Własność intelektualna w zarządzaniu projektami

Transkrypt

1 Własność intelektualna w zarządzaniu projektami Prof. dr hab. inż. K. Santarek Mgr inż. Małgorzata Zalewska Traczyk Politechnika Warszawska Instytut Organizacji Systemów Produkcyjnych 1

2 Wstęp Własność intelektualna jest ważnym czynnikiem mającym wpływ na zarządzanie projektami, w tym zwłaszcza innowacyjnymi. Skuteczne zarządzanie własnością intelektualną decyduje często o sukcesie naukowym i komercyjnym projektu, w tym o możliwości transferu jego wyników do praktyki. Aspekty związane z własnością intelektualną są, jak dotychczas, w niedostatecznym stopniu brane pod uwagę w metodykach zarządzania projektami. Celem referatu jest wyjaśnienie miejsca i znaczenia własności intelektualnej w zarządzaniu projektami innowacyjnymi oraz propozycja modyfikacji istniejących (ogólnych) metodyk zarządzania projektami. 2

3 Projekt/ Innowacja Projekt innowacyjny zmierza do uzyskania rozwiązań innowacyjnych (głownie innowacje produktowe i procesowe); Problemy związane z własnością intelektualną pojawiają się we wszystkich fazach realizacji projektów. Zarządzanie projektami jest to proces, który obejmuje następujące fazy: planowanie projektu; identyfikacja planowanie koncepcji projektu badawczego, rozpoznanie i sterownie ryzykiem; opracowanie planu projektu, przygotowanie wstępnego studium wykonalności projektu; finansowanie projektu, zapewnienie i uruchomienie budżetu projektu w w tym komercjalizacja projektów innowacyjny; wdrożenie projektu, wybór wariantu realizacji projektu; ewaluacja projektu, końcowe studium wykonalności projektu. 3

4 Kategorie własności intelektualnej: w. jawna (patenty, wzory użytkowe, oprogramowanie, prawa wydawnicze, prawa autorskie, znaki towarowe), w. ukrytą (tajemne receptury, bazy danych, metody analityczne, prace badawcze, procedury obsługi rynku itp.) WI ujęciu encyklopedycznym (intellectual property) jest to własność dotycząca prawa posiadania, użytkowania i dysponowania produktami wytwarzanymi przez ludzką pomysłowość (intelekt) i obejmująca patenty, chronione znaki handlowe, prawa autorskie. Zbigniew Gawski, Józef Waldemar Matusiak, Helena Nisztuk, Tadeusz Wilczarski Praktyczne Aspekty oraz Korzyści z Ochrony Własności Przemysłowej w Działalności Przedsiębiorstw PWN Warszawa 2005 str6 4

5 Zarządzanie projektami Zarządzanie projektami powinno uwzględniać specyficzne efekty projektów innowacyjnych własność intelektualną. Znaczenie biznesowe zarządzania własnością intelektualną (ZWI) ma uzasadnić zaangażowanie zasobów dla ochrony wytworów ludzkiego intelektu w projekcie innowacyjnym poprzez ukazanie oczekiwanych korzyści jakie wiążą się z projektem. To uzasadnienie powinno być aktualizowane nie zmienne nie tylko w cyklu życia projektu ale również po sprzedaży praw do WI. Zarządzanie ryzykiem w projekcie to zarządzanie polegające na monitorowaniu i obniżaniu ryzyka do poziomu akceptowalnego przez osobę, która zarządza tym projektem. 5

6 Własność intelektualna Wynikiem projektów innowacyjnych (ogólnie: działalności innowacyjnej są zwykle dobra niematerialne: pomysły, idee, raporty z badań, projekty, wynalazki, odkrycia, publikacje, referaty na konferencjach, i in. stanowią one efekt pracy twórczej: naukowej, wynalazczej, projektowej a ogólnie intelektualnej noszą nazwę dóbr intelektualnych. Dobra intelektualne mają właściciela i mogą być przedmiotem obrotu handlowego. Mają określoną wartość dla właściciela (autora) a także dla użytkownika (nabywcy). Wiele z nich podlega ochronie prawnej. 6

7 Podstawowe akty prawne WI ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych; ustawa prawo własności przemysłowej; a także: ustawa o ochronie baz danych, ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, i in. 7

8 Przedmiotem prawa autorskiego są utwory rozumiane jako dowolny przejaw działalności twórczej mający charakter indywidualny. W przypadku dzieła nie ma znaczenia jego wartość (materialna, artystyczna, naukowa), przeznaczenie (sposób wykorzystania) jak również sposób wyrażenia. Przykłady: publikacje, raporty z badań, programy komputerowe, Ustawa Prawo własności przemysłowej reguluje stosunki związane z własnością i ochroną dóbr intelektualnych, które wymagają specjalnych procedur koniecznych aby taką ochronę uzyskać. Procedury te związane są z obowiązkiem rejestracji dzieła oraz, w pewnych przypadkach, procedur badawczych, mających potwierdzić autorstwo dzieła, oryginalność rozwiązania, wskazać elementy nowości, itp. W szczególności przedmiotem Ustawy prawo własności przemysłowej są: wynalazki, wzory użytkowe, wzory przemysłowe, znaki towarowe, oznaczenia geograficzne Gdańsk 7 8 maja 2012r. Konferencja PROGRAMY, układy scalone. 5/16/2012 8

9 Prawo autorskie dotyczy między innymi uczelni wyższych. Przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (utwór). Majątkowe PA przysługują autorowi lub osobie, która nabyła je od autora, mogą stanowić przedmiot obrotu i obejmują w szczególności: prawo do wynagrodzenia, zwielokrotnianie utworu, prawo do rozpowszechniania, prawo czerpania korzyści ze obrotu utworem Źródło: Lisiecki W.: Własność intelektualna Prawo Autorskie 9

10 Zmiany w outsourcingu prac B+R 10

11 Schemat modelu open innovation p o m y s ł y, i d e e projekty badawcze prace badawcze zakup technologii licencje prace rozwojowe rynki innych firm nowe przedsięwzięcia, spin-off nowe rynki granica firmy rynki istniejące 11

12 Funkcje zarządzania własnością intelektualną określenie strategii zarządzania WI tworzenie WI korzystanie z własnej i obcej WI (udostępnianie, obrót, transfer) ustalenie relacji Pracodawca Pracownik w zakresie prawa do praw wyłącznych oraz w zakresie zasad wynagradzania twórców dostęp do informacji o WI i jej wykorzystanie określenie miejsca i roli WI w strukturze organizacyjnej kształtowanie systemu zbierana i przepływu informacji dla potrzeb ochrony i korzystania z WI ochrona WI 12

13 Metodyki zarządzania projektami innowacyjnymi uwzględniające aspekt WI. Metodyki ogólne na ogół pomijają aspekty WI w zarządzaniu projektami koncentrując się na kosztach, ryzyku, komunikowaniu się, planowaniu, motywowaniu, rozwiązywaniu konfliktów, itp. Zarządzanie własnością intelektualną w projektach innowacyjnych. Model stage gate zarządzania projektami. Problemy (decyzje dotyczące) ZWI na różnych etapach realizacji projektów: definiowanie projektu (przewidywany sposób wykorzystania wyników projektu; czy rozwiązanie, do którego zmierzamy, nie jest już chronione), budowanie zespołu (m.in. umowy z wykonawcami; podział ew. korzyści, zasady udostępniania wyników wykonawcom projektu/korzystania z WI) realizacja projektu (monitorowanie stanu wiedzy, zgłoszeń patentowych, itp., ochrona WI różne formy), upowszechnienie /komercjalizacja wyników. Kto powinien zarządzać WI w projektach: kierownik projektu? kierownicy zespołów?, realizatorzy (wykonawcy)?, inwestor (sponsor) projektu / zamawiający (użytkownik)?. Rola świadomości znaczenia WI wśród interesariuszy (w tym realizatorów) projektu. Propozycja: włączenie zarządzania WI do zarządzania ryzkiem projektu. 13

14 Działalność B+R i marketingowa a ochrona własności intelektualnej B+R identyfikacja zdolności patentowej koniec prac B+R zgłoszenie patentowe marketing identyfikacja potrzeb odbiorców badanie rynku początek promocji produktu lub usługi wprowadzenie produktu na rynek 14

15 Publikowanie wyników badań a ochrona własności intelektualnej B+R identyfikacja zdolności koniec prac patentowej B+R zgłoszenie patentowe publikacja (upowszechnienie) wyników uzyskanie patentu (ochrona wynalazku) promocja wynalazku sprzedaż licencji 15

16 Wnioski Własność intelektualna jest istotnym elementem w zarządzaniu projektami innowacyjnymi. WI jest często głównym wynikiem takich projektów Metodyki zarządzania projektami na ogół pomijają aspekty związane z WI Problemy związane z własnością intelektualną w projektach innowacyjnych pojawiają się już we wczesnych fazach realizacji projektu i występują praktycznie we wszystkich fazach realizacji projektów. Uwzględnienie aspektów WI wymaga modyfikacji (wzbogacenia) metodyki zarządzania projektami Celowym jest włączenie aspektów WI do zarządzania ryzkiem projektów. 16

17 Dziękujemy za uwagę. Pytania? 17