13. Łubin żółty Doświadczenie z łubinem żółtym w roku założono w optymalnym terminie. Przymrozki, które wystąpiły pod koniec pierwszej dekady kwietnia (9 kwietnia 8,4 O C) opóźniły nieco wschody. Od 25 kwietnia nastąpiło gwałtowne ocieplenie, temperatura sięgała 30 o C. Odnotowano szybkie i równomierne wschody. Od 7 maja wystąpiły opady deszczu, które poprawiły stan uwilgotnienia gleby i zapewniły optymalne warunki do szybkiego wzrostu roślin. W drugiej dekadzie maja odnotowano przymrozki (17 maja 3,6 o C). Wynikiem tego było znaczne przyhamowanie wzrostu łubinu. Okres od wschodów do kwitnienia cechowały ekstrema pogodowe, upały przemiennie z przymrozkami i mała ilość opadów deszczu (maj 23,1 mmm). Stan roślin znacznie się poprawił w drugiej dekadzie czerwca. Opady deszczu i umiarkowane temperatury w fazie kwitnienia zaowocowały dobrym zawiązywaniem strąków na pędzie głównym. Koniec czerwca i pierwsza dekada lipca była upalna i burzliwa. Temperatury powietrza dochodziły do 35 o C. Odnotowano wówczas gwałtowny koniec kwitnienia łanu przez co pędy boczne bardzo słabo zawiązywały strąki. Odmiany łubinu wykazywały dużą odporność na choroby, zaobserwowano jedynie niewielkie ilości wąskolistności (nalot mszyc). Dwukrotny zabieg fungicydowi skutecznie zabezpieczył łubin przed antraknozą. Objawów choroby nie stwierdzono. Wysokie temperatury i sucho w trzeciej dekadzie lipca przyczynił się do równomiernego dojrzewania odmian. Zebrany plon cechowała bardzo mała wilgotność. Doświadczenie w 2011 roku, podobnie jak w roku, założono w optymalnym terminie w sprzyjających warunkach atmosferycznych. Sucha i ciepła pogoda w kwietniu przyczyniła się do szybkich i równomiernych wschodów. Bardzo ciepła trzecia dekada kwietnia zapewniła roślinom szybki wzrost. Od 1 maja gwałtowne ochłodzenie z przymrozkami i opadami śniegu przyhamowało wegetację łubinu i osłabiło kondycję roślin. Uszkodzeń nie zaobserwowano. Dobre uwilgotnienie gleby (okresami w nadmiarze) w fazie wypełniania strąków zapewniło odmianom wysoki plon. Brak objawów antraknozy na roślinach był wynikiem potrójnej ochrony. Bardzo deszczowy i chłodny lipiec wydłużył dojrzewanie łubinu. Dojrzałe strąki ale wciąż zielone łodygi odmian tradycyjnych utrudniały zbiór. Plony odmian były dobre, MTN bardzo wysoka. Średnia dla wszystkich badanych odmian w 2011 roku wynosiła 27,8 dt/ha. Ciepły i słoneczny marzec 2010 roku umożliwił wczesne założenie doświadczenia. Chłodny kwiecień z nocnymi przymrozkami znacznie wydłużył wschody i spowodował pogorszenie ich jakości (szczególnie odmiana Talar). Bardzo mokry (146,9 mm) i chłodny maj przyczynił się do wystąpienia zgorzeli siewek (kompleks grzybów z rodzaju Fusarium spp., Rhizoctonia solani, Phytophora spp., Alternaria spp.) Młode siewki zamierały i wypadały. Największą ilość odnotowano na poletkach obsianych odmianą Talar. Kilkudniowe upały w pierwszej dekadzie czerwca powodowały szybkie zakwitanie odmian. Rośliny niskie, osłabione niekorzystnymi warunkami pogodowymi szybko zaczęły kwitnąć. Stan ogólny roślin na poletkach był słaby. Faza kwitnienia, przede wszystkim odmian tradycyjnych, została znacznie skrócona przez lipcowe upały przekraczające 35 o C. Dojrzewanie przebiegało w warunkach upalnej pogody. Rośliny szybko i równomiernie osiągnęły dojrzałość żniwną. Odnotowano znaczne opadanie strąków podczas omłotu, szczególnie u odmian samokończących. Plon w 2010 roku był słaby, średnia dla wszystkich badanych odmian wynosiła 23,2 dt/ha i była najniższa w trzyleciu. W roku plonowanie odmian było o 1,2 dt/ha wyższe, najlepiej plonowały odmiany w 2011 roku. We wszystkich trzech latach badań, w warunkach województwa łódzkiego, najlepiej plonowała odmiana Mister. Wykazuje ona dużą odporność na Fusarium spp. i wąskolistność, a dodatkowo dorodność nasion tej odmiany, jest najlepsza. Różnice plonowania między odmianami samokończącymi a tradycyjnymi należy interpretować w połączeniu z panującymi w danym sezonie wegetacyjnym warunkami 1
atmosferycznymi. Genotypy samokończące plonują słabiej, lecz szybciej i równomierniej dojrzewają. W warunkach, kiedy faza kwitnienia zostaje skrócona, odmiany tradycyjne nie mogą wykazać swojego potencjału plonotwórczego i wtedy różnice nie są tak znaczące. Ważną cechą odmian łubinu jest równomierność dojrzewania. Odmiany samokończące wykazują się najlepszą równomiernością, z odmian tradycyjnych na uwagę zasługuje Mister i Baryt. Istotną cechą łubinu żółtego mającą wpływ na wysokość uzyskiwanych plonów jest podatność na wyleganie. Zakres wylegania w głównej mierze zależy od warunków środowiskowo-glebowych. Jest to również ważna cecha charakteryzująca poszczególne odmiany. W fazie kwitnienia łubin wylega sporadycznie, znaczne wyleganie obserwuje się przed zbiorem. Skłonność do wylegania cechuje odmiany: Dukat i Perkoz. Analizując zdrowotność odmian należy stwierdzić, że łubin może być porażany przez wiele chorób grzybowych. Choroby te mogą powodować bardzo duże uszkodzenia roślin prowadzące w skrajnych przypadkach nawet do całkowitego zniszczenia plantacji. Najgroźniejszą z nich jest antraknoza. Trudności z opanowaniem tej choroby są przyczyną zmniejszenia uprawy łubinu. Dzięki skutecznej ochronie oraz panującym niesprzyjającym chorobie (mała wilgotność powietrza, wysokie temperatury) warunkom atmosferycznym ograniczono wystąpienie antraknozy. W warunkach województwa łódzkiego w ciągu ostatnich trzech lat nie odnotowano porażenia łubinów. Inną równie niebezpieczną chorobą jest fuzarioza. Najbardziej odporna jest odmiana Mister. Najmniej imunne na porażenie Fusarium spp. w 2011 roku były Perkoz, Taper i Talar. Porażenie wirusem wąskolistności w roku zaobserwowano u odmian Dukat, Talar i Lord. W poprzednich latach te same odmiany wykazywały skłonność do porażania tym patogenem. Tabela 1. Łubin żółty. Odmiany badane. Rok zbioru Lp Odmiana Typ wzrostu/termin tworzenia pędu głównego Rok wpisania do KR Odmian w Polsce Kod kraju pochodzenia Adres jednostki zachowującej odmianę lub w przypadku odmiany zagranicznej pełnomocnika w Polsce 1 2 3 4 5 1 Mister NK/wcz 2003 PL 2 Dukat NK/wcz 2006 PL 3 Lord NK/śr-póź 2006 PL Hodowla Roślin Smolice sp. z o.o., Grupa IHAR Smolice 146, 63-740 Kobylin 4 Talar NK/wcz-śr 2008 PL 5 Baryt 2011 PL 6 Taper SK/bwcz-wcz 2002 PL 7 Perkoz SK/wcz 2008 PL Hodowla Roślin Smolice sp. z o.o., Grupa IHAR, Smolice 146, 63-740 Kobylin SK- odmiana samokończąca, NK- odmiana niesamokończąca (tradycyjna), bwcz- bardzo wczesny, wcz-wczesny, wcz-śr- wczesny do średniego, śr-póź - średni do późnego, póź- późny brak danych 2
Tabela 2. Łubin żółty. Wyniki ogólne dla odmian. Rok zbioru. Lp. Cecha Sulejów 1 Pełnia wschodów (data: dzień, miesiąc) 27.04 2 Ocena wschodów (skala 9 o ) 7,6 3 Początek kwitnienia (data: dzień, miesiąc) 11.06 4 Ocena stanu ogólnego (skala 9 o ) 8,8 5 Wyleganie w fazie początku kwitnienia (skala 9 o ) 9,0 6 Koniec kwitnienia pędu głównego (dzień, miesiąc) 21.06 7 Koniec kwitnienia łanu (data: dzień, miesiąc) 27.06 8 Wyleganie w fazie końca kwitnienia (skala 9 o ) 9,0 9 Wysokość roślin przed zbiorem (cm) 76 10 Wyleganie roślin przed zbiorem (skala 9 o ) 8,6 11 Porażenie przez fuzariozę (skala 9 o ) 9,0 12 Porażenie przez antraknozę (skala 9 o ) 9,0 13 Początek dojrzewania (data: dzień, miesiąc) 21.07 14 Dojrzałość żniwna (pełna) (data: dzień, miesiąc) 23.07 15 Równomierność dojrzewania (skala 9 o ) 8,4 16 Opadanie strąków podczas zbioru (skala 9 o ) 6,7 17 Masa 1000 nasion (g) 115,3 18 Wilgotność ziarna podczas zbioru (%) 9,8 19 Plon nasion (dt/ha) 24,5 Tabela 3. Łubin żółty. Warunki polowe doświadczeń. Rok zbioru. SDOO SULEJÓW Powiat Piotrkowski Kompleks rolniczej przydatności gleby Pszenny dobry Klasa bonitacyjna gleby III a ph gleby w KCl 6,4 Przedplon Jęczmień jary Data siewu 04.04. Obsada nasion (szt/m 2 ) 90-120 Data zbioru 02.08. Nawożenie mineralne - kg/ha N (kg/ha) P 2 O 5 (kg/ha) 20 K 2 O (kg/ha) 36 Nawożenie dolistne Środki ochrony roślin Zaprawa nasienna (ml/100 kg nasion ) Vitavax 200 FS 350 Herbicyd (kg/ha,l/ ha) Afalon Dysp.450 SC + Command 480 EC 1,0 + 0,2 Fungicyd (l/ha) Gwarant 500 SC 2,0 Fungicyd (l/ha) Gwarant 500 SC 2,0 3
Tabela 4. Łubin żółty. Plon nasion odmian (%wzorca). Rok zbioru. Lp. Odmiana SDOO Sulejów Wzorzec (dt z ha) 24,4 1 Mister 103 2 Dukat 106 3 Lord 108 4 Talar 104 5 Baryt 108 6 Taper 84 7 Perkoz 88 Wzorzec: wszystkie badane odmiany Tabela 5. Łubin żółty. Plon nasion odmian (% wzorca). Lata zbioru:, 2011, 2010. Lp. Odmiana 2011 2010 2011- Wzorzec (dt z ha) 24,4 27,8 23,2 26,1 25,1 1 Mister 103 107 111 108 107 2 Dukat 106 105 102 103 104 3 Lord 108 105 105 105 106 4 Talar 104 104 93 99 101 5 Baryt 108 104 104 6 Taper 84 85 87 86 85 7 Perkoz 88 90 103 96 93 Liczba doświadczeń 1 1 1 2 3 Wzorzec: w, 2011 i 2010 roku wszystkie badane odmiany 4
Tabela 6. Łubin żółty. Porażenie odmian przez ważniejsze choroby (odchylenia od wzorca). Lata zbioru, Lp. Odmiana Liczba lat badań Fuzarioza Antraknoza Wąskolistność Wzorzec ( skala 9 o ) 9,0 9,0 9,0 8,4 8,5 odmiany niesamokończąca 1 Mister 3 0,0 0,5 0,0 0,0 0,6 0,4 2 Dukat 3 0,0 0,1 0,0 0,0-0,9-0,7 3 Lord 3 0,0 0,2 0,0 0,0-0,4-0,4 4 Talar 3 0,0-0,1 0,0 0,0-0,7-0,4 5 Baryt 2 0,0 0,0 0,3 6 Taper 3 0,0-0,4 0,0 0,0 0,6 0,5 7 Perkoz 3 0,0-0,4 0,0 0,0 0,6 0,5 Liczba doświadczeń 1 3 1 3 1 3 Wzorzec: w roku, 2011, 2010 wszystkie badane odmiany Skala 9 o 9 oznacza stan najlepszy, 1 oznacza stan najmniej korzystny Tabela 7. Łubin żółty. Ważniejsze właściwości rolniczo-użytkowe odmian (odchylenia od wzorca). Lata zbioru:, Długość Wyleganie okresu Wysokość Równomierność przed wegetacji roślin dojrzewania zbiorem Lp. Odmiana (skala 9 o (liczba (cm) ) dni) Liczba lat badań Masa 1000 nasion (g) Wzorzec (skala 9 o ) 8,4 8,4 8,6 8,7 109 76,2 69,8 115,3 124,5 1 Mister 3 0,6 0,3 0,4 0,3 110 1,5 0,7 4,1 7,6 2 Dukat 3-0,4-0,5-0,9-0,8 111 1,6 0,8-7,7-4,0 3 Lord 3-0,4-0,5 0,4 0,3 112 0,6 0,1-5,5-5,9 4 Talar 3-1,1-0,7-0,1 0,2 112 2,1 0,9-6,4-3,2 5 Baryt 3 0,3 0,2 111 1,1-7,2 6 Taper 3 0,6 0,6 0,4 0,3 104-7,0-6,4 8,6 0,8 7 Perkoz 3 0,6 0,6-0,6-0,6 105-0,2-0,8 14,2 7,3 Liczba doświadczeń 1 3 1 3 1 1 3 1 3 Wyleganie: wyższa wartość oznacza ocenę korzystniejszą. Wzorzec: w roku, 2011, 2010 - wszystkie badane odmiany. Długość okresu wegetacji - liczba dni od siewu do dojrzałości żniwnej 5