Kluczowe składniki i wskaźniki Metody oceny kapitału intelektualnego przedsięwzięć start-up mgr Iryna Rykovska Opiekun naukowy: dr hab. inż. Janusz Zawiła-Niedźwiecki prof. PW Warszawa, 10.01.2017
Plan prezentacji 1. Temat i główny cel pracy 2. Struktura kapitału intelektualnego 3. Możliwości pomiaru kapitału intelektualnego przedsiębiorstwa 4. Schemat bazowej części Metody oceny kapitału intelektualnego przedsięwzięć start-up 5. Bazowa część Metody oceny kapitału intelektualnego przedsięwzięć start-up. 6. Zakres badań 7. Schemat Metody oceny kapitału intelektualnego przedsięwzięć start-up 8. Wybrane pozycje literaturowe 9. Publikacje 2
Temat i główny cel pracy Metoda oceny kapitału intelektualnego przedsięwzięć start-up Celem głównym pracy jest opracowanie metody oceny kapitału intelektualnego przedsięwzięć start-up. 3
Struktura kapitału intelektualnego. Tabela. Struktura kapitału intelektualnego. Elementy kapitału intelektualnego Objaśnienie terminu Kapitał ludzki obejmuje ogół specyficznych cech i właściwości ucieleśnionych w członkach organizacji które mają określoną wartość oraz stanowią źródło przyszłych dochodów zarówno dla pracownika właściciela kapitału ludzkiego, jak i dla organizacji korzystającej na określonych warunkach tegoż kapitału Kapitał strukturalny (organizacyjny) Kapitał kliencki (rynkowy) Źródło: Opracowanie własne. obejmuje część kapitału intelektualnego organizacji, która powstaje w rezultacie określonego oddziaływania kapitału ludzkiego, jest jego zmaterializowaną formą w postaci trwałych wartości dla organizacji ta część kapitału intelektualnego organizacji, powstająca w wyniku interakcji z instytucjami (podmiotami) zewnętrznymi, które mają istotnie znaczenie dla efektywnego funkcjonowania organizacji w przyszłości oczekuje się od nich przyszłych korzyści Przykłady wyksztalcenie, wiedza, wszystkie umiejętności i doświadczenia pracowników i menedżerów przedsiębiorstwa, zdolności, zdrowie, motywacja. procesy i techniki pracy, systemy informatyczne, marki, patenty, licencje, majątkowe prawa autorskie, znaki towarowe, infrastruktura, strategie oraz kultura organizacyjna relacje z interesariuszami, w tym zwłaszcza z klientami i dostawcami 4
Możliwości pomiaru kapitału intelektualnego przedsiębiorstwa Pomiar kapitału intelektualnego przedsiębiorstwa Modele zarządzania kapitałem intelektualnym proponujące zestaw wskaźników do pomiaru Raport Konrada Monitor Aktywów Niematerialnych Zrównoważona Karta Wyników Nawigator Platforma wartości Systemy pomiaru kapitału intelektualnego, w tym mierniki finansowe Duński projekt pomiaru KI Karta łańcucha wartości Wskaźnik Tobina Q Ekonomiczna Wartość Dodana (EVA) Koncepcja pomiaru KI na gruncie analizy kapitałowej M. Dobiji Rachunkowość zasobów ludzkich Analiza kapitałowa Hermansona Sprawozdanie personalne (HRS) Sprawozdania Instytutu Saratogi i inne Rys. Możliwości pomiaru kapitału intelektualnego przedsiębiorstwa Źródło: Sokołowska A., Zarządzanie kapitałem intelektualnym w małym przedsiębiorstwie, Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, Warszawa 2005. 11
. Schemat bazowej części Metody oceny kapitału intelektualnego przedsięwzięć start-up Kapitał intelektualny Kapitał ludzki Kapitał strukturalny (organizacyjny) Kapitał kliencki (rynkowy) Identyfikacja Wykorzystanie /rozwój/ wdrożenie Identyfikacja Wykorzystanie /rozwój/ wdrożenie Identyfikacja Wykorzystanie /rozwój/ wdrożenie Rys. Schemat bazowej części Metody oceny kapitału intelektualnego przedsięwzięć start-up. Źródło: Opracowanie własne. 6
Bazowa część Metody oceny kapitału intelektualnego przedsięwzięć start-up. Składowe części kapitału intelektualnego Identyfikacja Proponowane wskaźniki Wykorzystanie/rozwój/wdrożenie Kapitał ludzki Kapitał strukturalny (organizacyjny) Liczba pracowników Wskaźnik motywacji (%) Wskaźnik przywództwa (%) Poziom wyksztalcenia Doświadczenie zawodowe Doświadczenie w zakładaniu start-upów Wartość dodana na jednego pracownika Zysk na jednego zatrudnionego ( ) Aktywa ( ) Liczba patentów, licencji (#) Własność intelektualna Czas cyklu opracowania produktu Czas osiągnięcia przewagi Kształcenie pracowników Koszty szkoleń na jednego pracownika Procent pracowników z planem rozwoju zawodowego Badania Wdrożenia Inwestycję w technologię informacyjną ( ) Kapitał kliencki (rynkowy) Źródło: Opracowanie własne. Udział w rynku (%) Liczba klientów Liczba klientów na jednego pracownika Liczba wewnętrznych klientów Liczba zewnętrznych klientów Sprzedaż przez Internet Przychody z tytułu innowacji Pokrycie rynku (%) Roczna sprzedaż dzielona przez liczbę klientów ( ) Przeciętna długość związku z klientem (#) Testowanie opinii klientów (#) Stopa powtórnych klientów (%) 7
Zakres badań Badaniami zostaną objęte wybrane przedsięwzięcia start-up. Tabela. Przegląd definicji start-up Autor Steve Blank Eric Ries Leszek Jasek Agnieszka Skała Definicja Start-up to tymczasowa organizacja poszukująca powtarzalnego i skalowalnego modelu biznesowego Start-up to organizacja, która tworzy produkty i usługi w warunkach skrajnej niepewności Star-up jest instytucją, nie tylko produktem, a więc wymaga nowego rodzaju zarządzania specjalnie dostosowanego do jego kontekstu skrajnej niepewności. Star-up to ćwiczenie w stworzeniu organizacji, dlatego tu koniecznie jest potrzebne zarządzanie. Start-up tymczasowa organizacja we wczesnym etapie cyklu życia, powołana w celu poszukiwania powtarzalnego i skalowalnego modelu biznesowego Start-up takie przedsięwzięcie, które ma w swoim modelu biznesowym innowację, czyli element wymagający testów i konfrontacji z rynkiem, i można go zakwalifikować do przynajmniej jednej z wymienionych grup: cyfrowej, kreatywnej lub naukowej. Źródło: Ries E., The Lean Startup: How Today's Entrepreneurs Use Continuous Innovation to Create Radically Successful Businesses, Hardcover September 13, 2011; Blank S., Dorf B., The Startup Owner's Manual, March 2012: Encyklopedia Zarządzania, publikacja dostępna na https://mfiles.pl/pl/index.php/start-up, (stan na 20.01.16)., A. Skała. Start-upy: ambitne i samodzielne. Rzeczpospolita publikacja: 01.08.2016. 8
Zakres badań Główne cechy przedsięwzięć start-up: 1. organizacja we wczesnym etapie cyklu życia; 2. poszukująca powtarzalnego i skalowanego modelu biznesowego (własnego modelu biznesowego); 3. działa w warunkach skrajnej niepewności. Według A.Skala start-up em można być przez rok, ale czasem jest się przez pięć lat. Natomiast nowo tworzone firmy eksploatujące sprawdzone modele biznesowe po prostu start-up ami nie są. 9
Zakres badań Start-up Wizja start-up u biznes w rozkwicie Rys. Wizja start-up u 10
Zakres badań Kapitał ludzki Kapitał strukturalny Kapitał kliencki optymalizacja Start-up strategia produkt klienci wiraż sprzężenie zwrotne Rys. Proces funkcjonowania start-up u w trakcie osiągania wizji. Źródło: Opracowanie własne. Na podstawie Ries E., The Lean Startup: How Today's Entrepreneurs Use Continuous Innovation to Create Radically Successful Businesses, Hardcover September 13, 2011 11
Zakres badań Produktem start-up u jest innowacja (Ries E., The Lean Startup) Niestety nie istnieje jedna, spójna i ogólnie przyjęta definicja innowacji, a szczególni badacze zwracają uwagę na różne wymiary i cechy innowacji. Za pioniera badan nad zagadnieniami innowacji uważa się Schumpetera, który definiuje innowacje szeroko, jako: 1) wprowadzenie nowego towaru lub nowego gatunku towaru, 2) wprowadzenie nowej (dla danej branży) metody produkcji, 3) otwarcie nowego rynku, 4) zdobycie nowego źródła surowców lub półfabrykatów. 5) przeprowadzenie nowej organizacji jakiegoś przemysłu (np. stworzenie lub złamanie monopolu). Źródło: Maria Roszkowska-Menkes. Otwarte innowacje: w poszukiwaniu równowagi. Oficyna Wydawnicza Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, Warszawa 2015, s. 21-22. 12
Zakres badań Typ innowacji dzieli się na: produktowe procesowe marketingowe organizacyjne technologiczne wprowadzenie nowego produktu, nowej wersji istniejącego produktu z wyraźnymi udoskonaleniami modyfikacja procesów, jego skrócenie, usprawnienie, prowadzące do obniżenia kosztów lub skrócenia czasu jego realizacji polegające na innowacyjnej metodzie wprowadzenia produktu na rynek, promocji produktu, komunikacji z segmentem docelowym i ostatecznym odbiorcą produktu lub usługi, bardzo popularne współcześnie, m.in. za sprawą upowszechnienia się Internetu jako kanału komunikacji dotyczące zmian w strukturze i organizacji firmy, co przekłada się na efektywność jej funkcjonowania i komunikacji będące wprowadzeniem nowej technologii, nowego rozwiązania powodującego wzrost wydajności, obniżkę kosztów lub rewolucyjną zmianę w branży czy sektorze, obecnie najwięcej inwestycji w badania nad innowacjami kreowanych jest na poszukiwanie innowacji technologicznych Źródło: Rundo A., Kapitał ludzki a innowacyjność przedsiębiorstw, Wydawnictwo CeDeWu Sp. z o. o, Warszawa 2013, s.21. 13
. Schemat Metody oceny kapitału intelektualnego przedsięwzięć start-up Identyfikacja Kapitał ludzki Wykorzystanie/ rozwój/ wdrożenie Kapitał intelektualny Kapitał strukturalny (organizacyjny) Identyfikacja Wykorzystanie /rozwój/ wdrożenie Kapitał kliencki (rynkowy) Identyfikacja Wykorzystanie/ rozwój/ wdrożenie Wskaźniki dla oceny innowacji produktowej procesowej marketingowej organizacyjnej technologicznej Rys. Schemat Metody oceny kapitału intelektualnego przedsięwzięć start-up (Bazowy model z dodatkowym zestawem wskaźników) Źródło: Opracowanie własne. 14
Wybrane pozycje literaturowe W pracy dotąd wykorzystano 95 pozycji literaturowych, w tym: Niemczyk L., Rachunkowość finansowa aktywów kompetencyjnych i kapitału intelektualnego, nowy dział rachunkowości, Pacioli Institute, Rzeszów, 2013. Sveiby K.E., Methods for Measuring Intangible Assets, 2010, publikacja dostępna na http://www.sveiby.com/articles/intangiblemethods.htm (stan na 14.01.16). Trajer J., Paszek A., Iwan S., Zarządzanie wiedzą. Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa, 2012. Rostek K., Bojar W. L., Zarządzanie wiedzą w tworzeniu przewagi konkurencyjnej, Politechnika Warszawska. Wydział Zarządzania, Warszawa, 2013 Ries E., The Lean Startup: How Today's Entrepreneurs Use Continuous Innovation to Create Radically Successful Businesses, Hardcover September 13, 2011 Blank S., Dorf B., The Startup Owner's Manual, March 2012 Skala A., Kruczkowska E., Olczak M. A., Polskie startupy raport 2015. Skala A., Kruczkowska E., Raport Polskie startupy 2016. Zelek A., Maniak G., Kapitał intelektualny polskich przedsiębiorstw w fazie startu, Zeszyty naukowe wydziałowe uniwersytetu ekonomicznego w katowicach, Katowice, 2013 Volkmann C.K., Tokorski K.O., Grunhagen M., Entrepreneurship in a European Perspective: Concepts for the Creation and Growth of New Ventures. Gabler Verlag, Berlin, 2010, Raport o stanie sektora małych i średnich firm w Polsce 2011. PARP, Warszawa 2011. Warunki powstania i działania oraz perspektywy rozwojowe polskich przedsiębiorstw powstałych w latach 2006-2010. GUS, Warszawa 2012. Zarządzanie zasobami ludzkimi na rynkach międzynarodowych, (red.) Łukasiewicz G., Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 2016 Blank S., The Four Steps to the Epiphany, 2005 Niemczyk L., Kapitał intelektualny w księgach rachunkowych oraz sprawozdawczości przedsiębiorstwa, Wydawnictwo Uniwersytetu 15 Rzeszowskiego, Rzeszów, 2015
Wykaz własnych publikacji naukowych Poprzedni publikowania: 16 artykułów 2016 rok: Rykovska Iryna Systematics of intellectual capital (a discussion of current concepts), Zeszyty naukowe Wydziału Nauk Ekonomicznych i Zarządzania Uniwersytetu Szczecińskiego. Finanse, Rynki Finansowe, Ubezpieczenia nr 1/2016 (79) Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 2016, s. 299 311. 2017 rok: Artykuł w trakcie napisania: Modele, metody i systemy pomiaru kapitału intelektualnego i możliwość ich zastosowania w przedsięwzięciach start-up. 16
Dziękuję za uwagę irinavitalia@gmail.com