-Makowska: Efekty kształcenia jako podstawa projektowania programu studiów na kierunku Informatyka ekonomiczna... 274 Arkadiusz Januszewski: Zastosowanie technologii informatycznych w kształceniu studentów w zakresie controllingu i rachunkowości zarządczej... 300 Jerzy Korczak, Witold Abramowicz, Jerzy Gołuchowski, Andrzej Kobyliński, Mieczysław Owoc: Wzorcowy program studiów licencjackich kierunku Informatyka ekononomiczna koncepcja wstępna... 311 Karol Korczak, Konrad Szymański: Wykorzystanie wiedzy z zakresu Informatyki ekonomicznej w procesie modelowania ścieżek kształcenia... 338 Barbara Łukasik-Makowska, Jerzy Korczak, Paweł Chrobak, Maciej Bac: Wykorzystanie technologii informacyjnych w procesach wdrażania Krajowych Ram Kwalifikacji dla Szkolnictwa Wyższego... 350 Karolina Muszyńska, Jakub Swacha: Wykorzystanie narzędzi komunikacji, współpracy i wymiany plików przez studentów kierunków Informatyka i Zarządzanie... 365 Małgorzata Pańkowska: Prezentacja efektów kształcenia w kartach przedmiotów... 376

Spis treści 7 Summaries Part 1. Informatics in organization Zbigniew Antczak: The influence of information tools on the evolution trends of hr function in enterprises in Poland in the XXI st century... 23 Ewa Badzińska: Individualization of ICT solutions in business practice on the example of academic start-ups... 32 Grzegorz Biziel, Adam Pyka, Tomasz Skalniak, Jan Słowik: Service management platform as an independent living supporting tool for senior citizens... 40 Iwona Chomiak-Orsa, Michał Flieger: ICT technologies as a way to improve communication with stakeholders in local governments... 50 Małgorzata Furmankiewicz, Anna Sołtysik-Piorunkiewicz, Piotr Ziuziański: Sztuczna inteligencja i multiagenci oprogramowania w systemie zarządzania wiedzą w e-zdrowiu... 63 Małgorzata Furmankiewicz, Anna Sołtysik-Piorunkiewicz, Piotr Ziuziański: Advanced techniques for graphical analysis of epidemiological data on management dashboard... 77 Wiesława Gryncewicz, Karol Łopaciński: Information technology as a determinant of e-services development in medical and rehabilitation sector.. 85 Jarosław Jankowski, Maciej Janiak: Application of fuzzy inference models in the Web recommending interface design... 94 Jerzy Korczak: Architecture of computing cloud LOGICAL project... 105 Krzysztof Kubiak: Value stream flow using ICT tools case study... 115 Bernard F. Kubiak: Model of strategic information in support of business processes of the tourism industry... 132 Iwona Małgorzata Kutzner: Usage of Visual Basics in the process of recruitment and selection of employees at IEG LLC... 155 Maja Leszczyńska: Analysis and evaluation of determinants and possibilities of virtualization of implementation and maintenance processes of it systems... 167 Józef Bohdan Lewoc, Iwona Chomiak-Orsa, Antoni Izworski, Sławomir Skowroński, Antonina Kieleczawa, Marion Ann Hersh, Peter Kopacek: Optymalizacja topologii sieci w systemach CIMM wykorzystywana w zarządzaniu organizacjami... 178 Maria Mach-Król: Tools for developing a system with temporal knowledge base to support organizational creativity... 187 Adam Nowicki, Bogdan Burkot: Draft of a concept for software process improvement system approach... 197

8 Spis treści Maria Pietruszka, Marian Niedźwiedziński: Trzeci wymiar w e-commerce... 212 Cezary Stępniak, Tomasz Turek: Technological conditionings of regional spatial community creation... 222 Radosław Wójtowicz: Implementation of ECM As a complex it project... 234 Łukasz Żabski: Funkcje zintegrowanego systemu informatycznego Ministerstwa Skarbu Państwa w zakresie sprawowania nadzoru właścicielskiego.. 248 Part 2. Didactics Ewa Badzińska: Potential of mobile devices and gamification in educational services... 261 Paweł Chrobak: Implementation of VDI infrastructure in an academic environment case study... 273 Dorota Jelonek, Barbara Łukasik-Makowska: Learning outcomes as the base for program of studies design at the business informatics field of study... 299 Arkadiusz Januszewski: Application of information technology to managerial accounting and financial controlling at the university-level education. 310 Jerzy Korczak, Witold Abramowicz, Jerzy Gołuchowski, Andrzej Kobyliński, Mieczysław Owoc: Standard program of bachelor study in Business Informatics preliminary concept... 337 Karol Korczak, Konrad Szymański: The use of knowledge of business informatics in the learning pathways modeling process... 349 Barbara Łukasik-Makowska, Jerzy Korczak, Paweł Chrobak, Maciej Bac: USe of it in implementation process of the National Framework of Qualification Standards for Higher Education... 364 Karolina Muszyńska, Jakub Swacha: Use of communication, collaboration and file sharing tools by students of information technology and management... 375 Małgorzata Pańkowska: Learning outcomes presentation in course cards... 387

INFORMATYKA EKONOMICZNA BUSINESS INFORMATICS 2(32) 2014 ISSN 1507-3858 Maja Leszczyńska Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu e-mail: maja.leszczynska@ue.wroc.pl ANALIZA I OCENA UWARUNKOWAŃ ORAZ MOŻLIWOŚCI WIRTUALIZACJI PROCESÓW WDRAŻANIA I UTRZYMYWANIA SYSTEMÓW INFORMATYCZNYCH Streszczenie: Koncepcje wirtualizacji w połączeniu z najnowszymi rozwiązaniami informacyjno-komunikacyjnymi umożliwiają powstawanie nowych modeli prowadzenia działalności. Ponieważ w zdecydowanej mierze wykorzystują one Internet, mówi się o modelach e- -biznesu. Jednym z takich nowych modeli jest koncepcja organizacji, która w sposób zdalny realizuje swoje kluczowe procesy związane z implementacją i utrzymywaniem oprogramowania u klientów. Wykorzystanie potencjału wirtualizacji w procesie wdrożenia i utrzymania SI pozwala na usprawnienie dotychczasowej działalności dostawców oprogramowania oraz zapewnienie rentowności działań w sektorze małych przedsiębiorstw i mikroprzedsiębiorstw. Celem niniejszego artykułu jest zaprezentowanie analizy i oceny potencjału, jaki niesie wirtualizacja procesu wdrożenia systemu informatycznego. Słowa kluczowe: system informatyczny, proces wdrożenia, proces utrzymania, wirtualizacja. DOI: 10.15611/ie.2014.2.13 1. Wstęp Na gruncie nauk o zarządzaniu koncepcja organizacji wirtualnej określana jest mianem strategicznej odpowiedzi na wzrastającą złożoność, niepewność i współzależność procesów zachodzących w otoczeniu przedsiębiorstwa. Wirtualizacja może przybierać różne formy i zakresy. Może ona dotyczyć wewnętrznych procesów biznesowych oraz tych na linii firma klient. Jednak obecnie mówi się raczej o nowym paradygmacie zarządzania niż o nowym rodzaju organizacji. Ukierunkowanie na potrzeby rynku, konieczność indywidualnego podejścia do klientów połączone z koncentracją na kluczowych kompetencjach i wykorzystaniem najnowszych osiągnięć informacyjno-komunikacyjnych stwarzają nowe ramy funkcjonowania dla współczesnych organizacji. Technologia informacyjna otwiera przed przedsiębiorstwami nowe możliwości działania, jest siłą napędową transformacji sposobów ich funkcjonowania. Firmy, odpowiadając na zmiany technologiczne, reorganizują swoją dzia-

Analiza i ocena uwarunkowań oraz możliwości wirtualizacji procesów... 157 łalność nie tylko w relacji B&C, lecz także między sobą, biorąc pod uwagę łańcuch tworzenia wartości [Szpringer 2008]. Koncepcje wirtualizacji w połączeniu z najnowszymi rozwiązaniami informacyjno-komunikacyjnymi sprzyjają powstawaniu nowych modeli prowadzenia działalności. Z uwagi na to, iż w zdecydowanej mierze wykorzystują one Internet, mówi się o modelach e-biznesu. Jednym z takich nowych modeli jest koncepcja organizacji, która w sposób zdalny realizuje swoje kluczowe procesy związane z implementacją i utrzymywaniem oprogramowania u klientów. W artykule zaprezentowana zostanie analiza i ocena uwarunkowań oraz możliwości zastosowań tego podejścia wraz z praktycznym przykładem zastosowania. 2. Uwarunkowania wirtualizacji procesu wdrożenia i utrzymania systemów informatycznych Współcześnie zdecydowana większość przedsiębiorstw, zwłaszcza dużych i średnich, dysponuje już pakietem zintegrowanych aplikacji obsługujących podstawowe obszary biznesowe głównie księgowość, kadry płace, sprzedaż [Waszczuk 2010]. Duże nasycenie rozwiązaniami informatycznymi wśród tej grupy odbiorców powoduje wzrost zainteresowania dostawców systemów informatycznych przedsiębiorstwami małymi i mikro. Przejawia się to dostosowaniem rozwiązań IT do ich potrzeb oraz specyfiki, a także otwarciem nawet największych dostawców na rozwiązania branżowe. Ponadto dostawcy IT oferują dodatkowe usługi (konsulting biznesowy, wsparcie w pozyskaniu funduszy unijnych), a ich aplikacje, odpowiednio wdrożone, mogą zapewnić wzrost efektywności realizowanych procesów biznesowych. Znajduje to odzwierciedlenie w rozwijaniu oferty dostawców w stronę komercjalizacji posiadanej wiedzy i doświadczeń wdrożeniowych poprzez świadczenie usług komplementarnych w stosunku do funkcjonalności systemu, takich jak: zestaw najlepszych praktyk związanych z organizacją wyspecjalizowanych procesów biznesowych, tworzenie branżowych map procesów oraz predefiniowanie ich w systemach informatycznych. Jest to oferta niezwykle korzystna dla mniejszych przedsiębiorców, którzy chcą poprawić swoją sytuację rynkową poprzez wdrożenie SI połączone z nabyciem wiedzy na temat najlepszych praktyk danej branży [Waszczuk 2010]. Niemniej jednak rozwiązania tworzone dla przedsiębiorstw małych i mikro oznaczają dla dostawców oprogramowania zdecydowanie mniejsze jednostkowe zyski. Środki finansowe, jakimi dysponują małe firmy i mikrofilmy, przeznaczone na wdrożenie (analizę potrzeb, modyfikację i konfigurację produktu, szkolenia, asysty itp.) rozwiązania w ich środowisku są zdecydowanie mniejsze niż w przypadku firm większej skali. Ponadto realizowane procesy biznesowe mają niski poziom skomplikowania przy jednocześnie wysokim stopniu powtarzalności w odniesieniu do danej branży. Oferowane systemy są zdecydowanie tańsze. Opłacalność działań biznesowych w tym segmencie odbiorców oznacza więc dla dostawców systemów informatycznych konieczność minimalizacji kosztów oraz maksymalizacji liczby

158 Maja Leszczyńska odbiorców. Minimalizacja kosztów oznacza konieczność z jednej strony standaryzacji i upraszczania funkcjonalnego systemów informatycznych, a z drugiej minimalizacji kosztów związanych z wdrożeniem i utrzymaniem (uproszczenie, skrócenie czasu trwania). Poszukiwanie dróg minimalizacji kosztów wdrożeń i serwisu spowodowało stworzenie nowej tendencji rynkowej, którą można współcześnie obserwować. Polega ona na wirtualizacji procesu wdrożenia, utrzymania lub ich składowych. Pozwala to na uniezależnienie prowadzonych prac od geograficznego położenia siedzib zarówno dostawcy, jak i klienta, a w praktyce oznacza możliwość ich realizacji bez konieczności dojazdu do klienta i znaczącego skrócenia czasu trwania prac. Ponadto umożliwia dotarcie do dużej liczby klientów w stosunkowo krótkim czasie i przy minimalnych kosztach. Wirtualizacja procesu wdrożenia i utrzymania jest rozumiana jako wykonywanie określonych czynności wdrożeniowych i serwisowych zdalnie, z wykorzystaniem najnowszych rozwiązań teleinformatycznych oraz możliwości, jakie daje sieć Internet (szczegółowy opis w kolejnych punktach opracowania). Wyeliminowana natomiast zostaje konieczność odbycia prac w siedzibie klienta. Konsultant za pomocą odpowiednich narzędzi podłączonych do Internetu komunikuje się w czasie rzeczywistym z klientem (por. [http://www.teamviewer.com; http://www.symantec.com; http://www.crossloop.com; http://www.netop.pl; http://www.tightvnc.com; Chomiak-Orsa, Gryncewicz, Leszczyńska 2012]). Ponadto konsultant i klient są podłączeni do tego samego komputera, widzą na ekranie swoich monitorów dokładnie to samo i mają możliwość równorzędnej pracy. Zaznaczyć należy, że jest to możliwe dzięki przyjaznym użytkownikowi, intuicyjnym w obsłudze narzędziom informatycznym wspierającym zwirtualizowany proces wdrożenia, które nie wymagają od użytkownika posiadania specjalistycznej wiedzy informatycznej, a jedynie sprawnego poruszania się w przestrzeni Internetu. Należy podkreślić, że wirtualizacja jest możliwa i współcześnie praktykowana przede wszystkim w stosunku do firm małych, prowadzących standardową działalność lub zainteresowanych jej zmodyfikowaniem zgodnie z dobrymi praktykami danej branży. W dedykowanych dla nich systemach informatycznych mamy do czynienia z prostą, nieskomplikowaną funkcjonalnością, przyjaznym, intuicyjnym interfejsem oraz zaimplementowanymi standardowymi procesami biznesowymi. Są to najczęściej predefiniowane rozwiązania branżowe. W przypadku tych systemów zdecydowanie częściej nabywca, korzystając z wiedzy i doświadczeń dostawcy, dostosowuje swoją działalność do funkcjonalności oferowanej przez system niż odwrotnie. W przypadku wdrożeń systemów w dużych i średnich przedsiębiorstwach częściej dostosowuje się system do specyfiki ich działalności, co pociąga za sobą kosztowne modyfikacje. Akceptacja dla wirtualizacji procesu wdrożenia i utrzymania przez klientów z małych i mikrofirm wynika z faktu, że zależy im, podobnie jak dostawcom, na minimalizowaniu kosztu niezbędnych prac. Ponadto generalnie niewielki koszt zwią-

Analiza i ocena uwarunkowań oraz możliwości wirtualizacji procesów... 159 zany z tego rodzaju projektami pozwala klientowi na podjęcie ryzyka wirtualizacji procesu wdrożenia i późniejszego utrzymania oraz akceptacji braku bezpośredniego kontaktu z konsultantami, co przy dużych projektach może być dla klientów nie do zaakceptowania. Należy pamiętać, że jednym z celów wirtualizacji jest koncentracja na potrzebach klienta i budowania procesów wokół ich potrzeb. Ponadto klient jest czynnym uczestnikiem procesów, biorącym udział w realizacji poszczególnych zadań. W związku z tym wirtualizacja procesów wdrożenia i utrzymania wymaga od dostawców zapewnienia klientowi odpowiedniego poczucia bezpieczeństwa i komfortu pracy. Powinno się to przekładać na bieżącą organizację prac i zapewnienie klientowi przede wszystkim dostępu do sprawnego hot-line u, który szybko i merytorycznie udzieli odpowiedzi na większość zapytań klienta. W wirtualnych wdrożeniach jest to substytut bezpośredniego kontaktu konsultanta z klientem. Należy podkreślić, że wirtualizacja procesów wdrożenia i utrzymania w stosunku do standardowych produktów dedykowanych dla małych i mikroprzedsiębiorstw niesie ze sobą duży potencjał rozwojowy. Wypracowane w ten sposób procedury i metodyki postępowania mogą być bowiem w przyszłości wykorzystane do usprawnienia procesu wdrożenia większych systemów w dużych i średnich przedsiębiorstwach. 3. Możliwości wirtualizacji w procesie wdrożenia i utrzymania SI Jak już wspominano w poprzednim punkcie, w małych i mikroprzedsiębiorstwach właściciele decydują się najczęściej na zakup rozwiązań branżowych lub bardzo zestandaryzowanych rozwiązań powielarnych. Postawa taka wynika z braku środków na analizy przedwdrożeniowe, w wyniku których konsultanci dokonaliby oceny organizacji, potrzeb informacyjnych użytkowników i projektowania procesów biznesowych. W takim przypadku wdrożenie staje się kluczowym etapem w cyklu życia systemu. W sektorze małych i mikroprzedsiębiorstw uświadomienie potrzeby wdrożenia rozwiązań informatycznych jest pierwszym krokiem związanym z realizacją przedsięwzięcia informatycznego. Identyfikacja potrzeb użytkowników jest realizowana wewnątrz organizacji czyli najczęściej polega na zaangażowaniu pracowników i właścicieli przedsiębiorstwa w rozpoznanie i ocenę obszarów działalności, które miałyby być wspomagane informatycznie. Tak uświadomieni użytkownicy decydują się najczęściej na samodzielną penetrację rynku produktów informatycznych dostępnych dla ich branży, adekwatnych do ich potrzeb, a przede wszystkim w dostępnych dla nich przedziałach cenowych. Po dokonaniu wstępnej selekcji kontaktują się z producentami lub partnerami producentów. Współcześnie kontakt ten realizowany jest poprzez interaktywne formularze zamieszczane na stronach internetowych producentów oprogramowania. Jest to pierwszy z etapów zdalnego komunikowania się z klientem. Coraz częściej zdarza się, że interaktywne formularze zawierają pytania pozwalające na dokona-

160 Maja Leszczyńska nie wstępnej weryfikacji oczekiwań klienta w obszarze funkcjonalności oferowanego systemu. W klasycznym ujęciu na proces wdrożenia składa się sekwencja działań zawierających: prace przygotowawcze obejmujące analizę i przygotowanie organizacji, przygotowanie systemu i infrastruktury technicznej do eksploatacji, testowanie systemu polegające na próbnych uruchomieniach i usuwaniu usterek, eksploatację systemu [Kisielnicki 2008, s. 203 205]. W tradycyjnym ujęciu prace przygotowawcze oznaczały liczne wizyty konsultantów, którzy mieli stworzyć specyfikację wymagań użytkowników w zakresie oczekiwanej funkcjonalności systemu. W aktualnych warunkach wstępna ocena oczekiwań użytkowników weryfikowana jest przez pytania zawarte w interaktywnym formularzu zgłoszeniowym. Toteż wirtualizacja tego etapu wdrażania systemu w przypadku małych i mikroprzedsiębiorstw spowodowała, że przedsiębiorca może spotkać się z przedstawicielem firmy tylko na jednej przedwdrożeniowej rozmowie, w trakcie której zostaną doprecyzowane oczekiwania użytkownika oraz zostaną ustalone warunki finansowe. W małych i mikroprzedsiębiorstwach przygotowanie organizacji polega najczęściej na wyborze spośród pracowników nadzorującego wdrożenie, który będzie w sposób zdalny współpracował z konsultantem firmy sprzedającej oprogramowanie. Ponieważ istnieją już liczne narzędzia informatyczne umożliwiające zdalną automatyzację procesu instalacji, przyszły użytkownik systemu może wirtualnie udostępnić swoje zasoby informatyczne w celu dokonania instalacji zakupionego oprogramowania. Powyższe narzędzia umożliwiają również asysty w trakcie próbnych uruchomień systemu oraz sprawdzania kompletności struktur danych oraz poprawności zaimplementowanych algorytmów. Oznacza to, że sam proces instalowania systemu, jak również próbnych uruchomień, może także zostać zrealizowany w sposób wirtualny. W procesie wdrażania systemu informatycznego jednym z newralgicznych etapów są szkolenia pracowników. Również w tym obszarze możliwe jest zastosowanie zdalnej współpracy między użytkownikami systemu a firmą sprzedającą oprogramowanie i usługę wdrożenia. Coraz więcej programów wyposażonych jest w bardzo rozbudowane moduły pomocy, jak również instrukcje zawierające pełne prezentacje sposobów korzystania z systemu. Zwiększenie nacisku na samodoskonalenie się pracowników w procesie obsługi systemu przyspiesza w znaczny sposób efekt zapoznania się z systemem. Pracownicy przejmują w pewnym zakresie kontrolę nad procesem wdrażania, ale ponoszą również odpowiedzialność za postępy [Frączkowski 2003, s. 89 91]. Zmniejszenie liczby wizyt szkoleniowych w znaczący sposób zmniejsza nakłady, które przedsiębiorstwo musi ponieść na wdrożenie systemu. Ponadto podczas wirtualizacji procesu wdrożenia szczególnego znaczenia nabierają zdalne asysty i późniejszy serwis oprogramowania. Ponieważ użytkownik

Analiza i ocena uwarunkowań oraz możliwości wirtualizacji procesów... 161 nie ma bezpośredniego kontaktu z konsultantem, dlatego też konsultanci pracujący online bardzo często poprzez wykorzystanie zdalnych pulpitów wspomagają użytkowników w rozwiązywaniu bieżących problemów pojawiających się na tych etapach. Również w zdalny sposób mogą usuwać usterki związane z nieprawidłowościami w strukturach danych czy zaimplementowanych algorytmach biznesowych. 4. Przykład zastosowania wirtualnej metodyki wdrożeniowej Jak już wspomniano, proces wdrożenia i utrzymania oprogramowania może być w dużej mierze zwirtualizowany. W niniejszym punkcie zaprezentowany zostanie przykład praktyczny dotyczący produktu Protetic4You, wrocławskiej firmy 4Tune IT, która dedykuje go technikom dentystycznym. Na tym etapie rozwoju firmy 4-Tune IT osobisty kontakt z klientem realizowany jest jedynie podczas specjalistycznych targów i konferencji. Natomiast do zdobycia klienta i podpisania kontraktu wdrożeniowego na ogół wystarczające są referencje od aktualnych użytkowników, wirtualne prezentacje oprogramowania oraz kontakty telefoniczne. Proces wdrożenia i utrzymania oprogramowania Protetic4You obejmuje następujące etapy (por. rys. 1): DOSTOSOWYWANIE INTERFEJSU Rys. 1. Przebieg procesu wdrożenia oprogramowania Protetic4You Źródło: opracowanie własne. Konsultacja wstępna doprecyzowanie potrzeb. Techniczne przygotowanie wdrożenia. Konfiguracja słowników kontrahentów i towarów. Stworzenie wzorców prac protetycznych. Definiowanie cenników. Zdalne asysty. Dostosowywanie interfejsu. Serwis (głównie konsultacje telefoniczne) i aktualizacje oprogramowania. Podstawowymi narzędziami stosowanymi przez firmę 4-Tune IT podczas wdrożenia i późniejszego serwisowania Protetic4You są: oprogramowanie TeamViewer

162 Maja Leszczyńska (TV) z wbudowanym komunikatorem internetowym oraz telefon. TeamViewer jest narzędziem umożliwiającym wirtualny kontakt z protetykami (technikami dentystycznymi) za pośrednictwem sieci Internet. Jak pisze na swojej stronie www producent TeamViewer: za pomocą programu [ ] możesz w ciągu kilku sekund nawiązać połączenie internetowe z dowolnym komputerem osobistym lub serwerem i zdalnie nim sterować tak, jakbyś tuż przed nim siedział. Oprogramowanie to wymaga instalacji pełnej wersji i zakupu licencji jedynie od firmy wdrożeniowej, natomiast klient w najprostszej formie może uruchomić TeamViewer w trybie run, nawet bez konieczności jego instalacji na swoim komputerze. W związku z tym, że produkt jest przyjazny dla użytkowników, jest on bardzo dobrym narzędziem współpracy przy wdrożeniu Protetic4You, ponieważ nie obciąża dodatkowo użytkowników koniecznością posiadania zaawansowanej wiedzy informatycznej [http://www. teamviewer.com]. Pierwszym etapem wdrożenia Protetic4You jest konsultacja wstępna, podczas której w rozmowie z klientem precyzuje się jego potrzeby związane z oprogramowaniem oraz sugeruje rozwiązania korespondujące z najlepszymi praktykami branży. Ustala się zakres wdrożenia, liczbę stanowisk konieczną do efektywnego wykorzystywania oprogramowania oraz wymagania w zakresie infrastruktury sieciowo- -sprzętowej. W ramach konsultacji wstępnej ustala się również listę przyszłych użytkowników systemu. Klientowi przekazuje się informację o stosowanej metodyce dalszych prac oraz o kolejnych ich etapach. Zwieńczeniem tej fazy jest ustalenie harmonogramu wdrożenia, czyli kolejnych sesji zdalnych, podczas których konfiguruje się oprogramowanie i szkoli wiodących użytkowników. Po odbyciu konsultacji wstępnej często przygotowuje się dla klienta ofertę na zakup niezbędnego sprzętu, ponieważ, jak już wspomniano, metodyka wdrożeniowa Protetic4You zakłada kompleksową obsługę laboratorium podczas wdrożenia. Formalnym zakończeniem etapu konsultacji wstępnej jest podpisanie umowy na wdrożenie i serwis oprogramowania Protetic4You. Kolejnym etapem jest techniczne przygotowanie wdrożenia. Etap ten jest częściowo realizowany podczas zdalnych prezentacji oprogramowania, kiedy to klient pierwszy raz poznaje narzędzie TeamViewer oraz zasady korzystania z niego. Jeśli klient nie posiada niezbędnej infrastruktury sprzętowej, do laboratorium przesyłany jest zakupiony i odpowiednio skonfigurowany w siedzibie 4-Tune IT sprzęt. Jeśli klient posiada własny sprzęt, instalacja niezbędnych komponentów odbywa się zdalnie. Zdalną instalację poprzedza audyt sprzętu udostępnionego przez klienta celem określenia jego stanu oraz możliwości instalacji oprogramowania Protetic4You. Po jego przeprowadzeniu ustala się termin, czas trwania oraz zakres niezbędnych prac instalacyjnych. Techniczne przygotowanie wdrożenia wymaga oprócz instalacji oprogramowania Protetic4You również instalacji: Net Framework 3.5 SP1 i 4.0, IIS (Internet Information Services), MS SQL Server 2008 R2 Express.

Analiza i ocena uwarunkowań oraz możliwości wirtualizacji procesów... 163 Należy zauważyć, że w dużych laboratoriach protetycznych techniczne przygotowanie wdrożenia może wymagać fizycznej obecności konsultanta 4-Tune IT związanej z koniecznością konfiguracji wielostanowiskowej infrastruktury sieciowo-sprzętowej. Po zakończeniu konfiguracji infrastruktury sprzętowej rozpoczynają się prace konfiguracyjne połączone ze szkoleniami wiodących użytkowników systemu. W ramach przygotowania do nich zakłada się w programie użytkowników zgodnie z listą ustaloną w ramach konsultacji wstępnej. W kolejnym kroku następuje zdefiniowanie podstawowych słowników: kontrahentów i towarów. W przypadku kontrahentów mamy najczęściej do czynienia z wprowadzaniem gabinetów stomatologicznych oraz lekarzy stomatologów, z którymi współpracuje pracownia. Podczas szkolenia klient zapoznawany jest z funkcjonalnością kart kontrahentów i towarów, a bezpośrednio przed rozpoczęciem kolejnego etapu musi je samodzielnie uzupełnić. Podczas samodzielnej pracy z programem klient może w każdej chwili skontaktować się z konsultantem 4-Tune IT prowadzącym dane wdrożenie i uzyskać pomoc w rozwiązaniu problemów, które napotkał. Kolejnym etapem jest zdefiniowanie wzorców prac protetycznych. Polega ono na określeniu etapów najczęściej realizowanych w laboratorium prac protetycznych (np. wykonanie korony porcelanowej na metalu odbywa się w dwóch etapach: stworzenie formy metalowej pod porcelanę i napalanie porcelany) oraz określeniu działów je realizujących (np. Dział Metal, Dział Porcelana itp.). Pozwala to na automatyzację podziału prac protetycznych przyjmowanych do laboratorium podczas ich rejestracji. W każdej chwili zapisany wzorzec może być zmodyfikowany lub na jego podstawie może zostać stworzony nowy. Na tym etapie wdrożenia użytkownik przede wszystkim ma uzyskać swobodę w posługiwaniu się wzorcami, ich tworzeniu, przekształcaniu itp. Do programu wprowadza się tylko wybrane, najczęściej stosowane wzorce, które sukcesywnie w miarę użytkowania programu są uzupełniane i rozwijane. W praktyce etap ten jest realizowany poprzez wprowadzenie do systemu aktualnie wykonywanych prac protetycznych i określenie wzorców ich realizacji. Wszystkie konfigurowane podczas wdrożenia elementy programu w trakcie użytkowania są rejestrowane na karcie zlecenia protetycznego. Karta zlecenia protetycznego łączy poszczególne elementy programu w logiczną całość (rys. 2). Podczas wdrożenia klient pierwszy raz zapoznaje się z jej funkcjonalnością po zdefiniowaniu wzorców prac protetycznych. Na tym etapie na karcie można dodać kontrahenta (gabinet), pacjenta, określić etapy prac i ich wykonawców. Kolejnym etapem jest zdefiniowanie cenników. Cenniki można definiować dla rozliczeń wewnętrznych, czyli pracowników, oraz rozliczeń zewnętrznych (gabinetów, lekarzy czy bezpośrednio pacjentów). Zdefiniowanie cenników pozwala na próbne rozliczenie prowadzonych prac w różnych perspektywach, które odbywa się w powiązaniu z funkcjonalnością karty zlecenia protetycznego. Próbne rozliczenie pozwala na wystawienie faktury bądź rachunku oraz określenie wysokości zarobków techników realizujących poszczególne prace. Zakończenie tego etapu pole-

164 Maja Leszczyńska Gabinet stomatologiczny, lekarze pacjenci (słownik kontrahentów) Rozliczenie prac (cennik) Karta zlecenia protetycznego Towary (słownik towarów) Podział pracy na etapy (wzorce prac) Rys. 2. Karta zlecenia protetycznego jako centralny element oprogramowania Protetic4You Źródło: opracowanie własne. gające na porównaniu i uzyskaniu pozytywnych efektów dotychczas prowadzonych rozliczeń ręcznych z automatycznymi pozwala na rozpoczęcie produkcyjnego użytkowania oprogramowania. W pierwszym okresie, którego długość jest ustalona indywidualnie z klientem i uzależniona od zakresu wdrożenia, laboratorium pozostaje pod wzmożoną opieką konsultanta 4-Tune IT, który zdalnie, na bieżąco konsultuje wątpliwości i problemy związane z użytkowaniem programu. Zwieńczeniem tego etapu jest podpisanie protokołu zakończenia wdrożenia i przejście w tryb obsługi serwisowej. Podkreślić należy, że w trakcie realizacji poszczególnych etapów wdrożenia konsultant 4-Tune IT dostosowuje wygląd interfejsu do potrzeb użytkownika, jednocześnie przekazując mu wiedzę, jak to samodzielnie robić przy wykorzystaniu narzędzi panelu administracyjnego. Po zakończeniu wdrożenia produktu Protetic4You dalsza obsługa klienta jest realizowana w ramach procesu utrzymania oprogramowania. Zgodnie ze standardami IEEE Standard for Software Maintenance No. 1219 czy ISO/IEC 14764 (Software Engineering Software Life CycleProcesses Maintenance) utrzymanie to proces obejmujący: modyfikację oprogramowania po jego dostarczeniu i wdrożeniu w celu korygowania błędów, podnoszenia efektywności lub innych atrybutów, adaptowania produktu do zmieniających się warunków otoczenia, w tym środowiska operacyjnego (IEEE Standard for Software Maintenance No. 1219 (1998)). W praktyce działalności firmy 4-Tune IT proces utrzymania obejmuje serwis (bieżąca pomoc użytkownikom połączona z naprawą błędów oprogramowania) i działalność związaną z aktualizowaniem oprogramowania (rozbudowa funkcjonalna programu zgodnie z aktualnymi potrzebami użytkowników).

Analiza i ocena uwarunkowań oraz możliwości wirtualizacji procesów... 165 Serwis to działania polegające głównie na: usuwaniu wcześniej niewykrytych błędów i wad programu, usuwaniu błędów programu wynikających z eksploatacji niezgodnie z wiedzą przekazaną podczas szkoleń i dokumentacją, telefonicznej pomocy i doradztwie z zakresu rozwiązywania bieżących problemów związanych z użytkowaniem wdrożonego programu (tzw. hot-line), rozwiązywaniu bieżących problemów konfiguracyjnych, uruchamianiu dotychczas niewykorzystywanych funkcjonalności, zdalnych szkoleniach. Z kolei działalność związana z aktualizacją oprogramowania jest inicjowana przez nowe potrzeby klientów, a przede wszystkim zmianę przepisów prawa. Implementacja nowych funkcjonalności jest poprzedzona każdorazowo wykonaniem studium wykonalności oraz stworzeniem projektu funkcjonalnego i technicznego. W zależności od ustaleń umownych z poszczególnymi klientami zmiany w programie mogą być realizowane w ramach odrębnych płatności lub serwisowego ryczałtu miesięcznego. W tym pierwszym przypadku implementacja poprzedzona jest wyceną, po akceptacji której rozpoczynają się prace związane z rozszerzeniem funkcjonalnym programu. Zwieńczeniem prac programistycznych są testy wewnętrzne i akceptacyjne (klienta) prowadzone w środowisku testowym. Po pomyślnym zakończeniu testów zmiana jest uruchamiana produkcyjnie. Produkcyjne uruchomienie wiąże się z przekazaniem klientowi dokumentacji (będącej najczęściej przekształceniem projektu funkcjonalnego) oraz przeprowadzeniem zdalnych szkoleń (por. [Leszczyńska, Bac 2011]). 5. Podsumowanie Wirtualizacja procesów biznesowych oznacza efektywne wykorzystanie jednej z kluczowych determinant sukcesu, a zarazem strategicznego zasobu współczesnego przedsiębiorstwa technologii informacyjnych. Otwierają one przed przedsiębiorstwami nowe możliwości działania oraz przekształcają sposób i warunki prowadzenia działalności gospodarczej [Brzozowski 2010]. Wykorzystanie potencjału wirtualizacji w procesach wdrożenia i utrzymania SI pozwala na usprawnienie dotychczasowej działalności dostawców oprogramowania oraz zapewnienie rentowności działań w sektorze małych i mikroprzedsiębiorstw. W tym przypadku dostawcy SI, pomimo ograniczeń finansowych swoich odbiorców, są w stanie przeprowadzić sprawnie i efektywnie wdrożenie rozwiązań informatycznych, co przy zastosowaniu tradycyjnych metodyk wdrożeniowych i serwisowych opierających się na bezpośrednich kontaktach konsultant klient oraz wykonywaniu prac w siedzibie klienta byłoby po prostu nieopłacalne dla obu stron. Dzięki pracy zdalnej klient nie zostaje pozbawiony wsparcia konsultantów, a producent oprogramowania jest w stanie prowadzić wdrożenie i utrzymanie swojego produktu po najniższych możliwych kosz-

166 Maja Leszczyńska tach. Ponadto konsultanci koncentrują się na wykorzystywaniu swoich kluczowych umiejętności oraz realizacji potrzeb klienta. Oczywiście wirtualna działalność wdrożeniowa i serwisowa jest praktykowana głównie w odniesieniu do systemów o niskim poziomie skomplikowania i zaimplementowanych standardowych procesach biznesowych. Niemniej jednak nabycie w tym sektorze odpowiednich doświadczeń w zakresie wirtualizacji prac wdrożeniowych oraz wypracowanie określonych metodyk postępowania może być w niedalekiej przyszłości przeniesione przez dostawców SI na większe rozwiązania i ich odbiorców. Standaryzacja procedur wewnętrznych dostawców SI, którą wymusza proces wirtualizacji i ograniczenia finansowe wdrożeń w sektorze małych i mikroprzedsiębiorstw mogą przyczynić się do optymalizacji działalności dostawców niezależnie od wdrażanych produktów informatycznych i sektora, do którego kierowana jest oferta. Może to pozwolić na generalne obniżenia kosztów wdrożeń oraz skrócenie czasu ich trwania. Tendencja wirtualizacji działań wdrożeniowych i serwisowych wydaje się więc nieść wysoki potencjał rozwojowy dla branży SI oraz udogodnienia dla jej przyszłych klientów. Literatura Brzozowski M., 2010, Organizacja wirtualna, PWE, Warszawa. Chomiak-Orsa I., Gryncewicz W. Leszczyńska M., 2012, IT tools in the virtualization of the software implementation and maintenance process, Informatyka Ekonomiczna nr 1(23), red. B. Franczyk, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, Wrocław. Frączkowski K., 2003, Zarządzanie projektem informatycznym, Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław. http://www.crossloop.com (25.05.2014). http://www.netop.pl (25.05.2014). http://www.symantec.com (25.05.2014). http://www.teamviewer.com (25.05.2014). http://www.tightvnc.com (25.05.2014). IEEE Standard for Software Maintenance No. 1219; ISO/IEC 14764 Software Engineering Software Life Cycle Processes Maintenance. Kisielnicki J., 2008, MIS. Systemy informatyczne zarządzania, Placet, Warszawa. Leszczyńska M., Bac M., 2011, Metodyka procesu wdrażania i utrzymywania oprogramowania na przykładzie Protetic4You, Informatyka Ekonomiczna red. J. Korczak, H. Dudycz, Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu nr 212, Wrocław. Szpringer W., 2008, Wpływ wirtualizacji przedsiębiorstw na modele e-biznesu, Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, Warszawa. Waszczuk P., 2010, Bliżej klienta i bardziej kompleksowo, [w:] Top 10. Pierwsza dziesiątka producentów najpopularniejszych systemów ERP, Raport specjalny Computerworld, marzec.

Analiza i ocena uwarunkowań oraz możliwości wirtualizacji procesów... 167 ANALYSIS AND EVALUATION OF DETERMINANTS AND POSSIBILITIES OF VIRTUALIZATION OF IMPLEMENTATION AND MAINTENANCE PROCESSES OF IT SYSTEMS Summary: Virtualization of IT system implementation and maintenance processes is now possible in small and micro-companies, characterized by relative simplicity and a marked recurrence of business processes. The popularity of such an approach to the implementation is largely due to the wide availability of IT solutions offering remote administration of authorized IT resources. A virtual form of implementation offers a significant reduction of both cost and time, compared with a traditional approach. The aim of this paper is to offer an analysis and assessment of the potential of virtualization of the business processes relating to IT system implementation and maintenance. Keywords: information system, IT system implementation and maintenance, virtualization.