Grażyna Habrajska Uniwersytet Łódzki SYTUAC KOMUNIKACYJNA W INTERAKCJI Oublikowano w: Sytuacja komunikacyjna i jej arametry, red. Grażyna Sawicka, Bydgoszcz 2010
Na oziomie interakcyjnym sytuacja komunikacyjna ma charakter dialogiczny, co oznacza, że mamy do czynienia z więcej niż jednym rzekazem, wsółtworzonym rzez interlokutorów. Wymaga zatem uświadomienia sobie rzez mówiących takich odstawowych komonentów interdyskursu jak: nadawca, odbiorca, i komunikacyjny
Interakcyjna sytuacja komunikacyjna jest szersza niż sytuacja interretacji ideacyjnej. Interretacja ideacyjna jest zawarta w sytuacji interakcyjnej, onieważ odowiedź na odstawowe dla interakcji ytanie o co coś zostało owiedziane nie jest możliwa bez odowiedzi na ytanie co zostało owiedziane. Dla każdego wyowiedzenia z ozoru ideacyjnego można zbudować ramy sytuacji interakcyjnej oraz określić wirtualną intencję i komunikacyjny nadawcy.
Na rzykład wyowiedzenie: Herbata stoi na stole na oziomie ideacyjnym stanowi ois lokalizacji obiektu nazwanego herbatą. Natomiast rzy ostawieniu obligatoryjnego dla interakcji ytania o co nadawca to mówi, sytuacja komunikacyjna ulega rozszerzeniu o komonenty interakcyjne. Wówczas wyowiedzenie to może zyskiwać różne interretacje. Z unktu widzenia wiedzy indeksalnej wyowiedzenie takie ma charakter trywialny, nieinformacyjny, ozbawiony wartości komunikacyjnej, bowiem odstawowym warunkiem zaistnienia sytuacji komunikacyjnej jest wyznaczenie rzez nadawcę roli odbiorcy wskazanie mu, co ma robić z tą herbatą. Tyową rolą wyznaczaną odbiorcy rzez to właśnie wyowiedzenie jest rola konsumenta herbaty, który jest zaraszany do jej icia. Intencją nadawcy jest wówczas wskazanie lokalizacji obiektu, a em zaroszenie odbiorcy do konsumcji.
Sytuacja interakcyjna jest ierwotną sytuacją komunikacyjną, zawsze bowiem można dla każdego wyowiedzenia zbudować ramy interakcyjne i róbować określić intencję oraz komunikacyjny. Dla każdego aktu mowy wskazać możemy także inne istotne dla nich komonenty sytuacji komunikacyjnej. Próbę oisu arametrów wybranych aktów odjął John Searle (1987), wskazując warunki ich skuteczności oraz Anna Wierzbicka, konstruując definicje aktów i genrów mowy
KOMPONEN SYTUACJI KOMUNIKACYJNEJ OSADZENIE W RAMIE CZASU (TERAZ) I PRZESTRZENI (TU) możliwość stosowania sankcji moralnych relacja zależności / dominacji możliwość stosowania sankcji raktycznych ocena kometencji OBSERWATOR
relacja zależności / dominacji KOMPONEN SYTUACJI KOMUNIKACYJNEJ ocena kometencji OBSERWATOR Komonenty wyjściowe sytuacji komunikacyjnej: ocena możliwości wykonania i/lub kometencji: zarówno jak i osiada określone kometencje; tyując na wykonawcę ocenia jego kometencje i możliwości do wykonania działania, równocześnie ocenia kometencje i możliwości do wykonania tego zadania relacja zależności / dominacji: określa formalną zależność od lub od ; decyduje też o możliwości stosowania sankcji raktycznych ze strony dominującej : działanie zasady lubienia i symatii jako narzędzia wływu na innych (Robert Cialdini)
relacja zależności / dominacji KOMPONEN SYTUACJI KOMUNIKACYJNEJ ocena kometencji OBSERWATOR Komonenty sytuacji komunikacyjnej aktu mowy: obiekt, zdarzenie działanie it. dziedziczone do sytuacji interakcyjnej z ideacji : skierowana do, a wyrażana jest w komunikacie nakłonienie / zobowiązanie do działania lub rzyjęcia określonej ostawy : skierowany na obiekt / działanie, rowadzi do uzyskania korzyści rzez do : wływa na zgodę lub odrzucenie działania / rzyjęcia ostawy
KOMPONEN SYTUACJI KOMUNIKACYJNEJ strategie informacyjno weryfikacyjne: akty modalne OSADZENIE W RAMIE CZASU (TERAZ) I PRZESTRZENI (TU) relacja zależności / dominacji ocena kometencji Modalność bazuje na ocenie kometencji 1) nie wie czy, ale rzyuszcza, że może wiedzieć czy 2) : wyrażenie do rzyuszczenia, wątliwości, ewności lub wykluczenia w zakresie zaistnienia lub niezaistnienia czyli zaroonowanie negocjacji 3) : rzyjęcie w wyniku negocjacji wsólnego stonia rawdoodobieństwa zaistnienia zdarzenia: że lub ~
KOMPONEN SYTUACJI KOMUNIKACYJNEJ strategie informacyjno weryfikacyjne: ytanie OSADZENIE W RAMIE CZASU (TERAZ) I PRZESTRZENI (TU) relacja zależności / dominacji Modalność, w tym ytanie, bazuje na ocenie kometencji ocena kometencji 1) nie wie czy 2) jest rzekonany, że wie czy 3) : wyrażenie do rośby o dostarczenie informacji o 4) : zdobycie rzez informacji na temat
KOMPONEN SYTUACJI KOMUNIKACYJNEJ strategie behawioralne: nakłanianie OSADZENIE W RAMIE CZASU (TERAZ) I PRZESTRZENI (TU) relacja zależności / dominacji Nakłanianie bazuje na wszystkich relacjach między i Od strony : chce, żeby wykonał, które jest korzystne dla 1) jest rzekonany, że może wykonać ocena kometencji 2) : wyrażenie do roozycji, rośby, żądania, rady it. wykonania 3) : uzyskanie rzez korzyści z wykonania
KOMPONEN SYTUACJI KOMUNIKACYJNEJ strategie behawioralne: nakłanianie OSADZENIE W RAMIE CZASU (TERAZ) I PRZESTRZENI (TU) relacja zależności / dominacji ocena kometencji Nakłanianie bazuje na wszystkich relacjach między i Od strony : wykona, gdy: 1) uzna, że nie może wykonać samodzielnie 2) lubi i nie chce się narazić z jego strony na sankcje moralne (roozycja, rośba) 3) ozostaje w relacji zależności od i nie chce się narazić z jego strony na sankcje raktyczne (żądanie) 4) wykonanie nie będzie wymagało od dużego wysiłku
KOMPONEN SYTUACJI KOMUNIKACYJNEJ strategie behawioralne: zobowiązanie OSADZENIE W RAMIE CZASU (TERAZ) I PRZESTRZENI (TU) relacja zależności / dominacji Nakłanianie bazuje na wszystkich relacjach między i Od strony : obiecuje, że wykona dla 1) rzewiduje, że chce / nie chce 2) może wykonać 3) : wyrażenie do zobowiązania / rezygnacji, obietnicy, rzyrzeczenia / ogróżki it. wykonania ocena kometencji 4) : uzyskanie rzez korzyści z wykonania (wykorzystanie zasady wzajemności)
KOMPONEN SYTUACJI KOMUNIKACYJNEJ strategie behawioralne: zobowiązanie OSADZENIE W RAMIE CZASU (TERAZ) I PRZESTRZENI (TU) relacja zależności / dominacji Nakłanianie bazuje na wszystkich relacjach między i Od strony : wierzy, że wykona dla nabywa rawo do zastosowania sankcji w rzyadku niewykonania ocena kometencji jest zobowiązany do wyrażenia wdzięczności z owodu odjęcia i wykonania
KOMPONEN SYTUACJI KOMUNIKACYJNEJ strategie aksjologiczne: akty emotywno-oceniające OSADZENIE W RAMIE CZASU (TERAZ) I PRZESTRZENI (TU) relacja zależności / dominacji Akty emotywno oceniające bazują na secyficznych na secyficznych składnikach zgodności ostaw ocena kometencji 1) wyraża do swój do zaistniałego stanu rzeczy 2) : wyrażenie do radości, zadowolenia, niechęci, gniewu itd. w stosunku do obiektu i/lub srawcy zaistniałego stanu rzeczy 3) : uzyskanie solidarności uczuć między i
Akty emotywno-oceniające otwierają erswazyjną sytuację komunikacyjną. Uświadomienie komonentów tej sytuacji ozwala na określenie skuteczności erswazji. Częściej niż w innych aktach mowy konieczne jest w tym rzyadku odtworzenie możliwie wielu komonentów sytuacji. Im dokładniej nadawca je odtworzy, tym łatwiej może wływać na rzekonania i ostawę odbiorcy. Jeśli nadawca nie jest ewien skuteczności wływu, to odejmuje strategię zbudowania sytuacji, która mu to ułatwi.
Kreowania sytuacji, która ułatwia erswazję dokonuje się orzez: usuwanie istniejących lub rzewidywanych barier komunikacyjnych (Marek Tokarz, Robert Cialdini) wykorzystanie teorii skutecznej decyzji (Icek Ajzen)
Relewantnymi komonentami sytuacji erswazyjnej są: 1) motywacja (zasada korzyści) 2) symatia 3) atrybucja 4) równoważenie struktur oznawczych 5) asymilacja i kontrastowanie 6) mechanizm konsekwencji 7) mechanizm konformizmu 8) reaktancja (obrona ocji ograniczanej) 9) teoria skutecznej decyzji 10) rama erswazyjna Komonenty sytuacji komunikacyjnej mają charakter wsomagający argumentację aksjologiczną, wzmacniają albo osłabiają czynniki efektu erswazyjnego